اصول انبارداری

 دانشگاه آزاد اسلامی
واحد کرج

موضوع :
اصول انبارداری

استاد راهنما :
آقای روزبان

دانشجو :
فرامرز شیخان

فهرست مطالب :
مقدمه
فصل اول :
تعریف انبار
انواع انبارها
انواع موجودیهای انبار
وظایف انباردار
کدگذاری کالاها :
تعریف وفواید کدگذاری
انواع روشهای کدگذاری
سیستم کدینگ انبار
معایب سیستم کدینگ فعلی انبار
ماهیت کالا
فهرست محلهای مصرف کالا
فهرست گروههای کالا
سیستم کدینگ جدید انبار
فهرست موضوعی
فصل دوم:
تعریف سیستم انبارداری و…
تعریف سیستم اطلاعاتی انبار ونتایج اجرای آن
انواع فرمهای انبار:
کارت انبار
برگ درخواست جنس از انبار
حواله انبار
برگ درخواست خرید
رسید موقت انبار
رسید انبار
کارت حساب انبار
برگ کنترل اسناد
برگ درخواست تامین کالا
فصل سوم :
روشهای مختلف انبار کردن کالا
نکات مهم چیدن اجناس درانبار
انبارگردانی وکنترل انبارها
ارزیابی موجودیهای انبار وقیمت گذاری اقلام انبار
گردش فیزیک(phjsial glow)
گردش بهای تمام شده ( )
سیستم ارزیابی ادواری موجودیها ( )
سیستم ارزیابی دائمی موجودیها
روش شناسایی ویژه
روش fifo
روش lifo
روش میانگین
مقایسه سه روش ارزیابی دائمی موجودیها
مزیتها ومعایب شناسایی ویژه
مزیتها ومعایب روش fifo
مزیتها ومعایب روش lifo
مزیتها ومعایب میانگین موزون ومتحرک
حفاظت وایمنی انبارها
عوامل موثر درتکمیل وارسال برگ درخواست سفارش مواد
حدتجدید سفارش مواد
حداقل موجودی مواد
باصرفه ترین مقدار سفارش
دفعات گردش موجودی مواد
دوره گردش موجودی مواد
حداکثر موجودی مواد
کسری واضافات انبار
نحوه ثبت مواد خریداری شده
نحوه ثبت مواد صادره ازانبار
نحوه ثبت موادبرگشتی به انبار

مقدمه:
امروزه با پیشرفت علوم وتکنولوژی امکان تولید انبوه کالا فراهم شده است واینکار برنامه ریزی دقیق جهت استفاده به موقع وحداکثر از امکانات رامی طلبد . تقسیم کار ورشد جمعیت نیازاستفاده از فرآورده های دیگران را بوجود آورده است واین خود زمینه پیدایش سازمانهای معظم گردیده که در این نظامهای پیچیده فنی ـ اجتمای ، انبار به عنوان واسطه موجبات گردش کالا از تولید به مصرف را امکان پذیر می سازد. انبار می تواند درعرضه به موقع محصول ، جریان عادی تولید ، ثبات قیمت محصول ، تعمیر ونگهداری ماشین ها و…نقش مهمی را ایفا کند به طوریکه نقش آن درتجارت غیر قابل انکار است . ارزش ریالی موجودیهای انبار در صناعی مختلف متفاوت است وعوامل مختلفی درمیزان نگهداری موجودی انبار واحدهای صنعتی ، تجاری موثرند مثل روش تولید ، دوره تولید ، میزان بکارگیری ماشین آلات ، نوع محصول ساخته شده ، بازار مصرف ، نوع مواد اولیه مورد احتیاج ، نوسانات ارزی وقیمت در بازارهای جهانی ، وضعیت واحد صنعتی درکل صنعت کشور وجهان و…. وبالاخره سیتم های تدارکاتی وسفارشات واحدهای تولیدی ، اما انباره به دلایل مختلفی برای موسسات ومراکز تجاری ـ صنعتی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد که اهم آنها عبارتند از :
1) ارزش بالای سرمایه درگردش شرکت که به صورت کالا در انبار نگهداری می شود .
2) ارتباط مداوم وتنگاتنگ بخش انبار با بخشهایی نظیر تولید یا تعمیر ونگهداری ووقفه در تولید به علت نرسیدن نیازمندیها .
3) ارتباط نزدیک انبار با بخش برنامه ریزی مواد باید به نحوی باشدکه ضربه های حاصله در اثر کمبود محصول یا مواد راخنثی نماید وحکم ضربه گیر را در سازمان داشته باشد.
هدف ما دراین مجموعه ارائه مطالبی نسبتاً جامع در خصوص سیستمها ومدلهای انبارداری وبرنامه ریزی کنترل موجودی انبارهاست. امید است که این پروژه گامی باشد هرچندکوچک در راه تکمیل مدیریت سیستم های انبارداری وآرزوی ما رضایت شماست که هیچ هدفی والاتر از آن نیست.

تاریخچه موسسه :

در سال 1371 شرکت به پخش با مدیریت آقای مهندس اسماعیلیان افتتاح گردید هدف این موسسه کمک رسانی به مردم بود. که بیشتر فعالیت این موسسه در مورد سخت افزار و وسایل درونی کامپیوتر بوده است.

اهداف موسسه:
اهداف موسسه تولید محصولات غذایی با کیفیت مطلوبتر بوده است. مواد اولیه را از بهترین محصولات داخلی تهیه می کرد و بعد آنها را بوسیله دستگاه های پیشرفته تولید می کرد هدف از این کار در موسسه این بود که مردم بتوانند از محصولات با کیفیت بالا استفاده کنند.

نمودار سازماندهی

تعریف انبار :
امروزه انبار د یگر حالت یک محفظه را ندارد بلکه عملیات آن زمانی کافی ورضایت بخش است که از دوجهت اطلاعاتی وفیزیکی مورد توجه قرارگیرد به طور کلی انبا رمحل وفضایی است که یک یا چند نوع کالای بازرگانی ، صنعتی یا مواداولیه یا فرآورده های مختلف که اساس یک سیستم صحیح طبقه بندی وتنظیم می گردد.

انواع انبارها :
انبارها از نظر فرم ساختمانی به سه صورت زیر می باشند:
1) انبارهای پوشیده :
این مکان از تمام اطراف بسته است ودارای سقف ووسایل ایمنی کامل می باشد .
2) انبارهای سرپوشیده یا هانگارد :
این انبار دارای سقف بوده ولی چهار طرف آن باز است وفاقد حفاظ جانبی است . این نوع انبارها کالاها را فقط از باران وآفتاب حفظ می کند .
3) انبار با ز یامحوطه : این انبار به صورت محوطه بوده وجهت نگهداری ماشین آلات ولوازم سنگین مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع موجودیهای انبار :
اجناس وکالاهای موجود درانبار اعم ازموسسات تولیدی وغیر تولیدی را می توان به شرح زیر تقسیم کرد :
1) مواد اولیه یا مواد خام : ازاین مواد برای تولید کالا استفاده می شود .
2) کالای درجریان ساخت : که شامل بهای ناقص دستمزد ومواد وهزینه های سربار ساخت می باشد .
3) کالای ساخته شده : به کالایی گفته می شود که از نظر ساخت به مرحله تکمیلی رسیده وقابل عرضه به بازار می باشد.
4) اجناس خریداری شده جهت فروش : این سری از اجناس شامل اجناسی هستند که بدون هیچ گونه تغییری درآنها در بازار جهت فروش عرضه می گردد وبه طور موقت در انبارها نگهداری می شود .
5) موادولوازم مصرفی: که درتولید غیر مستقیم موثرندمثل : گریس ، روغن ، ملزومات وغیره.
6) اجناس اسقاطی : اجناسی هستند که مستهلک شده وغیرقابل استفاده اند ومعمولاً به مزایده گذاشته می شوند یا مورد تعمیر مجدد قرار می گیرند .

وظایف انباردار :
1) تحویل اجناس خریداری شده ومورد نیاز سازمان ، رسیدگی وبررسی طبق اسناد ومدارک اولیه.
2) صدور برگ درخواست خرید کالا به واحد تدارکات داخلی یا سفارشات خارجی درصورت عدم وجود موجودی .
3) مراقبت ونگهداری کالاها از سرقت ، صدمه ، ضایعه ، حادثه ناشی از طبقه بندی یا قفسه بندی یا چیدن اقلام درانبار
4) پیش بینی ، برنامه ریزی وکنترل مواد انبار وانجام انبارگردانی متناسب با نوع شرکت وکالاهای آن وسیاست موسسه .
5) تهیه گزارشات لازم درخصوص ضایعات، موجودیها ونظریات اصلاحی وسایر گزارشات مورد نیاز مدیریت .
6) صدور قبض انبار پس از دریافت کالا وحواله انبار هنگام تحویل دادن کالا به متقاضی وفرمهای مرجوعی در صورت برگشت کالا وسایر فرمهای مربوط به انبار وثبت صادره ووارده در دفاتر وکارتهای مربوطه.
7) بایگانی اسناد ومدارک مربوط به انبار وتعبیه یک کارت برای هریک از اقلام انبار.

کدگذاری کالاها:
تعریف وفواید کدگذاری :
به ایجادرویه وسیستمی که بوسیله آن اطلاعات ونشانه های مورد نیاز از شخصی به شخص دیگر یا ازنقطه ای به نقطه دیگر به صورت خلاصه منتقل گردد کدگذاری گویند . که به معنی رمز یا نشان خاص است وجهت سهولت درکار وتقلیل حجم گفته ها ونوشته ها به کار می رود درکدگذاری ممکن است از عوامل متعددی چون رنگها، نورها ، اشکال ، اعداد ، الفبا و… یا ترکیبی از آنها بهره گرفت اما مهمترین فواید سیستم کدگذاری عبارتند از :
1) جلوگیری از نوشتن جملات طویل وتوصیفی وشناسایی کردن ساده ودقیق تر کالاها .
2) استاندارد کردن کالاهاوکمک به جمع آوری صحیح آمار و اطلاعات آماری ومحاسباتی .
3) ثبت عملیات واردات وصادرات کالاها ونگهداری حساب دقیق موجودی انبار توسط ماشینهای الکترونیکی پیشرفته .
4) صدور سفارش خرید بطور ساده ومطمئن ودقیق وپیگیری ساده تر امور وسهولت برنامه ریزی وکنترل.

انواع روشهای کدگذاری :
1) روش ساده با روش اعداد ترکیبی .
2) روش اعداد گروهی
3) روش اعشاری یا روش دیوئی
4) روش حروفی یا الفبایی
5) روش نیمونیک یا روش استفاده از حرف اول نام کالاها
6) روش مخفی
7) روش کدینگ ویژه
8) روش کدینگ استاندارد .
سیستم کدینگ انبار :
دراین بخش مراحل طراحی سیستم کدینگ انبار کارخانه مزبور ارائه می شود . دراین سیستم کد کالاها از ده رقم تشکیل شده است . شکل زیر تعریف این ده رقم رانشان می دهد .

سایر مشخصات نوع کالاها گروه کالا محل مصرف ماهیت کالا

1) ماهیت کالا :
منظور از ماهیت کالانوع استفاده است . بطور مثال یدکی ، مصرفی ، مواد اولیه و… جدول یک لیست ماهیتهای کالا را در انبار های کارخانه مزبور نشان می دهد .
2) محل مصرف:
محل مصرف کالا همان قسمت های مختلف کارخانه می باشد که کالا در آنجا مصرف می شود . در صورتی که کالا در قسمت خاصی مصرف نشود عنوان عمومی با کد … می گیرد. جدول دو لیست محلهای مصرف کالا را درانبارهای کارخانه مزبور نشان می دهد.
3) گروه کالا:
همان تقسیم بندی کالاها می باشد که یا برحسب سنخیت مشابه یا مصرف مکمل برای یکدیگر ویامحل مصرف دسته بندی شده اند . جدول سه لیست گروههای کالا را در انبارهای کارخانه مزبور نشان می دهد .
4) نوع کالا:
نوع کالا همان کالاهای نهایی می باشد که در انبار گردش پیدامی کند .
5) سایر مشخصات :
این کدارتباط مستقیم با خودکالا دارد که تعیین کننده اندازه ، کشور سازنده ، رنگ و سایر مشخصات کالاست که آن را از نوع مشابه جدا می کند .

فصل دوم :
تعریف سیستم انبارداری و …
تعریف سیستم اطلاعاتی انبار ونتایج اجرای آن :
منظور ازسیستم اطلاعاتی ایجاد روشی سیستماتیک ومنطقی است برای اجرای عملیات مربوط به کالای موجود در انبار وهمچنین اعمال کنترلهای لازم روی مراحل مختلف این عملیات ، یا می توان گفت که ایجاد روشی است ، سیستماتیک ومنطقی که امکان انجام عملیات تهیه ونگهداری جنس را ازمرحله درخواست اجناس با مرحله تهیه کامل وتحویل به مصرف کننده میسر می سازد . جزئیات عملیات در واحدهای مختلف تولیدی یا خدماتی، بسته به نوع فعالیت وسازمان داخلی ، ممکنست با هم تفاوت داشته باشند ولی نتایج زیر از اجرای هر طرح سیستم اطلاعاتی انبار عاید موسسه می شود :
1) ایجادرابطه های بهتر ومنطقی تر در داخل کارخانه برای تبادل اطلاعات.
2) تسریع درعملکرد قسمتهای مختلف به کمک طرح فرمهای مناسب .
3) ایجاد کنترلهای بهتر در موسسه (کارخانه )
4) کمک به شناسایی بهتر کالاهای موجود درانبار با توجه به تنوع آنها .
5) سفارش به موقع کالا وبه میزان مورد نیاز به آن .
6) ایجاد اطمینان در مدیریت از عدم سوء استفاده در موجودیهای انبار
7) شناسایی کالاهای بلا استفاده که سبب اتلاف فضای انبار و راکد نگهداشتن سرمایه موسسه می شوند .

انواع فرمهای انبار :
متداولترین فرمهای مورداستفاده درسیستم اطلاعاتی انبار به شرح زیر می باشند .
1) کارت انبار:
این فرم جهت ثبت کلیه نقل وانتقالات مربوط به موجودی مورد استفاده قرار می گیرد وتوسط انبار دارتهیه می شود وبرای موارد زیر به کار می رود :
الف ) ثبت مقادیر ورودی وخروجی هریک از اقلام موجودی
ب ) مبنای کنترل گردش اقلام موجودی
ج) مبنای مقایسه با کارت حسابداری انبار واصلاح مغایرات
د) تشخیص اقلام کم گردش وراکد
ه) ضبط سوابق سفارش موجودی
2) برگ درخواست جنس از انبار:
این فرم جهت دریافت کالا ازانبار مورد استفاده قرار می گیرد و توسط مصرف کننده پر می شود ودارای کاربردهایی به شرح زیر است :
الف ) ذکر مشخصات ومقادیر اقلام درخواستی از انبار
ب ) مجوز تحویل جنس به درخواست کننده
ج) مبنای صدور درخواست خرید
3) حواله انبار (برگ مصرف کالا ) :
این فرم هنگام تحویل کالا به متقاضی تنظیم می شود وتوسط انبار پر می شود ودارای کاربردهای زیر است :
الف ) اعلام نوع ومقدار اقلام صادره از انبار جهت هریک از واحدهای درخواست کننده.
ب ) مبنای ثبت کارت موجودی وحسابداری انبار
ج ) مبنای تهیه صورت خلاصه گردش اقلام در انبار
د ) مبنای قیمت گذاری اقلام صادره .
4) برگ درخواست خرید :
این فرم توسط انبار تکمیل می گردد و به منظور خرید اقلام برنامه ای یا بر اساس مصوبات شرکت مورد استفاده واقع می گردد.
5) رسید موقت انبار :
این فرم مشخص کننده این است که جنس به انبار رسیده وتحویل انباردار گردیده ولی به دلایلی چون نرسیدن کامل اجناس ویا بزرگ بودن محوطه ودر راه بودن بقیه ، همه آن نرسیده است ، دارای کاربردهای زیر است :
الف ) ضبط اطلاعات کلی اقلام وارده هنگامیکه بررسی دقیق اقلام به سرعت امکان پذیر نباشد .
ب ) به عنوان رسید موقت در دست تحویل دهنده است.
ج ) مبنای پرداخت پس کرایه حمل است .
6) رسید انبار:
هنگام دریافت ورسید کالا به انبار این فرم بمنزله تایید تحویل کالا به انبار بوده وتوسط انبار تنظیم می شود ودارای کاربردهای زیر می باشد:
الف ) اعلام وتائید رسید اقلام وارده به انبار وذکر مشخصات اقلام .
ب ) اعلام رسید محموله های برگشتی از فروش به انبار محصول .
ج ) اعلام رسید اقلام امانی به انبار .
د ) قیمت گذاری اقلام وارده .
ه )ثبت کارتهای موجود وحسابداری آنها .
7) کارت حساب انبا ر:
این کارت توسط مسئول کاردکس مرکزی عمل می شود وتقریباً مثل کارت انبار است بااین فرق که ستون مبلغ هم در آن وجود دارد. یک کارت حساب هم مقدار فیزیکی وهم ریالی را کنترل می نماید .
8) برگ کنترل اسناد :
این فرم همراه یک دسته از فرمها که قرار است از قسمتی به قسمت دیگر فرستادده شوندارسال می شود تادرصورتی که فرمهای ارسالی تعدادشان تغییر کرده باشد مشخص می شود وتوسط قسمت ارسال کننده فرمها تهیه وتنظیم می شود.
9) برگ درخواست تامین کالا :
این برگ توسط یکی از دوایر برای انبار جهت درخواست تامین کالا ارسال می شود .

فصل سوم :
روشهای مختلف انبار کردن کالا
1) انبار کردن به ترتیب شماره یا حروف (با درنظر گرفتن حداکثر موجودی )
2) انبارکدرن به ترتیب شماره یا حروف ( با درنظر گرفتن حداقل موجودی )
3) انبار کردن به ترتیب ورود موجودیها ( کالاها )
4) انبار کردن به ترتیب ورود وبا دراختیار داشتن سیستم شماره قفسه .

نکات مهم درچیدن اجناس در انبار :
چیدن صحیح کالا درانبار در بالا بردن راندمان وایجاد نظم وکاهش هزینه ها وبخصوص وقت بسیار موثر است به تنظیم ونگاهداری کالا در انبار دریک محل خاص صفافی گفته می شود یکی از رایج ترین شیوه تنظیم ونگاهداری روش کدبندی کردن محل وقفسه وراهرو وطبقات است که درموسسات بزرگ به انبارها نیز کدهایی اختصاص می دهند اما مهمترین عواملی که درچیدن اجناس در انبارها موثر است عبارتنداز :
1) محبوبیت یا میزان تقاضابرای کالا .
2) وجه تشابه
3) اندازه وحجم کالا
4) مشخصات کیفی محصول

انبارگردانی وکنترل انبارها :
برای کسب اطمینان از صحت عملیات موجودی انبارها وجهت کشف واصلاح تفاوتهای موجود میان مقدار واقعی موجودی ومانده کارتهای معین مواد ضروری است تا موجودی گیری ادواری بعمل آید . تفاوتهای موجود مذکور ممکنست دارای علتهای متعددی باشدکه اهم آنها عبارتند از :
1) اشتباه در نقل وانتقال اطلاعات صورتحسابها به کارتها
2) اشتباه درهزینه یابی مواد مورد درخواست
3) عدم ثبت صورتحسابها یادرخواست مواد
4) هر نوع اشتباه در اثر نرسیدن اطلاعات ورودی وخروجی
5) ضایعات یا اختلاس
موجودی گیری ادواری یا انبارگردانی چه در سازمانهای دولتی وچه خصوصی به روشهای مختلف صورت می گیرد. کنترل انبارها ممکن است توسط مقامات مجاز ومسئول سازمان بعمل آید که کنترل داخلی نامیده می شود یا اینکه توسط مقامات مجاز ویاهیئت حسابرسی ویژه ای از خارج سازمان به عمل می آید که به آن کنترل خارجی گویند . درطول سال ، ممکن است که انبارها درچند نوبت وتوسط گروهها ومقامات مختلف آن هم به طور رسمی یا غیر رسمی مورد بررسی وکنترل قرار بگیرد، لذا کنترل دقیق وکامل گردش عملیات وموجودی انبار ها در پایان سال از اهمیت خاصی برخوردا رخواهد بود وبایدحتماً به مرحله اجرا درآید .

ارزیابی موجودیهای انبار وقیمت گذاری اقلام انبار:
تعیین بهای اجناس بخصوص درموسسات تولیدی وانتفاعی دارای ارزش خاصی است بطور کلی تمام اقلام هزینه های مربوط به ورود جنس به انبار تامرحله صدور آن از انبار در ردیف عوامل متشکله قیمت تمام شده کالا می باشد اما قبل از بیان شیوه های ارزیابی ادواری یا دائمی موجودیها بهتر است تا ابتدا به گردش فیزیکی وبهای تمام شده که از بخشهای خاص خود در ارزیابی های اقلام انبار ومصرف آنها دست اشاره ای داشته باشیم .

گردش فیزیکی (Physical flow):
گردش فیزیکی موجودیها می تواند به صور مختلفی صورت پذیرد در برخی از واحدهای تجاری تولیدی لازم است که موجودیها به طور منظم گردش داشته وهمواره کالاهای جدید وتازه در دسترس باشد مثلاً دریک کارخانه رنگ سازی ممکن است ابتدا قوطیهای رنگ قدیمی بفروش برسد واز ماندن زیاد وفساد آن جلوگیری گردد بدین روش که از اولین موجودیها اول استفاده می شود روش اولین صادره از اولین وارده یا fifo گویند اما درمورد برخی از اقلام دیگر موجودی ، روش اولین صادره آن معمولاً از آخرین محموله وارده که د رسطح بالا قرار گرفته است صورت می گیرد، اما داروها یا سبزیجات یا کالاهای زود فاسد شدنی باید ابتدا به مصرف برسد یعنی کالاهای اول وارده اول صادر می شود . به روش اولین صادره از آخرین وارده lifo گویند . یادرصورتی که از لحاظ تاریخ مصرف یا ترکیب شیمیایی کالاها ماندن آنها اشکالی پیش نیاورد می توان از روش مصرف انتخابی نیز بهره جست .

گردش بهای تمام شده (cost flow):
گردش بهای تمای شده کالای انتخابی برارزش موجودی پایان دوره وبهای تمام شده کالای فروش رفته اثر می گذارد ولذا برخی از اقلام مندرح در ترازنامه وصورت حساب سودوزیان مستقیماً تاثیر گردش بهای تمام شده موجودیها قرار می گیرند . درمواقعی که بهای تمام شده مواد وکالای ساخته شده نوسان زیادی نداشته باشد ، نگهداری آن آسان بوه وفرض انتخابی درمورد گردش بهای تمام شده نیز اثر زیادی ندارد . اما غالباً چنین نوسانات قابل ملاحظه ای بوجود می آید .دراینگونه موارد، تصمیم گیری درمورد اینکه کدام یک از اقلام بهای تمام شده موجودیها باید به موجودیهای پایان دوره مالی وکدام یک به بهای تمام شده کالای فروش رفته تخصیص یابد ، از ضروریات است برای اتخاذ این تصمیمات ، چند روش پذیرفته شده وجود دارد . مثلاً ممکن است که جدیدترین اقلام بهای تمام شده به پیروی از روش fifo به موجودیهای آخر دوره اختصاص یابد یا به پیروی از روش lifo به کالاهای فروش رفته تخصیص یابد اما لزومی برای انطباق گردش بهای تمام شده به گردش فیزیکی موجودیها وجود ندارد ومی تواند بدونحو مختلف تواماً عمل نمود .
سیستم ارزیابی ادواری موجودیها (Periodic Inventory Systen):
دراغلب واحدهای تجاری وندرتاً درواحدهای تولیدی ، سیستم ادواری ارزیابی موجودیها متداول است . دراین سیستم هم بهای تمام شده کالای فروش رفته وهم موجودیهای پایان دوره در پایان دوره مالی به هنگام تهیه صورتهای مالی محاسبه می شود . دراین روش موجودیهای آخر دوره شمارش شده وارزش آن بر مبنای یکی از روشهای پذیرفته شده گردش بهای تمام شده تعیین می شود وحسابدارها با کسر کردن ارزش آن از بهای تمام شده کالای آماده برای فرشو ، بهای تمام شده کالای فروش رفته دوره را محاسبه می نمایند :
ارزش کالای آماده برای فروش + ارزش موجودی د رابتدای دوره + خرید موجودی طی دوره
بهای تمام شده کالای فروش رفته= ارزش موجودی در ابتدای دوره + ارزش موجودی در پایان دوره
روشهای مختلف ارزیابی ادواری موجودیها به سه دسته کلی تقسیم می شود که عبارتند از :
1) روش fifo یااولین صادره از اولین وارده (First in first out)
2) روش lifo یا اولین صادره از آخرین وارده (last in first out )
3) روش میانگین موزون (weighzed average )

مثال : موجودی اول فروردین مساوی 20 واحد وبهای تمام شده یک واحد آن بالغ بر100 ریال است درطول این ماده 50 واحداز این کالا خریداری شده است که به شرح زیر می باشند که وارد انبار شده بودند :
ارزش واحد مبلغ کل
موجودی اول فروردین 100 * 20 2000
خرید در 11 فروردین 105 * 20 2100
خرید در 15 فروردین 110 * 10 1100
خرید در 30 فروردین 120 * 20 2400
ـــ ـــــ
70 7600
از 70 واحد کالای خریداری شده بالا ، 40 واحد آن در طول فروردین بفروش رفته است وت 30 واحد از آن باقی مانده است صورت ریز فروشهای مابه شرح زیر می باشد:
3فروردین 10واحد
12فروردین 20واحد
15 فروردین 5واحد
21فروردین 5واحد
ــــــ
40
شرکت فوق برای ارزیابی 30 واحد کالای خود که در انبار مانده است ناگزیر است از یکی از روشهای ادواری قیمت گذاری بهره جوید دراینجا مابه سه روش فایفو، لایفو، میانگین ارزش موجودی پایان دوره وبه تبع آن بهای تمام شده کالای فروش رفته واثرات محاسبه سه روش به سود آوری را محاسبه خواهیم کرد:

fifo روش اولین صادره از اولین وارده :
ارزش موجودی پایان دوره : کلی
20 واحد 120ریالی 2400
10 واحد 110ریالی 1100
ـــــــ ـــــــ
30 3500
ارزش یا بهای تمام شده کالای فروش رفته طی ماه فروردین 4100= 3500- 7600
lifo روش اولین صادره از آخرین وارده :
ارزش موجودی پایان دوره : کلی
20 واحد 100ریالی 2000
10واحد 105ریالی 1050
ـــــــ ــــــ
30 3050
ارزش یا بهای تمام شده کالای فروش رفته طی ماه فروردین 4550= 3050 – 7600

weighted average میانگین موزون :
571/108= 70 ÷ 7600
بهای تمام شده موجودی آخر دوره فروردین ماه 13/3257 =571/108* 30
760057/108 * 40
بهای تمام شده کالای فروش رفته فروردین ماه 87/4342= 13/3257-7600
همانگونه که ملاحظه می شود بهای تمام شده کالای فروش رفته وبهای تمام شده موجودی آخر دوره روش میانگین موزون مابین ارقام حاصل از اجرای روش های lifo , fifo قرار می گیرد.

سیستم ارزیابی دائمی موجودیها Perpetual Inventaly :
دراین سیستم کلیه مبادلات خرید وفروش درحساب موجودیها ثبت می شود . نظر به اینکه این سیستم باعث می شود که حساب موجودیهای کالاها همواره با زمان منطبق باشد تحت این عنوان سیستم ارزیابی دائمی موجودیها نامگذاری شده است . هرگونه ورود وخروج از انبار بایدبه قیمتی ارزیابی شود اینجاست که انتخاب شیوه قیمت گذاری برای اقلام ورودی وخروجی از انبار الزامی می شود مهمترین روشهای نگهداری وارزشیابی وتقویم دائمی موجودیها عبارتند از :

1) روش شناسایی ویژه (Specific Identification)
2) روش fifo (First In first out )
3) روش lifo (Last In first out)
4) روش میانگین متحرک (Moving Average)

روش شناسایی ویژه :
اعمال این روش مستلزم پیگیری جریان فیزیکی وبهای تمام شده هرقلم از موجودیها از زمان تحصیل تاموقع فروش یا مصرف است . این روش در زمانی مناسب است که بعنوان هر قلم از موجودی را بطور جداگانه ای مشخص کرد وبهای تمام شده مربوط به آنر ا تخصیص داد ومعمولاً برای اقلام گران قیمت ومنحصر به فرد مثل جواهرات وآثار هنری ونظیر آنها کاربرد وعمومیت کاربردی ندارد.

روش fifo
ثبت حساب موجودی کالا در سیستم ارزیابی دائمی موجودی ها با روش fifo
موجودی
صادره (مصرف / فروش)
وارده (خرید)
شرح
تاریخ
ردیف
مبلغ
تعداد
مبلغ
فی
تعداد
مبلغ
فی
تعداد

2000
20

2000
100
20
مانده
1/1
1
1000
10
1000
100
10

فروش10 واحد
3/1
2
3100
30

2100
105
20
خرید20 واحد
11/1
3
1050
10
1000
1050
100
105
10
10

فروش20 واحد
12/1
4
2150
20

110
110
10
خرید 10 واحد
15/1
5
1625
15
525
105
5

فروش5 واحد
15/1
6
110
10
525
105
5

فروش5 واحد
29/1
7
3500
30

2400
120
20
خرید20 واحد
30/1
8

4100

در روش فایفو چه روش ادواری وچه روش دائمی اعمال شده درهر دو روش مبلغ ( ارزش ) موجودی کالای پایان دوره وبهای تمام شده کالای فروش رفته با هم برابر بوده و به ترتیب معادل 3500 و 4100 می باشد.

روش LIFO
ثبت حساب موجودی کالا در سیستم ارزیابی دائمی موجودی ها با روش lifo
موجودی
صادره (مصرف / فروش)
وارده (خرید)
شرح
تاریخ
ردیف
مبلغ
تعداد
مبلغ
فی
تعداد
مبلغ
فی
تعداد

2000
20

2000
100
20
مانده
1/1
1
1000
10
1000
100
10

فروش10 واحد
3/1
2
3100
30

2100
105
20
خرید20 واحد
11/1
3
1000
10
2100
105
20

فروش20 واحد
12/1
4
2150
20

110
110
10
خرید 10 واحد
15/1
5
1625
15
525
105
5

فروش5 واحد
15/1
6
110
10
525
105
5

فروش5 واحد
29/1
7
3400
30

2400
120
20
خرید20 واحد
30/1
8

4200

در روش لایفو به روش دائمی بهای تمام شده کالای فروش رفته 4200 ریال وبهای موجودی پایان ماه 3400 ریال می باشد.
روش میانگین
ثبت حساب موجودی کالا در سیستم ارزیابی دائمی موجودی ها با روش میانگین متحرک
موجودی
صادره (مصرف / فروش)
وارده (خرید)
شرح
تاریخ
ردیف
مبلغ
تعداد
فی
مبلغ
فی
تعداد
مبلغ
فی
تعداد

2000
20
100

2000
100
20
مانده
1/1
1
1000
10
100
1000
100
10

فروش10 واحد
3/1
2
3100
30
33/103

2100
105
20
خرید20 واحد
11/1
3
33/1033
10
33/10
67/2066
33/103
20

فروش20 واحد
12/1
4
33/2150
20
67/106

110
110
10
خرید 10 واحد
15/1
5
1600
15
67/106
35/533
67/106
5

فروش5 واحد
15/1
6
67/1100

10
35/533
67/106
5

فروش5 واحد
29/1
7
7/3466
30
55/115

2400
120
20
خرید20 واحد
30/1
8

37/4133

مقایسه سه روش ارزیابی دائمی موجودیها :
انتخاب روش ارزیابی موجودیها اثر قابل ملاحظه ای بر بهای تمام شده کالای فروش رفته وسودناخالص دراد لذا برای مدیرانی که روشی راانتخاب می کنند ، درصورت تمایل می توانند آنرا عوض کنند اما یکی از اصول بنیادی مفاهیم حسابداری رعایت یکنواختی یا ثبات رویه است واز وقوع تغییر روش کلررر وبی دلیل جهت تغییر درسود آوری جلوگیری به عمل می آور اما نقاط قوت وضعف هر روش قیمت گذاری یا ارزیابی چیست ؟

مقایسه سه روش ارزیابی دائمی موجودیها :
محاسبه سود ناخالص
سیستم ارزیابی دائمی موجودیها
Lifo
میانگین
Fifo

800
800
800
فروش (فرض )
4200
37/4133
4100
کسر : بهای تمام شده کالای فروش رفته
3800
63/3866
3900
سودناخالص
3400
7/3466
3500
موجودی پایان دوره

سیستم ارزیابی دائمی موجودیها
Lifo
میانگین
Fifo

8000
800
800
فروش
2000
2000
200
موجودی اول دوره
5600
5600
5600
خریدهای فروردین ماه
3050
13/3257
3500
موجودی پایان فروردین
4550
87/4342
4100
سودناخالص

مزیتها ومعایب شناسایی ویژه :
مزیت ویژه این روش اینست که تطابق (مقابله ) صحیح اقلام بهای تمام شده با درآمد مربوط را امکان پذیر می سازد . نقطه ضعف مهم آن نیز فراهم آوردن امکان اعمال نفوذ بر رقم سود ناخالص برای مدیریت است . زیرا هنگام فروش ، مدیریت می تواند به اقتضاءوبرمبنای سود مورد نظر رقم بهای تمام شده دلخواه را انتخاب کند بعلاوه اجرای این روش دربسیاری از واحدهای تجاری ـ تولیدی بااشکال مواجه شده واز این رو ، موارد استفاده آن تنها به محصولات گرانبها ومنحصر به فرد محدود گردیده است .

مزیتها ومعایب روش fifo:
کاربرد این روش که متداولترین روش ارزیابی موجودیهاست بسیار آسان است . گردش اقلام بهای تمام شده دراین روش ، معمولاً با گردش فیزیکی اقلام موجودیها مطابقت می کند وموجب ارزیابی موجودیهای آخر دوره با قیمت های نزدیک بجاری می شود . ضمناً اجرای این روش در دوره هایی که قیمتها در حال افزایش است موجب ایجاد سودناخالص بیشتر می شود . علیرغم مزایای فوق سود بیشتر موجبات مالیات بردرآمد بیشتر را فراهم می آورد ودرآمدهای جاری با اقلام بهای تمام شده نسبتاً قدیمی مقایسه می شود ودرنتیجه کارایی وسودآوری بیش از واقع نشان داده می شود ضمن اینکه برای جایگزینی اقلام موجودیها بهای بیشتری نیز باید پرداخت گردد. تطابق (مقایسه ) اقلام بهای تمام شده قدیمی با درآمدهای جاری موجب ایجاد سودناشی از نگهداری موجودیها می شود که به نوبه خود باعث نشان دادن قدرت سود آوری بیش از واقع و احتمالاً گمراهی گروههای ذینفع می شود .
مزایا ومعایب lifo:
مزیت عمده این روش این است که در دوره افزایش قیمتها ، سود ناخالص به میزان کمتر محاسبه ومالیات بردرآمد کمتری پرداخت می گردد که موجب بهبود وضعیت نقدینگی وگردش وجوه نقد می شود ضمناً درآمد جاری را با اقلام بهای تمام شده نزدیک به قیمتهای جاری مقایسه ومقابله ودرنتیجه سودناخالص نیز سود آوری تجاری رابهتر نشان می دهد اما اگر این روش در چند دوره مالی متوالی به کار برده شود اقلام موجودیهای منعکس در ترازنامه با ارزش به مراتب کمتر از قیمتهای جاری (درموقع افزایش قیمتها ) نشان داده می شود زیرا برمبنای اقلام بهای تمام شده قدیمی ونسبتاً ارزان (که موجب پائین آمدن غیر عادی بهای تمام شده کالای فروش رفته است ) محاسبه وارزیابی شده است وافزایش سود غیر معقولی را موجب خواهد شد. در دوره هایی که قیمت ها درحال افزایش باشد برای روش lifo موجب محاسبه سود ناخالص کمتر در مقایسه با روش fifo می شود گرچه سود کمتر موجب پرداخت مالیات کمتری می گردد اما سود هر سهم ارائه تصویری نادرست از قدرت سود آوری شرکت یا واحد تجاری را موجب می شود لذا است که مسئولین کشورهای صنعتی شرکتها را مقید کرده تاجهت مقاصد مالیاتی درصورت استفاده از lifo ، آن را در محاسبه سود ناخالص به منظور گزارشگری مالی نیز بکار برند .

مزایا ومعایب میانگین موزون ومتحرک :
این روش ها که به ترتیب درسیستمهای ارزیابی ادواری ودائمی موجودیها به کار می رود درمقایسه به روش lifo، در برخی از کشورهای صنعتی کمتر متداول است زیرا کلیه نقاط ضعف در روش fifo , lifo را داراست درحالیکه مزیت عمده ای نیز ندارد . درصورت اجرای این روش ، سودناخالص وموجودیهای آخر دوره هیچ یک باقیمتهای جاری یا قیمتهای نزدیک به آن محاسبه نمی شود .

حفاظت وایمنی انبارها :
امروزه حوادث برای صنایع ضایعاتی بس گران از لحاظ مالی وجانی می آفریند وکوتاهی وقصور در ایجاد محیط مناسیب وبی خطر برای پرسنل دری غیر قابل بخشش می باشد جنبه های عملی وذهنی جلوگیری از حوادث با هم مرتبط هستند . حوادث می تواند موجب صدمات بدنی به نیروی انسانی ، منابع تولیدی وهمچنین ناراحتی های فکری وذهنی گردد جهت نیل به موفقیت درجهت جلوگیری از حوادث وصدمات وخطرات ناشی از آن باید به نکاتی خاص توجه نمود وچند اصل عمده زیر را درنظر داشت . این اصول عبارتند ازاینکه :
1) این حقیقت را بایدپذیرفت که هزینه ها وصرف وجوه د رامور جلوگیری از حوادث گرچه جنبه محسوس دارد اما اگر درست هزینه شوند سودی غیرمحسوس وحتی گاهاً محسوس آن هم بیشتر در بلند مدت عاید سازمان می نماید هزینه های مصروفه در امر تهیه وسایل حفاظتی مثل تهویه ، روشنایی یا حفاظ دستگاهها وتجهیزات کار یا سروصداگیرو… از ضروریات کار بوده و برای کار سودمند می باشد.
2) کلیه اعضاء چه کارمندان چه کارگران وچه مدیریت بایداز برنامه های ایمنی وحفاظت کار با علاقه واقعی حمایت نمایند .
3) برنامه های ایمنی از برنامه کار وتولید وانبارداری مجزا نیست وجزئی از آن است درنتیجه مثلاً سرپرست انبار ، مسئول برنامه ایمنی انبار نیز باید باشد ومتخصصین ومجربین امر ایمنی وبهداشت حرفه ای مشاورین اونیز به شمار می آیند .
عوامل موثر درتکمیل وارسال برگ درخواست سفارش مواد :
مقداری مواد که باید در انبار نگهداری شود ، به عواملی مانند مصرف روزانه ، مدت رسیدن سفارش به انبار ، با صرفه ترین مقدار سفارش وهزینه های نگهدرای مواد ، بستگی مستقیم خواهد داشت . بنابراین ، انباردار بایدهنگام تکمیل برگ درخواست مواد، ضمن توجه به عوامل فوق ، حد تجدید سفارش ، حداقل وحداکثر موجودی را مدنظر قرار دهد.

حد تجدید سفارش :
مقدار یا تعدادی است بین حداقل وحداکثر موجودی که به محض تقلیل موجودی به آن میزان ، بایدبه خرید مواد مبادرت نمود تااطمینان حاصل شود که مواد خریداری شده قبل از رسیدن موجودی به سطح حداقل ، به انبار خواهد رسید . حدتجدید سفارش ، به دوعامل حداکثر مقدار مصرف روزانه مواد ومدت تحویل مواد سفارش شده ، بستگی مستقیم دارد.
حداکثر مصرف روزانه مواد * حداکثرمدت وصول مواد = حدتجدید سفارش
مثال 1) یک شرکت تولیدی برای ساخت محصولات خود ، روزانه حداکثر به 2000 کیلو مواد نوع الف نیاز دارد ، چنانچه مدت تحویل سفارش حداکثر 36 روز باشد ، حدتجدید سفارش چنین محاسبه می شود :
کیلو 72000 = 2000* 36 = حد تجدید سفارش

حداقل موجودی مواد:
حداقل موجودی مواد ، عبارت از تعداد یا مقداری است که باید همواره در انبار موجود باشد وحتی المقدور ، موجودی انبار از آن مقدار کمتر نشود . میزان حداقل موجودی مواد در واحدهای تولیدی مختلف ویا درموارد مختلف متفاوت است.
( متوسط مصرف روزانه * متوسط مدت تحویل ) ـ حدتجدید سفارش = حداقل موجودی مواد
مثال 2) با توجه به اطلاعات مثال 1، درصورتی که حداقل مصرف روزانه 1400 کیلو وکمترین زمان برای تحویل سفارش 14 روزباشد ، حداقل موجودی مواد به صورت زیر محاسبه می شود : = حداقل موجودی مواد
باصرفه ترین مقدار سفارش :
باصرفه ترین مقدار سفارش، عبارت از مقدار موادی است که به منظور به حداقل رساندن هزینه های سالانه مربوط به موجودیها ، سفارش داده می شود ؛ زیرا بسیاری از این قبیل هزینه ها به مقدار سفارش آن مواد بستگی دارد .
هزینه هربار سفارش * 2* تعداد واحدهای موردنیاز سالانه√ = باصرفه ترین مقدار سفارش
بهای خرید هرواحد * درصد هزینه نگهداری
تعداد موردنیاز طی دوره = تعداد دفعات سفارش مقرون به صرفه
با صرفه ترین مقدار سفارش
مثال 3) شرکت تولیدی عرفان ، سالانه به تعداد 64000 واحدماده اولیه نوع "ب" نیاز دارد که بهای خرید هر واحد آن 180 ریال می باشد . چنانچه هزینه هربار سفارش (هزینه ثبت سفارش 500 ریال ، هزینه گشایش اعتبار 1600 ریال ، هزینه تخلیه 500ریال ، سایر هزینه های سفارش 1900 ریال ) وهزینه نگهداری 5% باشد ، باصرفه ترین مقدار سفارش وتعداد دفعات سفارش مقرون به صرفه چنین محاسبه می شود :

با صرفه ترین مقدار سفارش
تعداد دفعات سفارش مقرون به صرفه

دفعات گردش موجودی مواد :
دفعات گردش موجودی مواد ، گویای این مطلب است که هرماده اولیه ، درطول یک دوره چند بار جایگزین می گردد. دفعات گردش موجودی مواد ، از تقسیم جمع مواد مصرف شده طی دوره بر متوسط موجودی مواد بدست می آید. حجم موادمصرف با استفاده از حواله های انبار یا گزارش مقدار مصرف مواد که در دایره حسابداری مواد ، تهیه شده بدست می اید ومتوسط موجودی مواد ، عبارت از نصف حاصلجمع موجودی مواد اولیه وپایان دوره است .
(موجودی مواد اول دوره + موجودی موادپایان دوره) /2 = متوسط موجودی مواد
( مقدار مواد مصرف شده طی دوره ) / ( متوسط موجودی مواد ) = دفعات گردش موجودی مواد

دوره گردش موجودی مواد :
این دوره عبارت ازمدت زمانی است که مواد درانبار باقی می ماند . به عبارت دیگر ، مدت توقف مواد رادر انبار، ازتاریخ ورود تا تاریخ صدور آن به تولید ، دوره گردش موجودی مواد گویند . دوره گردش موجودی مواد ، ازتقسیم روزهای سال بردفعات گردش موجودی بدست می اید . درنتیجه ، دوره گردش موجودی برحسب روز محاسبه می شود :
(360) / ( دفعات گردش موجودی ) = دوره گردش موجودی
مثال 4) شرکت تولیدی آرش که برای ساخت محصول ، از یک نوع ماده اولیه به نام آلفا استفاده می نماید ، درطول دوره مالی پنج بار اقدام به خرید این مواد اولیه نموده است . اطلاعات مقداری مربوط به خرید وموجودی اول وپایان دوره چنین است :
درتاریخ 12/3 خرید 1850کیلو مواد
درتاریخ 5/5 خرید 2690کیلومواد
درتاریخ 8/7 خرید 2480کیلومواد
درتاریخ 10/9 خرید 3460کیلو مواد
درتاریخ 12/11 خرید 2900کیلومواد
موجودی اول دوره 1650 کیلو وموجودی مواد پایان دوره 1350 کیلو می باشد .
ضمناً طی دوره مالی ، جمعاً 180 کیلو از مواد خریداری شده به فروشندگان برگشت داده شده است ، محاسبه مقدار مواد مصرفی ، دفعات گردش ودوره گردش موجودی چنین می باشد:
حل مثال 4) با توجه با اطلاعات فوق ، ابتدا مقدار مواد مصرف شده طی دوره محاسبه میگردد:
گزارش مقدار مصرف مواد (کیلوگرم )
موجودی مواد اول دوره 1650
خرید مواد اولیه:
12/3 1850کیلو
5/5 2690کیلو
8/7 2480کیلو
10/9 3460کیلو
12/11 2900کیلو
ـــــــــــ
جمع مواد خریداری شده 13380
کسرمی شود : برگشت مواد (180)
خرید خالص مواد 13200
ــــــــ
مقدار مواد حاضر به مصرف 14850
کسرمی شود : موجودی موادپایان دوره (1350)
ـــــــــ
مقدار مواد مصرف شده 13500
ــــــــــ
پس از محاسبه مقدار مواد مصرفی ، ابتدا دفعات گردش ، سپس دوره گردش موجودی مواد محاسبه می شود :
روز دوره گردش موجودی
دفعات گردش موجودی

حداکثر موجودی مواد:
به مقدار موادی اطلاق می شود که اگر بیش از آن در انبار وجودداشته باشد ، خساراتی از بابت راکدماندن سرمایه ، ناباب شدن مواد ، خطر تغییر مشخصات فنی مواد ، متوجه موسسه می گردد.
(حداقل کل مصرف مواد *حداقل مدت وصول مواد )-باصرفه ترین مقدار سفارش + حدتجدید سفارش = حداکثر موجودی مواد
مثال 5) اطلاعات بدست آمده درمورد ماده اولیه "الف " از تولیدی امیر عبارتند از :
مدت وصول بین (30ـ13) روز
مصرف روزانه بین ( 280ـ 200) واحد
با صرفه ترین مقدار سفارش 5000 واحد
حدتجدید سفارش 6000 واحد
مطلوبست : محاسبه حداکثر موجودی ماده الف ؟
واحد 8400= 2600- 11000= ( 200*13) -5000+6000= حداکثر موجودی ماده الف

کسری واضافات انبار :
عبارتست از اختلاف موجودی واقعی انبار با اسناد ومدارک ، کارت انبار وکارت حساب مواد در تاریخی معین .
به عبارت دیگرهرگاه موجودی واقعی مواد کمتر از مانده کارتهای مواد باشد ، کسری انبار و زمانی که موجودی واقعی مواد بیشتر از مانده کارتهای مواد باشد ، اضافات انبار وجود خواهد داشت . از از آنجا که کارت انبار ، معرف مقدار واقعی موجودی هرماده اولیه در انبار است ، مغایرت مانده کارت حساب موادیا دفتر معین مواد با مانده کارت انبار نشان دهنده کسری یا اضافه موجودی انبار ، مربوط به هریک از اقلام مواد اولیه می باشد ، کسری یا اضافات انبار ، دلایل گوناگونی دارد که به بعضی از علل آن اشاره می شود :
1) اشاره در ثبت مقدار مواد وارده یا صادره در کارت انبار
2) اشتباه در ثبت قبضها وحواله های انبار درکارت حساب مواد به وسیله دایره حسابداری
3) عدم ثبت بعضی از حواله های انبار توسط دایره حسابداری به علت نرسیدن آنها به دایره مذکور .
4) جذب رطوبت که موجب افزایش وزن برخی از مواد موجود در انبار می گردد.
5) تبخیر وشکستگی که سبب کسری انبار می شود .
6) تقسیم قطعه بزرگ به قطعات کوچک.
معمولاً درپایان دوره مالی ، پس از خاتمه انبارگردانی وتطبیق موجودی واقعی انبار باکارتهای مواد، چنانچه کسری یا اضافه موجودی انبار قابل ملاحظه نباشد ، مانده کارتها اصلاح میشود .
ولی اگر کسری یا اضافی موجودی انبار قابل توجه باشد ، ابتدا باید بررسی های لازم نسبت به علل آن بعمل آید ، سپس با اصلاح کارتها وتطبیق مانده آنها با موجودی واقعی انبار ، آرتیکلهای اصلاحی در دفاتر ثبت گردد. اصلاح مانده کارتها به این منظور انجام می شود که مانده کارتها با موجودی واقعی مواد برابر گردد.
درصورت وجود کسری انبار ، معادل مبلغ کسری ، حساب کسری واضافات انبار ، بدهکار و حساب کنترل مواد ،بستانکار می گردد.
حساب کسری یا اضافات انبار ***
حساب کنترل مواد ***
درصورت وجود اضافی انبار معادل مبلغ اضافات ، حساب کنترل مواد وبدهکار وحساب کسری واضافات انبار بستانکار می گردد.
حساب کنترل مواد ***
حساب کسری واضافات انبار ***
برای بستن حساب کسری واضافات انبار روشهای متعددی وجود دارد . یکی از این روشها بستن حساب فوق الذکر به خلاصه حساب سود وزیان می باشد .
اثر حساب کسری واضافات انبار دارای مانده بدهکار باشد، برای بستن آن ، حساب خلاصه سودوزیان ، بدهکار وحساب کسری واضافات انبار ، بستانکار می گردد.
حساب خلاصه سود وزیان ***
حساب کسری واضافات انبار***
اگر حساب کسری واضافات انبار دارای مانده بستانکار باشد، برای بستن آن ، حساب کسری واضافات انبار بدهکار وحساب خلاصه سودوزیان بستانکار می گردد.
حساب کسری واضافات انبار ***
حساب خلاصه سودوزیان ***

نحوه ثبت موادخریداری شده :
ثبت موادخریداری شده ، به یکی از دوصورت زیر انجام می شود :
1) اگر زمانی ثبت ، مبلغ واقعی هزینه های مربوط به تهیه وتحصیل مواد خریداری شده مشخص باشد ، دراین صورت ، ابتدا هزینه های انجام شده را به خرید مواد اضافه می نمایند تا بهای تمام شده مواد خریداری شده بدست آید. سپس آرتیکل مربوط به خرید مواد در دفتر روزنامه چنین ثبت می شود :
حساب کنترل مواد ***
صندوق(بانک ، بستانکاران ، اسناد پرداختنی ) ***
2) معمولاً بسیاری از هزینه های واقعی مربوط به خرید مواد ، تا زمان تحویل آن به انبار مشخص نمی شود .
به همین دلیل ، درابتدای هر دوره مالی با توجه به تجربیات سالهای گذشته وبا درنظر گرفتن تغییرات احتمالی درنرخهای عوامل هزینه مربوط به تهیه مواد ، یک نرخ برای تمام هزینه های تهیه وتحصیل مواد بر آورده می شود که اصطلاحاً به نرخ پیش بینی هزینه های تحصیل مواد موسوم است . محاسبه این نرخ م به عوامل متعددی بستگی دارد . این نرخ ملاک محاسبه هزینه های مربوط به خرید مواد قرار می گیرد . بنابراین ، درطول دوره مالی هربا ر که موادخریداری می شود ، هزینه های تهیه وتحصیل آن پس از کسر تخفیفات خریدبه بهای خرید اضافه می گردد. نیتجتاً ، با استفاده از اصل بهای تمام شده ، موادی که به انبار وارد می شود شامل کلیه هزینه ها تازمان تحویل خواهد بود .
با توجه به مطالب فوق ، حسابی تحت عنوان حساب پیش بینی هزینه های تهیه وتحصیل مواد ، در دفتر کل درنظر گرفته می شود تاکلیه هزینه های برآورد شده برای تهیه وتحصیل مواد با نرخ از پیش تعیین شده ، به بستانکار این حساب منظور گردد. آرتیکل مربوط به خرید مواد با توجه به هزینه های برآورد شده به صورت زیر است :
حساب کنترل مواد ***
صندوق (بانک ، بستانکاران ، اسناد پرداختنی )***
حساب پیش بینی هزینه های تهیه وتحصیل مواد***
پس از دریافت اسناد هزینه های واقعی انجام شده مربوط به تهیه مواداولیه ، حساب کنترل هزینه تهیه مواد دردفتر کل وحساب هریک از هزینه ها به طور جداگانه در دفتر معین هزینه ، بدهکار و حسابهایی نظیر بستانکاران ، صندوق ، بانک ویا اسناد پرداختنی ، بستانکار می گردد.
معین کل کل
بد بس
حساب کنترل هزینه تهیه مواد ***
هزینه حمل مواد **
هزینه بیمه مواد **
هزینه حقوق وعوارض گمرکی **
حساب بانک (صندوق ، بستانکاران ، اسناد پرداختنی ) ***

درپایان دوره مالی ، برای بستن حسابهای کنترل وپیش بینین هزینه های مربوط به تهیه مواد ، حساب پیش بینی هزینه تهیه مواد، بدهکار و حساب کنترل هزینه تهیه مواد ، بستانکار می گردد. چنانچه اختلافی بین مانده این دوحساب وجود داشته باشد ، اختلاف به حساب تعدیل هزینه های تهیه مواد بدهکار یا بستانکار می گردد.
حساب پیش بینی هزینه های تهیه مواد ***
حساب تعدیل هزینه های تهیه مواد ***
حساب کنترل هزینه های تهیه مواد ***
مانده حساب تعدیل هزینه های تهیه مواد، نشان دهنده اضافه یا کسر هزینه های پیش بینی شده با هزینه های واقعی تهیه وتحصیل مواد خواهد بود که نهایتاً بین بهای تمام شده کالای فروش رفته وموجودیهای پایان دوره تسهیم می گردد.

نحوه ثبت مواد صادره از انبار:
زمانی که قسمتهای مختلف تولید ، برای ساخت محصول نیاز به مواد داشته باشند با تکیمل فرم درخواست مواد وسایر تشریفات مربوط ، آن را از انبار دریافت می دارند ، حسابداری مواد، بهای موادصادره را با توجه به یکی از روشهای ارزیابی محاسبه می کند وبه صورت زیر ثبت می نماید:
حساب کنترل کالای درجریان ساخت ***
حساب کنترل مواد ***

نحوه ثبت مواد برگشتی به انبار :
مواد برگشتی به انبار ، با همان نرخی که به تولیدصادر شده بود به انبار برگشت می شود وبه منزله یک وارده خواهد بود . ولی چون ممکن است با موادخریداری شده اشتباه شو د، اکثر حسابداران ، مواد برگشتی به انبار را در ستون صادره ، کارت حساب مواد با رنگ قرمز ی یا باعلامتی مشخص ثبت می کنند . سپس تعداد آن را به تعداد موجودی ومبلغ آن را به مبلغ موجودی مواد ، اضافه می نمایند .
حساب کنترل مواد ***
حساب کنترل کالای درجریان ساخت ***

1