بسم الله الرحمن الرحیم
طراحی معماری(5)
(مجتمع مسکونی)
عنوان:“استانداردهاو ضوابط مجتمع مسکونی“
علت ایجاد مجتمع های مسکونی:
با توجه به نیاز بشر به حفظ امنیت و توانایی بیشتر برقراری امنیت توسط نیروهای جمعی به نسبت نیروهای فردی، انسانها زندگی به صورت گروهی را تا آنجا که به حریم خصوصی شان لطمه وارد نکند دوست دارند.
وجود مجتمع های مسکونی این امکان را به مخاطبان می دهد تا از امکانات بیشتر و بهتری بهره گیرند.(مثل فضاهای خدماتی و تفریحی و…)
کمتر شدن هزینه ها با توجه به تقسیم آنها بین تعداد خانوار بیشتر.
امکان لذت بردن از زندگی جمعی در کنار حریم خصوصی.
در طراحی مجموعه مسکونی باید در نظر داشت که محیط مسکونی به محل تردد اتومبیل مبدل نشود.
تعریف فضا
پیش از بررسی استاندارها و ضوابط در طراحی مجتمع های مسکونی ،ابتدا به تعریف فضاهای معماری وانواع آن می پردازیم.
مقصود از فضا مکانی است که فعالیت مشخصی در آن انجام می گیرد.
انواع فضاها عبارتند از :
– فضای اقامت :
فضایی است محصور برای زندگی ، خواب و غذا خوردن انسان ،که باید دارای نور طبیعی و تهویه ی طبیعی باشد و در برابر عوامل طبیعی حفاظت شده .
– فضای اشتغال :
فضایی است محصور برای کسب و پیشه ، که باید دارای نور و تهویه طبیعی ( مصنوعی یا طبیعی ) بوده و در برابر عوامل طبیعی حفاظت شده باشد .
– فضای تجمع :
فضایی است که حداقل 20 نفر در آن اقامت موقت یا اشتغال دارند . فضاهایی مانند سالن سینما ، سالن رستوران ، سالن ترمینال مسافر بری ، سالن کتابخانه ، کلاس درس و …. جزء فضاهای تجمع محسوب می شود .
– فضای انبار :
شامل همه فضا هایی که به منظور انبار کردن کالاها و محصولات غیر خطرناک مورد استفاده می قرار گیرند و محل اشتغال قرار نمی گیرند .
– فضای آشپزخانه :
فضایی که به منظوره پخت و پز و تهیه غذا مورد استفاده قرار می گیرند .در مواردی از همین فضا برای غذا خوردن هم استفاده می شود . آشپز خانه ها بر چهار نوع هستند :
الف ) آشپزخانه مستقل :که توسط در و سایر عناصر جدا کننده از دیگر فضاها جدا شده است .
ب) آشپزخانه باز : که فضای آشپزخانه با سلیر فضاها ، بدون وجود در یا دیگر عناصر معماری ،
مرتبط است .
ج) آشپزخانه دیواری ، که در آن تجهیزات آشپزخانه در داخل دیوار جاسازی شده و می تواند توسط درهایی از فضای اصلی مجزا گردد.
د) آشپزخانه های صنعتی ، تابع مقررات جداگانه و خاص خود هستند .
– فضای بهداشتی :
فضایی که به منظور تامین بهداشت در ساختمان شامل توالت ، دستشویی و حمام و شستشوی وسایل نظافت و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
– فضای ارتباط داخلی :
فضایی که به منظوره ارنباط بین فضاها در داخل ساختمان و تصرف مورد استفاده قرار می گیرد .
– فضای تاسیسات :
فضاهایی که تجهیزات و وسایل تاسیساتی ساختمان در ان نصب می شود .در صورت استفاده مداوم فرد یا افراد از این فضا ، تابع مقررات فضاهای اشتغال می گردند .
– توقفگاه های وسایل نقلیه :
توقفگاه های وسایل نقلیه محل های توقف و نگهداری وسایل نقلیه هستند که توقفگاه های وسایل نقلیه در فضای باز و فضا های توقفگاه وسایل در ساختمان را شامل می شوند.
– فضای توقفگاه وسایل نقلیه در ساختمان :
توقفگاه های مختص وسایل نقلیه ساکنان در ساختمان مسکونی ، توقفگاه های خصوصی محسوب می شوند .
توقفگاه خودرو به سه گروه کوچک (دارای حداکثر 3 محل توقف خودرو ) متوسط (دارای 4 تا 25 محل توقف خودرو ) و بزرگ ( دارای بیش از 25 محل توقف خودرو ) در انواع خصوصی و عمومی تقسیم می شوند .
– فضا های باز
* حیاط اصلی :
فضایی است باز ، که قسمت اعظم نور گیری ساختمان از ان تامین می شود .نسبت سطوح حیاط و سطح زیر بنای همکف ، در مقررات طرح های توسعه شهری تعیین می گردد.
* حیاط های داخلی :
حیاط خلوت ( فرعی ) : فضایی است باز ، کوچکتر از حیاط اصلی و در منتههی الیه دیگر ساختمان که ممکن است در تمامی عرض زمین و یا در قسمتی از آن قرار بگیرد .
* حیاط محصور ( پاسیو) :
فضایی است باز ، که در میان ساختمان قرار گرفته است و به طور معمول اضلاع آن در تمام ارتفاع ساختمان امتداد یافته ، و وظیفه ی تامین نور و تهویه بخشی از ساختمان را در طبقات بر عهده دارد.
* حیاط محصور ( گودال باغچه ) :
فضایی است باز ، که در میان ساختمان قرار داشته باشد و به طور معمول در سطح پایین تر از تراز طبقه همکف قرار می گیرد و وظیفه تامین نور و تهویه بخشی از ساختمان را بر عهده دارد .
* حیاط محصور (حیاط مرکزی در ساختمان):
فضایی است باز در طبقه همکف که توسط احجام ساختمانی همان پلاک از دو طرف یا بیشتر محصور گردیده و با رعایت ضوابط طرح های توسعه شهری می تواند به عنوان حیاط اصلی محسوب گردد.
فضاهای مانند بالکن و ایوان که از داخل ساختمان می توان به آن ها وارد شد و در ارتباط با هوای آزاد قرار دارند ، به گونه ای که حداقل یک وجه آن ها باز باشد ، فضای نیمه باز محسوب می شود.
* بالکن :
سطحی است که از یک ، دو یا سه طرف به طور مستقیم در مجاورت هوای آزاد قرار گرفته و زیر آن بوسیله ی فضای بسته ای اشغال نگردیده باشد. ابعاد بالکن نباید کمتر از 5/1 باشد . همچنین سطح آن در واحد یک خوابه نباید کمتر از 5/4 متر مربع باشد . حداکثر ارتفاع ساختمان برای احداث بالکن 12 طبقه است و در طبقات بالاتر از آن تنها در موارد خاص می توان اقدام به احداث کرد.
* بالکن کم عرض :
بالکنی است با عرض کمتر از 0/5 متر و حداکثر با طولی برابر با اندازه عرض پنجره ای که تا کف امتداد دارد.
– فضا های نیمه باز
* مهتابی (تراس) :
سطح روبازی از ساختمان فبر بام طبقه زیرین ،که سقف بخش های از طبقات آن است .
* ایوان :
فضایی است که از یک طرف با هوای آزاد به طور مستقیم ارتباط دارد . ایوان همیشه مسقف است .
* محفظه آبگیر :
فضایی نیمه باز ، که در صورت اخذ مجوز از شهر داری ها یا سایرمراجع صدور پروانه ساختمانی ، در شرایط اقلیمی مناسب با سطوح شفاف پوشیده می شوند. یا از ابتدا به صورت بخشی از فضاها ی اصلی ساختمان به منظور استفاده از انرژی و نور آفتاب و اجتناب از تبادل حرارت با خارج ساختمان طراحی می شود.
بخش هایی از ساختمان که در انطباق با قانون تملک آپارتمان ها ، مالکیت آن به عموم مالکان تعلق دارد.
– فضاهای مشاء:
– جایگاه امداد رسانی :
شامل فضا ها و سطوحی است که به منظور کمک و امداد رسانی در موارد اضطراری در فضاها باز در نظر گرفته شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
– ساختمان های منفصل :
ساختمان هایی هستند که به صورت (کوشک ) مانند ،در داخل محوطه و ملک بدون اتصال به ساختمان هایی پلاک های دیگر قرار دارند.
– ساختمان های متصل :
ساختمان هایی هستند که به ساختمان ملک مجاور متصل و یا حد فاصل آن ها درز انقطاع بین دو بنا است .
– پاکت حجمی بنا :
حجم ساده شده ای است که کل بنا براساس ضوابط مصوب در آن محاط می گردد .
– بازشو :
سطحی از نما و با دیوار های ساختمان که به منظور عبور یا تامین نور و تهویه ، باز نگه داشته شده است و یا با مصالحی که با قابلیت عبور نور و هوا داشته و یا امکان باز وبسته شدن را دارد ، پوشیده شده باشند.
– مصالح غیر ریزنده :
مصالحی هستند که اگر به هر صورت شکسته شده و یا از محل خود جدا شوند ، امکان ریزش قطعات آن ها وجود نداشته باشد .
– نمای شیشه ای :
در صورتی که نمای ساختمان دارای پوشش حداقل 60 درصد از شیشه باشد نمای شیشه ای نامیده شده .
– شیبراهه :
سطح شیبداری است که برای ارتباط بین دو سطح دارای اختلاف ارتفاع به کار برده می شود .
– مجرای خارجی نور و هوا :
مجرایی منتهی به فضای باز در مجاورت زیرزمین و به منظور تامین نور و هوای ان است که با تعبیه بازشو هایی به آن ، تامین نور و هوای فضاهای واقع در زیر زمین را بر عهده دارد .
– سطح الزامی :
سطحی است که رعایت مقدار و محدودیت های ان در این مقررات الزامی شده است .
ابعاد الزامی در داخل بنا
حداقل ابعاد از سطح الزمی فضاها
سطوح زیر بنا ، ابعاد و ارتفاع داخلی در فضاهای اقامت و حداقل ارتفاع آزاد زیر سقف در فضاهای اشتغال نباید از اندازه های مشخص شده در این مقررات کمتر باشد .حداقل اندازه های سطح کف و ابعاد فضا ها باید خارج از قفسه های دیواری ثابت و کمد دیواری ،اندازه گیری و کنترل شود . آشپزخانه که از دیوار های تمام شده اندازه گیری می شود مستثنی است.
فضاهای اقامت باید دارای سطوح زیر بنای حداقل به شرح زیر باشند :
– هر تصرف مسکونی ، باید دارای حداقل یک فضای اقامت با زیر بنای 12.5 متر مربع باشد .
– فضاهایی که هم برای اقامت و هم صرف غذا مورد استفاده قرار می گیرند ، باید حداقل 14.50 متر مربع زیر بنا داشته باشند .
– فضاهای مورد استفاده برای اقامت ، صرف غذا و پخت و پز باید دارای زیر بنای حداقل 20/00 متر مربع باشد .
– فضای آشپز خانه برای پخت و پز و صرف غذا باید دارای زیر بنای حداقل 7/50 متر مربع باشد .
– فضای آشپزخانه واحد تصرف مسکونی باید حداقل 5/50 متر مربع مساحت داشته باشد . حداقل سطح زیر بنای آزاد آن ، خارج از قفسه بندی باید 2/75 متر مربع باشد .
– سایر فضاهای اقامتی باید حداقل 6/50 متر مربع زیر بنا داشته باشد .
– آشپز خانه واحد های مسکونی باید حداقل 1/80 متر عرض داشته باشد .در مواردی که تعبیه آشپزخانه دیواری مجاز شناخته شود برای آن باید به عرض حداقل 0/90 متر فضای کار در نظر
گرفته شود .این فضای کار می تواند داخل محوطه ی آشپزخانه دیواری نباشد .
– فضای اقامت باید حداقل 2/15 متر عرض داشته باشد .
– حداقل ابعاد فضاهای بهداشتی مستقل در تصرف های مسکونی باید 0/90 متر عرض و 1/20 متر طول داشته باشد .
الزامات تامین نور در فضاها
الزامات تامین نور در فضاها
هر فضای اقامت یا هر فضای دیگری که الزاما به نور طبیعی نیاز دارد ،باید حداقل دارای یک یا چند در و پنجره ی شیشه ای باشد که به طور مستقیم رو به خیابان و معبر عمومی یا حیاط (در انطباق با ضوابط شهری ) باز شود .
.
الزامات تعویض هوای فضاها
کلیه فضاهای اقامتی که تهویه مکانیکی می شوند ، باید ارتباط مستقیم با فضای خارج داشته باشند تا تعویض هوای طبیعی نیز ممکن است .
به منظور ایجاد امنیت و آسایش ساکنین مجموعه ها در هنگام تهیه طرح محوطه سازی نسبت به جدا سازی حریم مجموعه های مسکونی از عرصه های مجاور و طراحی ورودی مجموعه هماهنگ با محیط شهری وکاربری های گوناگون اقدام گردد.
ورودی مجموعه باید قابل کنترل بوده و در صورتی که فاصله دورترین دسترسی پیاده بر ورودی کمتر از 250 متر باشد تنها از یک ورودی استفاده گردد. همچنین پیش بینی یک ورودی اضطراری به منظور استفاده از ان جهت رفت امد ساکنین ماشین های امداد رسانی در مواقع اضطراری نیز هنگام بسته بودن ورودی اصلی ضروری است.
در طراحی مجموعه و معابر ان حتی المقدور مسیر های پیاده و سواره از هم تفکیک شوند .
راهکار مناسب جهت دفع اب باران وجمع اوری ابهای سطحی محوطه و دفع بهداشتی فاضلاب پیش بینی گردد.
به منظور امکان اداره مناسب مجتمع های مسکونی لازم است مکانی برای مدیریت وخدمات مجموعه در نظر گرفته شود . حداقل فضای اختصاصی یافته برای این منظور در مجتمع های دارای کمتر از 200 واحد مسکونی 60 متر مربع وبیش از ان 100 متر مربع میباشد موقعیت این مکان حتی المکان در مجتمع و یا نزدیک ورودی اصلی باشد.
طراحی مجتمع های مسکونی
لازم است در طرح سایت مجموعه های مسکونی سالن چند منظوره ای جهت مطالعه و انجام تکالیف مدرسه بچه ها ، کلاس های جنبی آموزشی، مراسم و اجتماعات لازم ( جشن ، مهمانی ، عزاداری و … ) و سایر فعالیتهای عمومی پیش بینی گردد . حداقل این فضا برای مجتمع های دارای 100 تا 200 واحد مسکونی 100 مترمربع می باشد و درصورت افزایش واحدهای مسکونی به ازای هر واحد اضافه 5/. متر مربع به فضای فوث افزوده می گردد. موقعیت استقرار این فضا در مجموعه به گونه ای باشد که ضمن دسترسی مناسب برای ساکنین ، مستقل بوده و در مواقع برگزاری مراسم مزاحمتی را برای بلوکهای همجوار ایجاد ننماید . این بنا می تواند همجوار با مکان مدیریت مجموعه باشد .
ایجاد حداقل یک فضا برای بازی بچه ها با وسعت مناسب ( حداقل 2 مترمربع به ازای هر واحد مسکونی) ضروری است . موقعیت استقرار این فضا باید به گونه ای باشد که از ایمنی کافی برخوردار بوده و نیز امکان نظارت والدین بر روی آنها وجود داشته باشد .
تامین فضای توقف اتومبیل ( پارکینگ) برای 100 دررصد واحدهای مسکونی الزامی است . این پارکینگ می تواند به صورت متمرکز و با در نظرگرفتن پوشش مناسب جهت محافظت در مقابل نزولات جوی و رعایت سیمای بصری مجموعه لحاظ گردد .
احداث زمین های بازی و پارک کودک مشروط بر اینکه دسترسی های آن از معابر اصلی و عبوری نباشد .
احداث سالن های ورزشی و تفریحات سالم و کلوپ های ورزشی مشروط بر اینکه دسترسی های آن از معابر اصلی و عبوری نباشد .
فضای مقابل ورودی ها واحدها باید از پاگرد پله مجزا باشد.
ایجاد راهکاری برای استفاده کلی واحدها از نور جنوب .
تعبیه فضای همسایگی به ازای هر 100ـ70واحد مسکونی.
ایجاد حداقل یک فضای بازی با وسعت مناسب به ازای هر واحدm 2.
کمسیون ماده 5 استان
کوچه 6 متری تا 8 متری
کوچه 6 متری تا 8 متری
مورد اول
کوچه 6 متری تا 8 متری
کوچه 6 متری تا 8 متری
کوچه 6 متری تا 8 متری
کوچه 6 متری تا 8 متری
تبصره 1: برای قطعات 300متر مربع وبیشتر
15 در صد
25 درصد
تبصره 2: برای قطعات 500متر مربع وبیشتر
مورد دوم
تبصره : برای قطعات 300متر مربع وبیشتر
کوچه 8 متری تا 10 متری
کوچه 8 متری تا 10 متری
15 درصد
کوچه 8 متری تا 10 متری
کوچه 8 متری تا 10 متری
مورد سوم
کوچه 10 متری تا 12 متری
کوچه 10 متری تا 12متری
تبصره : برای قطعات 500متر مربع وبیشتر در کوه ها
کوچه 10 متری تا 12 متری
25 درصد
الگوی خانه سازی به صورت مجتمع
بلوک
نظام خطی
بلوک صفحه ای
بلوک های نقطه ای
ضوابط ساختمانی مجتمع های مسکونی
سطح کل زیر بنای مجموع واحدهای مسکونی معادل 120% نسبت به سطح زمین مجاز است.
سرانه زمین ناخالص به ازای هر واحد مسکونی حداقل معادل 100متر مربع می باشد.
حداکثر سطح اشغال مجاز در همکف معادل 35% سطح کل زمین می باشد.
سطوح زیر بنای نگهبانی، گلخانه، دوش و رختکن و سرویس های بهداشتی و استخر وفضای سرپوشیده تفریحی کودکان مسئول محدوده فوق نمی شود.
احداث محل پارک اتومبیل به تعداد معادل حداقل 75% نسبت به تعداد واحدهای مسکونی الزامی است.
حداقل سطح خالص پارکینگ به ازای هر اتومبیل 5/12 متر مربع می باشد.
حداقل عرض معابر دسترسی به محل های پارک5/5 متر رعایت گردد.
مجموع سطوح تحت اشغال زیربنای ساختمان های مسکونی در همکف به اضافه سطح اشغال مسیر های اتومبیل رو و پارکینگ ها در محوطه روباز پیش بینی می شود نباید از 60% سطح کل زمین بیشتر باشد.
درون گرایی یک اصل درمعماری ایرانی است. اصولاً شکل گیری فضاهای مختلف،بویژه فضاهای مسکونی،متاثر از اعتقادات خاص ایرانیان مبنی بر احترام به زندگی خصوصی و عزت نفس است. در خانه درونگرا،تنها فضایی که از منطقه بسته بیرون می آید وبا فضای خارجی ارتباط می یابد،هشتی است.تاثیر این درون گرایی در معماری ایرانی،ورود به ساختمان به صورت غیر مستقیم است.
در عصر حاضر،شهرنشینی محدودیتهای بسیاری در زمینه طراحی و ایجاد فضاهای خصوصی و محرم به وجود اورده است.در شرایط موجود،با توجه به تغییرات و تحولات ایجاد شده در شیوه های معماری،فراهم کردن فضاهای مستقل به منظور محرمیت بیشتر با استفاده از روشهای زیر میسر است :
ایجاد فاصله محرمیت به طوری که پنجره تا پنجره21 متروعابر پیاده واقع در طرف مقابل ساختمان تا پنجره14 متر فاصله داشته باشد.
به کار گرفتن ابتکارات معماری،مانند:استفاده از سطوح شکسته،منحنی،زاویه دار واختلاف سطح،به منظور جلوگیری از دید از محوطه بیرون به داخل واز ورودی ساختمان به فضاهای داخلی
استفاده از پیش فضاها در کنار قسمتهای اصلی ساختمان
استفاده از فضاهای خصوصی تر درداخل ساختمان،نظیر نشیمن خصوصی
استفاده از گیاهان متناسب با شرایط هر طرح
اشراف
عدم دید از محوطه به واحدها.
کمترین ارتفاع کف پنجره از سطح معبر برابر cm170
ایجاد معبر مناسب برای پیاده و اجتناب از معابر پیاده در مجاورت پنجره واحدها.
حداقل فاصله بلوک ها از هم نباید کمتر از m20 باشد.
حداقل فاصله بلوک ها با زاویه قرارگیری 30 درجه نباید کمتر از m16 باشد.
به دو نوع کلی تقسیم می شود:
1-خانه های ردیفی حیاط دار:
استقلال بیشتر، و به شکل پلان I شکل که اول به مسیر دسترسی و بعد به نحوه استقرار وموقعیتآن نسبت به بقیه منازل توجه می شود.
استقرار پشپ به پشت منازل و قرار گرفتن اضلاع بدون باز شو در طرف خیابان ،باعث افزایش فاصله نمای ساختمان واستقلال واحد هارا کاهش می دهد واز نظر جهت یابی جغرافیایی باعث محدودیت در طراحی می شود.
و هنگامی که بلوک ها در حد فاصل دو خیابان دسترسی قرار گیرند مسیر های عابر پیاده و ماشین رو پدید می آید ومنجر به تمرکز قسمت های ساختمانی ودر نتیجه کاهش پراکندگی می گردد که به آن مدل شانه ای می گویند.
پلانL شکل:
ایجاد یک سری ساختمان پشت یا رو به خیابان و باعث مجاورت حیاط ها می گرددو محدودیت هایی را در طراحی ایجاد می کند وگردش هوا را کمتر می کند.
پلانU شکل:
این پلان ها برای ایجاد تراکم بالااستفاده می گردد ونور گیری مناسب صورت می گیرد.
انواع مختلف همجواری واحدهای مسکونی:
پلان T شکل:
دارای دو حیاط که یکی به سمت خیابان ودیگری جنبه خصوصی داردونسبت به سایر طرح ها جالب است.
پلان Z شکل:
حیاط را در دو طرف دارد وحیاط های سلختمان ها در مجاورت هم قرار می گیرند.و اگر این ساختمان در حد فاصل دو خیابان قرار گیرد، فضای خصوصی نسبتآ بزرگی دارند.
پلان H شکل :
مثل پلان شکل ،با این تفاوت که دارای حیاط متقارن است و ارتباط منازل با بیرون در شرایط مناسبتر قرار می گیرد
در رابطه با نور آفتاب و نور روز هدف به حداکثر رسانیدن مقدار نور نفوذی در واحد مسکونی می باشد . به عنوان یک قانون کلی ، طرحی که کوششی در جهت به یک خط درآوردن جلو خان ساختمانهای مسکونی در یک جهت تقریبی شمال به جنوب نماید ، مناسب تر از طرحی است که در جهت شرق به غرب قرار دارد : بدین صورت هم جلو و هم عقب ساختمانها نورمی گیرند ، یکی در صبح و دیگری در ظهر و بعد از ظهر . جهت گیری ساختمان ها برحسب نور در مکان ساختمانهای بلند مرتبه و توسعه های بالا تراکم بالا اهمیت پیدا می کند ، زیرا در این موارد بلوک های ردیفی که معمولا فقط دارای یک کریدور مرکزی بوده و هر واحد می تواند فقط یک جبهه رو به نور داشته باشد . بطور کلی ، نور روز و نور آفتاب که یک واحد دریافت می کند تحت تاثیر فضا و فاصله بین ساختمانها قرار دارد : دریافت نور کامل زمانی امکان پذیر است که یک خط دید با زاویه 25 درجه از افق وجود داشته باشد . فضای مورد نیاز بین ساختمانها به نحوی که نور روز کافی تامین گردد .
جهت و فاصله بین ساختمانها
فاصله محرمیت : حداقل قابل قبول فاصله محرمیت از پنجره تا پنجره برابر21 متر است .
رعایت فاصله محرمیت یکی از اصول مهم طراحی شهری می باشد . در حدود 5 / 21 متر حداقل فاصله قابل قبول برای محرمیت پنجره به پنجره است . این فاصله در مورد معابر یا فضای باز خصوصی که عابرین در سمت ساختمان مورد نظر دارای دیدی تار از پنجره های طبقات بالاتر بوده و عابرینی که معبر پیاده سمت مقابل ساختمان مورد نظر که با وجود دارا بودن دید مستقیم تر ، در حدود 14 – 13 فاصله دارند نیز قابل قبول است .
فاصله محرمیت
در صورتی که مابین ساختمانهای مسکونی هیچ فضای عبور عمومی وجود نداشته باشد ، مناسب ترین فاصله بین دو ساختمان حداقل 0 / 21 متر می باشد .
فاصله 0/ 21 متر ، که فاصله مناسب بین ساختمانها تلقی می شود ، فاصله ای است که شکل بدن انسان محو و اعمال انسانی غیر قابل تشخیص می شوند و بنابراین فاصله است که در آن محرمیت فردی حفظ می شود .
فاصله محرمیت : فردی که در منتهی الیه فضای باز خصوصی هر قطعه قرار داشته باشد ، می بایست حداقل در فاصله 11 – 5 / 10 متری ساختمان مقابل قرار گیرد .
در صورت امکان فاصله ای برابر 18 متر از پنجره هر ساختمان تا دیوار حد فاصل قطعات می بایست در نظر گرفته شود .
فاصله محرمیت : فردی که در منتهی الیه فضای باز خصوصی هر قطعه قرار داشته باشد می تواند در فاصله مطلوب 18 متری از ساختمان مقابل قرار گیرد .
در صورتی که طول قطعات کم باشد ، ابتکارات طراحی می توانند تا حدی جایگزین کمبود فاصله گردند ، به نحوی که پنجره های طبقات فوقانی واحدها بالاتر از خط چشم در وضعیت ایستاده بوده و حصار حد فاصل قطعات درای ارتفاعی بیش از حد متوسط انسان باشد .
هرجا که ممکن باشد محل ساختمانهای بزرگ را طوری انتخاب کنید که در اطراف آن ها سایه های وسیع و مداوم ایجاد نشود در غیر این صورت رشد گیاهان اطراف آن ها متوقف خواهد شد. مسئله الگوی دینامیکی و فصلی نور آفتاب و سایه باید مورد بررسی قرار گیرد.
جهت گیری پنجره ها:
تعیین جهت گیری، اندازه و شکل تک تک پنجره ها ممکن است نیاز به این داشته باشد که آنها را در روی نقشه و با توجه به دیاگرام های مسیر آفتاب بررسی کنیم تا بدین و سیله میزان اثر با نفوذ نور آفتاب و وسایل کنترل کننده ان را تعیین نماییم.
آفتاب گیری فضاهای بیرون ساختمان:
الزامات پیش آمدگی بنا
– پیش آمدگی های مجاز در معابر عمومی به شرح زیر می باشند:
الف: سایبان بام به عرض 0.9 متر پیش آمدگی، در صورتی که حد زیرین آن از بالاترین نقطه ی کف معبر حداقل 3.5 متر ارتفاع داشته و حد پیش آمدگی آن از لبه ی سواره رو حداقل 0.9 متر فاصله افقی باشد.
ب: در گاهی و لبه ی کف پنجره، نیم ستون چسبیده به دیوار، قرنیزها، لوله های آب باران، و دیگر عناصر ساختمانی که در ارتفاع کمتر از 3.5 متر از کف معبر مجاور باشند،نمی توانند بیش از 0.1 متر در معبر عمومی پیش آمدگی داشته باشند.
ج: در کلیه ساختمان ها، پله ورودی و شیرابه ها، نباید بیش از 0.1 متر در معبر عمومی پیش آمدگی داشته باشد.
د: در ساختمان ها و تصرف هایی که در های آنها به سمت بیرون و معبر اصلی باز می شوند، ضمن لزوم نصب علایم احتیاط، در حالت باز نباید بیش از 0.1 متر وارد حریم معبر شوند.
اقلیم
بارندگی بسیار زیاد
باد غالب غرب
کاهش رطوبت
ایجاد کوران جریان هوا(جداره ها از سه سمت باز باشد / قرار گیری پنجره در دو ضلع متقابل)
ایجاد تهویه طبیعی
مرتفع بودن ساختمان از سطح زمین
کنترل فشار باد بر بنا >کشیدگی شرقی و غربی بنا
استفاده از عایق حرارتی در جداره های جانبی
محاسبه ابعاد بازشو با توجه به اقلیم
استفاده از پنجره های دو جداره
اجتناب از احداث ساختمان در شیب های معکوس بیش از 15% و فرورفتگی
داشتن بافت پراکنده برای جریان هوا
داشتن حداقل سایه اندازی بلوک ها در زمستان بر روی هم
استفاده از سابیان مشروط به داشتن ارتفاع2.70 زیر سایبان
استفاده از سقف شیب دار
استفاده از سایبان
عدم استفاده ویا استفاده کم از پنجره در سمت غرب (کج باران)
انتخاب مناسب راهکار برای دفع آب باران وآب های سطحی محوطه
استفاده از پیلوت
استقرار ساختمان در جهت بادهای مطلوب
سیمای شهری
توجه به ویژگی های محل و تداوم و حفظ آن در طراحی
استفاده از نمای مطلوب و هماهنگ با موقعیت محلی و جغرافیایی
الزامی بودن ارائه طرح برای خلق فضاهای سبز در ترکیب با احجام ساختمانی.
استفاده حداکثر از دید و منظر موجود در اطراف مجموعه الزامی است.
پرهیز از حداکثر خط آسمان یکنواخت (حداکثر طول بدون شکستگی m50).
استفاده از ترکیب سطوح پر و خالی به منظور طرح فضاهای زیبا و کارآمد.
انطباق با شکل و فرم بستر
هماهنگ بودن طرح با توپوگرافی و خصوصیات سایت
جانمایی و هماهنگی شکل مجموعه بلوک ها با ابعاد زمین
طراحی دسترسی های داخلی با توجه به شکل و فرم بستر
در نظر گرفتن دسترسی یکسان و مناسب به بلوک ها
ضمن تقویت ویژگی های بافت شهری، بافت مجموعه نباید در تعارض و تقابل با بافت پیرامون باشد
توجه به جمع آوری و دفع آبهای سطحی
استفاده بهینه از عوارض موجود در زمین
الزامی بودن توجه به جنس خاک در هنگام
جانمایی فضاها و کاربریها
توصیه و الزامات تهیه طرح معماری
شهرهای با جمعیت زیر 100 هزار نفر با ساختمان حداقل 4طبقه
شهرهای با جمعیت100الی200 هزار نفر با ساختمان حداقل 8 طبقه
شهرهای با جمعیت بالای 250 هزار نفر با ساختمان بالای 8 طبقه
حداقل متراژ واحدها:
یک خوابه 55 ـ 45
دو خوابه 70 ـ 55
سه خوابه 80 ـ 70
در نظر گرفتن یک انباری برای هر واحد با متراژ حداقل 2تا حداکثر m 5
استفاده از سیستم مدولار برای طراحی ساختمان ها (نظام هماهنگ ابعادی)
روابط بین واحدهای مسکونی
پرهیز از ایجاد راهروهای طولانی در طراحی دسترسی ها.
حداقل عرض راهروها 1/20 متر.
تامین دسترسی حداکثر 5 واحد مسکونی از یک راهرو مجاز است.
عدم اشراف به داخل واحدها از ورودی و در یک راستا نبودن ورودی2 واحد مسکونی.
دسترسی بیشتر از 2 واحد مسکونی از طریق یک پاگرد تامین نگردد.
دسترسی ورودی به بلوک های ساختمانی
دسترسی سریع و آسان به ورودی اصلی ساختمان
ابجاد تدابیری برای جلوگیری از ازدحام در مسیر حرکت و توقف(ورودی ها)
سرپوشیده بودن ورودی اصلی ساختمان جهت حفاظت در برابر بارندگی و تابش آفتاب
توجه به نحوه ی دسترسی معلولین در طراحی ورودی بلوک ها
حداکثر طول معابر بن بست اتومبیل رو نبایستی از 200 متر تجاوز کند .
برای کلیه معابر بن بست با عرض کمتر از 12 متر و طول بیشتر از 50 متر دور برگردان به ابعاد 5/1 برابر عرض معبر و حداقل 15 متر برای دورزدن الزامی است .
پخی ساختمان در تقاطع خیابان ها الزامی است .
حداقل عرض کوچه های پیاده رو نباید از 4 متر کمتر باشد .
مقررات دسترسی
دسترسی یعنی ارتباط یک قطعه زمین به معابر مجاور یا اتصال یک خیابان عریض تر یا هم عرض خود و اتصال صرفاَ بصورت زیر مجاز است
دسترسی گذرگاه ها
دسترسی به کوچه ها فقط از کوچه و دسترسی به خیابان جمع و پحش کننده در مسافتی ما بین 50 تا 75 متر
دسترسی به خیابان اصلی فقط از طریق خیابان های جمع و پخش کننده و دسترسی به جاده از خیابان اصلی زیرگذر ، روگذر
مقررات طراحی معابر
دسترسی قطعات زمین به خیابان ها و معابر فقط تحت شرایط زیر مجاز خواهد بود:
دسترسی سواره به خیابان اصلی به عرض 30 متر به بالا برای قطعات زمین در فواصل تا 250 متری مجاز است .
دسترسی به خیابان اصلی با عرض 24 متر برای قطعات زمین در فواصل تا 100 متری و نیز محوطه پارکینگ های عمومی ، دبیرستان ها و مراکز محله مجاز است .
مقررات پارکینگ
پیش بینی راه ورودی به پارکینگ از فضای باز ساختمان بلامانع بوده و این راه جزء فضای پارکینگ محسوب نمی گردد .
سطح پارکینگ اعم از زیرزمین یا در پیلوت جزء سطح تراکم بنا منظور نمی گردد .
مساحت برای هر واحد پارکینگ 15 متر مربع است( در فضای باز این میزان 15 مترمربع محاسبه می گردد که از سطح اشغال در طبقه همکف کسر می گردد .)
برای گردش 90 درجه حداقل عرض اتومبیل رو 5 متر و برای گردش گاه های 60 ، 45 ، 30 درجه 8/3 متر تعیین می گردد .
محدوده پارکینگ های عمومی بوسیله نرده کوتاه یا گیاهان زینتی از گذرگاه های عمومی مجزا می گردد .
دسترسی قطعات
در رابطه با پارکینگ باید نکات زیر را مد نظر قرار داد:
الف) در مجموعه های مسکونی باید به ازای هر واحد مسکونی یک پارکینگ در نظر گرفته شود و همچنین محل کافی برای پارک اتومبیل مهمانان و مراجعین وجود داشته باشد.بدین معنی که علاوه بر پیش بینی فضای پارکینگ برای کلیه00 1 درصد واحد های مسکونی فضاهای اضافی نیز برای پارکینگ اتومبیل متظور گردد.
ب)ارتباط محل پارکینگ با فضای ساختمان برای معلولین راحت باشد .
ج)پیش بینی دسترسی ساکنین از مجموعه به شریان های درون شهری و یا بالعکس.
د) پارکینگ مجموعه مسکونی باید در دسترسی کامل با ساختمان ها باشد.
در نتیجه اینکه در هر نوع الگوی طراحی رعایت اصول طراحی شهری مانند ایجاد فضاهای محصور .متباین.متناسب و با مقیاس انسانی کاملا ضروری است.
پارکینگ
حد اقل اندازه فضای پارکینگ 5* 2.5 متر است.اگر این فضا در محلی به صورت باز در جلو واحد مسکونی پیش بینی شده که پشت آن در (برای مثال گاراژ)قرار دارد لازم است فضایی پشت پارکینگ و جلو در نظر گرفته شود.
اگر پارکینگ به صورت فضایی تو رفته پشت پیاده رو و داخل بخش ساخته شده واحد مسکونی پیش بینی شود و یا دیواری بلندتر از 60 سانتیمتر دو طرف طول آنرا محصور کند برای اینکه راننده بتواند موقع خروج از پارکینگ بیرون را ببیند 1/2 متر* 1/2 متر پخی دید باید بر بدنه مدخل پارکینگ در نظر گرفته شود.
اگرفضای پارکینگ درمحلی است که درآن آمد وشد کم است باشد پیش بینی پخی ضرورتی ندارد .
سر پیچ ها نیز دهانه فضای پارکینگ باید طولانی تر در نظر گرفته شود.
فضای پارکینگ:
نمونه های پارکینگ
جدول ابعاد پارکینگ های یکطرفه
انواع پارکینگ یک طرفه
انواع پارکینگ دو طرفه
زیبایی پیاده رو در شهرک ها
پیاده روها جز شریانهای اصلی شهرک ها به شمار میروند و به پیاده روها ی زیبا و راحت قادرند سالم ترین بخش محیط شهری را برای هم ساکنین شهری قرار دهند .
پیاده رو ها معمولا در کنار مسیر های سواره طراحی نمیگردد و در این گونه شهرک ها برای حفظ تامین جان کودکان و.. سعی میشود پیاده روهایی بدور از مسیر سواره طراحی گردد.
کاهش تدریجی درجه دسترسی از پخش کننده محلی تا فضای دسترسی به چند واحد مسکونی تاثیر ویا حضور وسایل نقلیه را در محیط مسکونی کم میکنذ و از مخاطراطی که وسایل نقلیه به بار میاورند مانند صدا ، خطر، تصادف ، برای عابر پیاده و مختل کردن خلوت و سکوت محیط مسکونی میکاهد. تنها مشکلی که در نتیجه رعایت کامل سلسله مراتب دسترسی ممکن است پیش بیاید این است که راه ها ممکن است در نتیجه طراحی نادرست افزایش یابد .سطح راه ها در قطعه های مسکونی جدید در شهرهای ایران که عمدتا با خیابان های 12 تا 20 متری بدون رعایت سلسله مراتب و قلمرو شکل می گیرد خود بسیار قابل توجه است.
تاثیرات فضای سبز و محوطه سازی برمجتمع مسکونی :
* جذب پرتوها :
احساس آرامشی را که انسان در سایه، به ویژه در سایه یک درخت احساس می کند تا حدی مربوط می شود به جذب پرتوهای مادون قرمز خورشید توسط درخت(نا گفته نماند که که پرتوهای مادون قرمز با طول موج بلند خود خاصیت گرمازایی دارند) و مقداری نیز به دلیل جذب پرتوهای ماوراء بنفش صورت می گیرد .
* جذب گرد و غبار :
درختان به سبب پراکندگی شاخ و برگ خود بر تمام زوایا و سطوح، همچون یک گردگیر عمل می کنند. اگر درخت را به دقت نظاره کنیم می توانیم تنه آن را به جای دسته و شاخ و برگ آن را به جای پرهای روی یک گردگیر معمولی که در خانه بکار گرفته می شود ، تصور کنیم. با این ویژگی ، درختانی که در خاک ثابت مانده اند به منزله یک گردگیر کاشته شده در زمین نقش خود را ایفا می کنند.
* تولید اکسیژن
هوای مورد نیاز انسان در روز حدود۱۵ کیلوگرم است. هوای سالم که به بدن انسان وارد می شود ۷۸ درصد آن را نیتروژن و ۲۱ درصد آن را اکسیژن تشکیل می دهد.. مقدار زیادی از اکسیژن آزاد شده در طبیعت از طریق فضای سبز تولید می گردد. حال اگر درخت و فضای سبزی وجود نداشته باشد مشکل انسان در رابطه با وجود گازکربنیک در هوا و کمبود اکسیژن به خوبی نمایان می شود.
* تولید فیتونسید:
بررسیهای دانشمندان علم محیط زیست نشان می دهد که درختان از خود ماده ای به نام فیتونسید در فضا رها می سازند که برای بسیاری از باکتریها و قارچهای تک سلولی و برخی از حشرات ریز اثر کشندگی دارد.در عین حال تولید چنین موادی توسط درختان برروی انسان اثر فرح بخشی دارد.
* تعدیل آب و هوا:
درختان با تعریق و تعرق خود نقش حساسی در کاهش دمای و افزایش رطوبت نسبی هوا اطراف ایفا می کنند.
* موثر در کاهش آلودگی صدا:
درختان در معابر و محوطه ساختمان مانند دیواری آلودگی صوتی را کاهش میدهند.
بیشتر مردم از مساحت کم آشپزخانه ها شکایت دارند و از عملکرد سیستم OPEN خیلی راضی نیستند. علت این موضوع شاید عدم تهویه مناسب آشپزخانه بعلت جایگیری نامناسب آشپزخانه در واحد مسکونی ، نداشتن حریم خصوصی مناسب حال کد خاصدید از پذیرایی به آشپزخانه باشد. نورگیریبانـــوی خانه با توجه به فرهنـــگ آشپزخانه بصورت مستقیم برای اکثر مردم مهم است و تهویه مناسب نیز چنین حالتی دارد.
در مورد نشیمن و پذیرایی مساحت کم این فضاها و نبود فضای نشیمن که صمیمیت روزهای گذشته خانواده ها را در خانه های حیاط دار یک طبقه به آنها هدیه کند مشکل خیلی از خانواده هاست. در خیلی از واحدها نور مناسب برای نشیمن و پذیرایی تامین نمی شود و تقریباً همه خواهان نورگیری مستقیم برای این فضا می باشند. ضمن اینکه نداشتن دید از پذیرایی به قسمت های خصوصی خواست اکثر مردم است.
وجود خواب های با مساحت کم ناراحتی اکثر ساکنان را موجب شده و اکثراً از اینکه در حمام به خواب باز شود ناراضی بودند مگر اینکه حمام مختص همان خواب باشد. عدم تهویه مناسب و نورگیری مخصوصاً در اول صبح موضوع مهم دیگری بود که کمتر بدان پرداخته شده بود. داشتن حریم خصوصی از خواسته های اکثر مردم بود ضمن اینکه همه موافق استفاده از کمد دیواری مناسب بودند.
در مورد سرویس های بهداشتی اکثراً از جدا بودن این فضا از حمام و عملکرد مستقل آن استقبال کردند ضمن اینکه تهویه مناسب هر دو فضا و نورگیری حمام برای از بین رفتن عوامل بیماریزا خواسته بیشتر مردم بود.
نتایج به دست آمده از مطالعات:
همه وجود انباری مناسب برای قرار دادن وسایل اضافی را مورد تاکید قرار داده اند.
بالکن را برای فضاهای خواب و پذیرایی خواستارند.
درصد بالایی خواستار پارکینگ مناسبند .
دور بودن واحدها از هم تا حدودی مهم است.
درصد بالایی از فرش خور نبودن فضاها گله دارند و خواسته اند که مساحت فضاهای مضربی از فرش ایرانی باشد.
حمام کنار خوابها و سرویس بهداشتی در فضایی بین دو حریم خصوصی و عمومی با تهویه مناسب قرار گرفته باشد.
جدا بودن نشیمن از پذیرایی بعلت کم شدن مساحت هر دو فضا مورد تایید کمتر کسی قرار گرفت.
نبودن فضاهای همسایگی مناسب ، عدم طراحی مناسب پلانها و نبودن حریم مناسب باعث کمتر شدن روابط همسایگی شده.
فضای باز جهت بازی کودکان حلقه گمشده و مشکل این خانواده هاست.
بیشتر به فضای داخل در انتخاب محل زندگی توجه دارند گرچه توجه زیادی هم به نمای ساختمان دارند.
کمبود فضاهایی مانند انباری ، کمد دیواری ، هال خصوصی و کم بودن مساحت خوابها و نشیمن و پذیرایی از جمله نگرانی های ساکنان است.
موارد مورد استفاده و رعایت شده در طرح از پیشنهادات بالا به شرح زیر است :
فضای تقسیم مناسب.
جهت گیری مناسب نسبت به باد و نور خورشید .
دید و منظر مناسب واحد ها .
محل تجمع عمومی مناسب و نیز محل مناسب برای برگزاری مراسمات ویژه .
محل مناسب برای بازی کودکان .
قابل کنترل بودن مجموعه .
حفظ حریم خصوصی و عمومی در واحد ها .