دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری
رشته هنرهای تجسمی (گرافیک)
گزارش کارآموزی
اشنایی با امور گرافیک و امور چاپ
محل کارآموزی
دفتر تبلیغاتی نوفه
استاد راهنما
آقای عباس علوی
دانشجو:
عطیه کمالی خوش انصاف
فهرست مطالب:
فصل اول: 5
خلاصه کارآموزی: 6
فصل دوم: 7
تاریخچه دفتر گرافیکی نوفه: 8
فصل سوم: 9
مقدمه: 10
فصل چهارم: 12
هنر گرافیک:
تاریخچه هنر گرافیک 13
جایگاه امروز گرافیک در جهان 19
علایم ارتباطی و نشانه ها در گرافیک محیطی 20
فصل پنجم: 27
نمادها:
تاریخچه نمادها 28
تاریخ علایم 33
تاریخ طراحی لوگو 37
تعریف آرم 40
تعریف نشانه 42
فصل ششم: 45
چاپ 46
فصل هفتم: 51
گزارش کارآموزی: 52
منابع : 56
فصل اول:
خلاصه کارآموزی
خلاصه کارآموزی:
بعد از پرکردن مدارک و تحویل آن به دفتر ارتباط و صنعت، از تاریخ27/7/1387در دفتر گرافیکی نوفه کارآموزی خود را آغاز کردم.
با توجه به اینکه کارآموزی من 320 ساعت بود سه روز در هفته (روزهای زوج)به دفتر میرفتم.
در این مدت در دفتر گرافیکی نوفه زیر نظر سرپرست کارآموزی خود جناب آقای محمدی به طراحی آرم پرداختم، که گزارش دقیق و نمونه کار ها را در فصل ششم (گزارش کارآموزی )اورده ام.
کاراموزی من در تاریخ9/11/1387 به پایان رسید.
فصل دوم: تاریخچه دفترتبلیغاتی نوفه
تاریخچه دفترتبلیغاتی نوفه:
دفتر تبلیغاتی نوفه با مدیرت جناب آقای محمدی حدود 18 سال پیش تاسیس شد.
در این دفتر تبلیغاتی فعالیتهای مربوط به گرافیک و حزه تبلیغات انجام می شود.
از جمله فعالیتهای هنری و تبلیغاتی که تا کنون در این شرکت انجام شده است می توان به:
جشنواره تجلیل از کارکنان ساعی سازمان زندانهای کشور-تیرماه 1387
جشن بازیگران سینمای ایران-دوره اول و دوم
همکاری با مرکز فرهنگی و هنری فدک، و طراحی پوسترنمایشهای:پنجره فولاد .اذان صبح. از خاک تا افلاک.خورشید کاروان.
طراحی پوسترهای بزرگداشت خسرو شکیابایی و …
ودیگرفعالیتهای تبلیغاتی و گرافیکی در زمینه های مختلف.
نوفه به معنی فریاد و بانگ
فصل سوم:
مقدمه:
مقدمه ای بر مبانی هنرهای تجسمی(گرافیک):
مبانی هنرهای تجسمی را می توان به قواعد درک زبان و ابداع در هنرهای تجسمی و بصری تعبیر کرد .به وسیله شناختن و تجربه کردن مبانی هنرهای تجسمی زبان آثار هنری که با تجسم و با ارتباط بصری سروکار دارند بهتر فهمیده می شود و بهتر به کار گرفته می شود . همان طور که دانستن دستور زبان و قواعد ساختار صحیح جملات به درک بهتر از زبان نوشتاری و تفهیم بهتر مطالب کمک خواهد کرد دانستن قواعد زبان ارتباط بصری نیز به قدرت ابداع و ادراک در هنرتجسمی کمک می کند.
عموما هنرهای تجسمی به آن دسته از هنرها گفته می شود که قابلیت تجسم و شکل پذیری دارند و مستقیما به وسیله حس بصری درک می شوند هم از این جهت به آنها هنرهای بصری نیز گفتته می شود . در گذشته هنرهای تجسمی به طور خاص به نقاشی ، طراحی ، پیکره سازی، معماری ، گرافیک ، هنرهای تزیینی و برخی از آثار صنایع دستی گفته می شد . اما پس از ابداع عکاسی و سینما به دلیل رابطه ی مستقیم آنها باقوه بصری و ادراک آنها توسط قوه بینایی در مجموع به همه ی آنها هنرهای بصری می گویند.البته امروز به دلیل وسعت نوآوری ها ، پیشرفت تکنولوژی و تنوع وسعت شیوه های گوناگون ارایه اثر ، مرزهای سنتی رشته های متعدد هنر تجسمی دگرگون شده است تا جایی که دیگر برخی از آنها از یکدیگر قابل تفکیک به نظر نمیرسند.
همه اثار هنرهای تجسمی از عناصر بصری شکل یافته اند .این عناصر در درون اثر روابط زنده و فعالی با یکدیگر دارند و به هیچ وجه به عنوان عناصری مفرد و جدایی از هم تلقی نمی شود . به کارگیری عناصر بصری و کیفیت ارتباط میان آنها بستگی به روش و تجربه هنرمند در انتقال پیام اثر دارد . به بیان دیگر اثر هنری حاصل تجارب هنر مند و شناخت ائ از مواد و ابزار کار هنری است . هنر مند به طور اجتناب ناپذیری درک زیبایی شناختی ، موقعیت اجتماعی ، کیفیات روانشناختی و در مجموع ارتباط خود را با جهان در اثرش منعکس می کند.بنابر این در یک اثر هنری این جنبه ها از یکدیگر قابل تفکیک نیستند و مجموع انها به منزله یک کل ، قالب و و محتوای اثر هنری را تشکیل می دهد.در واقع هنگام بررسی یک اثر هنری تنها به تجربه و تحلیل عناصر بصری و کیفیت ارتباط میان آنها نباید بسنده کرد . بلکه از نظر زیبایی شناختی درک یک اثر تجسمی و ایجاد ارتباطبا آن بستگی به شناخت و درک کلیت آن اثر دارد.
عناصر بصری عمدتا عبارتد از :نقطه، خط ، سطح، حجم ، شکل ، بافت ، تیرگی ، روشنی، کیفیات بصری نیز عبارتد ازروابطی که در روند سازمان دادن یا نظم بخشیدن به عناصر بصری مطرح می شوند .در این روابط تعادل ، تناسب ، هماهنگی و ریتم از اهمیت بسیاری برخوردار هستند . زیرا به واسطه ی وجودآن هاست که یک اثر هنری می تواند از وحدت و یک پارچگی که مهمترین اصل سامان بخشیدن به اثر است برخوردار شود.
روند سامان بخشیدن به یک اثر تجسمی را می توان با واژه ترکیب(composition) مشخص کرد . در بهترین ترکیب بندی است که وحدت اثر به عنوان یک کل دارای انسجام درونی تحقق می یابد .
فصل چهارم:
هنر گرافیک
تاریخچه هنر گرافیک:
گرافیک از سری هنرهای تجسمی است که صد البته برای کسانی که آن را با نقاشی اشتباه میگیرند (چون شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که وقتی به کسی میگویید رشته ام گرافیک است می گوید پس چهره مرا نقاشی کن!!) باید بگویـم گـرافیک در اصل ایده و ترکیب بندی است که اکثر اوقات بین نوشته و تـصویر اتفاق می افتد و نقاشی بیشـتر تقلید طبیعت است که ایده های گرافیست ها می تواند بوسیله دسـت مثال یک نقاش اجرا شود که خیلی از هنرمندان شـاید برای اجرای بهتر و شـاید به خاطر کسری وقت طراحی نهایی رابه شخص دیگری میسپارند که از نوع اول می توان به بیلبوردهای توی خیابان اشاره کرد و گروه دوم به آقای ممیز یکی از گرافیستهای برتر ایران اشاره کرد و گاهی هم آن ایده توسط کامپیوتر و برنامه های پیشرفته اجرا می گردد که مطمئنا کار با دست از ارزش بالاتری بر خوردار است.
گرافیک در معنای لغت بمعنی ترسیمی و نگارشی است.و در دو مفهوم قدیم (سنتی) و جدید(نوین) متمایز میگردد که در مرز بین این دو پدیده چاپ قرار دارد .
همانطور که گفتم گرافیک به دو دسته قدیم و جدید و بین این دو چاپ، تقسیم میشود.
البته منظور از چاپ هم، چاپهای دستی بوسیله قالب چوبی‚ لوح فلزی(گراور) و نیز چاپ سنگی (لیتوگرافی دستی ) است و هم چاپ نیمه ماشینی مثل سیلک اسکیرین‚ لیتوگرافی جدید و هم چاپ ماشینی نظیر چاپ حروفی (لترپرس) وافست و غیره.
عنوان قدیم گرافیک یا گرافیک سنتی شامل خطاطی‚ نقاشی دو بعدی‚ کنده کاری می باشد که بیشترین نمود آن در آرایش کتابهاست که محصول همکاری نقاش ‚ خوشنویس ‚ تذهیب کار و جلدساز است.
و اما گرافیک نوین علاوه بر کتاب آرایی در عرصه تبلیغات تجاری ‚اعلانات دیواری (پوستر) و مطبوعاتی و نشان ها (مارک) وغیره می باشد و حتی در سینما و تلویزیون هم کاربرد دارد. مثل عنوان بندی (تیتراژ) فیلم و تصاویر متحرک طراحی شده (انیمیشن) .
هنر گرافیک نوین با معماری و مسائل ارتباط محیطی نیز تداخل دارد، پس این هنر علاوه بر خط ورنگ ‚به عناصر بصری دیگری چون حجم و نور وحتی حرکت برای انتقال مفاهیم کمک میگیرد.
هنر گرافیک به یکباره ساخته نشده است. این شاخه هنر دنباله رو بقیه هنرها مثل خط و نقاشی و… به اینجا رسیده است، پس برای بررسی کردن این هنر مجبوریم از اول تاریخ قدم به قدم جلو بیاییم تا به اصل برسیم.
امیدوارم این مباحث با اینکه خشک است اما سخت نباشد چون به هر جهت شیرینی خاص خود را دارد، بعد از پایان تاریخچه اگر فرصتی باقی بود حتما به کارهای اصلی گرافیک و ریزه کاراییهایش خواهیم رسید.
هنر ابتدائی، هنری است که توسط انسانهایی ایجاد شده که هنوز با تمدن آشنا نشده اند.
هنر ماقبل تاریخ: قدیمی ترین تصویر سازی کشف شده در غارهای جنوب فرانسه و شمال اسپانیا می باشد (30 هزار سال پیش) که شامل گاو ‚گوزن واسب و … است. شیوه آنها واقعی گرایانه بوده است و همراه با رشد کشاورزی و دامداری تصاویر عینی جای خود را به تصاویر آرمانی داد
هنر بدوی: شامل هنر سرخپوستان ‚اسکیموها وبرخی سیاهپوستان میباشد. هنر آنان معمولا با مسایل اعتقادی آنان گره خورده است. پیکر انسان در هنر آفریقایی تجریدی (آبستره) میباشد آثار آنان در زئیر و بوربا (ق 10 تا12 م) بدست آمده است و حکاکی روی صخره برای سرخپوستان اهمیت فوق العاده داشته است، ولی با ورود اروپاییان به آمریکا این هنر تحت تاثیر قرار گرفت و حالا هنر آنان را به دو دوره پیش از تاریخ و تاریخی تقسیم می کنند.
از آثار دوره پیش از تاریخ میتوان به نقاشی شنی و از دوره تاریخی میتوان صورتکها را نام برد با پیدایش تمدن در هفت هزار سال قبل از میلاد در خاورمیانه ( بین النهرین) هنر تغییر کرد، تمدنهای بین النهرین سومر ،اکد، بابل و آشوریها بودند.
از سومریها مجسمه های تل اسمر و وارکا باقی مانده که دارای چشمهای بزرگ هستند و هنر مند همه حالتها را که ممکن است به مبهم شدن پیکرها بینجامد از کار خود دور می کند. اکدیان هم هنری مثل سومریها داشتند، ولی در زمان سلطنت بابلیها پادشاهی به اسم حمورابی با نوشتن قوانین بر لوحی که در نقش برجسته پشت آن از خدای خورشید الهام گرفته یکی از مشهورترین پادشاه بین النهرین شد (فکر میکنم راجع به او همه شما در کتاب راهنمایی خوانده باشید) بعد از آنان آشوریان بودند که هنرشان کنده کاری روی سنگ و نقش برجسته بوده است.
هنر صومر هم از هرم هایش پیداست که چه قدمتی دارد. آنان معتقد به کا بودند، اعتقاد داشتند کا با انسان متولد میشود ولی بعد از مرگ جسم به زندگی ادامه میدهد و در کارهایشان دو گیاه بومی "پاپیروس و لوتوس" زیاد دیده میشود، که نشانه مصر علیا و مصر سفلی است.
هنر هند که حوالی شمال رود سند در هزاره سوم پیش از میلاد تشکیل شد در موهنجودارو تعدادی مهر سنگی به دست آمده که با هنر بین النهرین پیوند دارد شیوا یکی از خدایان قدیم هند بوده که در این آثار دیده میشود (همیشه هنر در طی دوره هایی تحت تاثیر مذهب بوده است) و بعد در هند دو آیین بودایی و برهمن بوجود آمد که اولین نشانه سلطه بودا سر ستونی به شکل چهار شیر و چرخ است که امپراطوری به نام آشورکا دستور ساختش را داد، در تندیسهایی که از بودا به دست آمده تا قبل از قرن 6 ق.م سمبولیک بوده ولی در پایان قرن نخست میلادی در قندهار تصویری طبیعی بر جای مانده است.
بعد از این به هنر یونان باستان می رسیم چهارچوب هنری آنان طبیعت پردازی بوده است و تحت تاثیر هنر مصر و بین النهرین بودند . برای اولین بار در ظروف آنها بود که پیکر انسان مورد مطالعه قرار گرفت و چیزی که در کارشان مشهود است، این است که آنها معتقد بودند که قدرت ذهن انسان، او را از حیوانات برتر میکند.
میرسیم به هنر روم که بسیار گسترده است البته قبل از آن باید هنر اتروسکها را بررسی کنیم.
هنر روم بسیار وسیع است و دیگر نیاز به مقدمه ندارد، چون به حد کافی نوشته ام . لازم به ذکر است که نوشته های زیر با استفاده ازکتاب هنر در گذر زمان ( هلن گاردن ) و دایره المعارف هنر (رویین پاکباز ) و شناخت هنر گرافیک 1 دانشگاه نوشته شده است.
آغاز هنر سرزمین روم مردم ایتالیا ضمن آنکه در نخستین دوران حیات خویش از انوار تابان خورشید یونان روشنایی میگرفتند، خود نیز خصوصیات محکم و ریشه داری داشتند . هنر اتروسک (اتروپایی) و هنر رومی را مانند هر هنر دیگر باید همچون آمیزهای از تاثیرات بر خاسته از منابع بیرونی و عناصری از خود این سرزمین در نظر گرفت هنر رومی وارث بلافصل تمام فرهنگهای پیشین حوضه مدیترانه ، از جهات بسیار ترکیبی از هنرهای روزگار باستان بود و اساساً با کل هنر یونان تفاوت داشت . به همین دلیل در دوره بعد هنر روم نمادی از هنر روزگاران باستان به شمار میرفت از لحاظ تکامل سیاسی با تاریخ یونان در سده پنجم پیش از میلاد که با آغاز عصر پریکلس انجامید در ایتالیا قرینه ای پیدا نکرد زیرا در اینجا کشاکشهای پایان پذیر و تلخ میان قبایل ایتالیک از یک طرف و قبایل ایتالیک و اتروسکها از طرف دیگر ، فرهنگ این سرزمین را از رشد باز داشت.
اتروسکها منشا اتروسکها مانند منشا میسی ها ، صدها سال یکی از اسرار ناشناخته جهان باستان به شمار میرفت زبان اتروسکها با آنکه به خطی مشتق از یونانی نوشته میشد و در کتیبه هایی که تا کنون خوانده نشده اند آثاری از آنان دیده میشود ، ارتباطی به خانواده زبان های هند و اروپایی ندارد. تاریخ دانان جهان باستان که همانند تاریخ دانان جهان امروز شیفته حل این معما شده بودند عموماً احساس میکردند که اتروسکها در آسیای صغیر به ایتالیا کوچیده اند و مخصوصاً هرودوت (پدر تاریخ ) اعلام داشت که اتروسکها از لیدیا بر خاسته اند این سنت همچنان دوام آورده است و چون فرهنگ اتروسک ها به عنوان فرهنگی متفاوت با فرهنگ ی دیگر ساکنان ایتالیا در حدود هفتصد سال پیش از میلاد به ظهور رسید .
از صدها سال پیش تا کنون تاریخ ورود ایشان به سرزمین ایتالیا را سده هفتم پیش از میلاد دانسته اند اما اینگونه اظهار نظر ،بسیار ساده اندیشانه است توضیح کافی آنکه درباره پیوندهای علنی بین فرهنگ اتروسک و فرهنگهای کهنتر ایتالیا در آن وجود ندارد. برخی از دانشمندان امروزی معتقدند اتروسکها اعقاب بلافصل مردمی بسیار کهنتر از هند و اروپاییان هستند که از شمال به ایتالیا سرازیر شده بودند ولی این نظریه نیز به نوبه خود نمیتواند علت پیدایش برخی از عناصر فرهنگ اتروسکها مخصوصاً مراسم پیچیده و با شکوه تدفین ایشان که ظاهرا ًبا رسوم شرقی پیوند دارد روشن سازد . در نظریه تلفیقی دیگری گفته میشود که هردوت در آثارش به تاریخ خاصی اشاره نمی کند و مهاجرت عظیم ملتهای حوضه مدیترانه میتواند مربوط به دوره جابجایی و مهاجرت عظیم ملتهای حوضه مدیترانه باشد که در حدود 1200 پیش از میلاد به وقوع پیوست و موجب زوال تمدن میسنی شد .
در آن زمان ،مهاجرانی که از آسیای صغیر می آمدند می توانستند در ایتالیا سکونت گزیده باشند. با مردم بومی این سرزمین در هم آمیخته و فرهنگ مرسوم به ویلانوونها را که اسلاف بلافصل اتروسکها بودند، پدید آورده باشند. بنابراین این تغییراتی که در پیدایش فرهنگ اتروسکها به وقوع پیوست باید ناشی از نفوذ هر چه بیشتر عناصر ـ شرقی و یونانی ـ دانست که در اثر بسط و داد و ستد میان ایتالیا و سرزمینهای دیگربه این کشور راه میافتند . هنر اتروریایی ها ولی در کل هنر اتروریای (اتروسکها)نخستین بار در اواخر سده هشتم در شمال ایتالیا ظاهر شد و فرهنگ مزبور وسیعاً بر بخشهای مرکزی ایتالیا اثر گذاشت و تا سده دوم یا اول قبل از میلاد نیز دوام داشت و هنر هایی که در خود حل کرد سه عنصر جداگانه است :بومی که نقوش چندان با اهمیتی نداشت. شرقی که پیوندی با خاور زمین دارد .یونانی که توسط مهاجران تقویت شده مردم اتروریا در زمینه نقاشی،مجسمه سازی،فلز کاری و معماری است .
مهمترین بخش هنر آنان شامل نوعی دیوارنگاری داخل مقابر است که در آن زمان در یونان معمول نبود میتوان تاثیر یونانی را در طرح ،جزییات فنی، موضوعات و تشابه سبک نقاشی بر جای مانده از لحاظ زمانی به دو گروه تقسیم کرد: آثار قدیم تر موسوم به ارکاییک که متعلق به اوایل سده پنجم قبل از میلاد هستند و آثاری که موسوم به هلنیسی که به دهه های پایانی سده چهارم تا سده اول مربوط میشود در آنها مردگان به خوشگذرانی توام با رقص و موسیقی مشغولند و یا در حال تماشای نمایش پهلوانی .
اما در سده چهار و پس از آن خصلت واقعی گرایی و دنیوی نقاشی از بین میرود و ارواح مردگان در دنیای مهیب و تاریک زیر زمینی و تهی از شادمانیها این جهان تصویر میشوند (صحنه های شکار و ماهیگیری در یکی از اتاقکهای تدفین تـارکوینیا ـ که در آن پیکره ها نسبت به منظره طبیعی اهمـیت ثـانوی دارند ـ از جمله استادانه ترین نــمـونه های آرکـایـیک به شـمار می آیند).
در سده سوم کیفیت طراحی و اجرا افت کرد، و میل به تجسم جنبه های هولناک در صحنه های مربوط به جهان دیگر قوت گرفت. اتروسکها به تقلید از یونانیان بر روی ظروف سفالین نقاشی میکردند آنان ابتدا به شیوه سیاه نقوش و سپس از سده چهار به شیوه سرخنقوش در می آوردند . و در مورد مقبره های اتروریاییه میتوان به مقبره پلنگان در تارکوینی اشاره کرد این اتاقک کوچک به شیوه رایج در سده پنجم نقش شده است : یک صحنه مهمانی بر روی دیوار مقابل در ورودی با گروهی از رقصندگان و نوازندگان بر روی دیوارهای کناری .
این تصویرهای زنده نمای شگفت انگیز مخصوصاً همان فراوانی و شادی حیات بخش را بیان میکند که هنرشان را همان زندگی اتروسکها از خود لبریز کرده است .به نظر میرسد که سه مرد جوان که یکی شان حمایل نازک به روی سینه انداخته است و دوتای دیگر ردای زیبا به تن دارند ،شتابان از میان بیشه ای انبوه از درختهای غار زیبا و کوچک عبور میکنند در دستشان جام شرابی دارند و آندو نیز با دو نی لبک و چنگ می نوازند و گویی رقصی دایره وار دارند در نقاشیهای جهان باستان به ندرت دیده می شود که حرکتی سر شار از روح زندگی این چنین متقاعد کننده باشد و به سختی می توان از میان آثار آن زمان به اثری چنین مناسب بیان جوانی، فصل بهار، موسیقی و رقص برخورد.
این اثر یک نقاشی دیواری روی لایه ای نازک بر دیواره تخته سنگی طبیعی یا اندود گچی ساخته شده از خاک کوه است . رنگهایش ـ سیاه، آبی، قرمز، آبی سبز است . همچنان که بیشترین بخش از تازگی خود را حفظ کرده، اسم و یک هماهنگی ساده و گرم با زمینه زرد کرم خود به وجود آورده است. اتروسکهای پسین از روحیه طبیعی پر نشاط دست برداشته و به فوریالیستی آرام و متمایل به کلاسی سیسم ،مانند آنچه در پیکره زنی از خانواده از اتاقک تدفینی مقبره اوروکوس(جهان ارواح) در شهر تارکوینی (لوحه رنگی ) دیده میشود ،روی می آورد.
بیان پخته ومتفکرانه این نقاشی پر شکوه با مضمون آرام عذاب مرده در جهان ارواح و در میان دیو های مهیب دنیای زیرین تناسب دارد در اینجا از احساس خوش بینی پیشین اتروسکها که در اثر نفوذ تدریجی ادیان جهان وطن دنیای هلنی رو به خلوص گذاشت اثری نیست زیرا ادیان مزبور نه بر شادمانی آدمی در جشنهای مراسم تدفینی بلکه بر اندوهگینی سرنوشت وی تاکید میکردند. هنر روم باستان قدرت روم که پس از اتروسکها بر ایتالیا حاکم و جانشین شد اقوام ستیزنده ایتالیا را مطیع حکومت و احد روم گردانید و سر انجام ملتهای اروپایی غربی ،مدیترانه و فلور نزدیک را زیر پرچم امپراطوری روم گردانید .
روم انقلابی پدید آورد که تا ابد در یادها خواهد ماند و امروزه نیز ملتهای جهان آن را احساس می کنند. از دجله و فرات گرفته تا مرزهای اسکاتلند قلمرو دولت واحدی بود که زیر حاکمیت مقتدر و کار آمدش مردمانی متعلق به نژادهای گوناگون و با اعتقاد است و سنتهای مختلف به سر میبرد که برتونها، گلها، اسپانیاییها، آلمانیها، آفریقاییها، مصریها، یونان، سوریان و عربها فقط چند تایی از آنها بودند . نبوغ یونانی با تابش هر چه بیشتر در عرصه های هنر قلم فلسفه تاریخ و عقل و تخیل میدرخشد یادمانهای رومیان در عرصه هنر در سراسر دنیا تحت حکومیت رومیان پراکنده شده اند . هنر رومی با آنکه در آغاز تحت تاثیر هنر اتروسکها و هنر یونانی بوده، ویژگیها و صفات متمایز کننده خود را بدست آورد. رومیان تقریباً از نخستین روزهای اقتدارشان ، کاملاً از وجود تاثیر هنر یمنان آگاه بودند.
جایگاه امروز گرافیک در جهان:
واژه گرافیک که در لغت به معنای نگارش و یا هنر نگارش آورده شده است امروزه به شکلی از هنرهای دیداری (بصری) گفته می شود که به بیان موضوعات از راه تصویر، خواه تصاویر چاپی، خواه جلوه های سینمایی یا تلویزیونی و غیره می پردازد. درجامعه صنعتی کنونی که رقابت تنگاتنگ شرکتهای بزرگ به نبردی بی پایان تبدیل گشته است.
شکلی از هنر گرافیک مدرن متولد شده که شاید ورای تصور هنرمندان عصر رنسانس بوده.
گرافیک کنونی به شاخه های مختلفی منشعب شده که نمی توانیم به همه آن بپردازیم و فقط فهرست وار به آنان اشاره می کنیم:
آثار گرافیکی که به چاپ منتهی می شوند:
این آثار مانند پوسترها، بروشورها، طراحی نشان (sign) و.. که در دل این محصولات تصویرسازی(illustration) صفحه آر ایی (Layout) و عکاسی به کمک یکدیگر آمده تابهترین اثر گرافیک آفریده شود.
آثاری که بصورت تصویر در سینما یا تلویزیون به نمایش در می آیند:
این آثار با استفاده از پیشرفته ترین تجهیزات تصویر برداری ، جلوه های ویژه کامپیوتری و … بصورت وله های تصویری یا تیزرهای تبلیغاتی به کمک آثار سینمایی آمده یا در قالب تبلیغات یک محصول در ذهن بیننده جای می گیرد. گرافیک در اینترنت:
ورود این پهنه جهان گستر (world wide web) در مشاغل و زندگی عمومی مردم و همه گیر شدن آن نیاز زیبا سازی صفحات وب، هنر گرافیک را به کمک خواسته و طراحی صفحات وب و نیز تبلیغات در اینترنت ، جنبه دیگری از گرافیک را مطرح ساخته است.
علایم ارتباطی و نشانه ها در گرافیک محیطی:
کیفیت زندگی انسان به تاثیرات محیط زندگی او بستگی بسیار دارد . درحقیقت طبیعت محیط اطراف انسان ، طبیعت ذهن او را می سازد. جوامع انسانی به واسطه ی وجود ارتباطات توسعه پیدا می کنند و ارتباطات با پیچیده تر شدن زندگی افزایش می یابند. با شناخت علایم ارتباطی و نشانه ها اسرار این جهان پیچیده نیز شناخته می شود .
امروزه شهرها تبدیل به آثار هنری بزرگی شده اند که آفرینندگانی به بزرگی خود و به عدد جمعیتشان دارند که هدف نهایی آنان ، بوجود آوردن محیطی خلاق برای کسانی است که در آن زندگی می کنند .
انسان ها از دیربازهمیشه محیط زندگی خود را برای مانوس کردن فضاها با روح خود تزئین می کرده اند. آثار به دست آمده از روزگاران دور نشان می دهد که هنرمندان آن دوران به واسطه موقعیت خاص زمان و مکان ، آثار کاربردی ـ تزئینی بسیاری را بوجود آورده اند ، همان چیزی که امروزه طراحان آن را تکمیل کرده اند و به آن نام گرافیک محیطی داده شده است .
علایم ونشانه ها ، به عنوان یک وسیله ارتباط بصری جدید که در یک نگاه قابل فهم هستند ، همه جا حضور دارند : در ساختمانی که در آن زندگی می کنیم ، درخیابان ها ، در محل کارمان ، اماکن عمومی و … آن ها ، عناصری هستند با موجودیت فردی که توسط هر فرد قابل درک بوده و مفهومی را القا می کنند . آن ها شناسایی اماکن ، اطلاع یافتن و مسیریابی را در محیط برای ما ممکن می سازند وعلاوه بر آن یک نقش تزئینی را نیز ایفا می نمایند .
اطلاعات بصری که توسط طراح گرافیک به مردم داده می شود نه تنها مبتنی بر پژوهش های علمی است ، بلکه همچنین از لحاظ زیبایی شناسی نیز تاثیر گذاراست . این اطلاعات می توانند اطلاعات راهنمای شهری باشند یا صرفاً برای زیباسازی قسمت هایی از شهر به کار رود و یا در قالب تصاویر تبلیغاتی و تابلوهای دیواری ، اطلاعات فرهنگی ـ اجتماعی یا اقتصادی را به جامعه منتقل کنند . مسایل موجود در زندگی شهرنشینی ایجاب می کند که هنر گرافیک در نظم بخشیدن ، ایجاد تسهیلات و زیبا کردن فضاهای شهری سهیم گردد .
طراحی گرافیک محیطی سه کارکرد اصلی دارد :
1. کمک به استفاده کنندگان درطی فضا به وسیله شناسایی .
2. هدایت و مطلع نمودن برای بهبود محیط از لحاظ دیداری و بصری .
3. حمایت ازامنیت عمومی
مردم علاقه مند به علایم بصری هستند که شامل گرافیک ، نور، رنگ و دیگرعوامل معماری می باشند به طوریکه یک قابلیت را دنبال کند. ( نشان و گرافیک ، هویت را بوجود می آورند ، معماری را وارد زندگی می کنند ، ذهنیت افراد را تقویت می کنند ، برانگیزاننده رفتارهستند و به گرایش های افراد در لحظات حساس تصمیم گیری در یک فضا جهت می دهند . نشانه تاثیرگذار به زیبایی شناسی یک فضا کمک می کند و سلسله ای از اطلاعات را برای رفع سردرگمی و تسهیل درک موقعیت در یک محیط فراهم می کند ، درعین حال به افراد این امکان را می دهد که حرکت کارآمدتری داخل یک مکان داشته باشند . طراحان ، محیط ها را درک می کنند و تشخیص می دهند که گرافیک و سیستم های نشانه گذاری برای مفید بودن ، باید جذاب بوده ، تکمیل کننده باشد و به صورت مشهودی با افراد ارتباط برقرار کند .
نشانه گذاری و نصب علایم به ظاهر ساده به نظر می رسد درحالیکه این کار یک موضوع طراحی پیچیده است که مستلزم مهارت های گوناگونی می باشد .هنری است در محدوده ای نامشخص بین معماری و گرافیک ( اولین هدف آن انتقال اطلاعات ، به گونه ایست که بتوان به آسانی در جهت آن علایم عمل کرد. پیام ها می باید به درستی ارائه گردند و سریع و آسان درک شوند . دومین هدف نیز این است که این علایم با اطراف و محیط خود هماهنگی داشته باشند. عوامل خاصی در رسیدن به این اهداف وجود دارد . قابل رویت بودن و توالی علایم باعث می شود که افراد بهتر بتوانند متوجه شوند . درک نادرست از اطلاعات ، زمانی ایجاد می شود که طراحی و نمایش آن ها صحیح نباشد و یا زمانی که تعداد بسیاری از این علایم در کنار هم گذاشته شود ، بدون اینکه توجهی به تاثیر قرار گرفتن با همدیگر صورت گرفته باشد . دراین حالت نتیجه نامطلوبی را دربرخواهد داشت . جنبه ارتباطی نشانه ها زمانی می تواند به درستی صورت گیرد که آن ها در هماهنگی کامل با محیط خود ، جذاب وآموزنده نیز باشند . شلوغی و درهم ریختگی و نمایش نادرست نشانه ها توجه مردم را جلب نخواهد کرد . مردم زمانی احساس راحتی می کنند که اطرافشان امن و آشنا باشد ، آن ها نیاز دارند بدانند کجا هستند و به کجا می روند . یک سیستم خوب نشانه گذاری تمام این نیازها رارفع کرده ، مردم را به سوی راهی درست و ثابت به سمت مقصدشان راهنمایی می کند .
کار نشانه گذاری محیط به چند مرحله تقسیم می شود :
1. برنامه ریزی برای مشخص کردن تقدم و تاخر .
2. طراحی اصلی به منظور مشخص کردن ترتیب و تظاهر علایم .3
3. نظارت و کنترل کیفیت بر راه اندازی و ساخت و اطمینان حاصل کردن ازاینکه مشخصات درست انتخابات شده اند .
اندازه عامل مهمی درطراحی سیستم علایم است . نمایش اندازه مناسب یک حس آرامش و اطمینان را در بینندگان ایجاد می کند . انسان ، اندازه فضا را بوسیله حواس و در مقیاس با اندازه خود درک می کند . خود شخص واحد اندازه گیری است و ظرفیت دید انسان معیاری برای شناخت تجهیزات است . مردم نیاز دارند که به اشیاء اطرافشان به نسبت اندازه ی خودشان مرتبط شوند. علایم نباید خیلی بزرگ و نه خیلی کوچک باشند که بتوانند توجه جلب کنند . رنگ ، قبل از بافت ، فرم و مواد مصرفی دریافت می شود و به همین دلیل تاثیرش بیشتراست .
ولی در این میان آنچه ضروری است حرکت منسجم تمام عناصر یک طرح به سوی هماهنگی با محیط است . به کارگیری بجا از رنگ ، ترکیب و فرم در فضا می تواند احساس لذت و شادکامی را در محیط دو چندان کند . رنگ باید جزئی از کل فرض شود . همچنین عامل دیگر در گزینش رنگ ، کاربرد محصول است . رنگ نباید فقط برای دوره ای کوتاه دیده شود . تشخیص یک رنگ درمحیط به عواملی از جمله زمان دیدن ، رنگ زمینه ، رنگ های ثابت موجود و منابع نور طبیعی و مصنوعی بستگی دارد . در کنار رنگ عناصر ، خود فضا نیز قابلیت بالایی برای ترکیب های رنگی دارد . برای چیدمان های جسورانه و پویا ، محیط های روشن بهترین هستند و رنگ های اصلی وغنی در چنین فضاهای درخشان بیشتر رایج هستند . برای محل هایی که کارهای فیزیکی درآن ها انجام می شود ، رنگ های عمیق وملایم ، انتخاب بهینه می باشند و رنگ هایی با رنگ مایه کم برای محیط های فعال و پر جنب و جوش مناسب ترند .رنگ های قویتر به منظور تا کید و برانگیختن به کار می روند . توجه به شرایط اقلیمی ـ منطقه ای مورد نظر برای طراحی و درک رنگ غالب در محیط در گزینش رنگ بسیار موثر است.
جنس ماده ، همراه با رنگ به عنوان مکمل وسیله قدرتمندی است . مجموعه ای از این عوامل ، یعنی شکل ، جنس ماده ، رنگ ، جهت و نور موجب می شوند ما علایم محیط خود را به سهولت درک کنیم .
نوشته و حروف نیز درعلایم از اهمیت ویژه ای برخوردارند .( تنوع و شکل باید حداقل باشد و با شخصیت محیط و کاربرد مورد نظر متناسب باشد . به عنوان مثال در داخل و اطراف محوطه فرودگاه که مهم ترین عملکرد آن ارتباط سریع است نوشته های راهنمایی و رانندگی باید حروف ساده و راحت خوان داشته باشند . محیط های طبیعی و تاریخی با شکل کلاسیک تر و سنتی تر حروف سر و کار دارند . شکل و اندازه یک تابلو وعلامت ، با اندازه حروف و موقعیت آن تعیین می گردد. هنگام طراحی متن برای علایم و تابلوها ، ملاحظات زیر ازاهمیت زیادی برخوردارند:
فضای حروف ، فضای میان خطوط ، موقعیت نمادها والگوهای تزئینی ، حاشیه ، قرارگیری موضوع در مرکز یا کناره و استفاده از حروف بزرگ یا کوچک برای حروف لاتین . علایم و تابلوها از مواد و مصالح متنوعی ساخته می شوند: ورق آهن ، برنز ، آلومینیم ، چوب ، سنگ ، بتن ، آکریلیک یا فایبرگلاس . در برخی ازموارد انتخاب ماده مناسب و هماهنگ با کاربری و مفهوم علامت ، زیبایی خاص به طرح می بخشد .
تاریخچه نشانه ها نیز از ارزش مطالعه تحقیقی ـ علمی بالایی برخوردار است . گسترش تاریخی انواع نشانه ها به طور خاصی مورد بررسی قرار گرفته اند . با پیدایش نیاز به اطلاعات ارتباطی ، نشانه ها بوجود آمده و گسترش یافته اند . نصب نشانه ها از قدیمی ترین روش های تبلیغاتی هستند که در بازرگانی و نشانه های صنفی به کار می رفتند .
به محض افزایش نیاز به ارتباط با جمعیت گسترده ای از افراد ، نشانه های واضح ، موثر واغلب زیبا بوجود آمد و هنگامی که راه های ارتباطی و حمل و نقل پیچیده تر شد ، کاربرد نشانه ها برای اهداف جهت دار ، روز به روز افزایش یافت . در حال حاضر نشانه ها از اجزاء سازنده و اساسی محیط می باشند که به منظور استفاده مفید و موثرهمه امکانات مربوط به حمل و نقل و بهبود تجارت و کار و انتقال عقاید و معلومات ضروری هستند .
در نگاهی گذرا ، نشانه ها به شش طبقه عمده کوچکتر تقسیم می شوند ، هرچند که طبقه بندی نشانه ها طبق یک شیوه مشخص طبقه بندی غیر ممکن است و بخشی از جذابیت آن ها این است که در بخش های زیادی به کارمی روند .
1. جهت یابی : نشانه هایی که محل و موقعیت را در محیط مشخص می نمایانند . چنین نشانه هایی شامل نقشه ها ، صحنه ها و طرح هایی در مدخل و نقاط مورد نظر، نکات مرجع معماری و مرز نماها می باشند .
2. اطلاعات : بیشترین نشانه گذاری ممکن است به طور قانونی به عنوان نشانه گذاری اطلاعاتی توصیف شوند . نشانه های اطلاعاتی درهمه جای محیط وجود دارند و ممکن است مربوط به ساعات شروع کار، کالاها و وقایع احتمالی و… باشد. نشانه های راهنمای اطلاعات وسیله ای برای فهرست بندی مقادیر زیادی اطلاعات هستند . آن ها در شرایط و موقعیت های متفاوتی همچون رستوران ها ، بخش های پذیرش ، مراکز خرید و … به کار می روند . اگر آن ها جامع باشند و در مکان مناسبی قرار بگیرند ، مانند مدخل های اصلی و نقاط تصمیم گیری ، موجب خواهند شد که سردرگمی و پرسش از کارکنان و مراجعین کاهش یابد .
3. راهنما : این نشانه ها لوازم آشکار جهت یابی هستند ، آن ها معمولاً قسمتی از یک سیستم نشانه هستند که یا یک سیستم آزاد راه است و یا مجموعه ای از نشانه ها در قالب یک محیط کنترل شده مانند یک استادیوم ورزشی یا یک مجتمع اداری ، بیمارستان ها ، فرودگاه ها و…
4. قانونی : نشانه های قانونی که نشانگر قواعد و دستوراتی از قبیل موارد اجرایی و یا فعالیت های ممنوع شده می باشد ، توسط مالکان و یا مقامات د یگر و یا بر اساس قوانین محلی وضع می شوند و وجود آن ها برای امنیت و حفاظت مردم در برابر خطرات است .چنین نشانه هایی برای مولدهای شیمیایی خطرناک ، ماشین آلات ، ساختمان های عمومی و صورت های مختلف حمل و نقل ضروری می باشند وعبارتند از : اخطارهای حقوقی ، قوانین امنیتی ، دستگاه های کنترل ترافیک وعلامت گذاری ها و نشانه های خروج .
5. شناسایی : این نشانه ها اساساً لوازم طبقه بندی هستند که هدف را تصدیق و یا تشخیص یک موقعیت خاص را تثبیت می نمایند . معمولاً نیز برای تبلیغ یک کار یا فعالیت به کار می روند .شرکت های بزرگتر نشانه های هماهنگ وانبوه را به عنوان بخشی از برنامه شناسایی مشترک به کار می برند . نشانه های شناسایی داخلی در موقعیت بخش ها کمک کننده هستند . خواه در یک سوپر مارکت محلی باشند یا در یک موزه و ..
6.تزئینی : نشانه های تزئینی ظاهر یا تاثیرکلی یک محیط و یا عوامل منحصر به
فرد آن را شاخ و برگ داده و یا زیباتر می نمایند . چنین نشانه هایی برای پلاکاردها ، پرچم ها ، حصارها ، میزها و لوح ها ی یادبود به کار می روند.
قابل توجه ترین نشانه ها آن هایی هستند که شکل دهنده بخشی از هویت مشترک تجاری می باشند . منظور از هویت بصری برای بسیاری از شرکت ها قبل ازآنکه یک مسئله باشد ، یک حقیقت مورد قبول است . این موضوع به ایجاد یک ذهنیت عمومی که به آسانی قابل تشخیص باشد کمک کرده و برای بقا و رشد یک شرکت و سازمان در بازار رقابتی ضروری می نماید . و درآخراینکه نشانه ها نقش اساسی و فزاینده ای در تبلیغات و برنامه های هویت بصری بسیاری از موسسات و سازمان ها دارند وهمانطور که هویت بصری به نشانه ها مرتبط می شوند ، نشانه ها ممکن است شامل نام مشترک ، آرم یا نماد رنگ های تجاری ، نشانه های تایپی و … باشند . نشانه ها جزئیات محیطی هستند و در درک ما ازمحیط های ساختگی و پیچیده زندگی مان ضروری و لازم می باشند . نشانه ها امروز به گونه ای خلاق و آگاهانه فرصتی را برای پیشرفت و زیبا سازی محیط فراهم می کنند و شاخصه های هوشمندانه ای از سیر تغییر و تحول در جامعه می باشند . اگر جامعه ای به امور جزئی موجود در خود اهمیت دهد ، حتماً به این موضوع هم اهمیت می دهد که روی یک ساختمان چیست و یا در کوچه و خیابان چه چیزهایی هستند و در نهایت به شهر و کشور اهمیت می دهد
فصل پنجم:
نمادها
تاریخچه نمادها:
در طول تاریخ از نماد، که نوعی علامت واجد هویت بصری است، به عنوان ابزاری برای ایجاد ارتباط استفاده شده است. تصور بر این است که انسان پیش از تاریخ با خراش دادن و ایجاد نقش بر دیوار غارهای آلتامیرا در اسپانیا و لاسکو در فرانسه تلاش داشته تا از این طریق به دیگران علائم خطر یا آگاهی دهد و یا پیام های دیگری را انتقال دهد. باستان شناسان لوازم و ابزارهایی را از یونان باستان یافته اند که بر آنها نقوش و علائم نمادینی نقش بسته که احتمالاً معرف خالق آنها بوده است.
بر تابوت های مصری نیز نقوش نمادینی حکاکی شده است که احتمالاً نشان از هنرمند خالق آن دارد. در جوامع قرون وسطایی بازرگانان و صنعتگران برای مشخص کردن کالاها یا محصولاتشان از علائم و نمادهای خاصی استفاده می کردند که شناساگر آنها بود. چاپگران اخر سده نوزدهم میلادی نیز که به مهارت ها و استادی خود فاخر بودند، بر روی تمامی چاپنقش های خود نمادهایی را به صورت حرف نشانه یا امضاء چاپ می کردند که معرف حرفه و صنعتگری آنان بود. در آغاز سده بیستم نیز گاوچرانان آمریکایی برای مشخص کردن مالکیت دام های خود از علائم انحصاری استفاده می کردند. در واقع آنها از نوعی زبان تصویری استفاده می کردند که سابقه آن به مصریان باستان می رسد. طی دوره رکود اقتصادی در آمریکا، کارگران دوره گرد، یا در واقع پیشه ورانی که بیکار شده بودند، یک نظام ارتباطی تحلیلی و کاربردی را ابداع کردند. آنها علائم و نشانه هایی بودند که بر دیوار خانه و ساختمان ها رسم می کردند و مثلاً گویای خطراتی بود که کارگران دوره گرد را تهدید می کرد یعنی درست شبیه به روشی که انسان غار نشین از تصاویر خطی استفاده می کرد. دو دایره و یک خط رابط بین آنها شناساگر باتوم و معرف این هشدار بود که پلیس ناحهی خشن و متخاصم است. این نشانه به دیگران هشدار می داد که هر چه زودتر محله را ترک کنید. رسم چهار خط افقی بر خانه، به این معنا بود ک اگر در شکستن چوب به مالک خانه کمک کنید یک وعده غذا به عنوان دستمزد دریافت خواهد کرد. نقوش مخطط، علائم و نشانه های روی در و دیوارهای شهر را می توان همگی به عنوان تلاشی برای بیان احساسات، ایجاد ارتباط یا تلاشی جهت ابراز وجود دانست.
طراحی نشانه چهار چوب مشکل و بسیار ظریفی دارد و به ناچار طراحی باید به هنگام طراحی، درک درست و کاملی از چگونگی راه حل مسائل و ریزه کاریهای اجرای فنی و رسامی داشته باشد و بتواند با تسلط از عهده اداره و ترکیب جزییات میلیمتری و حساس فرمهای نقش برآید و موفق به بیان تصویری موجود در محدوده تنگ و مختصر نشانه شود؛ و به صورت ساده ای، همه فکرها و مفاهیمش را بنمایاند. از این بابت است که جا دارد در معرفی بهتر طراحی نشانه کوششهای فراوان و گوناگونی بشود و نشانه های معاصر ایرانی از دیدگاه مختلفی مورد مطالعه و پژوهش و نقد و بررسی قرار گیرد و کار در حد جمع آوری و معرفی نمونه های منتخب تمام نشود.
در طراحی نشانه به مانند هر کار هنرمندانه دیگر، کوچکترین تغییر در شکل و فرمها به دلیل خلاصگی و محدودیت آنها، سبب ایجاد ویژگی ها، فضاها و روحیه های جدیدی در نقش می شود و تفاوت های متعدد اجراهای قدیم و جدید را بوجود می آورد. توجه به چنین ظرایفی نه تنها باعث گسترش ارزشها و ابعاد کیفی موضوع می شود. بلکه ظرایف فنی و ریزه کاریهای هنرمندانه را از محدوده اختصاصی حرفه بیرون آورده در سطح فرهنگ عمومی مطرح می کند و باعث تعمق بیشتر عمومی می گردد. سلیقه ها را حساس تر می کند، شناخت را تعالی می بخشد و محدودیت دیدن مو را تا گستردگی پیچش مو بسط می دهد و بالاخره رضایت داشتن یک طرح خوب را به عشقی به نقش بدل می کند که بیانی تصویری، اندیشه های زیبایی را در آن متبلور کرده است.
حقایق و وقایع بیشماری که در ماوراء درک بشر قرار دارند او را واداشته تا برای ابراز اندیشه ها و مفاهیمی که بیان فهم و توصیف کلامی آنها مشکل بوده است نظامهایی از علائم گوناگون ابداع کند.
کارل گوستاویونگ می گوید واژه یا تصویری زمانی یک نماد است که متضمن چیزی در ماوراء معنای آشکار و مستقیم خود باشد. نماد دارای جنبه ای وسیعتر و "ناخودآگاه" است که هرگز نمی توان به طور دقیق آن را تعریف و یا به طور کامل آن را توصیف کرد … ما نی امیدوار نیستیم ک بتوانیم آن را تعریف یا توصیف کنیم.
هنگامی که ذهن به پویش نماد می پردازد با اندیشه هایی برخورد پیدا میکند که در ماوراء قابلیتهای منطقی – عقلائی آن قرار دارند. اندکی تامل و در خود فر رفتن ما را به این نتیجه میرساند که بشر قادر به دریافت و درک کامل هیچ چیز نیست. او میتواند ببیند (همانگونه که بروند موناری می گوید "افراد آنچه را می بینند که می دانند" بشنود لمس کند و از طریق قوای لامسه و چشایی می تواند برای او حاصل شوند وابسته به تعداد و کیفیت قوای احساسی اوست.
زندگی ما ناشی از برقرار کردن ارتباط مان است. ما ترجیح می دهیم که فاصله های بعید زمانی و مکانی را علاوه بر به کار گیری زبان گفتاری ازعلائم نوشتاری در تمام ابعاد آن برطرف سازیم و از این طریق ایجاد ارتباط نمائیم. امروزه بیش از هر زمانی ما از علائم در جایگزینی و پر محتوا کردن علائم محدود الفبائی (یعنی حروف) استفاده می کنیم. این علائم نظیر نشانه ها یا علائم تصویری موجود در ایستگاه های راه آهن فرودگاهها خیابانها و سایر مکانهای عمومی ممکن است بر مبنای سنتی نوشتاری باشند یا نباشند. این نمادها همه جا به چشم می خورند: روی بسته قوطیهای جعبه ها روی وسایل نقلیه روی کاغذ در تابلوهای مربوط به تظاهرات در بازیهای عمومی بازارها نمایشگاهها و جشنواره ها.
از آنجا ک مدارک مستند دال بر اینند که این امر یعنی استفاده از نمادها از سر آغاز پیدایش تمدن جریان داشته است بی مناسبت به نظر نمی رسد که نگاهی کوتاه به تاریخچه چگونگی ارتباط افراد بشر با یکدیگر بیفکنی اطلاعات سودمندی درباره وجود نوعی زندگی و محیط بشر در اختیار ما می گذارد. بنابراین علامت در عمل یک ارتباط است. از طریق علائم نمادین بود که بشر توانست به نحوی ارادی با همنوعان خود ارتباط برقرار کند و در نتیجه بین آن زمان و مکان حاضر پلی ارتباط برقرار نماید.
به مرور زمان بشر توانست نیازهای خود را از طریق نمادهای ساده یا ترکیبی بیان کند. بشر امروزی بسیار بیش از بشر گذشته مجبور به استفاده از نشانه ها و نمادهاست. در حدود 4000 سال پیش در مصر و در حدود همین زمان در چین خط هیروگلیف و خط اندیشه نگار بر مبنای نمادهای اولیه پیدایش یافتند و رفته رفته تکامل پیدا کردند. این خطها ترکیبی از واژه و نمادهای ترسیمی است.
سومریها که ابداع خط میخی با قدمت تقریبا 4000 سال قبل از میلاد به آنها منسوب است کار مریها و چینیها را دنبال کردند. برخی از نمادهای هیروگلیفی (مربوط به 1600 تا 1100 قبل از میلاد) شدیدا وابسته و مرتبط با نوع مصری آن است در مقابل هیروگلیفهای مربوط به دره رود سند که متعلق به 3000 سال قبل از میلاد و بسیار شبیه به خطوط اندیشه نگار چینی می باشند باید در زمره تصویر نگاشته ها به شمار آیند تا در ردیف خطوط واقعی پیدایش خطوط هیروگلیف و اندیشه نگار می تواند به عنوان مبنائی برای پایان دوران پیش از تاریخ در نظر گرفته شود. حروف الفبا که در فاصله 1700 تا 1500 قبل از میلاد توسط فنیقی ها بنیان گذاری شد در حدود سال 1000 قبل از میلاد در مناطق متعلق به سامی ها و در اطراف مدیترانه گسترش یافت. یونانی ها در طی همین دوره الفبای فنیقی را اخذ کردند و با اضافه کردن حروف مصوت به آن و تغییر دادن شکل بعضی از حروف آن را کامل کردند. سپس تقریبا تمام اقوام از نظام و شکل الفبای فنیقی ها تبعیت کردند به طوری که هر یک از آنها بر مبنای این "میراث فنیقی" نیازهای الفبائی خویش را برآورده کردند. رد پای این میراث را حتی در حروف و نشانه های الکترونیکی عصر حاضر و همچنین در نمادهای منتسب به کولیان در رابطه با شکل و معنا می توان جستجو کرد نمادهای مذکور در رابطه با قلوه سنگهای منقوش آزیلی هستند که خود به حروف جادوئی شباهت دارند. در قرن هفتم قبل از میلاد با پیدایش الفبای اتروسکی که خود مبتنی بر الفبای یونانی بود پلی میان الفبای یونانی و لاتین برقرار گردید اولین الفبای لاتین نفوذ سبک الفبای اتروسکی بر آنها را بخوبی نشان می دهد. الفبای لاتین از زمان آغاز پیدایش خود تاکنون تغییر عمده ای نکرده اند در این میان الفبای گوتیک و الفبای رونی استثنا هستند. کلمه "رونی" به معنای رمز است و این الفبا که دارای سبکی مزین میباشد ظاهرا از نمادها علائم اختصاری و برخی نشانه های رمزی ساخته شده است. هر یک از گروههای انسان های اولیه زبانی خاص خود داشتند که در طی زمان به انحاء گوناگون راه تکامل را طی کردند. مثلا اقوام اینکا به منظور برقرار کردن ارتباط با یکدیگر از ریسمان های رنگین که به شیوه های گوناگون آنها را گره می زدند استفاده می کردند. تعداد گره های موجود در این ریسمانها دارای معنای خاصی بود. این ریسمانها که در زبان بومی پروئی "کوئیپو" نام داشت توسط افراد خاصی که به همین منظور تعلیم دیده بودند گره زده می شد و تنها همانها نیز بودند که میتوانستند معنای آنها را تعبیر کنند. "چوب خط" که عبارت بود از قطعه چوبی که چند نقطه آن کنده شده بود نه تنها به عنوان اعلام جنگ توسط استرالیائیها به کار می رفت بلکه در تجارت نیز از آن استفاده میکردند. هر یک از دو طرف معامله چوب خطی مشابه چوب خط طرف دیگر نزد خود نگاه میداشت و این امر در حکم رسید خرید یا فروش کالای مورد نظر بود. این چوب خطها که نمایان گر اشیاء افراد حیوانات و ارقام بود از جمله دارای موارد استفاده های آماری نیز بود. تقریبا تمام زبانهای مکتوب در اصل توسط گروهی ممتاز به کار می رفت که عبارت بودند از ساحران روحانیون کیمیا گران پزشکان و منجمان و به سخن دیگر تمام کسانی که به نحوی دارای قدرت بودند. این امر هم اکنون نیز برقرار است زیرا فیزیکدانان زیست شناسان برنامه ریزان کامپیوتر دانشمندانی که در حوزه تلاقی سیبرنتیک و زیست شناسی کار می کنند و همچنین ستاره شناسان از زبان تخصصی مربوط به رشته خویش استفاده می کنند.
تاریخ علائم:
1-منابع غربی :
قدمت کار برد علامت های مشخصه در غرب بیش از ژاپن بوده و به دوران یونان باستان میرسد. همانطور که علائم کوزه گران بر روی اشیاء حفاری شده در منطقه Corinth و نیز نشانه های نقش بسته بر اشیاء مکشوفه در اهرام مصر قدیم نشان میدهند گمان میرود که سابقه تاریخی آنها به 4000 سال برسد. طی قرون چهارم و پنجم قبل از میلاد تجارت در منطقه گسترش یافت و مراکز داد و ستد فراوانی دایر گردید و کاربرد علائم مشخصه فزونی گرفت. علامتهای چینی سازان در این عصر معمولاً نام شخص سازنده بود که در میان نیم دایره ای قرار می گرفت. ولی این طرح جای خود را به طرحی مربع شکل سپرد و طرحهایی از قبیل زنبورهای عسل و سر شیر متداول گشت. علائم سنگ تراشان که بر دیوار های رم باستان و شهر بمبئی و در معماریهای فلسطینی پیدا شده اند نیز مشهورند. نقوش هلال ماه چرخ برگ مو و تصاویری مانند آن رواج داشتند. با پیشرفتهای فراوانی که بویژه بعد از قرن دوازدهم بوجود آمد از روی علائم باقیمانده ای که امروزه بدست ما رسیده است به صراحت می توان گفت مردم آن روزگار به معماران و مجسمه سازان بیش از سنگ تراشان توجه می کرده اند. در قرن دوازدهم با توسعه جامعه اروپا به ویژه در اروپای غربی بازرگانی پیشرفت نموده و بکارگیری علائم برای تشخیص بازرگان و تولید کنندگان از یکدیگر رونق گرفت و تجار طراز اول نیز علامتهای خاص خود را بکار می بردند بطوریکه سرانجام علائم کالاهای اقتصادی ضمیمه مدارک تجاری گشته و بیشتر تجار عمده از علائم خودشان استفاده می کردند. علائم و تصاویر خطی نیز معمول بود. علاوه بر تعمیم حقوق مالکیت در حوادثی مانند غرق کشتی ها سرقت دریایی و بلایای طبیعی علائم ظاهراً وسیله ای برای دلالت شهرت و شخصیت مالک به حساب می آمدند. بعدها که کشتیرانی توسعه یافت و راههای آبی از امنیت بیشتری برخوردار گشت علائم و نشانه های بازرگانان کاربردشان را از دست دادند. ولی خاطره علائم بازرگان قرون وسطی چون داغی که بر گله ها زده میشود به هیچ وجه از اذهان زدوده نخواهد شد. در نیمه آخر قرن چهاردهم با گسترش سیستم اتحادیه ها بکار گیری علائم بوسیله تولید کنندگان روه به فزونی گذاشت. اگر چه ارائه مواد بکار رفته و اصول فنی و خصوصیات دیگر به ندرت مطرح بود ولی این علائم نمایانگر پذیرش مسئولیت تولید کننده محسوب می گردید کاربرد اجباری آنها به معنی پاسداری و دفاع در قبال بی دقتی و تولید و فروش غیر مجاز بود.
چون از آن پس بین تجارت و تولید تفاوت فاحشی بوجود آمد علائم به دو صورت بازرگانی و تولیدی بکار می رفتند. در سال 1363 میلادی بنا بفرمان صادره از طرف ادوارد سوم پادشاه انگلیس استادان و کارگران فلز کار ملزم به استفاده علائم اختصاصی خود گردیدند. با تشکیل اتحادیه های آبجوسازان چراغ سازان نساجان و دیگر صنوف علائم مختلف و متنوع صنفی ایجاد و مورد استفاده قرار گرفتند. تقریبا از نیمه قرن پانزدهم به بعد ناشرین کتب در اروپا دست به تزئین و خوشنویسی کتابها زدند و هر چند کتب قبلی فاقد نقش مهر ناشر و تاریخ بودند ولی نمونه ای متعلق به سال 1457 در دست است که حاوی مهر ناشر و تاریخ نشریه می باشد. از آن به بعد تمام کتب به نقش مهر ناشرین ممهور گردیده و ارزش و اعتبار علائم اتحادیه های دیگر از برای ناشرین به ارمغان آورد. در سالهای اخیر با توسعه اقتصادی بسیار از ملل این علائم به وسیله عمده فروشان و خرده فروشان و همچنین بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان کالا به حد گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته اند.
2-منابع ژاپنی:
منشاء و آغاز پیدایش علامت ها در ژاپن مبهم و مجهول می باشد. ولی عقیده بر این است که نام فروشگاهها موسسات تجاری و صنعتی مهر و نشانه های چینی سازان و دریا نوردان و کارگاههای تولید پرده با علامت ها و نشانه های خاص خانوادگی بستگی داشته اند. در تاریخ آغاز کاربرد علائم و نشانه های خانوادگی اختلاف وجود دارد. از روی یادداشتها و نوشته های موجود می توان پی برد که حدوداً در آغاز قرن هفدهم علائمی روی پرچمها بکار میرفته اند ولی از چگونگی اشکال آنها اطلاعی در دست نیست. از نقاشی های روی طومارها میتوان یافت که در حدود سال 1180 خانواده های جنگجو "میناموتو Minamoto" و "تاثیر Tairal" هنگام جنگ و ستیز برای شناساندن و تشخیص خودشان پرچمهای سرخ و سفیدی بکار می بردند ولی از بکار بردن علائم خانوادگی چیزی بچشم نمی خورد.
"سامورائی Samurai" به استفاده از نشانه ها و علائم خانوادگی بر روی پرچمها و زمینه پرده ها پرداختند. در آن دوران لازم بود که علائم اختصاصی خانواده ها به گونه ای نشان داده شوند که بیننده کاملا قادر به تمیز و تشخیص آنها باشد.
اعضای خانواده های طبق اشراف با قرار دادن علائم خانوادگی خو بر روی البسه شخصی و ارابه هایی که به وسیله گاو کشیده میشدند اندکی بیشتر از سامورائی ها شروع به استفاده از علامت مخصوص خانوادگی خود نمودند و این عمل به منظور زیبا ساختن و همچنین سهولت در تشخیص ارابه هایشان از یکدیگر بود. از اواخر قرن دوازدهم تا دهه سوم قرن چهاردهم بکار گیری علائم خانوادگی بین تمام اقوام و طوایف ژاپن بسط و توسعه یافت. در دوره ارباب رعیتی از آغاز قرن هفدهم تا آخرین دهه قرن هجدهم امنیت و آرامش بر این سرزمین حکفرما بود و لزوم چندانی در کاربرد علائم خانوادگی بر روی پرچمها و زمینه پرده ارابه و زین و برگ اسبها دیده نمی شد ولی بعد از اینکه اربابان ناچار شدند قسمتی از اوقاتشان را در پایتخت بگذرانند کاربرد این علائم رو به افزایش نهاد و حدودا در این زمان بود که علامتهای ویژه خانوادگی بشکل واحد مدوری درآمد که تا به امروز هم ثابت مانده است. طی سالهای نزدیک به قرن هفدهم بکار گرفتن حدود 1800 علامت خانوادگی همگانی گشت. البته عمومیت این کار بمنظور نشان دادن تشخیص و بزرگ منشی نبوده بلکه فقط جنبه تزئینی داشته است. علائم چینی سازان که در حدود سال 1400 میلادی در سراسر ژاپن مورد استفاده قرار گرفت برای تشخیص کارهای مختلف صنعت گرانی بود که چینی های خود را همزمان و با هم در یک کوره می پختند که در ضمن وسیله آسانی برای تشخیص کارهایشان از یکدیگر بشمار می آمد. وجود مهرها در پشت ظروف چینی برای سازنده اش غرور و سرافرازی در پی داشت و برای خریدارانی که خواستار آثار صنعتگران معینی بودند باعث آسودگی خاطر میگشت. مهرهای کشتیرانی طی اواسط دوران ارباب رعیتی تا قرن هجدهم که عده علاقمندان به امور کشتیرانی بسرعت رو بفزونی گذاشت بطور ناقصی مورد استفاده قرار گرفتند. این نشانه ها که بر روی پرچمها و بادبانهای کشتیها نقش میگردید در شناسائی صاحب کشتی و محموله آن و همچنین کالاهای کشتی غرق شده نقش موثری داشتند. در قرن دوازدهم هنگامیکه در ژاپن از کاربرد و استفاده علائم و نشانه های مخصوص بازرگانان و صنعتگران جلوگیری بعمل آمد پرده مغازه ها که تا امروز برای ژاپنی ها منظره ای آشنا دارد بعنوان جانشینی برای علائم خانوادگی ارائه گردید و با افزایش فعالیتها و جمعیت شهرها و بهبود سریع اقتصاد علائم مغازه ای در دوران ارباب رعیتی عمومیت یافت و همچنانکه امروز نیز مرسوم است این علائم که دارای ارزش عملی و سمبلیکی بودند در جلوی در ورودی هر گونه موسسه و تجارتخانه ای آویخته می شدند. استفاده از این نوع علائم برای مغازه ها و کارگاهها رواج یافت و بعنوان یک علائم تجاری برای تبلیغ بر روی کاغذ های بسته بندی چاپ میشد.
از قرن دوازدهم به بعد بسیاری از طرحها در اصل عبارت بود از علامت مخصوص خانوادگی یا تنها نام موسسه بود که با پیشرفت زمان طرحهای جدید و گوناگونی تهیه و مورد استفاده قرار گرفتند. در سال 1875 فن تولید کبریت از فرانسه وارد ژاپن شد و در کمتر از دو سال ژاپن شروع به صدرو کبریت به "شانگهای" و شهرهای دیگر نمود. از آنجا که چاپ علائم تجاری بر روی برچسب قوطی های کبریت ضروری و اجباری بود طرحهای بسیاری خلق و ابداع گردید. سپس تهیه مشروبات الکلی آغاز گشت و طرحهای بیشتری برای استفاده روی برچسب آنها بوجود آمد. دولت ژاپن لزوم تدوین قانونی برای حمایت از آن علائم را مورد توجه قرار داد و در سال 1884 قانون علائم تجاری را تصویب نمود.
تاریخ طراحی لوگو :
تاریخچه لوگو و طراحی لوگو به یونان در زمان های باستان باز می گردد. لغت لوگو یعنی یک نام سمبل و با یک نشان تجاری که برای تشخیص آسان، طراحی شده است. استفاده از لوگو نظیر علائم تجاری، از زمانی که تجار و بازرگانان وجود داشته اند مرسوم بوده است.
آنها تا قرن سیزدهم، هم می توانند پیگیری شوند و شامل علائم فراماسونری، طلاسای، کاغذسازان و نشان های نجابت می شوند. چیزی که چه در آن زمان و چه هم اکنون مورد نیاز است خوانا بودن و تشخیص مناسب ارزشی کار یا فرد یا صنعت گری درست و یا چیزی که او می خواهد بفروشد. لوگو یا طراحی در مرحله اول برای شناساندن یک شرکت ضروری است. آنها به تصویری که یک بعدی است و مربوط به یک موسسه است قوت می بخشند. یک لوگوی حرفه ای برای هر کس که تجارت یا محصولی رادارد یک الزام است در صورتی که بخواهند از واسطه ای نظیر اینترنت برای گسترش کارش استفاده کنند. امروزه گسترش عصر اطلاعات، تغییرات سریع مشابهی را در طراحی لوگو پدید آورده است. طبیعت عادی از حقیقت بسیاری از فناوری های متنوع محصولات و خدماتی که توسط بسیاری از مشاغل ارائه می شوند باعث روی آوردن به لوگوهای عادی از حقایق شده است.
– دایره:
دایره در وهله اول نقطه ای است که گسترش یافته، سمبولیسم با تفسیر نمادین آن در برگیرنده مفاهیم کمال، یکپارچگی و نبود هر نوع تمایز و تفکیک است. علاوه بر مفهوم کمال که به طوری ضمنی در دل نقطه ازلی وجود دارد، دایره نمادی از خلاقیت، یعنی خلق جهان در مقابل خالق نیز هست. دو بر متحد المرکز، نمایانگر طبقات و سلسله مراتب وجودند. حرکت دایره ای کامل و تغییر ناپذیر است، بدون آغاز، بدون انجام و لایتغیر و به همین خاطر است که دایره نمادی از زمان می باشد. زمانی که به عنوان مجموعه زنجیره واری از لحظات که به نحوی پی در پی، بدون تغییر و تشبیه یکدیگر به دنبال هم تکرار می شوند. تعریف شده است. علاوه بر این، دایره که نمادی از حرکت پیوسته و مدور آسمان می باشد. با الوهیت نیز در ارتباط است. در مرتبه بالاتری از تغییر آسمان نیز خود به نمادی بدل می شود، نمادی از جهان معنوی، نادیدنی و متعالی، با این همه، دایره در معنای مستقیم تر نشان دهنده آسمان کیهانی است. به خصوص آن هنگام که آسمان در تلاقی با زمین قرار می گیرد و با آن هماهنگ می شود.
دایره با حرکت پویای خود نمایانگر تغییرات زمینی است. و نمادی از حرکت است.
در متن های کهن آمده است که خداوند همچون دایره ای است که مرکزش همه جا و محیطش هیچ کجاست.
دایره ساده ترین منحنی و در واقع کثیرالاضلاعی است که دارای بی نهایت ضلع می باشد. قرار گرفتن حتی یک نقطه بر محیط آن نشانگر بریدگی در پیوستگی است، زیرا به معنای آغاز یا پایانی است که زائل کننده مفهوم ابدیت می باشد.
از سوی دیگر، حتی اگر زمانی فرا رسد که وسایل نقلیه بتوانند بدون استفاده از چرخ عمل کنند باز هم حرکت بدون وجود دایره امکان پذیر نیست، زیرا در ان زمان نیز همچنان بلبرینگها و توربین های مدور هستند که زاینده حرکت خواهند بود. دایره بیش از هر شکل هندسی دیگر در هر آنچه با حرکت و پویشی سروکار دارند حضور پیدا می کند. استفاده از وجود دایره در اولین خط های ابداع شده توسط انسان و همچنین در اولین کوشش کودکان جهت ایجاد ارتباط با یکدیگر، حتی قبل از اینکه علائم معمول ارتباطی را بیاموزند مشاهده شده است.
مربع:
مربعی یکی از اشکال هندسی است که بیش از هر شکل دیگر به عنوان جهانی ترین صورت در زبان نمادها به کارگرفته شده است. بر طبق نظر فیثاغورث مربع نماینده وحدت گونه ها و نشان دهنده برابر یک چیز با خودش به نحوی نامتناهی است و نتیجتاً می تواند نمادی از عدالت قانون تلقی شود که همه را به یک چشم می نگرد. از نظر افلاطون مربع نماینده هماهنگی است ک عالیترین فضلیت به شمار می آید؛ شناختی کامل که شخص می تواند از طریق آن به حقیقت مطلق دست یابد.
این شکل پر از رمز و راز است و ثبات گراست. همراه با مستطیل که خود زاینده آن است معماران، و هنرمندان زیادی از سراسر جهان را در طول تاریخ الهام بخشیده و آنان را به ابداع سطوح و ساختمان های سه بعدی واداشته است. مربع همراه با دایره، مثلث متساوی الاضلاع و صلیب نشات گرفته از خود مربع یکی از بنیادی ترین شکل های نمادین به شمار می رود. مربع شکلی ایستا و ثبات گراست که اضلاع و زوایای برابرش احساسی از سکون، استحکام، حصار، منزل، کمال و استقرار بر می انگیزند. با این همه هنگامی ک یکی از اضلاع یا زوایای این شکل خمش پیدا می کند، به نحوی شگفت انگیز شکلی دیگر حاصل خواهد کرد. واقعیت تنها به کمک مربع قابل بیان است.
مثلث:
مثلث متساوی الاضلاع بیانگر الوهیت، هماهنگی و تناسب است. این نماد به عدد اشاره دارد و بدون ارتباط با سایر شکل های هندسی به طور کامل قابل فهم نیست. در واقع تمام اشکال را می توان از طریق ترسیم خطوطی از مرکز به زوایای آنها به مثلث هایی تقسیم کرد. مثلث تشکیل دهنده قاعده هرم است. همچنانکه هر زایشی با تقسیم صورت می گیرد، بشر نیز قابل مقایسه با مثلث متساوی الاضلاع است که به دو مثلث قائم الزوایه تقسیم شده باشد.
هر مثلث به عنصری خاص مربوط می شود: مثلث متساوی الاضلاع با زمین، مثلث قائم الزاویه با آب، مثلث مختلف الاضلاع با هوا و مثلث متساوی الساقین با آتش، مثلث متساوی الساقین که زاویه راس آن 108 درجه باشد حاوی ارقام با معنایی است و هماهنگی خاص در خود دارد.
مثلث که با خورشید و گندم در رابطه است، نمادی از بارآوری می باشد. مثلث با همین معنا اغلب توسط هندیان، یونانیان و رومیان در قرنیزهای تزئینی ساختمان ها به کار رفته است.
مثلث همچون چند وجهی هایی که از خود مثلث متساوی الاضلاع تشکیل می شود.
آرم، نماد، نشانه (علائم تجارى) :
حروف یا علامتى که براى نمایش یک فعالیت یا یک شیء طراحى شده باشد، نماد
است.
نماد ممکن است تصویرى یا انتزاعى باشد و در زمینهٔ فرهنگی، اجتماعی، سیاسى
یا تجارى بکار رود.نشانه یا آرم بیان مفهوم یا شکل چیزى است که در قالب شکلى
دیگر در ذهن متجلى میشود و آن را باید روى کاغذ ثبت کرد و تماماً بیانگر چیزى
است.که عینیت پیدا کرده است.
طراحى نشانه، اصطلاحى براى هماهنگ سازى نیازهاى نشانهای، مسیریابی،
آموزشى و اطلاع رسانى براى استفاده در محیطهاى شهری، ساختمانها و
مناسبتهاى مهمى چون نمایشگاهها است.در طراحى نشانه، ریتم، فرم، تکنیک و
قدرت اجرایى یکجا به نمایش در می آید. علامت تجاری، نشانهآى به شکل یک
نماد یا حروف نشانه است که براى شناسایى یا وحدت بخشى به محصولات و
خدمات و … استفاده میشود.
تعریف آرم:
آرم کلمه ای فرانسوی است که ورودش به جامعه ما مربوط به چند دهه اخیر است. نخستین طراحان آرم: فردریک تالبرگ سوئدی و موشخ شروری از ارمنیان مهاجر بودند. تعریف نشانه: نامی تصویری است که ساده مختصر و موجز موضوع را تجسم می کند. نشانه کاربرد و عملکرد معینی دارد که حدود آن در جامعه ما مشخص نیست. نشانه های تصویری. نشانه هایی هستند که به جای تصویر صرفا در طراحی آنها از حروف و یا کلمه و جمله استفاده شده است و این نشانه ها خود به خود در بخش تقسیم می شوند.
آرم یا نشانه یکی از مهمترین موضوعات رشته گرافیک می باشد اصولاً طراحی یک نشانه موفق، بیانگر توانمندی فکری و اجرایی هنرمند می باشد. چرا که با کمترین عناصر بصری و ایجاد فرم منسجم و واحد، بایستی دارای بیانی گویا، روان و ساده و زیبا باشد.
آرم معرف شخصیت و هویت یک مجموعه، شخص، شغل و یا هر گونه فعالیت می باشد. به همین دلیل بعضاً باید دارای قابلیتهای بین المللی باشد.
یک نشانه تجاری خوب می تواند به نمایش بهتر یک چیز و یا به پایه گذاری یک ارزش مورد نظر کمک کند. بسیاری از مردم بطور غریزی به سوی نشانه ای که با آن آشنایی دارند کشیده می شوند و با انجام این کار احساس امنیت می کنند.
علائم و نشانه ها از بدو خلقت در اشکال مختلف تصویری همراه انسان بوده است.
تصاویر موجود در غارها، زمینه های پیدایش خط، نمادهای ریاضی در علوم و همچنین سایر زمینه های مختلف ریشه های ابتدایی پیدایش علائم می باشد.
امروزه طراحی آرم یا نشانه از جمله وظایف هنرمند وطراحی گرافیک می باشد. هر سازمان یا موسسه ای به هنگام شکل گیری، در صدد طراحی یک نشانه و آرم برای خود می باشد. تا بدین وسیله بتواند هویت و شخصیت اجتماعی خود را به دیگران معرفی نماید.
اصولاً آرم یا نشانه مشخصه اصلی هر سازمانی بوده و حکم مهر و امضاء آن را دارد.
مردم نیز با شناخت لازم از هر محصول و یا خدماتی، به محض دیدن نشانه آن سازمان، اطمینان خودشان را از کالا بدست می آورند. به همین دلیل آرم، یک فرم و یا یک تصویر گذرا نیست. بلکه ممکن است سالیان متمادی و بلکه چندین دهه در خدمت یک سازمان قرار گیرد. بنابراین طراحی یک آرم بایستی با احتساب تمامی جنبه های مختلف و بررسی دقیق صورت پذیرد.
یک پوستر، بروشور و یا یک صفحه از روزنامه که توسط هنرمند گرافیک صفحه آرایی شده است، یک زمان کوتاهی را بخود اختصاص داده و سپس، تصویر جدید جای آن را می گیرد. اما یک نشانه اغلب دارای تاریخ مشخص و معینی نیست.
آنچه می توان در مورد آرم و خصوصیات آن متذکر شد این است که آرم بایستی دارای ویژگیهای خاصی باشد تا بتواند به عنوان یک نشانه موفق طی سالیان سال دوام و بقا یابد. برخی از این مشخصه ها به شرح زیر هستند:
سادگی، زیبایی، انسجام، وحدت شکل، قابلیت کارآیی در اشکال مختلف، عدم تشابه با علایم دیگر، دارا بودن روحیه مجموعه آرم با موضوع، رنگی بودن، بسادگی در خاطره سپرده شدن، گویا بودن، دارای اجرای دقیق و صحیح بودن بدین ترتیب ملاحظه می شود، آرم در عین سادگی، دارای ویژگیها و خصوصیات بسیار زیادی است که بایستی به طور ظریف و دقیق عمگی این مفاهیم در قالب یک تصویر بوجود آید به همین دلیل است که برخی معتقدند آرم یکی از مشکل ترین موضوعات طراحی گرافیک است.
تعریف نشانه:
تصویر نام است. نامی تصویری است که ساده،مختصر. موثر و موجز، موضوع را تجسم می کند. نشانه کاربرد و عملکرد معینی دارد که حدود آن در جامعه ما مشخص نیست.
انواع نشانه:
بطور کلی می توان نشانه ها و علائم تصویری را به چند دسته تقسیم کرد.
1- پیکتوگراما یا تصاویر ساده:
این نوع از نوشته ها، عمدتاً از عناصر پیرامون ما می باشند، مثلاً تصاویری از اشیاء مختلف، گیاهان، حیوانات و انسان. این نوع نشانه ها با برداشتی از نمادهای طبیعی تهیه شده است که به شکلی زیبا و در عین حال گویا، ساده شده اند. مثلاً فرم یک میوه که با چند خط ساده نمایش داده شده است.
پیکتوگرامها معمولاً برای بیان تصویری ساده و روان مورد استفاده قرار می گیرند. این مفاهیم می تواند هشدار دهنده، راهنمایی کننده و یا اشکال دیگری باشد. به عبارت دیگر با استفاده از این نمادهای تصویری می توانیم به ایجاد یک ارتباط تصویری دست یابیم.
عموماَ این نوع از نشانه ها به منظور تسهیل در امر ارتباط در یک محیط بکار می رود. مثل علایم و نشانه های موجود در فرودگاهها، ترمینالها، راه آهن، فروشگاه، بیمارستان، پارک، باغ وحش، مهد کودک و یا تصاویر برخی از تابلوهای راهنمایی و رانندگی چون: محل عبور بچه ها، ورود کامیون ممنوع، محل ریزش کوه، جاده لغزنده است و …
در این نوع طراحی ممکن است نوع تصاویر استفاده شده با حذف چند بخش از عناصر اضافی یک فرم طبیعی پیدا نماید و یا در مرحله دیگر ممکن است علاوه بر حذف این بخشها، در مجموعه تصویر نیز تغییر شکل صورت گیرد. بدین صورت که می توان پس از ساده کردن تصویر، آن را به شکل فرمهای هندسی تبدیل نمود مثل طراحی یک شکل در فرم دایره، مربع و …
اما تمامی این اصلاحات منوط به این است که در نهایت، شکل و نشانه بدست آمده از گویایی بسیار سهل و آسانی برخوردار گردد. بطوریکه به محض دیدن نشانه، به راحتی به مفهوم آن دست یابد.
این نشانه ها الزاماً یک تصویر نیستند، بلکه ممکن است با ساده کردن چند فرم و نهایتاً ترکیب و انسجام آنان، به یک شکل مرکب دست یافت. مثلاً برای بیان مفهوم "محل اشیاء گمشده" می توان بااستفاده از چند شئی و یک علامت سئوال این کار را انجام داد.
از دیگر خصوصیات پیکتوگرامها این است که به دلیل تعداد آنان در یک محیط، بایستی طراحی به گونه ای انجام گیرد که در عین بیان مفاهیم مورد نیاز یک محیط، در کل دارای یک پیوستگی و همگونی شکلی با یکدیگر باشند، همانند طراحی یک مجموعه از حروف که با وجود تنوع و تغییر شکل در هر یک از حروف، در مجموع تمامی آنها دارای یک شخصیت هماهنگ است. این امر نیز می تواند با در نظر گرفتن برخی از عوامل طراحی بوجود آید. مثلاً کافیست تمامی آنها به یک صورت ساده شوند ویا شکل ارائه تصویر با استفاده از خطوط باشد. این خطوط ممکن است به شکل شکسته و یا منحنی بکار روند و یا بالعکس می توان با سطوح تصاویر را نشان داد.
بنابراین با حفظ برخی از موارد در طراحی تمام اجزاء می توانیم این پیوستگی را حفظ نماییم.
پیکتوگرامها بدلیل نیاز به سادگی و گویایی خاص خود از پیچیدگی کمتری نسبت به آرم برخوردار هستند. در این بخش نبایستی تصویر را با گنگی و یا پیچیدگی بیش از حد طراحی کرد. چرا ک عملاً کارآیی خود را از دست خواهد داد.
2- نشانه های تصویری:
در این گونه از نشانه ها، همانطور که از عنوان آن مشخص می گردد، عامل و نمادهای بکار رفته دارای قابلیت تصویری می باشند.
اصولاً بیشترین مفاهیم موجود دارای نمادی تصویری هستند. لذا می توان از بدو طراحی آرم، این امر را لحاظ نمود که آیا بهتر است این نشانه با عنصر تصویری طراحی گردد یا خیر؟
در این صورت باید اهم عناوین موضوع پس از انتخاب نمادهای تصویری معادل، با یکدیگر ترکیب شده و در مجموع به یک فرم واحد و زیبا برسند.
در طراحی این نوع نشانه ها، ممکن است فرم تصویری دارای یک، دو یا چند تصویری باشد. که در این حالت توصیه می گردد از کمترین و گویاترین نمادها استفاده شود چرا که در طراحی نشانه ها سادگی همیشه یک اصل می باشد. این نمادها ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم گویای مفهوم مورد نظر باشد. به طور مثال در طراحی یک نشانه با موضوع فروشگاه پرندگان از تصاویر پرنده استفاده گردد که در این صورت به طور مستقیم باموضوع مرتبط می باشد. در حالت دیگر ممکناست موضوع طراحی، آرم یک موسسه هواپیمایی باشد که در اینجا نیز با استفاده از نماد پرنده آرم مورد نظر طراحی گردد.
در شکل دوم ملاحظه می شود که پرنده تنها به عنوان یک نماد سمبلیک مورد استفاده بوده است و عملاً فرم هواپیما ویا سایر عوامل پرواز به صورت دیگری است. این موضوع را در ادبیات و شعر نیز در قالب اشعار و تمثیل بکار می برند
فصل ششم:
چاپ
ریشه لغوی چاپ:
واژه چاپ احتمالا از کلمه chappn (چاپنا) که کلمه ای هندی است گرفته شده است. ولی عده ای معتقدند که از "چاو" مقولی گرفته شده است "چاو ، نام نوعی پول در عصر ایرانیان بوده است). از لغات دیگری که برای چاپ بکار رفته می توان به "طبع" و "باسعه" اشاره کرد.
تعریف چاپ :
* چاپ به معنی اعم ، فن و صنعت تکثیر صورت نقوش دو بعدی "حروف ، ارقام ، خطوط و تصاویر) بوسیله انداختن اثر این نقوش بر روی کاغذ ، پارچه یا مواد دیگر و بالاخص چاپ مواد خواندنی بر روی کاغذ است.
* در واقع چاپ کردن و پخش کردن (چاپخش) ، پخش عمده ای معنای قلمرو نظر را دربر می گرفت. اما دیگر چاپ مهمترین ابزار نشر نیست و جای خودش را به اشکال دیگری داده است.
تعریف نشر :
* عمل چاپ و ارایه یک کتاب یا مدرکی دیگر به عموم که به آن انتشار تیر گویند.
* نشر در واقع تلاتی گاه پدید آورندگان و خوانندگان است.
صنعت نشر کتاب به معنای تولید صنعتی کالایی فرهنگی به نام کتاب است. امروزه شیوه هایی که در روند تولید کتاب و تکثیر آن به کار می رود، کاملا صنعتی است. از اینرو نشر کتاب ، صنعتی است در کنار صنایع دیگر و نه کمتر از آنها. صنعت نشر کتاب در حال گسترش است البته به شرطی که کتاب ، رسانه اطلاعاتی و ارتباطی کار آمدی باشد. به طور کلی انتشار کتاب ، اشاعه گسترده یکی از موثرترین و سهل ترین رسانه هاست.
تاریخچه:
آغاز نشر را می توان زمانی دانست که اعضای خط از طبقه و گروه خاصی بیرون آمد و ابزار همدلی جامعه قرار گرفت. البته نظر به معنای واقعی بعد از اختراع چاپ بوجود آمد. به استناد مدارک موجود ، اختراع چاپ به قرن پنجم قبل از میلاد باز می گردد (زمان هخامنشیان). در این زمان برای امضای اسناد مهرهایی از چوب تهیه کرده و بکار می بردند که می توان آنرا ابتدایی ترین نوع چاپ دانست. عده ای ، ابدع چاپ را به چینیان نسبت می دهند، گویا چاپ در 2 قرن پیش از میلاد ، بصورت تجربی در تمدن چین کشف شده است.
در دهه 1040م. کیمیاگری چینی به نام پی شنگ ظاهرا از گل و چسب قالبهایی درست کرده و پخته و با مالیدن آنها به مرکب به چاپ کتاب اقدام می نمود و به همین جهت ، وی را مبدع راه حل حروفچینی با حروف متحرک می دانند. البته عده ای دیگر ، معتقدند چاپ بوسیله یوهانس گوتنبرگ ، زرگر نابغه آلمانی در سال 1439م. اختراع شده است. وی برای چاپ اولین کتابش تحت عنوان "انجیل مقدس 42 سطری" (که به کتاب مقدس وی معروف بود) ، 5 سال زحمت کشید. گوتنبرگ ، اولین ماشین چاپی خود را "ماشین فشار پیچی یا چرخی" نام گذاشت که قادر بود 70 یا 100 برگ را در ساعت چاپ کند.
سیر تحولی و رشد
دگرگونی در چاپ و نشر ، پس از گوتنبرگ روندی کند داشت و تا سده هفدهم میلادی تغییر عمده ای در آن رخ نداد. در این قرن ، یوهان رینمان (Yohan Rynmann) است که در آوگسبورگ آلمان ، پس از آشنایی با چاپ به نشر کتاب روی آورد و حدود 200 کتاب منشتر ساخت. از سده هفدهم به بعد انقلاب صنعتی باعث و بانی پیشرفت های عظیمی در متون چاپ شد. در سده هجدهم ، چاپ به رشد تدریجی خود ادامه داد و در این قرن ، آمریکا به عنوان کانونی تازه اما پرتوان وارد صحنه نشر جهان شد و تاثیر بسزایی در پیشرفت و نوآوریهای نشر داشت. در قرن نوزدهم ، تحولات چاپ و نشر کتاب به حدی سرعت و کیفیت چاپ را افزایش داد که این قرن را عصر جدید کتاب نامیدند. در قرن بیستم ، عواملی بر چاپ تاثیر گذاشتند که مهم ترین آنها به این شرح هستند:
1. سرمایه کافی ناشران
2. دانش فنی و مهارتهای تخصصی
3. علاقه و دلبستگی فرهنگی
4. آرمانها و اهداف
5. مناسبات خوب
6. مخاطره پذیری و عامل بسیار مهم دیگر در این سده ، رواج کامپیوتر و ظهور پدیده نشر رومیزی و همین طور انقلاب الکترونیک است.
کاربرد کامپیوتر ، چاپ را همانند فعالیتهای دیگر ، به خود وابسته کرده است. امکانات فراوان کامپیوتری برای چاپ و نشر کتاب به حدی است که تصور وابستگی نام چاپ به کامپیوتر پذیرفتنی تر است تا چاپ بدون کامپیوتر. امروزه فعالیت های اساسی و عمده چاپ در یک جا جمع شده است و اصطلاح نشر رومیزی (desktop publishing) را بر آن نهادند.
روشهای چاپ:
شیوه های چاپ در جهان از ابتدا تاکنون از چند شیوه اصلی خارج نیست. در بعضی منابع شیوه های چاپ را به 3 دسته اصلی تقسیم می کنند.
چاپ برجسته
چاپ مسطح
چاپ گرد
البته شیوه های دیگری نیز استفاده می شود که به آنها نیز می پردازیم.
چاپ اوزالید Diazotype :
برای ارائه نمونه قبل از چاپ به صاحب کار
چاپ باسمه ای Block printing :
کشیدن تصاویر یا چاپ یک طرح روی کاغذ یا مواد دیگر با قالبهای چوبی یا فلزی.
چاپ سری Typography:بوسیله حروف سری و متحرک انجام می شود.
چاپ سنگی Lithography :
روشی که بر اساس دفع متقابل آب و چربی اختراع شده است و در آن برای چاپ از سنگ استفاده می شود.
چاپ فلزی Metallography :
اگر در روش چاپ سنگی به جای سنگ از فلز استفاده کنیم.
چاپ افست :
رایج ترین و کار آورترین و سریعترین شیوه چاپ در جهان است.
چاپ زیروگرافی Xerography :
این روش چاپ را چاپ فوری نام نهاده اند.
چاپ عکس Gacsimile :
بازسازی دقیق یک اثر خطی یا چاپی
چاپ استنسیلی :
چاپ از خلال پرده ای نازک و خلل پذیر.
وضعیت فعلی و آینده چاپ:
روزگاری ، رسانه هایی از قبیل رادیو ، تلویزیون ، سینما و … رقبای قدرتمندی برای چاپ و نشر کتاب به شمار می رفتند. ولی امروزه ناشران موفق به حفظ از طریق نوآوریها و امکانات ویژه ای بدست آمده است. چاپ و نشر کتاب همچنان جای خود را به عنوان مهم ترین رسانه ارتباطی ، روی هم رفته استوارتر از پیش حفظ کرده است. (رشد چاپی رسانه ها در سراسر جهان را می توان دلیل بر این مدعا دانست). زیرا که با وجود تمام موانع و مشکلات و رقابت رسانه های دیگر ، همچنان به رشد خود ادامه داده و ره آوردهای فنی بسرعت به عرصه تولید و نشر کتاب راه می یابد. به هر حال چاپ و نشر دوره ای را سپری می کند که همه فنون تولید و نشر ، دستخوش دگرگونی هستند. شاید این دوره سرآغاز عصر جدید دیگری در تاریخ چاپ و نشر باشد.
فصل هفتم:
گزارش کارآموزی
گزارش کارآموزی :
پس از پرکردن مدارک توسط آقای محمدی از تاریخ 27/7/1387 در دفتر تبلیغاتی و گرافیکی نوفه کار آموزی خود را آغاز کردم.
مو ضوع کارآموزی من آشنایی با گرافیک و امور چاپ بود و با توجه به این موضوع کاراولی خود را در شرکت آغاز کردم.
در ابتدا در شرکت چند جلد کتاب مربوط به آرم و نشانه با عنوان علایم تجاری و نمادها (گرداوری شده توسط یلسابوروکووایاما) را به دقت دیدم و آرم های مختلف را مورد بررسی قرار دادم .
پس از بررسی آرم ها آقای محمدی ساختار آوولیه آرم و نشانه را برایم توضیح دادند ؛ که آرم ها از سه شکل ساده و اولیه مربع ، مثلث و دایره تشکیل شده اند و کلیه آرم های تصویری در این سه شکل قرار می گیرند و در ساختار اولیه آرم ها از سطوح استفاده می شود .
با توجه به این توضیحات آقای محمدی موضوعات زیر را انتخاب کردند .که شروع به زدن اتود برای موضوعات بکنم.این موضوعات شامل :کارگاه تولید ابزار الات ساختمانی -کارگاه تولی مواد غذایی – کارگاه تولید پوشاک -شرکت تولید دارو .
با توجه به اینکه روزهای کارآموزی من روزهای زوج می باشد از روز دوشنبه 29/7/1387شروع به اتود زدن برای موضوعات ارائه شده جهت رسیدن به یک آرم تصویری سدم. با توجه توضیحات آقای محمدی و مطالعه کتاب اتودهای دستی اولی خود را طراحی کرده و در پایان هر روز به آقای محمدی تحویل می دادم . و ایشان اشکالات کار را گرفته تا آرم از لحاظ بصری به درجه بهتری برسانیم.
این روند کاری دو هفته طول کشید و من دو هفته روی اتود زدن و تصحیح آنها و مطالعه روی اشکالات اتودها زمان صرف کردم ؛ تا اتودها را به کمک آقای محمدی به درجه کامل تری رساندم.
در تاریخ دوشنبه 13/8/1387 از بین آرم های طراحی شده که به صورت دستی ارائه شده بود چند آرم را انتخاب شد و کنار گذاشته شد تا روی آرم هی دیگر کار شود.
در تاریخ دوشنبه 20/8/1387 بنا به گفته آقای محمدی چند موضوع دیگر از طرف من انتخاب شد تا با توجه به مراحل طی شده در طراحی یک آرم تصویری چند آرم نیز برای این موضوعات طراحی شود. این موضوعات شامل :موسسه تولی گل و گیاه – موسسه مشاور املاک – که از این تاریخ شروع به طراحی اتود خای اولیه در این زمینه کرده ام.
از تاریخ گفته شده به مدت یک هفته روی موضوعات پیشنهادی از طرف من کار شد .اتود های اولیه دستی زده می شود و پس از نشان دادن به آقای محمدی اشکالات آن گرفته می شود تا در مرحله بعد اجرای بهتری داشته باشیم .
از تاریخ 2/9/1387 کلیه آرم های تائید نهایی گرفته و آماده برای اجرای نهایی شدند.
در تاریخ 4/9/1387 و 6/9/1387 کلیه آرم های تائید شده با نرم افزار corelx13در ابعاد 4.4 اجرا شده و پس از نشان دادن به آقای محمدی و گرفتن اشکالات آرم های اجرایی جهت اجرا در اندازه 8.8 تائید شد .
در تاریخ 9/9/1387 کلیه آرم های تائید شده پس از برطرف شدن اشکالات اجرایی در مرحله های قبل در اندازه 8 .8 با نرم افزار corelx13 اجرا شده؛و پیرینت آن هم گرفته شده است.
کار بعدی در تاریخ 11/9/1387 طراحی آرم نوشتاری و تصویری موسسه آموزش موسیقی همراز بود این آرم برای طراحی به شرکت سفارش داده شده بود .
پس از زدن اتودهای با توجه به موضوع ارائیه شدهو ارائیه آن به آقای محمدی روی این آرم کار بیشتری انجام شد. طراحی این آرم تا تاریخ 24/9/1387 به پایان رسید ؛ و دراین مدت اشکالات آن توسط آقای محمدی برطرف شد.
اجرای این آرم با نرم آفزار corelx13 بوده است ؛ که نمونه های از این آرم را در آخر این گزارش آورده ام.
کار بعدی در تاریخ 30/9/1387 شروع شد آنالیز بود .
یک فرم باستانی از کتاب طرح های ایرانی واسلامی انتخاب شد و جهت انجام مراحل آنالیز در 10 مرحله شروع به کار کردم.این فرم باستانی که در ابتدا خطهای جزئی آن حذف می شد و کم کم شرع به خلاصه سازی آن می شود ؛ تا در مرحله پایانی (مرحله10)تبدیل به یک آرم تصویری شود.
در تاریخ 11/10/1387 مراحل اولیه آنالیز به آقای محمدی نشان داده شد تا اشکالات آنگرفته شود . و نیز قرار شد کمی به زخامت حروف اضافه شود .
از تاریخ 11/10/1387 تا تاریخ 16 /10/1387 روی زخامت خطوط در 10 مرحله آنالیز کار شد و خطوط جزئی دیگری نیز حذف شد .کلیه مراحل کار در این پروژه ابتدا روی کاغذ پوستی و پس از تائید با راپید روی کاغذ گلاسه اجرا می شود.
در تاریخ 23/10 1387 کلیه مراحل انالیز کنار هم قرار گرفته تا اشکالات نهایی آن گرفته شده و قرار شد در این مرحله کمی خطوط از هم تفکیک شود و ما در کلیت کار بیشتر خط داشته باشیم تا سطح .
تا تاریخ 28/10 1387 کلیه اشکالات گرفته سده روی کاغذ پوستی گرفته شده است و آماده اجرا شده در این تاریخ پس از تائید نهایی توسط آقای محمدی شروع به اجار 10 مرحلع آنالیز کرده ام.
در تاریخ 2/11/1387کلیه 10 مرحله انالیز اجرا شده روی کاغذ گلاسه به پایان رسید.
در تاریخ 9/11/ 1387 کلیه کارهای انجام شده در دفتر گرافیکی نوفه جمع آوری و آماده ارائیه به دانشگاه شد .
و در زمان های آزاد یکسری پوستر مربوط به نخستین جشنواره فجر آفرینان و سومین سوگواره پوستر های عاشورایی انجام شد که در آخر این گزارش کارهای انجام شده ارائه گردیده است .
منابع
منابع:
پاکباز، رویین.دایره المعارف هنر،1385
وزیری مقدم،محسن.شیوه طراحی 2،چاپ دوم سروش
راد،ایمان.دوهفته نامه هنرهای تجسمی تندیس،شماره 102
مترجم:سپهر،مسعود.نویسنده:دونیس ا.داندیس.مبادی سواد بصری
خط درگرافیک،فنی حرفه ای(گروه تحصیلی هنر)،رشته گرافیک
مبانی هنرهای تجسمی،فنی حرفه ای(گروه تحصیلی هنر)،رشته گرافیک
www.grafikmagazine.ir
www.tablighcity.com
www.magiran.com
www.parsdream.com
www.pesianforum.com
5