کود شیمیایی NPK

به نام خدا

کود شیمیایی NPK

فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
مقدمه و تعریف………………………………………………………………………………………………………………3
طبقه بندی محصول……………………………………………………………………………………………………………….4
کالاهای قابل جانشین…………………………………………………………………………………………………………….5
بررسی بازار و قیمت فروش…………………………………………………………………………………………………….6
کشورهای عمده تولیدکننده و مصرف کننده محصول…………………………………………………………………..6
بررسی روند مصرف………………………………………………………………………………………………………………..7
بررسی روند واردات و صادرات……………………………………………………………………………………………………………….9
بررسی قیمت فروش محصول مشابه……………………………………………………………………………………………………………………………….9
قیمت جهانی………………………………………………………………………………………………………………………..10
قیمت داخلی………………………………………………………………………………………………………………………..10
معرفی روش های مختلف تولید……………………………………………………………………………………………….10
انواع متداول کودهای مخلوط در جهان…………………………………………………………………………………….11
تشریح فرایند تولید منتخب………………………………………………………………………………………………… 13
نقاط ضعف و قوت تکنولوژی های مرسوم…………………………………………………………………………………13
مواد اولیه اصلی مورد نیاز در تولید یک تن کود کامل………………………………………………………………..14
دستگاهها و تجهیزات خط تولید……………………………………………………………………………………………..15
هزینه های تولید………………………………………………………………………………………………………………….17
آمار صادرات و واردات…………………………………………………………………………………………………………..20
منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………28

مقدمه
به طور کلی هر ماده معدنی یا آلی که عناصر مورد نیاز گیاه را از نظر کمی و کیفی تامین کند و باعث بهبود
وضعیت گیاه از لحاظ رشد، عملکرد و مقاومت به بیماری ها شود، کود نامیده می شود.

کود کامل به صورت جامد
کود کامل ماکرو از مهمترین کودهای تولید داخل کشور است که دارای سه عنصر اصلی ازت، فسفر و پتاسیم است و تحت عنوان NPK نیز شناخته می شود. بعضاً در ترکیب این کود از ترکیبات روی نیز به میزان بسیار کم استفاده می شود. این کود مصرف عمده و فراوانی در بخش کشاورزی داشته و به صورت گرانول به بازار عرضه می گردد .استفاده از کود ماکرو در مقایسه با کودهای ازته، فسفر و پتاسیم سبب استفاده بهینه از خاک می شود.
کد ایسیک این محصول 24121330 می باشد.
انسان برای تامین غذا که مهمترین نیاز اوست می بایست از تمامی عوامل موثر در تهیه آن استفاده نماید.
با توجه به رابطه مستقیم مواد غذایی با بخش کشاورزی و همچنین با توجه به روند روز افزون جمعیت جهانی، این بخش باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرد ، تا با افزایش بهره‏وری از طریق استفاده بهینه از نهاده‏های کشاورزی از جمله کودهای شیمیایی مواد غذایی مناسب و کافی تهیه شود.
بطور کلی عوامل متعددی نظیر آب، کود ، حاصلخیزی خاک و دفع آفات در میزان تولیدات کشاورزی حاصلخیزی خاک به عنوان مهمترین عامل (WFS) دخیل هستند. اما در سال 1998 در بیانیه جهانی غذ ا کلیدی در برقراری امنیت غذایی و کشاورزی پایدار ذکر شده است.
از طرف دیگر مهمترین عامل در حاصلخیزی خاک، کود دهی می باشد. به طوریکه مطالعات انجام شده طی
سه دهه گذشته بیانگر آن است که 33 الی 60 درصد افزایش تولیدات کشاورزی مرهون مصرف کود در زمینه‏های کشاورزی بوده است.
به عبارت دیگر کاربرد اصلی کود کامل ماکرو همچون سایر کودهای شیمیایی تامین عناصر غذایی خاک به
منظور تامین نیاز غذایی گیاهان جهت حداکثر بهره‏وری از خاک است.
کود کامل ماکرو هم در زمین های زراعی و هم در زمین های باغبانی و نیز اراضی شور مورد استفاده قرار
می گیرد.
کود کامل مورد استفاده در زمین های زراعی بیش از 95 درصد مصرف کود کامل را به خود اختصاص می‏دهد. کود کامل مورد استفاده در این زمینه به صورت گرانول تولید و مصرف می شود. این کود برای تمام محصولات کشاورزی مناسب می باشد ولی لازم است قبل از کشت با استفاده از عمیق کاری و یا شخم زمین در محلهای علامت گذاری شده زیر خاک قرار گیرند.
در باغبانی و اراضی شور نیز کود کامل ماکرو مورد استفاده قرار می گیرد. اما ترجیحاً توصیه برای مصرف این کود بایستی براساس آزمون خاک صورت گیرد. این کود در مرحله قبل از کاشت درخت در چاله غرس نهال و یا در اوایل فصل به عنوان کود پایه مورد استفاده قرار می گیرد.
همچنین این کود در درختانی که مشکل زرد برگی مشابه علائم کمبود ازت و روی دارند نیز مورد استفاده
قرار میگیرد.
علاوه بر آن این کود برای محصولاتی که نیاز به پتاسیم بالا دارند، نیز مورد استفاده قرار می گیرد. مانند محصولات جالیزی به عنوان کود پایه در زمان کاشت و یا در مرحله خاک دهی مناسب می باشد.
کود کامل ماکرو در خا ک هایی که میزان فسفر و پتاسیم آن بالاست، مورد استفاده قرار نمی گیرد. در بعضی موارد نیز این کود در سیستم آبیاری تزریق شده و به همراه آب به خاک داده می شود.
با توجه به عدم وجود یون کلر در این کود می‏توان از آن در مزارعی که احتمال وجود یون کلر بالا به دلیل
شوری وجود دارد نیز استفاده نمود.
در کشت انواع صیفی و سبزی نیز این کود می تواند هم به صورت تقسیط و هم قبل از کاشت و هم به شکل نواری با جایگزینی عمقی مصرف گردد.
یکی از نکات بسیار مهم در بکار گیری کودهای ماکرو کنترل کیفیت آنها پیش از مصرف است. به طور کلی کودهای تولید شده توسط بخش خصوصی و پتروشیمی ها و همچنین کودهای وارداتی مستمرا تحت کنترل کیفی و آزمایشگاهی قرار می گیرند و در صورت غیر استاندارد بودن از توزیع آنها جلوگیری می شود. این امر بدین صورت انجام می شود که کودهای وارداتی توسط نمایندگی های بنادر مطابق روش های استان دارد نمونه برداری شده و برای شرکت خدمات حمایتی جهت آزمایش و تائید فرستاده می شود . بخش کنترل کیفی امور کود نیز کودهای ارسالی را از نظر ظاهری بررسی و در صورت تایید به آزمایشگاه ارسال می شود.
کودهای تولیدی بخش خصوصی و پتروشیمی ها نیز توسط شعب شرکت در مناطق نمونه برداری شده و همانند نمونه های وارداتی به بخش کنترل کیفیت ارسال می شود. به جز عناصر موثر که می بایست در کودهای شیمیایی در حد استاندارد باشد، عناصر سرب و کادمیوم عناصر مضری هستند که می بایست میزان آنها زیر حد تعیین شده باشند.

طبقه بندی محصول
کودها به دو دسته اصلی تقسیم می شود.
الف -کودهای شیمیایی یا معدنی
ب -کودهای آلی و بیولوژیک
این دسته از کودها شامل کودهای حیوانی و صنعتی، کود سبز و کود بیولوژیک می باشد.
کود مورد بررسی در این گزارش کود کامل ماکرو است که طبق تعاریف در دسته اول یعنی کودهای شیمیایی و معدنی قرار می گیرد.

مشخصات فنی محصول
طبق اطلاعات گرفته شده از شرکت خدمات حمایتی کشاورزی که وظیفه تامین و توزیع کود کشور را بر عهده دارد، کود کامل ماکرو مورد استفاده در اراضی کشاورزی کشور محتوی 15 درصد ازت، 8 درصد فسفر، 15 درصد پتاسیم و بعضاً شامل 1 تا 2 درصد درصد روی نیز می باشد. دانه بندی ذرات عمدتا بین 4-2 میلیمتر است. چگالی این محصول نیز 1100-900 کیلوگرم بر مترمکعب می باشد.

بسته بندی محصول
پاکت های 20 کیلویی) جهت مصارف کشاورزی و باغداری(، قوطی های پلمپ شده 900 گرمی در کارتن‏های 12 عددی، 600 گرمی در کارتن های 24 عددی و 300 گرمی در کارتن های 30 عددی (برای مصارف خانگی).

مشخصات گمرکی NPK

کالاهای قابل جانشین
همانطورکه ذکر شد، کود کامل ماکرو در دسته کودهای شیمیایی و معدنی قرار می گیرد و از آنجاکه همزمان دارای سه عنصر اصلی مورد نیاز خاک یعنی ازت، فسفر و پتاسیم است در مقایسه با سایر کودهای شیمیایی و معدنی که هر کدام تنها تامین کننده یک و یا 2 عنصر مورد نیاز خاک هستند، برتری دارد.
به عبارت دیگر از ترکیب سایر کودهای شیمیایی و معدنی نظیر کودهای ازته ) سولفات آمونیوم ، نیترات آمونیوم(، کودهای فسفره و کودهای پتاسیم به عنوان کالای جایگزین این محصول نام برد. اما از آنجاکه کود کامل ماکرو حاوی هر سه عنصر اصلی با نسبت های تعیین شده است و بکارگیری آن نیز در مقایسه با استفاده همزمان از چند کود در مزارع آسان است، دارای ارجحیت بوده و پی ش بینی می شود در صورتیکه این کود به راحتی در اختیار کشاورزان قرار گی رد، کشاورزان و مزرعه داران تمایل بیشتری نسبت به استفاده از این کود نشان دهند.
همچنین همانطورکه ذکر شد، کود کامل به صورت گرانول است و به طور کلی نگهداری و انبارداری کودهای
گرانولی آسانتر بوده و امکان نگهداری آن در انبار برای مدت زمان طولانی وجود دارد در حالیکه کودهای
پودری به راحتی به شکل کلوخه در می آیند.
علاوه بر آن توزیع کودهای گرانولی در سطح وسیع با دستگا ه های کودپاش به آسانی انجام می شود. همچنین توزیع کودهای گرانولی در سطح مزارع یکنواخت و قابل کنترل بوده و معمولاً با صرفه جویی زیاد
همراه است. از نظر مسائل زیست محیطی نیز آلودگی کودهای گرانولی بسیار کمتر از انواع پودری است.
از نظر اقتصادی نیز استفاده از کودهای گرانولی از جمله کودهای کامل مقرون به صرفه تر است. زیرا با مصرف کودهای گرانولی، هزینه های مصرف کود، هزینه های کارگری و ماشین آلات کاهش می یابد. همچنین امکان مصرف کودهای گرانولی در زمان تهیه بستر امکان پذیر است که خود سبب کاهش هزینه ها و در نتیجه صرفه اقتصادی می شود.
جمیع موارد یاد شده بیانگر این مطلب است که استفاده از کودهای کامل که به صورت گرانول تولید و مصرف می شوند، علاوه بر دارا بودن هم زمان چند عنصر مورد نیاز گیاه باعث کاهش هزینه های کاربری شده و آلودگی های کمتری را نیز به همراه دارد که خود سبب تمایل بیشتر کشاورز به استفاده از این کودها در مقایسه با ترکیب چند کود ازته، فسفره و پتاسه) که بعضاً به صورت پودری تولید می گردد (می‏شود.

بررسی بازار و قیمت فروش
بررسی امکانات فروش برای محصول تول ید شده در هر واحد جدید صنعتی می تواند عامل بسیار موثری در
ارزیابی موقعیت اقتصادی و آینده این گونه واحدها باشد. در این ارتباط با در نظر گرفتن ویژگیهای خاص هر صنعت، وضعیت تولیدات داخلی و میزان مصارف و نیازهای داخلی (بر مبنای انواع کاربرد محصول) مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد و با تعیین میزان کمبود تولید داخلی محصول، باید سهم قابل کسب بازار برای واحدهای جدید ارزیابی گردد.
از سوی دیگر ویژگی‏های خاص هر صنعت، ممکن است امکانات ویژه ای را برای فروش و بازاریابی محصولات
آن فراهم آورد که در هر مورد باید به طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
در این قسمت مسائل فوق الذکر در ارتباط با امکانات فروش محصول جهت ارزیابی نهایی شاخص‏های اقتصادی واحد مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد و قیمت فروش محصول مشابه بر مبنای نرخهای رسمی
بازار ارائه خواهد گردید.

کشورهای عمده تولیدکننده و مصرف کننده محصول
روند مصرف کود در جهان از سال 1960 تا 2004 در شکل زیر ارائه شده است.

روند مصرف کود در جهان از سال از سال 1960 تا 2004
همانطور که شکل فوق نشان می دهد، میزان مصرف کود در جهان از سال 1960 تاکنون روند افزایشی داشته است. به طوریکه میزان مصرف انواع کود در سال 2004 به حدود بیش از 145 میلیون تن در سال رسیده است. طبق اطلاعات موجود متوسط سهم مصرف کودهای کامل ماکرو از کل کودهای مصرفی جهان در چند سال اخیر حدود 18 درصد بوده است.
بر اساس اطلاعات موجود کشورهای چین ، آلمان ، فرانسه ، ایتالی ا و تایلند از جمله واردکنندگان و مصرف کنندگان عمده کود کامل در جهان هستند. کشورهای روسیه و بلژیک نیز از جمله تولید کنندگان و صادرکنن دگان عمده این محصول در جهان به شمار می آیند. در زیر لیست تولید کنندگان بزرگ کودهای کامل ماکرو در آسیا ارائه شده است.

برخی از تولید کنندگان کود کامل در آسیا در سال 2006

* Qingdao HiTrust Import And Export Co., Ltd چین:
* Jiangsu Huachang (Group) Co,Ltd چین:
* Fujian Agrotech Oriental Imp. & Exp. Co., Ltd چین:
* Chegndu Wuhou Chemical Technology Development Company چین:
* Lianyungang Ganoon Fertilizer Plant چین:
* Jiangxi Planet Industries Co., Ltd چین:
* Royal NPK Fertilizers Co., Ltd چین:
* Top Sense Global Limited چین:
* Shenyang Humica Technology Co., Ltd چین:
* Detik Kagum Sdn Bhd: مالزی
* Homedense Corporation تایوان:
* Royal NPK Fertilizers Co., Ltd اندونزی:
* Pt. Husada Prima اندونزی:
* Wah Shun Loong Company Limited: هنگ کنگ
* Ezzy International هند:
* Natures Glory Industries فیلیپین:

بررسی روند مصرف
قبل از وارد شدن محصولات مختلف در زنجیره تولید کشاورزی ، محصول عمده گندم بود و همین تکمحصولی بودن، سبب تخلیه زمین ها از عناصر غذایی خاک شده بود. از طرف دیگر سیاست های توسعه
مصرف آب سبب شده بود که حداکثر اراضی با حداقل مصرف آب زیر کشت رفته و در نتیجه تمامی این
عوامل سبب برقراری شرایط آیش و کاهش استفاه از زمین ها گردد.
در نیم قرن گذشته با استفاده گسترده از منابع آب از یک طرف و افزایش جمعیت از طرف دیگر ، افزایش
تولید در واحد سطح به عنوان مهمترین چالش در این زمینه مطرح شده است . اما در این فرضیه مساله
کوددهی چه در زمین های آبی و چه در زمین های دیم در نظر گرفته نشده بود و فشارها برای افزایش تولید از زمین هایی که مدیریت و تغذیه مناسب نداشتند سبب شده بود ک ه فقر کشاورزان و نیز فقر زمینها افزایش یابد.
با توجه به تمامی مسائل ذکر شده، مهمترین و بهترین روش برای شکستن این دور تسلسل استفاده از کود
می باشد. توجه دولت به این مساله سبب شروع آزمایشهایی برای اف زایش تولید با استفاده از کود گردید و
لذا روند مصرف کود در ایران از دهه 1960 شروع و از آن زمان تا کنون به صورت افزایشی ادامه دارد. روند مصرف کل کودها در کشور در 40 سال گذشته در شکل زیر ارائه شده است.

روند مصرف کل کودها در کشور در 40 سال گذشته

در چند سال اخیر در کنار مصرف کودهای سابق ماکرو، کودهای بیولوژیک و کودهای ریز مغذی نیز مطرح
شد. همچنین تحقیقات نشان داد در مناطقی از ایران به دلیل سابقه و کشت زیاد تخلیه پتاسیم به صورت گسترده رخ داده است که این امر مبین نیاز به می باشد. N, P, K کود دارای هر سه عنصر مورد نیاز خاک شامل طبق اطلاعات گرفته شده از شرکت خدمات حمایتی کشاورزی تا قبل از سال 1378 مصرف کود کامل ماکرو در کشور به میزان بسیار محدود بوده است. در سال 1381 حدود 6 درصد از کل کودهای مصرفی کشور کود کامل ماکرو بوده است. این در حالی است که در سال 1384 سهم مصرف کود کامل ماکرو از کل کودهای مصرفی در کشور به 15 درصد رسیده است.
میزان تولید و توزیع) مصرف (کود کامل به صورت جامد طبق اطلاعات گرفته شده از شرکت خدمات حمایتی کشاورزی در جدول زیر ارائه شده است.

همانطور که مشاهده می شود، بین سالهای 1379 تا 1380 میزان مصرف کود کامل در کشور به طور قابل
توجهی افزایش یافته است. متوسط درصد رشد سالانه مصرف کود کامل در سالهای 1383 و 1384 حدود 10 درصد بوده است و لذا پیش بینی می شود با احتساب این میزان رشد، تا سال 1390 میزان مصرف کود کامل در کشور به حدود 790 هزار تن در سال برسد.
علاوه برآن با توجه به سیاست های دولت در جایگزینی کودهای شیمیایی به جای کودهای حیوانی و صنعتی به منظور تقویت خاک و در نتیجه استفاده بهینه از زمین های کشاورزی، پیش بینی می شود میزان مصرف آتی کودهای کامل به بیش از میزان ذکر شده نیز برسد.

بررسی روند واردات و صادرات
شرایط صادرات
بر اساس قوانین و مقررات بازرگانی کشور شرایط خاصی برای صادرات این محصول وجود ندارد ولی جهت
ورود به بازار های جهانی می بایست محصول تولیدی از استانداردهای لازم برخوردار بوده و قابلیت رقابت در
بازار را داشته باشد. اما بر اساس اطلاعات گرفته شده از برخی واحدهای فعال تولید کننده به دلیل عدم هماهنگی بین تولیدکنندگان کود و کشاورز که مصرف کننده این محصول است و سایر مسائل تعزیراتی، متوسط بهره تولید در این صنعت در حدود 14 است. لذا برخی از واحدها فعالیت خود را متوقف کرده اند.

شرایط واردات
حقوق پایه) طبق ماده 2) قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، شامل حقوق گمرکی، مالیات، حق ثبت سفارش کالا ، انواع عوارض و سایر وجوه دریافتی از کالاهای وارداتی میب اشد و معادل 4 درصد ارزش گمرکی کالاها تعیین میشود . به مجموع این دریافتی و سود بازرگانی که طبق قوانین مربوطه توسط هیات وزیران تعیین میشود ، حقوق ورودی اطلاق میشود. حقوق ورودی برای کود کامل در هر دو تعرفه 15 درصد می‏باشد.

بررسی قیمت فروش محصول مشابه
پارامترهای مختلفی بر قیمت محصول موثر خواهند بود که برخی از پارامترهای مهم در ذیل شرح داده شده
است:
1. قیمت مواد اولیه مصرفی که یکی از مهمترین هزینه های متغیر تولید می باشد و نقش عمده ای را در
تعیین قیمت تمام شده محصول دارد.
2. منطقه جغرافیایی احداث واحد به خصوص از لحاظ دسترسی به منابع تامین مواد اولیه و کانونهای مصرف محصول، هزینه های مربوط را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
3. نوع تکنولوژی مورد استفاده از طریق تاثیر بر سرمایه گذاری ، کیفیت محصول تولیدی و میزان ضایعات و … بر قیمت فروش محصول موثر خواهد بود.
4. هزینه نیروی انسانی مورد نیاز تاثیر مستقیم در هزینههای متغیر تولید و قیمت تمام شده محصول دارد.
5. ظرفیت تولید واحد بر روی قیمت فروش محصول موثر است، به این ترتیب که افزایش ظرفیت تولید از
طریق سرشکن نمودن هزینه های سربار باعث کاهش قیمت تمام شده محصول می گردد.

با توجه به نکات فوق، قیمت فروش محصول تولید شده علاوه بر این که می بایست هزینه های تولید را تامین نماید، باید در حدی باشد که بتوان سهمی از بازار را بدست آورد.
همچنین در صورتی که صادرات محصول تولیدی نیز مد نظر قرار گیرد، قیمت گذاری باید به نحوی باشد که رقابت با تولیدکنندگان خارجی امکا نپذیر باشد.

قیمت جهانی
بر اساس بررسی های انجام شده، متوسط قیمت جهانی هر تن کود کامل ماکرو شامل هر سه عنصر ازت،
پتاسیم و فسفر در سال 2005 میلادی حدود 481 یورو بوده است.
شایان ذکر است که با توجه به میزان هریک از سه عنصر مذکور در ترکیب نهایی کود ماکرو قیمت کود اندکی متغیر خواهد بود.

قیمت داخلی
طبق اطلاعات گرفته شده از شرکت خدمات حمایتی کشاورزی که وظیفه توزیع و فروش کود در کشور را، عهده دار است، قیمت فروش کود کامل ماکرو به صورت جامد با احتساب یارانه در سال 1384، 290-1150 ریال به ازای هر کیلوگرم بوده است. لذا قیمت واقعی کود کامل در حدود 40 تا 60 درصد بیش از میزان ذکر شده است.

معرفی روش های مختلف تولید
تولید کودهای شیمیایی مخلوط در ایران
به جهت اهمیتی که کودهای مخلوط از حیث مصرف و تقویت خاک، دارا می باشند، در اینجا بی مناسبت
نیست که به بعضی از ویژگی های کمی و کیفی آنها پرداخته شود:
کود شیمیایی مخلوط، کودی است که در آن دو و یا سه ماده اولیه غذایی مورد نیاز گیاه، یعنی نیتروژن (N)، فسفر (P2O5) و پتاسیم (K2O5) موجود می باشد. کودهای مخلوط دارای انواع متعددی می باشند که هر کدام، با توجه به کیفیت و مشخصات، در نوعی خاص از خاک مورد استفاده قرار می گیرند .
تولید این نوع کودها، به طور کلی، به دو صورت انجام می گیرد:

الف) روش مخلوط (تهیه کودهای مخلوط(
کودهای مخلوط، از مخلوط نمودن چند کود شیمیایی ساده -به صورت فیزیکی – در یک مخلوکن، حاصل
می شوند بدون اینکه هیچگونه فعل و انفعال شیمیایی بر روی آنها صورت گیرد.
فسفر مورد نیاز در کودهای مخلوط از دی آمونیم فسفات و یا منوآمونیم فسفات و یا سوپر فسفات ساده و
تریپل و ازت مورد نیاز آن از نیترات آمونیم و اوره و پتاسیم کود مخلوط نیز از کودهای ساده پتاسه ) از قبیل سولفات پتاسیم و یا کلراید پتاسیم ( تامین می گردد.
در جریان مخلوط کردن، ازت، فسفر و پتاسیم موجود در کود مخلوط به صورتهای شیمیایی اولیه خود
باقیمانده و هیچگونه فعل و انفعال شیمیایی بر روی آنها انجام نمی گیرد و تنها عمل فیزیکی مخلوط شدن
انجام می گردد.
جهت تهیه یک کود مخلوط، دو یا سه کود شیمیایی ساده، به صورت دانه در یک مخلوط کن و به نسبت
های لازم ریخته شده و مخلوط می گردند . اشکال موجود در این روش این است که در صورتیکه اندازه دانه ها متقاوت باشد و وزن مخصوص آنها متغیر، دانه ها مجددا از یکدیگر جدا شده و دانهای ریز و سبک تر بر روی دانه های درشت و سنگین تر قرار می گیرند و مخلوط حاصل کاملا متجانس نخواهد بود.
این روش تهیه کود مخلوط را می توان به علت سهولت تولید در هر منطقه، با توجه به مشخصات فیزیکی و
شیمیایی خاک و نوع کاشت، به کار برد.
نحوه دیگر تهیه کودهای مخلوط بدین صورت است که ابتدا کودهای شیمیایی ساده را در یک آسیاب به
صورت پودر در آورده و سپس در یک مخلوط کن ریخته می شوند . پس از اضافه نمودن آب و یا هر مایع
دیگر )بر حسب نیاز ) مخلوط خمیری حاصل می شود که به دستگاه دانه بندی هدایت می گردد . دانه های حاصل از دستگاه پس از خشک شدن به بازار عرضه می گردد.

انواع متداول کودهای مخلوط در جهان عبارتند از:
* کود مخلوط (19-19-19) که از اختلاط اوره، دی آمونیم فسفات و سولفات پتاسیم حاصل می‏شود.
* کود مخلوط (19-19-19) از اختلاط اوره با منو آمونیم فسفات.
* کود مخلوط (0-28-28) از اختلاط اوره با دی آمونیم فسفات.
* کود مخلوط (13-13-13) از اختلاط سولفات آمونیم و منو آمونیم فسفات و سولفات پتاسیم.
* کود مخلوط (0-20-16) که از اختلاط منو آمونیم فسفات با سولفات آمونیم، تولید می شود.

وجود مقادیری گوگرد در بعضی از کودهای مخلوط به صورت یون سولفاته، مزیت آنها را افزایش می‏دهد.

ب (روش ترکیب ) تهیه کودهای مرکب(
کودهای مرکب از ترکیب شیمیایی نمک‏ها – اسیدها و گازهای مختلف که شامل مواد اولیه ازت، فسفر و پتاسیم می باشد، تهیه می شوند . روش تولید بدین صورت است که به نسبت های لازم مواد شیمیایی فسفر و ازت دار در یک راکتور با هم ترکیب می شوند و در صورت لزوم یک ماده شیمیایی پتاسیم دار نیز به ترکیب اضافه می گردد . سپس ترکیب حاصل برای دانه بندی و شکل گیری به دستگاه های مربوطه هدایت می شود.
مواد شیمیایی که برای تهیه این نوع کودهای مخلوط (مرکب) به کار برده می شود عبارتند از:
* اسید سولفوریک با اسید فسفریک و آمونیاکی نمودن محصول.
* سولفات آمونیم با اسید فسفریک و آمونیاک.
* سولفات آمونیم با اسید فسفریک و آمونیاک و سولفات پتاسیم که منجر به تولید سه فرمول کود مخلوط (14-28-14، 12-36-12، 13-13-13) می‏گردد.
یکی از روشهای مدرن تولید کودهای مخلوط ازته -فسفاته که حاوی گوگرد به صورت یون سولفاته می باشد
بدینصورت است که اسید فسفریک با اسید سولفوریک و آمونیاک و اوره ترکیب گردیده و حرارت حاصله از
واکنش ها برای خشک کردن محصول ندارد.
شایان ذکر است که میزان سرمایه گذاری جهت تولید کودهای مخلوط از طریق شیمیایی به مراتب بیشتر از
میزان سرمایه گذاری جهت تولید کودهای مخلوط از طریق ف یزیکی می باشد، چرا که دستگاه ها و ماشین
آلات لازم برای تولید کوهای مرکب متنوع تر و پیچیده تر از دستگاهها و ماشین آلات تهیه کودهای مخلوط
می باشند.
بر اساس تجربیات حاصله توسط تولید کنندگان کودهای مخلوط و نیز همانطور که جدول مذکور نشان می‏‏دهد، چنین بر می آید که مناسب ترین کودهای مخلوط از اختلاط سولفات پتاسیم با اوره و فسفاتهای
آمونیم )دی آمونیم فسفات و منو آمونیم فسفات) به دست می آید.
اختلاط دی آمونیم فسفات با سوپر فسفات ساده دارای محدودیت می باشد.
بر اساس آزمایشات انجام شده، یکی از مشکلات کودهای مخلوط این است که درجه رطوبت نسبی بحرانی در مورد آنها نسبت به کودهای شیمیایی سده متشکله کمتر است . توضیح این نکته نیز لازم است که درجه
رطوبت نسبی بحرانی بدین معنا می باشد که در درجه معینی اگر رطوبت هوا به آن میزان برسد کود شروع
به جذب رطوبت می نماید . بنابر این هرچقد درجه رطوبت نسبی بحرانی در سطح بالاتری قرار گرفته باشد
اتحتمال جذب رطوبت توسط دانه های کود شیمیایی کاهش می یابد . هر چه کودی رطوبت کمتری را جذب نماید، کمتر کلوخه شده و این امر یکی از محسنات کود به شمار می رود . همانطر که گفته شد، کودهای مخلوط در مقایسه با کودهای ساده در ترکیب خود، رطوبت بیشتری را جذب می نماید و راحت تر کلوخه می شوند . برای نمونه، هرگاه اوره با نیترات آمونیم مخلوط شود، درجه رطوبت بحرانی بقدری پایین می آید که مخلوط به سرعت رطوبت هوا را جذب می کند.
لذا یکی از مواردی که در تولید کودهای مخلوط باید در نظر گرفته شود، استفاده از کودهای ازته و فسفاته و پتاسه ای می باشد که در مقابل جذب رطوبت مقاومت بیشتری داشته باشند،(مانند اختلاط دی آمونیم فسفات یا منو آمونیم فسفات یا سولفات پتاسیم .(بعلاوه به منظور کم کردن خاصیت جذب رطوبت باید دانه‏های کود مخلوط را با پوشش مناسبی پوشاند تا مقاومت آن در جذب رطوبت افزایش یابد.

تشریح فرایند تولید منتخب
فرآیند تولید کود کامل به صورت جامد در واقع شامل یک فرآیند Mixing و گرانول سازی است و واحدهای موجود تولید کننده این نوع کود در جهان از همین روش جهت تولید کود کامل گرانوله شامل هر سه عنصر NPK استفاده می کنند. در فرآیند تولید NPK ابتدا مواد اولیه یعنی سولفات آمونیوم ، سولفات پتاسیم و فسفات آمونیوم توسط آسیاب به ذرات ریز تبدیل می شوند .بعد از آسیاب مواد با نسبتهای تعیین شده مطابق فرمولاسیون کود، توزین شده و از طریق قیف های خوراک دهنده وارد سیستم می شوند.
در مرحله اول فرآیند مواد درون مخازن استوانه ای همزن دار با یکدیگر مخلوط می شوند . پس از اختلاط
توسط سیستم های انتقال دهنده به بخش گرانول سازی منتقل می شوند.
در بخش گرانول سازی مخلوط در دستگاههای گرانول ساز گرم می شوند .حرارت سبب ذوب نسبی ترکیبات و چسبندگی آنها می شود . با چرخش همزن ها گرانول ها در سایز های مختلف شکل می گیرند.
در مرحله بعد گرانول ها وارد سیستم خشک کن می شوند . با استفاده از هوای سرد گرانول ها تشیکل شده و سایزشان تثبیت می شود.
در مرحله آخر نیز گرانولها الک شده و سایز بندی می شود و پس از آن توسط تسمه نقاله وارد قسمت بسته
بندی می گردد . نهایتا در این بخش کود گرانوله درون کیسه) عمدتا 50 کیلوگرمی) بسته بندی شده و قابل عرضه به بازار خواهد بود.

نقاط ضعف و قوت تکنولوژی های مرسوم
همانطور که ذکر شد، فرآیند تولید کود کامل گرانوله شامل دو بخش اصلی اختلاط و گرانول سازی است که
واحدهای تولیدی کود کامل از این روش جهت تولید کود کامل استفاده می کنند و روش دیگری برای تولید
آن در دنیا وجود ندارد. از آنجا که واکنش شیمیایی خاصی طی فرآیند تولید انجام نمی گیرد بخش اختلاط یا Mixing از اهمیت خاصی برخوردار است.
زیرا در این بخش اجزای مختلف کود با نسبت های معین به صورت فیزیکی ب ا یکدیگر ترکیب می شوند .
میزان چسبندگی و ترکیب این اجزا بر روی اندازه و شکل گرانولهای نهایی تاثیرگذار خواهد بود.

مواد اولیه اصلی مورد نیاز در تولید یک تن کود کامل

قیمت سولفات آمونیوم در چند منطقه جهان بین سالهای 2000 تا 2005 در جدول زیر آمده است.

قیمت سولفات آمونیوم ( دلار به ازای هر تن)

در حال حاضر سولفات آمونیوم در پتروشیمی ارومیه و چند واحد خصوصی تولید می گردد .قیمت فروش
داخلی سولفات آمونیوم 510 ریال به ازای هر کیلوگرم می باشد.

فسفات آمونیوم و سولفات پتاسیم
فسفات آمونیوم و سولفات پتاسیم در حال حاضر در داخل کشور تولید نمی گردد ، ولی چند طرح در دست
اجرا برای تولید این محصول در کشور وجود دارد. قیمت هرکیلوگرم سولفات روی نیز در حدود 2500 ریال
می باشد. شایان ذکر است که نسبت مواد اولیه مورد نیاز در یک تن کود کامل بسته به ترکیب درصد پیشنهادی کود کامل می تواند اندکی متغیر باشد.

برآورد مصرف سالیانه مواد اولیه مورد نیاز واحد

دستگاهها و تجهیزات خط تولید
به کارگیری ماشین آلات و دستگاههای مناسب از اساسی ترین ارکان طراحی واحدهای صنعتی می باشد، چرا که انتخاب ماشین آلات مناسب می تواند در بهبود کیفیت محصول و بهینه سازی سرمایه گذاری نقش موثری داشته باشد ، در این بخش با توجه به توضیحات ارائه شده، ضمن بیان مشخصات فنی ماشین آلات منتخب و نحوه تامین آنها از داخل یا خارج کشور، با استفاده از رابطه ک سر ماشین، تعداد هر یک از ماشین آلات طرح محاسبه می گردد:

پس از محاسبه تعداد دستگاه‏ها و ماشین آلات مورد نیاز ، با توجه به چگونگی جریان تولید ، نحوه استقرار
ماشین آلات در سالن تولید ارائه می‏گردد.
لازم به ذکر است که در این برآورد ابزارآلات و قید و بستهای مورد نیاز که دارای قیمت پائینی هستند، مورد بررسی قرار نمی گیرند و در بخش محاسبات مالی 5 در صد ارزش ماشین آلات اصلی به این موارد اختصاص می یابد.
معرفی تجهیزات و دستگاههای خط تولید

فهرست ماشین آلات و تجهیزات خط تولید

هزینه های تولید
برای تولید هرمحصول علاوه برسرمایه گذاری مورد نیازجهت احداث و راه اندازی واحد، هزینه هایی نیز باید به صورت سالیانه و درطول دوره فعالیت واحد منظور کرد . این هزینه ها شامل اقلامی مانند حقوق کارکنان، تامین انرژی و … می باشند . در این بخش هزینه های ثابت و متغیر برآورد می شود تا بتوان بر اساس آن نسبت به تهیه ترازهای مالی طرح و محاسبه شاخص های مالی و اقتصادی اقدام نمود.
هزینه های ثابت
هزینه های ثابت، مخارجی است که با تغییرسطح تولید، تغییرنمی کند . هرچند با به صفر رسیدن میزان تولید (تعطیلی کارخانه) بعضی ازاقلام هزینه ثابت نیزحذف می شوند ولی در تجزیه و تحلیلهای مالی با توجه به کوتاه مدت بودن وقفه فوق، می توان فرض کرد که این هزینه ها وجود دارند . از بارزترین مثالهای چنین هزینه هایی هزینه بیمه کارخانه و هزینه تسهیلات دریافتی می باشند . بعضی از اقلام هزینه ای نیز کاملاً ثابت نیستند ولی تا حدودی ماهیت ثابت دارند . به عنوان مثال هزینه حقوق کارکنان دفتر مرکزی و اداری واحد بستگی به میزان تولید ندارد . همچنین باتغییرات جزئی در مقدار تولید، هزینه حقوق پرسنل تولیدی نیز ثابت است. لذا برای در نظرگرفتن چنین استقلالی 85 درصد هزینه حقوق کارکنان به عنوان هزینه ثابت منظور می شود . بنابراین برای تفکیک چنین بخشهایی، درصدی از این هزینه ها به عنوان هزینه ثابت در نظرگرفته می شود . در جدول زیر اجزاء هزینه ثابت این واحد ارائه و جمع بندی شده است . درستون درصد این جدول، تعیین شده است که ماهیت ثبات این هزینه وحدود استقلال آن از میزان تولید چه مقداری است.

جدول برآورد هزینه های ثابت

هزینه های متغیر
هزینه های متغیر اقلامی از هزینه هستندکه با تغییرسطح تولید، تغییر می یابند . به عنوان مثال هرچه مقدار تولید بیشتر شود، مواد اولیه بیشتری مورد نیاز است . در این بخش نیز بعضی اقلام نسبت به ظرفیت تولید تغییر می کند، ولی بستگی آن 100 درصد نمی باشد. به عنوان مثال با افزایش یا کاهش تولید در حدود کم، هزینه حقوق کارکنان تغییر نمی کند، ولی در صورتی که افزایش تولید، منجر به اضافه کاری شود، هزینه حقوق افزایش می یابد و یا اگر تولید از سطح خاصی کمتر شود ، به کاهش پرسنل منجر می شود و حقوق نیزکاهش می یابد . به این منظور 15 درصد از هزینه حقوق کارکنان به عنوان هزینه متغیر منظور می شود . در سایر موارد نیز درصدی از اقلام هزینه ای به این بخش اختصاص داده می شود . جدول زیر اقلام هزینه متغیر واحد را همراه با درصد وابستگی آن به تغییرات نشان می دهد.

برآورد هزینه های متغیر

آمار واردات کودشیمیایی NPK کشور طی سال 85

سال
کشور طرف معامله
تعرفه
شرح تعرفه
وزن (کیلوگرم)
ارزش ریالی
ارزش دلاری
1385
چین
31052000
کودهای معدنی یا شیمیائی دا را ی سه عنصر حاصلخیز کننده ازت , فسفر و پتاسیم NPK
50000
314104025
34134
1385
چین
31051010
کود NPKدربسته های کمتراز10کیلوگرم
38000
177693072
19294
آمار واردات کودشیمیایی NPK کشور طی سال 86
سال
کشور طرف معامله
تعرفه
شرح تعرفه
وزن (کیلوگرم)
ارزش ریالی
ارزش دلاری
1386
چین
31051010
کود NPK دربسته های کمتراز10کیلوگرم
103000
348270215
37665
1386
چین
31052000
کودهای معدنی یا شیمیائی دا را ی سه عنصر حاصلخیز کننده ا ازت , فسفر و پتاسیم NPK
121680
697098866
75238

آمار واردات کودشیمیایی NPK کشور طی سال 87
سال
کشور طرف معامله
تعرفه
شرح تعرفه
وزن (کیلوگرم)
ارزش ریالی
ارزش دلاری
1387
چین
31051010
کود NPK دربسته های کمتراز10کیلوگرم
5000
17474600
1936
1387
چین
31052000
کودهای معدنی یا شیمیائی دا را ی سه عنصر حاصلخیز کننده ا زت , فسفر و پتاسیم NPK
51008
473208225
50900

آمار واردات کودشیمیایی NPK کشور طی سال 88
سال
کشور طرف معامله
تعرفه
شرح تعرفه
وزن (کیلوگرم)
ارزش ریالی
ارزش دلاری
1388
چین
31051010
کود NPK دربسته های کمتراز10کیلوگرم
3572
113744533
11513
1388
چین
31052000
کودهای معدنی یا شیمیائی دا را ی سه عنصر حاصلخیز کننده ا زت , فسفر و پتاسیم NPK
22914
244785590
24619

آمار واردات کودشیمیایی NPK کشور طی سال 89
سال
کشور طرف معامله
تعرفه
شرح تعرفه
وزن (کیلوگرم)
ارزش ریالی
ارزش دلاری
1389
چین
31051010
کود NPK دربسته های کمتراز10کیلوگرم
228018
1996298960
193091

منابع
1. M.L. Vitosh. 1996. N-P-K FERTILIZERS. Michigan State University Extension. 6 p
2. M.E. López-Mosquera 1, V. Cascallana and S. Seoane. 2002. Comparison of the effects of dairy sludge and a mineral NPK fertilizer on an acid soil. Prod. Prot. Veg. Vol. 17 (1)
3. R. Jagadeeswaran, V. Murugappan and M. Govindaswamy. 2005. Effect of Slow Release NPK Fertilizer Sources on the Nutrient use Efficiency in Turmeric (Curcuma longa L.). World Journal of Agricultural Sciences. 1 (1): 65-69.
4. European Fertilizer Manufacturers' Association (EFMA). 2000. PRODUCTION OF NPK FERTILIZERS by the MIXED ACID ROUTE. Best Available Techniques for Pollution Prevention and Control in the European Fertilizer Industry. Booklet No. 8 of 8:1-40 p
5. G.C Mgbeze and Y. Abu. 2010. The effects of NPK and farm yard manure on the growth and development of the African yam bean (Sphenostylis stenocarpa Hochst ex. a rich). African Journal of Biotechnology Vol. 9(37), pp. 6085-6090
6. Basso B, Ritchie JT (2005). Impact of compost. Manure and inorganic fertilizer on nitrate leaching and yield for a 6 year maize alfalfa rotation in Michigan. Agric. Ecosyst. Environ. 108: 309-341.
7. Ayoola OT, Adeniyan ON (2006). Influence of poultry manure and NPK fertilizer on yield and yield components of crops under different cropping systems in south west Nigeria. Afr. J. Biotechnol. 5: 1386-1392.
8. Dr. KRISHAN CHANDRA. 2009. NPK-LIQUIDBIOFERTILIZERS(PolyCulture). REGIONAL CENTRE OF ORGANIC FARMING.1-41 p.
9. Ignoffo, C.M . and Falcon, L.A. (eds) (1978) Formulation and application of microbial insecticides. Misc . publ., Sco. America 10,1-80.
10. Ramarethinam. S. and Chandra. K. (2006) – studies on the effect of Potash solubilizing / mobilizing bacteria Frateuria aurentia (Symbion K Liquid formulation) on brinjal (Solanum melongena L.) growth and yield. Pestology : 30(11) 35-39.
11. Sahoo. S. h. (2002) – Potassium solubilizing bacteria and its prospects in different soil : A review in National seminar on " Biotechnology " Microbes to Man". School of Life Science Utkal University, Bhubaneshwar, Orissa pp 93.95.
12. Somasegaran, P ., Reyes, V.G. and Hoben, H.J. (1984) The influence of high temperature on the growth and survival of Rhizobium spp. In peat inoculants during preparation, storage and distribution. Can J. Microbiol.30, 23-30
13. Vincent, J.M. 1970. A manual for practical study of root-nodule bacteria. IBP Handbook No.15, Blackwell Scientific Publication, Oxford.
14. Wolf, H.J and Hoflich,G (1986) International knowledge of the technology of production and storage of Rhizobium inoculants with peat as a carrier . Zentrab.Mikrobiol ,14,169-76.
15. Young, S.Y. and Yearian , W. C. (1986) Formulation and application of baculoviruses, in The Biology of Baculoviruses, Vol. 2 (eds R.R).

1