چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت

سازمان آموزش وپرورش استان خراسان شمالی
مدیریت آموزش وپرورش شهرستان بجنورد
دبیرستان تلاش
مقطع اول دبیرستان

گزارش تحقیقی جهت شرکت در مسابقه ی پرسش مهر

پژوهشگران :

نرگس برزگر سمیرا کرامتی آیدا نصرت طلب

استاد راهنما :

سرکار خانم عذرا جعفری

زمستان 85

سازمان آموزش وپرورش استان خراسان شمالی
مدیریت آموزش وپرورش شهرستان بجنورد
دبیرستان تلاش
مقطع اول دبیرستان

گزارش تحقیقی جهت شرکت در مسابقه ی پرسش مهر

پژوهشگران :

نرگس برزگر سمیرا کرامتی آیدا نصرت طلب

استاد راهنما :

سرکار خانم عذرا جعفری

زمستان 85

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ اً

تقدیم
چه غم گر اشک حسرت ساخت ویران خانه ما را
که عشق آباد سازد عاقبت ویرانه ما را
ز یاران دو رو دلتنگم از صهبای یکرنگی
فدایت ساقیا لبریز کن پیمانه ما را
تقدیم به پیامبر اسلام (ص) که اسلام را آورد ومحبت را پایه ای برای استواری آن بناکرد .
تقدیم به امام علی (ع) که با رفتار خود محبت را ثمره ی ذهن انسان ها ساخت .
تقدیم به پیشوای صلح امام حسن (ع) که محبت را چراغ راه موفقیتبر گزید .
تقدیم به سالار وحکیم شهیدان امام حسین (ع) که با قیام خونین خودر رنگمحبت را بر عالم فروپاشید .
تقدیم به رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) که با پیروزی خود در مقابل مستکبران اسلام درس عشق ومحبت را برای مردم دیکته کرد .
تقدیم به همه ی کسانی که می خواهند نهال کوچک این مرز وبوم رابا محبت خود میوه دار کنند .
قدیم به تمام کسانی که همواره دستی برای فشردن و قلبی برا ی مهربانی دارند و با محبت به دیگران لذت عمیق آسمانی شدن را تجربه کرده اند

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ ب

اجازه نامه
این پژوهش به منظور شرکت در مسابقات پرسش مهر تهیه گردیده است .
هدف اصلی از انجام این پژوهش آشنایی بیشتر با چگونگی گسترش محبت وشناسایی موانع محبت در جامعه می باشد .مدت تهیه ی این تحقیق سه ماه می باشد که با تلاش ومطالعه ی شبانه روزی ضابع مختلف به انجام رسیده است مسئولین ومربیان محترم دبیرستان دخترانه ی تلاش،مخصوصا سرکار خانم جعفری مربی محترم پژوهش که در تهیه ی این پژوهش با محققین همکاری داشتند لذا از همه ی عزیزان صمیمانه تشکر می نماییم وبرایشان آرزوی موفقیت وسلامتی داریم

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ ج

چکیده ی مطالب
این تحقیق با عنوان چگونگی گسترش محبت وشناسایی موانع محبت در جامعه به مرحله ی اجرا گذاشته شده وسوال های این پژوهش به شرح زیر می باشد.
1- آیا تعلیمات اسلامی وبرنامه های پرورشی تاثیری در ایجاد محبت در جامعه دارد؟
2- آیا پیوند دل ها به معبود غایی در استحکام روابط مهر آمیز میان انسان ها موثر است؟
3- آیا خود خواهی واز جمله این موارد در هنگام به وجودآمدن ، تنها روان شخص را تانابودی می کشد یا دامن گیر عده ی زیادی است؟
4- آیا می توان ریشه های ناپایداری ارتباطات عاطفی را در خانواده واصول تربیتی آن ها جست؟
5- آیا محبت تاثیری در روابط اجتماعی بین انسان ها دارد؟
این پژوهش از نوع اجتماعی است که به روش کتابخانه ای انجام گردیده است هدف کلی پژوهش گران از انجام این پژوهش ، آشنایی با عوامل گسترش دهنده ی محبت ، خشم ، تعلیمات اسلامی وعوامل افزایش دهنده ی محبت بین مردم وزدودن موانع آن آشنا شویم
محبت در ذاتن عمر انسانی وجود دارد وبه خودی خود این محبت ظاهر نمی شود مگر اینکه شرایطی فراهم باشد وعلاوه بر این عواملی نیز وجود دارد که از گسترش آن جلوگیری می کند یکی از این عوامل خود خواهی وبی وفایی واز جمله این موارد بین مردم است که در عین بروز در روان شخصی باعث شیوع آن در بین افراد زیادی می شود که ریشه های این موانع را می توان در عواملی مانند خانواده ها واصول تربیتی آن ها جست وجو کرد وبه همین خاطر اگر فردی در جامعه از روابط عاطفی به سزایی برخوردار باشد یا اینکه هیچ بویی از محبت نبرده باشد تمام این رفتار ها به خانواده بر می گردد که بزرگان کشور با تعلیمات اسلامی وبرنامه هایی تحت عنوان تربیت صحیح عاطفی وروابط محبت آمیز باعث می شوند تا افق دید انسان ها بیشتر شود که این خود به تنهایی باعث پیوند دل ها به یکدیگر وایجاد روابط عاطفی در بین مردم است.
نتیجه گیری
نتایجی که از این تحقیق به دست آمده عبارتند از:
1- با وجود تعلامات اسلامی وبرنامه های پرورشی وپایدار شدن روابط عاطفی محبت در جامعه دو چندان می شود.
2-اگر بین انسان وخدا روابط حبی وجود داشته باشد روابط مهر آمیز بین مردم منسجم ومستحکم تر می شود.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ د

3- در اثر به وجود آمدن خودخواهی واز جمله این موارد روان تعداد زیادی از افراد تحت تاثیر آن قرار می گیرد که این عوامل به تنهایی موانعی بزرگ در ایجاد محبت بین انسان هاست.
4- اگر اصول تربیتی والدین بر اساس نظم خاصی شکل نگیرد ویا اینکه والدین در رابطه با تربیت فرزند خود کوتاهی کنند وصفات زشت مانند بی اعتنایی و… را به آن ها منتقل سازند تزلزل ارتباطات عاطفی امری شایع می باشد.
5- محبت وروابط اجتماعی انسان ها مکمل یکدیگرند به طوری که اگر محبت در بین انمسان ها کاهش یابد روابط اجتماعی نیز روبه سستی وناپایداری می رود.
پیشنهادات علمی وکاربردی
1- پیشنهاد می گرددتمام افراد جامعه از دولت مردان ورجال سیاسی ، اقتصادی ،فرهنگی واجتماعی کگرفته تا مردم عادی جامعه برای رسیدن به یک جامعه ی متعادل ودست یابی به هدف دیرینه ی امامان وپیامبران یعنی محبت ودوستی بین مردم نهایت تلاش وکوشش خود را در غالب طرح ها وبرنامه ها ی اسلامی در جامعه پیاده کنند .
2- پیشنهاد می گردداندیشمندان وفقیهان مسایل مربوط به مهر ومحبت را آن چنان که خودش آیند مردم جامعه است بیان کنند.
3- پیشنهاد می گرددکه همه ی دستگاه های فرهنگی وتبلیغاتی ووزارتن آموزش و پرورش فعالیت های خود را در راستای آشنایی هر چه بیشتر مردم با محبت و ریشه کن کردن موانع آن
مانند خود خواهی و… افزایش دهند.
4- پیشنهاد می گردد در مراکز تربیتی سراسر کشور روابط محبت آمیز دل ها را از همان کودکی به مرحله ی اجرا بگذارند.
محدودیت ها وموانع
در انجام این پژوهش محققان با محدودیت ها ومشکلات زیادی مواجه بودند که بعضی از این محدودیت ها بدین شرح اعلام می گردد:
1- آشنا نبودن محققان با انجام تحقیق به روش کتابخانه ای ونداشتن الگوی مناسب برای این امر.
2- محدودیت زمانی برای انجام تحقیق ، زیرا محققان باید اوقات فراغت خود را به انجام تحقیق می پرداختند.
3- در دسترس نبودن همه ی منابع کتابخانه ای پیرامون موضوع
4- دسترسی نداشتن دائمی به اساتید راهنما.
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ ه

پیشگفتار
هدف کلی این پژوهش آشنایی با عوامل محبت وشناسایی موانع آن در زندگی اجتماعی و فردی است. مادر کار تحقیقی خود سعی کرده ایم تابا انجام این پژوهش اهمیت برقراری رابطه ی محبت آمیز میان انسان ها را در یابیم . همچنین بدانیم که چرا باید این گونه روابط عاطفی واخلاقی را به عنوان یک اصل اساسی در اجتماع بپذیریم وآشنایی با سفارشاتی که در این زمینه نقل شده است پاره ای از انگیزه های پژوهش گران رادر انجام این پژوهش تشکیل می دهد.
این پژوهش از نوع اجتماعی می باشد که به روش کتابخانه ای به مرحله ی اجرا گذاشته است. پژوهشگران کوشیده اند که بااستفاده از پرسشنامه ی محقق ساخته اطلاعات مورد نیاز را از منابع کتابخانه ای مثل کتاب ها جمع آوری نمایند وبا استناد به نظرات اندیشمندان اسلامی ورهبران دینی وروان شناسان به تجزیه ،تحلیل و تفسیر داده ها بپردازند وجا دارد از زحمات وراهنمایی های مربی گرامی سرکار خانم جعفری قدر دانی نموده.
در اهمیت تحقیق همین بس که برای داشتن یک جامعه ی سالم لازم است که افراد بر اساس ارزش های روابط محبت آمیز وعاطفی پرورش یابند.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ و

اعتذار وسپاس گذاری
سپاس وتشکر خدای متعال را که به ما قدرت فهم ودرک ونعمت فکر کردن عطافرمود تا به وسیله ی آن راه شکوفایی را پیموده وبه قله های رفیع تکامل دست یابیم .واز آستان مقدسش سپاس گزاریم که به ما نعمت سلامتی را ارزانی داشت که بتوانیم این تحقیق را به موقع انجام داده وبه جامعه ی اسلامی مان تقدیم نماییم .
لذا ضمن پوزش از خوانندگان محترم که وقت گران بهایشان را صرف مطالعه ی این تحقیق می نمایند، بر خودمان لازم می دانیم به مصداق حدیث شریف:
من لم یشکن المخلوق ولم یشکن الخالق
از زحمات وراهنمایی های مربی گرامی سرکار خانم جعفری ودیگر افرادی که در جمع آوری وتهیه ی این تحقیق ما را یاری دادند قدر دانی نموده وتوفیقات روز افزون این سروران را از درگاه ایزد منان خواهانیم.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ ح

فهرست مطالب
تقدیم .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. الف
اجازه نامه .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ب
چکیده مطالب.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ج
پیشنهادات علمی کاربردی .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. د
محدودیت وموانع .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..د
پیشگفتار .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. … ه
اعتذاز وسپاس گذاری .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..و
بخش اول: طرح تحقیق .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 1
مقدمه .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..2
اهمیت وضرورت.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 5
اهداف تحقیق .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .5
سیری درمبانی نظری موضوع.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .6
بخش دوم: ادبیات وپیشینه ی تحقیق.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. …. .. 7
فصل اول:محبت.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . ..8
فصل دوم :محبت در خانواده.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .17
فصل سوم :محبت در اسلام.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. …25
فصل چهارم :چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ .. .. .. .. .. . .34
فصل پنجم :محبت بین انسان ها.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . . 43
نظر تعدادی از متفکران وپیشوایان دینی .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . 61
چکیده ی تحقیق ایران وجهان.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . 64
نتیجه گیری .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .65
بخش سوم:روش اجرای تحقیق .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 66
سوال های تحقیق.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 67
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ ط

نوع وروش تحقیق.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..67
ابزار گرد آوری داده ها .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..67
بخش چهارم: تجزیه ،تحلیل وتفسیر داده ها.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 68
روش های تجزیه وتحلیل وتفسیر داده ها.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .69
توصیف داده ها .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .70
بخش پنجم :نتیجه گیری و ارائه ی پیشنهادات .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . 72
نتیجه گیری .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . 73
پیشنهادات علمی وکاربردی.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .73
محدودیت وموانع .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..73
فهرست منابع.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 74

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 1

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 2

مقدمه

آتش عشق است کاندر نی فتاد جو شش عشق است کاندر می فتاد
جسم خاک از عشق برافلاک شد کوه در رقص آمد و چالاک شد
محبت اکسیری است که در پناهش جان رونق حیات می یابدو خار ارزش گل پیدا می کند.کیمیایی است که خاک را به طلا بدل می کند و زیستن را معنای بودن می بخشد. زمستان جان به امیدش جامه بهار به تن می کند و تن پوش پائیز زندگی با یاد حضورش رنگ و جلایی دیگر می گیرد.راستی کداممان قادریم بی بودنش ، بودنمان را تحمل کنیم ؟ و در نبودنش زندگی کنیم ؟ که هر جا که نفسی بر آید به همت وجود اوست و چون فرو رود به امید حضورش.
خداوندی را سپاس که رحمان است و رحیم و راستی چه زیباست که در رحمت بی منتهایش رحمان را بر رحیم سبقت می دهد و این گونه درد امید را روانه جام دلها می نماید. رحمانی که چتر رحمت بی منتهایش سایبانی است بر سر تمام کائنات و چراغی است فرا راه آنان که دنبال طریق می گردند .خدای مهربانی که مهر در پناهش معنا می شود و محبت با تفسیر او معنایی دیگر می یابد.دامنه لطفش آنقدر وسعت می یابد که در تمام هستی ذره ای را نمی یابی که بر آن سایه نداشته و لحظه را نمی بینی که در آن جاری نباشد و راستی چگونه می توان تصور کرد که بود و در پناهش نبود ، ماند و از او مدد و مهر ندید که آمدنمان با مهر است و رفتنمان با امید حضور در امانگاه پر مهرش.خشمش از سر مهر است و بی مهر ، خشمی ندارد و ثابت می کند که بدون مهر نمی توان غضب داشت و خشم نمود. ما بندگان اوئیم در مهر و خشم از او الگو گرفته ایم و او را تصویر مجسم مهر می دانیم و در این صورت خشمش را نمودی از مهر می خوانیم .
اگر خشمی و غضبی می بینیم ، گاه گاه است و محدود و آنهم مقدمه حضور مهری نامحدود است و اگر خشونتی یافته ایم ابراز تداوم یک مهر پایدار.به او اقتدا کرده ایم و از او خواسته ایم که جز مهر نخواهیم و در پناه مهرش ، خشم را معنایی دیگر بخشیم.
واژه محبت در موارد متعددی در قرآن کریم آمده است اما در یک جای قرآن این واژه با تاکید خاصی استفاده شده که بر شدت که محبت دلالت دارد: "قد شغفها حبا1" آیه شریفه عشق روز فزون زلیخا نسبت به یوسف (ع) را با تعبیر فوق بیان می فرماید.
شغاف در کتب لغت به معنای غلاف قلب آمده است2.
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 3

بر این اساس قران کریم حب یوسف را به غلاف قلب تشبیه کرده که زلیخا را در بر گرفته و تمام مشاعر او را غرق تماشای خود نموده است. البته این واژه به معنای هست قلب نیز به کار رفته3؛ بر این اساس معنای آیه شریفه این است که حب یوسف تا هسته قلب زلیخا نفوذ کرده و تمام لایه های قلب او را در نوردیده و تا دل قلب او نفوذ کرده است. به نظر می رسد این تعبیر از محبت همان معنایی را به ذهن آدمی متدبر می سازد که عرف مردم از واژه عشق مد نظر دارد.
گـرچه افتاد ز زلفش گرهـی در کـام همچنان چشم گشاد از کرمش مـی دارم
به طرب حمل مکن سرخی رویم که چون جام خون دل عکس برون می دهد از رخسارم
پاسبان حرم دل شده ام شب همه شب تغـا دریـن پـرده جـز اندیشه او نـگذارم
دیـده بخت بـه افسانـه او در خـواب کـو نسیمـی زعنـایـت کـه کنـد بیــدارم
چـون تـو درگـذر ای یـار نمیارم دیـد بـا کـه بـگویـم کـه بگوید سخنـی ز یـارم
دوش می گفت که حافظ مه رویست و رویا بـجـز از خـاک درش بـا کـه بـود بـازارم4
واژه قلب در قرآن کریم به معنای جان است ومنظور از آن قلب مادی نیست که به صورت یک قطعه گوشت صنوبری در سمت چپ سینه پمپاژ خون را بر عهده دارد. بنابراین شغاف قلب را نیز بایستی بر همین اساس معنا کرد؛ توضیح مطلب اینکه نفس انسان را می توان به سه مرتبه ذات، صفات و افعال تقسیم کرد. در این میان ذات منشاء صفات است و صفات منشاء افعال می باشند. بنابراین جمله "قد شغفها حبا" را می توان به این صورت ترجمه کرد که: حب یوسف افعال و صفات زلیخا را پشت سرنهاده و ذات او را تسخیر نموده است و معنای عشق نیز چیزی جز این نیست که محبت معشوق تمام هستی عاشق- یعنی ذات و صفات و افعال- را به تصرف خویش درآورد: "انا الملوک اذا دخلوا قریه افسبدوها و جعلوا اعزه اهلها اذله و کذلک یفعلون" همانا فرمانروایان چون به سرزمینی وارد شوند آن تخریب می کنند و بزرگی آن را به بردگی می گیرند و شیوه همیشگی آنان چنین است"
یکی از واژه هایی که در قرآن کریم مترداف محبت و دوستی به کار رفته مودت است ود، وداد به عنوان مصدر از ریشه "و- د- د" به کار می روند. عنایتی که واژه ود و مشتقات آن وجود دارد آن است که مودت به محبتی اطلاق می شود که همراه تمنی و آرزو باشد. به همین دلیل است که ودود یکی از اسماء حسنی الهی است که بر وزن فعول و در معنای مفعول به کار می رود چرا که خداوند متعال محل آرزوها و آمال همه موجودات است و کاروان هستی به تمنای وصال او زنده است.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 4

خلت نیز در قرآن کریم در مواردی به کار رفته و به معنای صداقت و نیز محبتی اطلاق می شود که در قلب نفوذ کند و در باطن آن نفوذ نماید. "الصداقه و المحبه التی تخللت القلب فصارت خلاله ای فی باطنه" خلت به معنای فقر محض و نیز دوستی اختصاصی (الصدیقالمختص) به کار می رود.
ملاحظه می کنید که خلت نیز همان معنایی را افاده می کند که از کلمه عشق در عرف اراده می شود. با این وجود قرآن کریم استعمال کلمه عشق خودداری نموده و کلمه خلیل را به جای معشوق و امثال آن به کار برده است.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 5

اهمیت وضرورت
با توجه به شرایط امروز که آثاری از محبت در روابط عاطفی دیده نمی شود وبا گذشت روز ها وماه ها محبت ارزش خود را از دست داده ورو به فراموشی است در کنار این مسائل عواملی مانند بی وفایی وبی اعتنایی و… به نابیودی هرچه زود تر محبت کمک می کند.بنابراین:
1- آشنایی هرچه بیشتر با تاثیرات برنامه های پرورشی واسلامی در جامعه
2- نقش پیوند دل ها به معبود غایی در استحکام روابط مهر آمیز در بین انسان ها
3- شناخت صفات ناپسند مانند خود خواهی وشیوع سریع آن
4- شناسایی ریشه های ناپایداری ارتباطات عاطفی وعواملی مانند خانواده ها و تاثیرات فراوان محبت در روابط اجتماعی واسطه ای در انتخاب موضوع این پژوهش توسط پژوهش گران بوده است.
اگر انسان ها روابط محبت آمیز را به عنوان ارزشی در روابط خود به شمار بیاورند بسیاری از مشکلات
رسانایی های جوامع بشر حل خواهد شد ، لذا ضرورت دارد این تحقیق انجام گیرد.
اهداف تحقیق
هدف پژوهشگران از این پژوهش شناخت عوامل گسترش محبت وزدودن عوامل آن از دل ها که به شرح زیر می باشد:
1- شناخت عوامل بازدارنده ی محبت
2- شناخت رابطه ی کمبود محبت وفساد اخلاقی
3- شناخت فلسفی وجود محبت در ذات انسان
4- شناخت رابطه ی محبت وشکوفایی انگیزه های عالی انسانی
5- شناخت محبت خدا به انسان
رفتار هر شخص نمایانگر میزان محبت دیگران به اوست ومحبت به طورذاتی در انسان وجود دارد ولی با ایجاد محبت دیگران رفتار آن ها بروز می کند پس محبت باید از زمانی که نطفه شکل می گیرد آغاز شود ودر سراسر زندگی انسان وجود داشته باشد تا بتواند اثر مثبتی در وی ایجاد کند در واقع می توان گفت انسان بدون محبت مانند مرده ای است که جان ندارد البته موانعی نیز در این راه وجود داردند که اگر این موانع نباشند فرد وجامعه به سوی کمال می رود . ائمه ومعصومین ما برای این امر مهم اهمیت زیادی قائل بودند واین اصل را در زندگی خود پیاده کردند همان طور که می دانیم امام حسن (ع)وامام حسین (ع) نمونه های تربیت شده ای هستند که محبت را زیر سایه ی دو بزرگوار امام علی (ع)وحضرت فاطمه زهرا (س) قرار گرفتند. لذا مسئله ی مورد پژوهش محققین این است که با موانع محبت در جامعه آشنایی داشته باشند.
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 6

سیری در مبانی نظری موضوع
درفصل گذشته به نقش و اثر غرایز اشاره کرده گفتیم که غرایز یک دسته امیال و کشش هایی هستند که ضامن حفظ و بقای حیات فردی در انسان بوده و احتیاجات حیاتی او را تامین می نمایند. هدف نهایی در تمام غرایز بطور آگاهانه تامین منافع خود بوده و می توان گفت که محور همه فعالیت های خود آگاه غریزی را "خود و زندگی فردی انسانی تشکیل می دهد اما مطالعه ای در زندگی انسان ها نشان می دهد که پاره ای امیال و کشش های دیگر در انسان وجود دارد که بر اساس توجه به خود و تامین احتیاجات و منافع فردی نیست بلکه در افقی برتر از این نوع فعالیت های غریزی قرار دارد از قبیل حب فرزند، دوستی و محبت نسبت به همنوعان، غمخواری و از خود گذشتگی در راه دیگران و امثال آن ها درهیچ یک از این نوع امور خود فردی انسان هدف نیست بلکه حفظ و بقا زندگی جمعی و تعلق به غیر در آن ها به خوبی مشهود است. از این نوع گرایش ها که توجه انسان را به طور آگاهانه ا زمحور خود خارج و به سمت غیر معطوف می گرداند به عاطفه انسانی تعبیر می شود. این استعداد که موهبتی است الهی از جمله امتیازات عالم انسانی است و در اصل پرتوی از بعد الهی و ملکوتی انسان است.
بنابراین عاطفه انسانی استعدادی است روحی که پشتوانه دیگر خواهی در انسان است برخلاف غرایز که پشتوانه خودخواهی در اوست. بر اساس این استعداد فطری انسان قادر است یک گرایش درونی بر اساس مهر و محبت به هم نوع خود یابد و از این راه به ایجاد پیوند قلبی و انس و الفت با او بپردازد.
استعداد عاطفی در انسان با تضعیف خودخواهی و سوق دادن انسان به سوی دیگران سبب رشد بسیاری از فضائل در انسان میشود. این فضائل شامل کلیه کمالاتی است که بر اساس نفی خودخوداهی در انسان بوجود می آید از قبیل محبت و دوستی ایثار و فداکاری، گذشت و عفو، بذل و بخشش، تعاون و همکاری، دلسوزی وغمگساری و به طور کلی تقدم غیر برخود در همه این موارد انسان بر خلاف اقتضای خودخواهی قدم از دایره تنگ خود فراتر نهاده و گامی به سوی غیر بر می دارد و با مقدم داشتن او بر خود و در دل گرفتن مهر و علاقه او از فردیت خویش خارج می گردد.
یکی از کمالات روحی که در سایه غله عواطف بر غرایز در انسان بوجود می آید، لطافت روحی است. اصولا روح انسانی به جهت برخورداری از مواهب الهی و ملکوتی از خشونت روحی بیزار و از آن گریزان است و در حالت سلامت فطری در نهایت لطافت و صفاست که صفای فطری موجود در دوران کودکی خود شاهد زنده ای بر آن است. اما زیاده روی در ارضا امیال حیوانی سبب می شود روز به روز از لطافت روحی کاسته شده بر خشونت روحی افزوده شود به طوری که چه بسا در ورطه
حیوانیت و سبعیت سقوط نماید. رشد و پرورش عواطف در انسان از آن جهت که انسان را از عالم حیاونی دور ساخته و از شدت توجه انسان به خود می کاهد موجب کاهش خشونت روحی می شود و آدمی را به محور لطافت روحی نزدیکتر می گرداند وهمین لطافت روحی تاثیر در برقراری ارتباط روحی و پیوند قلبی با دیگران بر جای می گذارد و درک بسیاری از معانی و حقایق و عالیهمعنوی را برای انسان های پیشرفته در مسیر معنویات امکان پذیر می گرداند.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 7

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 8

محبت

* معنای لغوی محبت
* معنای فلسفی محبت
* مراتب نه گانه ی محبت
* اکسیر محبت
* رشته ای از محبت
* عاطفه ی انسانی
* عاطفه سرچشمه ی بسیاری از فضائل
* لذت عاطفی نیروی محبت در اجتماع
* محبت حصار شکنی با خود پرستی است .

محبت 9

معنای لغوی محبت
محبت را از نظر لغوی به معنای میل به کار برده اند5. البته بعضی دیگر قبودی را بر این تعریف افزوده اند به عنوان مثال راغب اصفهانی محبت را به این صورت تعریف می کند: میل به چیزی که درست یا غلط او را خیر می دانی به دلیل لذت، نفع یا کمالی که در آن می بینی6.
ملاحظه می کنید که در اینجا نیز محبت به میل معنا شده جز این که دلیل این میل و حالات گوناگون آن نیز بیان شده است.
معنای فلسفی محبت
تعریف فلسفی محبت نیازمند دو مقدمه است که هر کدام جدگانه قابل اثبات هستند:
مقدمه اول:
هر شئ در خلقت خویش هدفی را دنبال می کند. دلیل این امر این است که خداوند متعال حکیم است و هیچ گاه خالق حکیم کار بیهوده ای انجام نمی دهد چرا که آفریدن یک موجود که هدف مشخصی را دنبال نمی کند، مصداق بارز کار لغو و بیهوده است.
خلاصه مقدمه اول این است که هر موجودی دارای یک هدف نهایی است که برای آن آفریده شده است و آن موجود به دنبال رسیدن به هدف مزبور می باشد.
مقدمه دوم:
اسباب و مقدمات رسیدن به هدف نهایی و کمال نهایی برای هر موجود فراهم شده است. دلیل مقدمه فوق این است که اگر خداوند متعال موجود هدفمند را بیافریند اما اسباب وسایل و مقدمات رسیدن به هدف مزبور را برای آن، خلق نفرماید به یکی از سه دلیل زیر مربوط می شود که هر سه دلیل باطل هستند:
1- اولین دلیل این است خداوند متعال- نعوذ بالله- نمی دانسته موجود مزبور به چه وسایلی نیازمند است به عبارات دیگر این قول مستلزم نسبت دادن جهل به خداوند است در حالی که دلایل عقلی و نقلی بر خلاف آن گواهی می دهند و بر عکس خداوند متعال را علیم مطلق می دانند.
2- اگر خالق حکیم از اسباب مزبور آگاهی داشته باشد، اما توانایی ایجاد این اسباب را نداشته باشد باز هم می توان تصور کرد که خالق مزبور در عین این که یک موجود هدفمند را آفریده از

محبت 10

آفریدن اسباب و وسایل مال وی عاجز باشد. به بیان دیگر یکی از لوازم فاسد این قول نسبت دادن عجز به خدوندی است که بر طبق دلایل عقلی و نقلی بر همه امور توانا است.
3- در این میان فرض دیگری وجود دارد و آن این است که خداوند متعال درعین علم و قدرت بر آفریدن اسباب مزبور باز هم از فراهم نمودن آن اسباب،خودداری می فرماید. این فرض نیز مستلزم نسبت دادن صفاتی- همانند بخل، تنگ نظری و… _ به خداوند است، درصورتی که به گواهی عقل و نقل خداوند متعال دارای اسماء و نیکویی است که هر گونه صفت منفی را از ساحت مقدس وی طرد می نماید. نتیجه این که هر شی دارای یک هدف نهایی است که فلسفه خلقت آن را تشکیل می دهد و اسباب رسیدن به هدف مزبور نیز برای وی فراهم شده است. البته منافاتی ندارد یک شئ به دلایل دیگری از رسیدن به هدف نهایی خویش باز بماند. به عنوان مثال یک جنین پیش از تولد بر اثر یک بیماری سقط شود و از ادامه مسیر باز بماند ونیز سخن ما بهای معنی نیست که همه اشیاء الزاما به هدف مزبور نایل می شوند چرا که این امر صرفا یکی از امور و قوانینی فراوانی عالم هستی بر اساس آن ها اداره می شود و ممکن است در برخورد با قوانین و سنن برتری در عمل رنگ ببازد اما اجمالا هر نوع از انواع موجودات دارای هدفی است واسباب رسیدن به هدف مزبور برای وی فراهم شده است و اگر مانعی پیش نیاید به آن هدف نایل می شود و همین مقدار برای پیش برد بحث ما کفایت می کند.7
مراتب نه گانه محبت
"آلوسی" در تفسیر "روح المعانی" از کتاب "اسرار البلاغه" برای عشق و علاقه مراتبی را ذکر کرده که به قسمنی از آن در این جا اشاره می شود.نخستین مراتب محبت همان "هوی" به معنی تمایل است، سپس"علاقه" یعنی محبتی که ملازم قلب است و بعد از آن، "مکلف" به معنی شدت محبت و سپس "عشق" و بعد از آن "شعف" یعنی حالتی که قلب در آتش عشق می سوزد و از این سوزش احساس لذت و بعد از آن "لوعه" و سپس "شعف" یعنی مرحله ای که عشق به تمام زوایای دل نفوذ می کند و سپس "تولد" و آن مرحله ای است که عشق عقل انسان را می رباید و آخرین مرحله"هیوم" است و آن مرحله بی قراری مطلق است که شخص عاشق را بی اختیار به هر سو می کشاند.8

محبت 11

اکسیر محبت
شعرای فارسی زبان عشق را "اکسیر" نامیده اند.کیمیا گران معتقد بودند که در عالم،ماده ای وجود دارد به نام "اکسیر"یا"کیمیا"که می تواند ماده ای را به ماده دیگری تبدیل کند.قرن ها به دنبال آن می گشتند.شعرا این اصطلاح را استخدام کردند و گفتند آن اکسید واقعی که نیروی تبدیل دارد عشق و محبت است زیرا عشق است که نیروی تبدیل دارد و می تواند قلب ماهیت کند.
عشق اکسیر است و خاصیت کیمیا دارد،یعنی فلزی را به فلزی دیگر تبدیل می کند.مردم هم فلزات مختلفی هستند"الناس معادن کمعادن الذهب و الفضه"عشق است که دل را دل می کند و اگر عشق نباشد دل نیست ،آب و گل است.
هر آن دل را که سوزی نیست دل نیست
دل افسرده غیر از مشت گل نیست
الهی! سینه ای ده آتش افروز
در آن سینه دلی و آن دل همه سوز
(وحشی کرمانی )
از جمله آثار محبت نیرو وقدرت است.محبت نیرو آفرین است،ترسو را شجاع می کند،سنگین و تنبل را چالاک و زرنگ می کند و حتی از کودن ،تیز هوش می سازد.از بخیل ،بخشنده و از کم طاقت و ناشکیبا ،صبور و شکیبا می سازد.تولید رقت و رفع غلظت و خشونت از روح و به عبارت دیگر تلطیف عواطف و اتحاد و یکپارچگی و از بین بردن تشتت و تفرق نیروها و در نتیجه قدرت حاصل از تجمع همه آثار عشق و محبت است.
در زبان شعر و ادب،در باب اثر عشق بیشتر به یک اثر برمی خوریم و آن الهام بخشی و فیاضیت عشق است.

بلبل از فیض گل آموخت سخن ورنه نبود
این همه قول و غزل تعبیه در منقارش
(حافظ)
فیض گل گر چه بر حسب ظاهر لفظ ،یک امر خارج از وجود بلبل است ولی در حقیقت چیزی جز نیروی خود عشق نیست.

محبت 12

تو مپندار که مجنون سر خود مجنون شد
از سمک تا به سما کش کشش لیلی برد
(علامه طباطبائی)
عشق و محبت قوای خفته را بیدار و نیروهای بسته و مهار شده را آزاد می کند نظیر شکافتن اتم ها و آزاد شدن نیروهای اتمی.الهام بخش است و قهرمان ساز .چه بسیار شاعران و فیلسوفان و هنرمندان که مخلوق یک عشق و محبت نیرومندند.محبت واقعی نفس را تکمیل و استعداد های حیرت انگیز باطنی ظاهر می سازد.از نظر قوای ادراکی الهام بخش و از نظر قوای احساسی ،اراده و همت را تقویت می کند و آن گاه در وجود آدمی تصفیه گری می کند.صفات رذیله ناشی از خودخواهی و یاسردی و بی حرارتی را از قبیل بخل،امساک،ترس،تنبلی،تکبر،عجب از میان می برد حقدهاو کینه ها را زائل می کند و چنان که مولوی می گوید:
از محبت تلخها شیرین شود
از محبت مس ها زرین شود9
(مثنوی مولوی)
رشته ای از محبت
دکتر "احمد جلالى"، روانشناس معتقد است که فداکارى نوعى از ایثار است. یک ایثارگر از جان و مال خود مى گذرد و یک آدم فداکار هم ممکن است از وقتش، عشقش، حقش و خیلى چیزهاى دیگر بگذرد. نکته این جاست که یک فرد فداکار یا ایثارگر هیچ وقت به فداکارى خودش معتقد نیست و خودش را آدم ایثارگرى نمى داند. خیلى وقت ها احساس مى کند، کارى که در قبال کسى انجام مى دهد، یک وظیفه است. غافل از اینکه آدم با محبت و فداکارى است. دکتر جلالى تصور مى کند همیشه رشته اى بین انسان فداکار و حق تعالى متصل است. رشته اى از محبت، عشق یا هر چیز دیگر.
رشته اى که فرد ایثارگر را با آدم هاى دیگر متفاوت مى کند. یک رشته نامرئى که باعث رهایى فرد ایثارگر است. به نظر دکتر جلالى، انسان هاى فداکار در طول تاریخ، افرادى رها از قید و بند و

محبت 13

بسیار تاثیرگذار هستند. نمونه اش را هم مبارزان ایرانى در جنگ تحمیلى، پزشک ها و پرستاران اعزامى به جبهه هاى جنگ، ماموران آتش نشانى و … مى داند.
دکتر جلالى اعتقاد دارد پول، هیچ وقت باعث نمى شود تا کسى از جان خود بگذرد و به جبهه هاى جنگ برود، پول باعث نمى شود تا کسى شغل آتش نشانى را انتخاب کند و یک امدادگر باشد. او معتقد است کسى که این شغل ها را انتخاب مى کند یا به صورت داوطلبانه اقدام به انجام عملى جان فشانانه مى کند، باید به منبع انرژى هستى متصل باشدپیوندهارامحکم ترکردیم شاید از دیدگاه شما گذشت، فداکارى و ایثارگرى هر سه یک معنى داشته باشد اما براستى هرکدام جایگاه متفاوتى دارد. خیلى از ما تا به حال "گذشت" را تجربه کرده ایم.
گذشت را به خاطر عشق هاى کوچک و بزرگ دور و برمان، به خاطر مهر و محبت و علاقه هایمان تجربه کرده و با مزه شیرینش آشناییم. خیلى از اوقات، آنچه را بهتر است به خواهر و برادر کوچکترمان بخشیدیم، در برابر حرف هاى بى ادبانه دوستمان سکوت کرده ایم و با گذشتمان، پیوندها را محکم تر کرده ایم. فداکارى، اما از گذشت بزرگ تر است. باید درون آدمى اتفاقى افتاده باشد تا بتواند فداکارى کند. باید رشته اى از محبت بین انسان ها و منبع هستى متصل باشد تا فداکار قلمداد شود، درست مثل مادرها. نمى توانیم مادرها را فقط با گذشت بنامیم. عملکرد آنها فراىگذشت است. مادر، نمونه بازر یک آدم فداکار است. ربطى هم به سن و سال ندارد. مادر، از وقتى که مادر مى شود، خواه بیست یا سىساله،فداکارىدررگ هایش جریان پیدامى کند. 1
نیروی محبت در اجتماع
نیروی محبت از نظر اجتماعی نیروی عظیم وموثری است .بهترین اجتماع ها آن است که با نیروی محبت اداره شود.محبت زعیم وزمامدار به مردم ومحبت وارادت مردم به زعیم وزمامدار .علاقه ومحبت زمامدار عامل بزرگی برای اثبات وادله ی حیات حکومت وتاعامل محبت نباشد رهبر نمی تواند ویا بسیار دشوار است که اجتماعی را رهبری کند ومردم را افرادی منضبط وقانونی تربیت کند ولواینکه عدالت ومساوات را درآن اجتماع برقرار کند .مردم آنگاه قانونی خواهند بود که از زمامدار شان علاقه ببینند وآن علاقه هاست که مردم را به پیروی واطاعت می کشد .قرآن خطاب پیامبر می کند که ای پیغمبر نیروی بزرگی را برای نفوذ در مردم واداره ی اجتماع در دست داری .
آن جا که در سوره ی آل عمران آیه 159 می فرماید :"به موجب لطف ورحمت الهی ،تو بر ایشان

1- وبلاگ صهبای محبت
محبت 14

نرم دل شدی که اگر تند خوی سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می گشتند پس از آنان در گذر وبرایشان آمرزش بخواه ودر کار با آنان مشورت کن ."
در این جا علت گرایش مردم به پیغمبر اکرم را علاقه ومهری دانسته که نبی اکرم نسبت به آنان مبذول می داشت .باز دستور می دهد که آنها را ببخش وبرایشان طلب استغفار کن وبا آنان مشورت نما .اینها همه از آثار محبت ودوستی است همچنانکه رفق وحلم وتحمل نیز همه از شئون محبت اند .
امیر المومنین نیز در فرمان خویش به مالک اشتر آنگاه که اورا به زمامداری مصر منصوب می کند درباره ی رفتار با مردم چنین توصیه می کند :"احساس مهر ومحبت به مردم را وملاطفت با آنها را در دلت بیدار کن ،از عفو وگذشت به آنان بهره ای بده همچنانکه دوست داری خداوند از عفو وگذشتش تورا بهره مند گرداند ."
پس قلب زمامدار، بایستی کانون مهر و محبت باشد نسبت به ملت قدرت و زور کافی نیست. با قدرت و زور می توان مردم را گوسفند وار راند ولی نمی توان نیروهای نهفته آنها را بیدار کرد و به کار انداخت. نه تنها قدرت و زور کافی نیست عدالت هم اگر خشک اجرا شود کافی نیست بلکه زمامدار همچون پدری مهربان باید قبلاً مردم را دوست بدارد و نسبت به آنان مهر بورزد و هم باید دارای شخصیتی جاذبه دار و ارادت آخرین باشد تا بتواند اراده آنان و همت آنان و نیروهای عظیم انسانی آنان را در پیشبرد هدف مقدس خود به خدمت بگیرد.
نیروی محبت از نظر اجتماعی نیروی عظیم وموثری است .بهترین اجتماع ها آن است که با نیروی محبت اراده شود .محبت زعیم وزمامدار به مردم ومحبت وارادت مردم به زعیم وزمامدار .علاقه ومحبت زمامدار عامل بزرگی برای اثبات وادله ی حیات حکومت وتاعامل محبت نباشد رهبر نمی تواند ویا بسیار دشوار است که اجتماعی را رهبری کند ومردم را افرادی منضبط وقانونی تربیت کند ولواینکه عدالت ومساوات را درآن اجتماع برقرار کند .
مردم آنگاه قانونی خواهند بود که از زمامدار شان علاقه ببینند وآن علاقه هاست که مردم را به پیروی واطاعت می کشد .قرآن خطاب پیامبر می کند که ای پیغمبر نیروی بزرگی را برای نفوذ در مردم واداره ی اجتماع در دست داری .
آن جا که در سوره ی آل عمران آیه 159 می فرماید :"به موجب لطف ورحمت الهی ،تو بر ایشان نرم دل شدی که اگر تند خوی سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می گشتند پس از آنان در گذر وبرایشان آمرزش بخواه ودر کار با آنان مشورت کن ."در اینجا علت گرایش مردم به پیغمبر اکرم را علاقه ومهری دانسته که نبی اکرم نسبت به آنان مبذول می داشت .باز دستور می دهد که آنها را ببخش
محبت 15

وبرایشان طلب استغفار کن وبا آنان مشورت نما .این ها همه از آثار محبت ودوستی است همچنان که رفق وحلم وتحمل نیز همه از شئون محبت اند .
امیر المومنین نیز در فرمان خویش به مالک اشتر آنگاه که اورا به زمامداری مصر منصوب می کند درباره ی رفتار با مردم چنین توصیه می کند :"احساس مهر ومحبت به مردم را وملاطفت با آنها را در دلت بیدار کن ،از عفو وگذشت به آنان بهره ای بده همچنان که دوست داری خداوند از عفو وگذشتش تورا بهره مند گرداند ."پس قلب زمامدار، بایستی کانون مهر و محبت باشد نسبت به ملت قدرت و زور کافی نیست. با قدرت و زور می توان مردم را گوسفند وار راند ولی نمی توان نیروهای نهفته آنها را بیدار کرد و به کار انداخت.
نه تنها قدرت و زور کافی نیست عدالت هم اگر خشک اجرا شود کافی نیست بلکه زمامدار همچون پدری مهربان باید قبلاً مردم را دوست بدارد و نسبت به آنان مهر بورزد و هم باید دارای شخصیتی جاذبه دار و ارادت آخرین باشد تا بتواند اراده آنان و همت آنان و نیروهای عظیم انسانی آنان را در پیشبرد هدف مقدس خود به خدمت بگیرد.1
محبت حصار شکنی و مبارزه با خود پرستی است
عشق و محبت قطع نظر از این که از چه نوعی باشد و قطع نظر از این که محبوب دارای چه صفات و مزایایی باشد،انسان را از خود و خود پرستی بیرون می برد.خود پرستی محدودیت و حصار است.عشق به غیر مطلقاً این حصار را می شکند .انسان تا زمانی که از خود بیرون نرفته است.ضعیف است و ترسو و بخیل و حسود و بدخواه و کم صبر و خود پسند و متکبر، نشاط و هیجان ندارد، همیشه سرد است و خاموش، اما همین که از"خود" پا بیرون نهاد و حصار خودی را شکست این خضائل و صفات زشت نیز نابود می گردد.
هرکه را جامه ز عشقی چاک شد
او ز حرص و عیب کلی پاک شد
مبارزه با خود پرستی مبارزه با "محدودیت خود "است .این خود باید توسعه یابد .این حصار که به دور خود کشیده شده است که همه چیز دیگر غیر از آن چه به او عنوان یک شخص ویک فرد مربوط گردد را بیگانه ونا خود وخارج از خود می بیند باید شکسته شود شخصیت باید توسعه یابد که همه انسان های دیگر را بلکه همه ی جهان خلقت را در بر گیرد .

1- رسالت اخلاق در تکامل انسان ، سید مجتبی موسوی لاری
محبت 16

پس مبارزه با خود پرستی یعنی مبارزه با محدودیت خود .بنابراین خود پرستی جز محدودیت افکار وتمایلات چیزی نیست .عشق ،علاقه وتمایل انسان را به خارج از وجودش متوجه می کند.وجودش را توسعه داده وکانون هستی اش را عوض می کند وبه همین جهت عشق ومحبت یک عامل بزرگ اخلاقی وتربیتی است مشروط به اینکه خوب هدایت شود وبه طور صحیح مورد استفاده واقع گردد.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 17

محبت در خانواده

* محبت ونقش آن در خانواده
* خانواده ونقش آن درپرورش عاطفی فرزندان
* نقش مادر در پرورش عاطفی
* چه عواملی بنیان خانواده را تهدید می کند ؟
* خشونت خانگی وتاثیر آن در اجتماع
* خشم را فراموش کن
* دلایل بروز خشم در خانواده

محبت در خانواده 18

محبت ونقش آن در خانواده
یکی از راه هایی که محبت در بین خانواده پبیش تر شود درست تربیت کردن فرزندان است که یکی از هدف های اساسی در تربیت کودکان ،پرورش عاطفی آن هاست .منظور از عاطفه در این بحث،استعداد وگرایش فطری ودرونی است که پشتوانه ی "دیگر خواهی "در انسان است .براساس این استعداد فطری انسان قادر است گرایش درونی بر اساس مهرو محبت به هم نوع پیدا کند واز این راه با اوپیوند قلبی و انس والفت بیابد.
استعداد عاطفی در اینسان سبب رشد بسیاری از کما لات در او می شود.این کمالات شامل امتیازاتی است که بر اساس "دیگر خواهی"در انسان به وجود می آیداز قبیل محبت و دوستی،فداکاری واز خود گذشتگی،عفو وگذشت،بذل وبخشش،همیاری وفداکاری،دلسوزی وغمگساری،وبه طور کلی مقدم داشتن دیگران بر خود.
بی وفایی،فراموشکاری،قدرناشناسی،احترام به هنگام نیاز وبی اعتنایی به هنگام بی نیازی،خشونت وقساوت،تنها به فکر خود بودن واز دیگران بی خبر ماندن و…همه وهمه نقایص روحی واخلاقی مهمی هستند که ریشه در فقر عاطفی دارند.
از این جا می توان دریافت که تربیت عاطفی انسان تا چه اندازه در سلامت روحی وبهبود روابط اجتماعی وبالا بردن سطح کیفی زندگی موثر است تاآنجا که:
خلاءِعاطفی درزندگی انسان راباهیچ چیز دیگر نمی توان جبران کرد.1
خانواده ونقش آن در پرورش عاطفی فرزندان
خانواده اولین واساسی ترین کانونی است که باید عاطفه ی انسانی را در فرزندان پرورش دهد.هنگام تولد عاطفه مانند بذری است که باید در محیط مناسب به رشد ونمو بپردازد.به بیان دیگر،عاطفه در همان آغاز حالت بالفعل ندارد وبه صورت یک صفت در وجود کودک فعال نیست بلکه بایدهمراه باسایر ابعاد فطرت،به تدریج وبا فراهم آمدن شرایط مساعد،از قوه به فعل در آیدوشکوفاشود؛ازاین رو،اگر خانواده شرایط لازم برای شکوفایی این بعد از فطرت کودک رانداشته باشد،یعنی محیط خانواده از نظر عاطفه ضعیف باشد،پرورش عاطفی کودک با مشکل روبه رو می شود.فرزندان در خانواده های به هم ریخته که از جهت عاطفی وضعیتی مطلوب ندارندیاخانواده هایی که به اندازه ی کافی به فرزندان خود نمی رسند،فرزند را به شبانه روزی ها می سپارند،هم چنین افرادی که درپرورشگاه ها بزرگ می شوند،چون از تربیت عاطفی مناسبی برخوردار نمی شوند با مشکلات زیادی
1- شیوه های برخورد با فرزندان- جلد دوم – ص 185

محبت در خانواده 19

روبه رو می شوندورشد روانی آنهابه گونه ای مطلوب صورت نمی پذیرد.
بی تردید یکی از مهم ترین نقش های خانواده،پرورش عاطفی فرزندان است که برای آن جایگزینی نمی توان یافت.
مهر وعطوفتی که از سوی بستگان نزدیک از قبیل پدروخواهروبرادروبه ویژه مادرنثار کودک می شودمسلما از هیچ کس دیگر نمی تواند دریافت کند.زمانی که مادر با هیجان عاطفی خاصی فرزند رادرآغوش خود می فشاردیازمانی که به تمام وجودش با فرزند خود سخن می گویدوبرق عشق ومحبت از چشمان اوجستن می کندوتااعماق وجود کودک نفوذ می کند؛درتمامی این حالات مادرشیرینی محبت رابه فرزندش می چشاندوگرمای عشق وعاطفه رابه ذره ذره ی وجوداومی رساند وهمین گرمای مطبوع عشق ومحبت است که بذرهای عاطفه رادروجودکودک می پروراندواورابااکسیر عشق وکیمیای محبت آشنامی سازد.افرادی که این نیروی معنوی راازخانواده نمی گیرندقادربه پرورش عاطفی خود نمی شوند.بررسی های به عمل آمده برروی افرادی که درپرورشگاه هابزرگ می شوندیا به علت جنگ یا متلاشی شدن خانواده ویابه هر علت دیگر دور از خانواده بزرگ می شوندنشان می دعد که این گونه کودکان به وجود رسیدگی هاومراقبت های بسیار،ازیک خلاءعاطفی شدیدرنج می برند.متاسفانه وضع رایج درکشورهای صنعتی این موقعیت نامطلوب رادرحدبسیاروسیعی گسترش داده است.بسیاری ازمادران به علت گرفتاری های شغلی یابرای فراراززحمت بچه داری کودکان خودرا به شبانه روزی ها می سپارند. این گونه شبانه روزی های مجهز را می توان "دارالایتام جامعه های صنعتی"نامید.در این مراکزکودکان معصوم چون دستگاهی مکانیکی وبدون سرمایه ی اولیه ی عاطفی پرورش می یابند.1
نقش مادر درتربیت عاطفی فرزندان
مهم ترین ویژگی روح زن که می توان گفت تمامی ویژگی های فرعی اوبرخاسته از آن است،شدت وقوت عنصرعاطفه واحساس دروجوداواست.این ویژگی درشناخت روح زن به اندازه ای اهمیت داردکه بدون درک وشناخت آن نمی توان به شناخت روحیات وخصوصیات زن وشخصیت اودست یافت.زن به دلیل برعهده داشتن وظیفه ی خطیر مادری که دستگاه آفرینش آن را برای اوقرارداده است،ازعاطفه ومحبتی به مراتب افزون تر ازمردبرخورداراست.
این موقعیت سبب شده است که روح زن ازالطاف بیشتری برخوردارشودوانگیزه ی دیگرخواهی در او قوت بیشتری داشته باشد.این سرمایه ی فطری در زن موهبت گران بهایی است که می توان هم دررشد
1 – شیوه های برخورد با فرزندان – جلددوم – ص 186
محبت در خانواده 20
وکمال خوداووهم درتعالی جامعه ی بشری نقش بسیارموثری ایفاکند.زن این وظیفه ی خطیررا در دستگاه آفرینش بر عهده دارد .1
چه عواملی بنیان خانواده را تهدید می کند؟
چند روز قبل در اخبار اعلام شد که سیر صعودی آمار طلاق ادامه دارد. اگرچه این افزایش با توجه به رشد جمعیت قابل پیش بینی بوده است اما به این بهانه نمی شود، بی تفاوت از کنارش گذشت. چرا که خانواده مقدس ترین نهاد اجتماعی در جامعه ای اسلامی است.
همه ما خانواده را به عنوان کوچک ترین نهاد اجتماعی می شناسیم و معتقد هستیم که این نهاد، خود جامعه ای کوچک است که هر یک از اعضای آن به نحوی بر دیگری تاثیر می گذارد. در چنین تاثیر متقابلی، مجموعه ای از اعتقادات، آداب، رسوم و ارزش های اخلاقی، عاطفی و اجتماعی شکل می گیرد. روابط موجود بین اعضای خانواده در سلامت خانواده و اعضای آن از جنبه های مختلف جسمی، روانی و اجتماعی اهمیت فراوانی دارد. بسیاری از مشکلات که در دنیای معاصر امروز میان اعضای خانواده یا در بافت کلی آن وجود دارد به خدشه دار بودن روابط بین اعضای اصلی هسته مرکزی خانواده (همسران، فرزندان و رابطه متقابل آنها با یکدیگر) مربوط است.
خداوند در قرآن همسران را که بنیان گذار خانواده هستند، اسباب آرامش یکدیگر قرار داده است. رابطه همسری که بر مبنای عشق و محبت شکل می گیرد، چنان دارای اهمیت است که همواره مورد توجه بزرگان دینی، تربیتی و اندیشمندان جوامع بوده است.
آن چه در مبانی اسلام بر آن تاکید شده است، ارتباطی سرشار از مهر، شور و یکپارچگی است. در فرهنگ اسلامی و ایرانی ما، خانواده شکل نمی گیرد مگر آن که پرنده خیال زن و مردی به آسمان رویاهای یگانگی شان سفر کند. بسیاری از کارشناسان نیز کامل ترین الگوی خانواده سالم و موثر را در مفاهیم اسلامی و ایرانی آن جستجو می کنند."الهام عرب بیگی"، کارشناس ارشد مشاوره در این باره می گوید:"از خودگذشتگی و ایثار در فرهنگ و مکتب ما همواره نوعی ارزش بی نظیر محسوب می شده است. از گذشته های دور تا هنوز، ایرانیان مسلمان به فداکاری توصیه شده اند.2
خشونت خانگی وتاثیر آن در اجتماع
خشم خانگی یکی از موانع محبت در خانواده است که کارشناسان ،تغییر وتحولات اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی را زمینه ساز خشونت خانگی عنوان می کنندوآن را بستری مناسب برای افرون تر شدن دامنه این نوع خشونت می دانند.
1 – شیوه های برخورد با فرزندان ص 187
2- ماهنامه ی پرورشی وزارت آموزش وپرورش – سال هفدهم – ص 88
محبت در خانواده 21

آنان خشونت خانگی را‹‹کنترل اعضای خانواده با به کار گیری زور واعمال رفتار هایی از نظر جسمی،حسی وروانی خشونت آمیز هستند›› ،تعریف می کنند .
فرار از خانه یکی از باز تاب های خشونت خانگی است که پژوهشگران به ویژه از آن جهت که بر امنیت اجتماعی وافزایش بزهکاری تاثیر می گذارد ،آن را قابل تامل می دانند .
دیده شده که افراد پرخاشگر هنگام رو یارویی با گروه های بزهکار ،به علت کمبود محبت ،جلب آنان شده وخود نیز دچار بزهکاری می شوند .که این عوامل باعث می شود که خشم وخشونت در جامعه افزایش یابد ومحبت بین مردم کم شود.
بهداشت روان ، قبل از آن که امری فردی باشد ، پدیده ای اجتماعی است.خشونت خانگی علاوه برتنگ کردن عرصه ی خانواده ،تاثیراتی بر کودکان ونوجوانان نبز بر جای می گذارد که نه تنها فردای آنها بلکه آینده ی جامعه را نیز تهدید می کند. زمینه ی خشونت در جامعه ما بیش تر از آن که به اختلالات روانی بر گردد،ناشی از شرایط عاطفی،احساسی،اجتماعی و تربیتی خانواده یا والدین است،که به گفته ی دست اندرکاران،درصدی از موارد منجربه کودک آزاری نیز شده است .در دنیای امروز که محیط خانواده باید پناهگاهی برای ساکنانش باشد .برای بسیاری از مردم،به جهنمی مبدل شده است که تنها آتش دشمنی ،خشم ،خشونت ،کینه وانتقام در آن شعله ور می شود.فرار از یکی از بازتاب های خشونت خانگی در مورد جوانان ونوجوانان است. محیط نا امن وخشونت آمیزخانه ، فرزندان خانواده را وادار به ترک خانه می کند.1
خشم را فراموش کن
خشم یک نوع هیجان و احساس کاملا طبیعی و عادی است که انسان ها برای نشان دادن احساسات یا دفاع از خود در برابر دیگران نشان می دهند.روان شناس ها معتقد هستند که انسان سالم باید قدرت بروز احساسات درونی خود را داشته باشد. وقتی این موضوع را در تناقض با حرف های این زوج نمونه می یابم، از دکتر "شکیبا پورفرخ"، روانشناس می خواهم در این باره توضیح دهد: "یکی از عواملی که خیلی وقت ها منجر به اختلافات ریشه دار در خانواده ها می شود و نتایج وخیم و غیرقابل جبران نظیر تربیت فرزندان بزهکار، پرخاشگر و انتقام جو یا بروز بحران های خانوادگی در محیط خانه را به دنبال دارد، موضوع خشم است."وی می افزاید: "تمام آن چه که ما به عنوان جامعه ای با کارکرد بالای خانواده در کنترل آسیب های فردی و اجتماعی به آن می بالیم به دلیل اهمیت مهرورزی در باورها و
1 – ماهنامه ی پرورشی آموزش وپرورش – سال هفدهم – ص 78

محبت در خانواده 22

اعتقاداتمان است. این باور باعث می شود که روحیه گذشت، فداکاری، پذیرش و سازگاری میان اعضای خانواده بالا برود.
درنتیجه در برابر اشتباه ها، قصورها یا کاستی های فرد مقابل خود در محیط خانه خشمگین نشوند."به نظر این روانشناس اگر ریشه خشم در خانواده خشکیده شود، فضای امنی ایجاد می شود که زمینه ساز رشد و بالندگی اعضای آن خواهد بود. او ضمن ستودن روحیه خشم گریزی در افراد، می گوید: "در صورت کسب نکردن مهارت در کنترل و ابراز خشم، این هیجان رفته رفته در افراد به خشونت تبدیل می شود و مشکلات رفتاری و عاطفی بسیاری برای او و اعضای خانواده اش به وجود می آورد. خشونت مرحله ای فراتر از خشم کنترل نشده است که با هدف آسیب رساندن به خود یا دیگران همراه است. متاسفانه در اغلب خانواده هایی که مسیر نزولی طی می کنند، والدینی وجود دارد که قادر به کنترل احساسات منفی خود نیستند و در برخورد با مسائل عادی زندگی به جای مدارا و تلاش برای حل مشکلات به صورت منطقی و مناسب به خود و دیگران آسیب می رسانند."1
دلایل بروز خشم در خانواده
محبت در قلب همه آدم ها به وجود می آید، ریشه می گیرد، با هر فصل عشق، جوانه می زند و به بار می نشیند اما خشم و ناتوانی برابر کنترل این احساس که ناخواسته در افراد به وجود می آید و اتفاقا نوعی فصل مشترک بین انسان ها است، موثرترین آفت از بین برنده بذر "مهر و مهرورزی" است.تاکید تعالیم اسلامی بر موضوع کظم غیظ (فرو خوردن خشم)، موضوع مهمی است که شاید به همین دلیل مورد توجه انبیاء و اولیای خاص خداوند بوده است."مهرداد برزیده"، طلبه حوزه علمیه مسجد امام جعفر صادق(ع) است. او می گوید: "برجسته ترین نمونه از فروخورندگان خشم، حضرت امام کاظم(ع) است که به این صفت، ملقب شده اند. ایشان همواره بر سعه صدر افراد مسلمان و موفق تاکید کرده اند و احادیث بسیاری از این امام عالی قدر وجود دارد که مومنان را به صبوری و فرو خوردن خشم دعوت می کند." پژوهشگاه خانواده در روزهای پایانی سال گذشته، نشست تخصصی "بررسی خشونت در خانواده ها" را برگزار کرد. در این نشست دکتر "مهناز پورجمشیدی"، محقق و پژوهشگر درباره اهمیت حفظ آرامش در خانواده، گفت: "خانواده شاد و آرام می تواند فرزندان صالح و سالم تربیت کند. درواقع کارکرد اصلی خانواده زمانی بروز می یابد که خشم در ساختار روابط خانوادگی جایی نداشته باشد." حضرت رسول اکرم فرموده است: "الغضب یفسد الالباب و یعبدعن الصواب "یعنی" خشم باعث
1سایت اینترنتی خانواده

محبت در خانواده 23

فساد عقل ها است و آدمی را از راه اصلاح دور می کند. دکتر "پورجمشیدی" با ذکر این حدیث نبوی،دلایل بروز خشونت در خانواده را به این ترتیب برمی شمارد.
1- ناکامی: ممکن است فرد در رسیدن به هدف یا به دست آوردن نتیجه ای با مانعی روبه رو و دچار احساس ناکامی شود و با خشونت رفتار کند.
2- حفظ موقعیت: برخی افراد هنگامی که احساس می کنند موقعیت آنها در خطر یا در حال تزلزل است، به خشونت متوسل می شوند.
3- احساس حقارت: فردی که احساس حقارت می کند، ممکن است برای جبران آن از خود خشونت نشان دهد.
4- کمبود محبت: گاهی اعضای خانواده برای جلب توجه یکدیگر، دست به رفتارهای خشونت آمیز می زنند."
انتظارات بیش از حد؛ عدم شناخت توانایی، عوامل زیست محیطی و عوامل اجتماعی نظیر فقر اقتصادی نیز از دیگر دلایل بروز خشم و خشونت به زبان دکتر "پورجمشیدی" است.
راهکارهای عملی همیشه هر مشکلی، یک راه حل؛ گاهی هم راهکارهای متنوعی دارد. در همایش "بررسی خشونت در خانواده" راهکارهای مشاوره ای روان شناختی زیر برای کاهش خشونت در خانواده به صورت بیانیه ای برای رهایی افراد جامعه از تنش خشم در زندگی شان ارائه شد:
1- سعی کنیم از موقعیتی که امکان بروز خشونت را فراهم می کند، دوری کنیم.
2- هنگامی که بین اعضای خانواده، فضایی گرم و صمیمی ایجاد می کنیم، احساس آرامش بیشتری داریم.
3- وعده هایی به یکدیگر بدهیم که توانایی انجام دادن آنها را داشته باشیم.
4- در صورت مشاهده احساس ناکامی در اعضای خانواده، موفقیت های گذشته آنان را یادآوری کنیم.
5- کمک کنیم اعضای خانواده بتوانند آن چه می خواهند به دست آورند و با آن چه در توان دارند، تعامل برقرار کنند.
6- از تحقیر و سرزنش اعضای خانواده پرهیز کرده، محبت خود را بی دریغ ابراز کنیم.
7- در هنگام خشم، با خوردن آب سرد فشارهای درونی خود را کنترل و آنها را به حالت عادی برگردانیم.

محبت در خانواده 24

8- وقتی زمینه های بروز خشونت را در خود دیدیم، سعی کنیم با شمارش اعداد معکوس به آرامش برسیم.
9- با خندیدن می شود بروز هیجان خشم را کاهش داد. 1

1 – سایت اینترنتی خانواده
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 25

محبت در اسلام

* اسلام وپیوند های اجتماعی
* ارزش محبت در تعالیم اسلامی
* اسلام قانون محبت است
* پیوند ناگسستنی بین محب ومحبوب
* مقتضای محبت دوست داشتن دوستان ومنسوبات محبوب است .
* اولین درس تبلیغ خداوند به حضرت موسی سخن از محبت است .
* نامه ی پیامبر به زمامداران جهان همراه با محبت .
* مناجات حضرت سجاد

محبت در اسلام 26
اسلام وپیوند های اجتماعی
برنامه های پرورشی وتعلیماتی اسلام،در جهت گسترش تفکرات عمومی اجتماعی وتوسعه افق دید واندیشه ی مردم،تنظیم وتدوین گردیده است؛زیرا هر قدر میدان وافق دید آدمی دارتر وسطح افکار بالاتر ودقیق تر باشد،بهتر می تواند از تاریکی خودخواهی وانحصار طلبی بیرون آید؛این برنامه طوری طرح ریزی شده که در عین تقویت روحیه ی فردی،روحیه ی اجتماعی رانیز ثمربخش می گرداند،تا شخص در گرایش به وحدت وهمکاری با جامعه،همبستگی خود را حفظ کندوجامعه متشکل از افرادی گردد که نه بی شخصیت وتوخالی باشندونه خودخواه وبی تفاوت نسبت به یکدیگر.
علاقه هاوپیوند های اجتماعی،در جامعه ی الهی به پیوند الهی مربوط است؛مردم یکدیگر را به نیکی وتقوا و کار های شایسته وا می دارند وبا هم برای ایجاد محیطی همکاری می کنند که نسل های در حال رشد، در پرتوی ایمان وعقیده ی پاک،به خیر ونیکی واعمال شایسته بیندیشند،که در این صورت همه ی نیروهای سازنده ی مردم، در راه سازندگی وخیر، به حرکت در می آیند، نه برای فعالیت در راه شر وفساد.
بدین ترتیب هدف وعمل افراد اجتماع، یکسان وحس تعاون وهمکاری در همه بیداد ودل ها بهم نزدیک است وکنش های فردی واجتماعی به منظور خدمت به انسانیت به کار می افتد.
از آنجایی که اسلام ذاتا اقتضای جامعه ای همکار وهمدرد برای اقامه وظایف اجتماعی خود را دارد ونیکی ونیکوکاری اساس اخلاق اسلامی واز برنامه های اصلی آن است،لذاهشدار می دهد:هر که فکر خدمت به اجتماع را نداشته باشد مسلمان نیست.
پیامبر گرامی اعلام می کند:
" مََن اَصبَحَ ولا یَهتَمُ بِاُمورِ المُسلمین فَلَیسَ بِمُسلِم"
" آن کس که سر از خواب بردارد وبه امور مسلمانان توجهی نکند،مسلمان نیست".
روزی که اسلام در دنیای جاهلیت طلوع کرد،مکتبی عرضه داشت که سراسر شوون فردواجتماع را در بر گرفت ودر میان مردمی که کینه توزی،جاه طلبی،شهوت رانی واستثماربر آنان حاکم بود،به تزکیه ی اخلاق وپالایش روانی افراد همت گماشت وآنان را به برادری ونیکوکاری ومهربانی ودوستی بی آلایش دعوت کرد وشخصیت مثبت هر فرد را بر اساسی بنیان نهاد که هیچ عامل اختلافی از قبیل بغض وکینه وانزوا،آن ها رااز یکدیگر جدا نمی ساخت وبدین ترتیب به تشکیل یک جامعه ی نیرومند وبا فضیلت اقدام ورزید.
در آن جامعه که ایمان نیکوکاری وخدمت، میزان ارتقا ورفعت شناخته می شد،هر فردی چنان به سرنوشت دیگران احساس دلبستگی ومسوولیت می کرد که گویی به تنهایی عهده دار کار همه است
محبت در اسلام 27

ومنتهای علاقه،آخرین حد بخشش ونهایت از خود گذشتگی وایثار نسبت به یکدیگر داشتند؛قرآن مقدس این رابطه ی درخشان وعالی را بدین گونه توصیف می نماید:
" گروه انصار که خانه وقلب خود را برای پذیرایی از مهاجرین آماده ساختند،دوست می دارند کسانی را که به شهر آنان هجرت کردند ودر دل خود هیچ گونه بخل وحسد نسبت به آن ها احساس نمی کنند وبا این که خودشان نیاز به چیز هایی دارند،باز هم مهاجران را برخود مقدم می شمارند وترجیح می دهند."
قرآن نیکوکاران را چنین معرفی می کند:
" نیکوکار کسی است که دارایی خود را در راه دوستی خدا،به خویشان ویتیمان وفقرا ورهگذران نیازمند ومستمندان بدهدوهم در آزاد ساختن بندگان صرف کند." 1
ارزش محبت در تعالیم اسلامی
با توجه به آثار و نتایج مثبت و سازنده محبت بین قلوب پاک و با ایمان در تعالیم اسلامی با توجه خاصی با آن مبذول شده و به ایجاد الفت بین مومنین و پیدایش پیوند قلبی بر اساس مهر و محبت تاکید فراوان شده است. ذیلا به مواردی از آن اشاره می نماییم.
پیامبر اکرم (ص) فرموده است:
الا ودا المومن من اعظم سبب الایمان
آگاه باشید که مودت و دوستی مومن از بزرگترین عوامل ایمان است.
از همین یک جمله – که به صورت های مختلف در تعالیم اسلامی تکرار شده است- می توان دریافت که محبت و عاطفه از ارکان ایمان است و لازمه رشد و تقویت ایمان رشد عاطفی (بر حول محور حق) و ایجاد پیوند قلبی با اهل ایمان است.
باز از آن حضرت است که :
المومن مالفه
مومن الفت گیرنده باشد.
یا:
خیر المومنین من کان مالفه للمومنین و لا خیر فیمن لایوء لف و لا یاء لف
بهترین مومنین کسی است که با مومنین الفت پذیرد و خیری نیست درکسی که نه با او الفت می

1- عشق در آئینه ی عقل ونقل ،دکتر مهرداد ویس کرمی
محبت در اسلام 28

گیرند نه با کسی الفت می گیرد.
امام جعفر صادق (ع) فرموده است:
من حب الرجل دینه حبه اخاه
لازمه دوست داشتن دین دوست داشتن برادر دینی است.
حضرت رسول اکرم (ص) می فرمایند:
از دو نفری که در راه خدا همدیگر ار دوست می دارند آنکه دیگری را بیشتر دوست دارد برتر است.
در حدیث قدسی است که:
وجبت محبتی للمتحابین فی والمتجالسینفی و ال متجالسین فی المتباذلین فی و المتزاورین فی
واجب شد محبت من بر کسانی که برای برای من با یکدیگر دوستی کنند و برای من با یکدیگر مجالست کنند و به یکدیگر عطا دهند و به زیارت یکدیگر روند.
امام صادق (ع) می فرمایند:
کسانی که در راه خدا همدیگر را دوست می دارند و محبت هم را دل دارند (یعنی محبت آن ها جنبه الهی دارد و آلوده به شواب نیست) در روز قیامت بر منابری از نور قرار می گیرند. نور بدان ها و منابر آنان همه چیز را نورانی می کند و آنان بدین وسیله شناخته می شوند. پس در مورد آنان گفته می شود:
هولاء المکتحابون فی الله. یعنی اینان کسانی هستند که به خاطر همدیگر را دوست می داشتند.
و بالاخره درحدیث تکان دهنده ای از رسول خدا(ص) می توان محبت و دوستی بین مومنین را دریافت آنجا که می فرمایند:
و الذی نفسی بیده لا تدخلون الجنه حتی تومنوا و لا تومنواحتی تحابوا.
سوگند به آن که جانم به دست اوست وارد بهشت نمی شوید مگر این که ایمان بیاورید و ایمان نمی آورید مگر این که همدیگر را دوست بدارید. با توجه به مراتب فوق تردیدی باقی نمی ماند که رابطه بین مومنین باید رابطه ای بر اساس ایمان و محبت قلبی باشد. این محبت که بر اساس ایمان به خدا قوام گرفته و متکی بر صفای قلب است محکم ترین نوع رابطه انسانی است.1

1- عشق در آئینه ی عقل ونقل ،دکتر مهرداد ویس کرمی

محبت در اسلام 29
اسلام قانون محبت است
قرآن ،پیغمبر اکرم را رحمه للعالمین معرفی می کند:"و ما ارسلناک الا رحمه للعالمین/سوره انبیاء -آیه 107"(نفرستا دیم تو را مگر که مهر و رحمتی باشی برای جهانیان).یعنی نسبت به خطرناک ترین دشمنانت نشان می دهد که او نسبت به همه چیز مهر می ورزید حتی حیوانات و جمادات و لذا در سیده اومی بینیم که تمامی الات و ابزار زندگیش اسمی خاص داشت ،اسب ها و شمشیرها و همه اسمی خاص داشتند و این نیست جزء این که موجودات ،همگان مخورد ابراز محبت و عشق او بودند و گوئی برای همه چیز شخصیتی قائل بود تاریخ این روش را در مورد انسانی غیر او سراغ ندارد و در حقیقت این روش حکایت می کند او سمبل عشق و محبت انسانی بوده است.
وقتی از کنار کوه احد می گذشت با چشمان پر فروغ و نگاه از محبت لبریزش احد را مورد عنایت خویش قرار داد و گفت :"جبل یحبنا و نحبه"(کوهی است که ما را دوست دارد و ما نیز آن را دوست داریم)،انسانی که کوه و سنگ نیز از مهر او بهره مند است.اما محبتی که قرآن دستور می دهد آن نیست که با هر کسی مطابق میل و خوشایند او عمل کنیم ،با او طوری رفتار کنیم که او خوشش بیاید و لزوماً به سوی ما کشیده شود.
محبت این نیست که هر کسی را در تمایلاتش آزاد بگذاریم و یا تمایلات او را امضاءکنیم.این محبت نیست بلکه نفاق و دوروئی است.محبت آنست که با حقیقت توام باشد.محبت خیر رساندن است و احیاناً خیر رساندن ها به شکلی است که علاقه و محبت طرف را جلب نمی کند.چه بسا افرادی که انسان از این رهگذر به آن ها علاقه می ورزد و آن ها چون این محبت ها را با تمایلات خویش مخالف می بینند به جای قدردانی دشمنی می کنند.به علاوه محبت منطقی و عاقلانه آن است که خیر و مصلحت جامعه بشریت در آن باشد نه خیر یک فرد و یا یک دسته مخصوص .بسا خیر رساندن و محبت کردن ها به افراد که در عین شر رساندن و دشمنی کردن با اجتماع است.
در تاریخ مصلحین بزرگ،بسیار می بینیم که برای اصلاح شوون اجتماعی مردم می کوشیدند.و رنجها را به خود هموار می ساختند اما در عوض جز کینه و آزار از مردم جوابی نمی دیدند پس این چنین نیست که در همه جا محبت جاذبه باشد بلکه گاهی محبت به ورت دافعه ای بزرگ جلوه می کند که جمعیت هایی را علیه انسان متشکل می سازد.
محبت تنها داروی علاج بشریت نیست .در مذاق ها و مزاج هایی خشونت نیز ضرورت دارد و مبارزه و دفع و طرد لازم است.اسلام هم دین جذب و محبت است و هم دین دفع و نقمت ممکن است بگوییم نقمت ها نیز مظاهری از عواطف و محبت هاست.مانندپدری که بر فرزندش خشم می گیرد چون او را دوست دارد و به آینده او علاقه مند است.اگر خلافی را انجام دهد ناراحت می شود و گاهی
محبت در اسلام 30

او را تنبیه می کند و حال این که چه بسا رفتاری ناهنجارتر از فرزندان و بچه های دیگران ببیند ولی هیچ گونه احساسی را در مقابل آنها ندارد.در مورد فرزندش خشمگین شد زیرا که علاقه داشت ولی در مورد دیگران به خشم نیامد چون علاقه ای نبود.و از طرفی دیگر علاقه ها گاهی کاذب است یعنی احساسی است که عقل بر آن حکومت ندارد چنانچه در قرآن می فرماید:"و لا تاخذکم بهما رافه فی دین الله/24/2".در اجرای قانون الهی رافت و مهرتان به مجرم گل نکند.زیرا اسلام همان گونه که نسبت به افراد علاقه می ورزد به اجتماع نیز علاقه مند است .
بنابراین اسلام می گوید هنگامی که گناهی انجام گرفت و این گناه در خفاءبخورد و تعزیر شود.زیرا در اثر گناه یک فرد و اشاعه آن،اجتماع یک قدم به گناه نزدیک می شود و این خطر بزرگی است برای اجتماع پس باید گناهکار را به مقتضای اهمیت گناهش کیفر داد تا باز اجتماع به راه برگردد و عظمت گناه از دیده ها بیرون نرود.پس بنابراین خود کیفر و نقمت ،مهری است که نسبت به اجتماع مبذول می گردد.اما اگر خشونت از حد گذشت و قدرت دفع از جذب بیشتر شد این دیگر مقبول هیچ دینی نیست زیرا اگر دافعه بیش از جاذبه شد دشمن سازی رواج می یابد و دوستی باقی نمی ماند و افرادی که خشونت آنها از محبت به چشم می خورد این ها نیز افراد ناقصی هستندو این دلیل بر این است که فاقد حضائل مثبت انسانی می باشند زیرا اگر از خضائل انسانی بهره مند بودند گروهی هر چند کم طرفدار و علاقه مند داشتند زیرا در میان مردم همواره آدم خوب وجود دارد هرچند عددشان کم باشد.
اگر همه مردم باطل و ستم پیشه بودند این دشمنی ها دلیل حقیقت و عدالت بود اماهیچ وقت همه مردم بد نیستند همچنان که در هیچ زمانی همه مردم خوب نیستند و قهراً کسی که همه دشمن او هستند خرابی از ناحیه خود اوست و گرنه چگونه ممکن است در روح انسان خوبی ها وجود داشته باشد و هیچ دوستی نداشته باشد.علی (ع)می فرماید:
"اعجز الناس من عجز عن اکتساب الاخوان و اعجز منه من ضیع من ظفر به منهم/نهج البلاغه ،حکمت11"،
(ناتوان ترین مردم کسی است که از دوست یافتن ناتوان باشد و از آن ناتوان تر آنکه دوستان را از دست بدهد و تنها بماند).1
1- وبلاگ صهبای محبت

محبت در اسلام 31
پیوند نا گسستنی بین محب و محبوب
محبت عامل موثری است برای پیروی کردن همان گونه که در سوره آل عمران آیه 31 می خوانیم" قل ان کنتم تحبون الله فاتبعونی" بگو اگر خدا را دوست می دارید از من پیروی کنید که من مبلغ فرمان او هستم.اصولاً پیوند محبت با کسی را به سوی محبت و خواسته های او می کشاند و هر چه رشته محبت قوی تر باشد این جاذبه قوی تر است مخصوصاً محبتی که انگیزه آن کمال"محبوب" است، احساس کمال سبب می شود که انسان سعی کند خود را به آن مبدا کمال و اجرای خواسته های او نزدیک تر گرداند.1
مقتضای محبت دوست داشتن دوستان و منسوبان محبوب است
کسی که ادعای دوستی خداوند متعال دارد باید بر همه بندگان خدا مشفق و مهربان باشد زیرا مقتضای محبت ،دوست داشتن دوستان و منسوبان محبوب است و مشهور است که مجنون سگی را در کوی لیلی دی پس بردو را و میگردید و به او اظهار علاقه می نمود.بلی دوستی چنین است و باید کسی که دشمن خدا یا دشمن دوستان خدا باشد و بغض و عداوت او را داشته باشد.عجب ملکی است ملک عشق کانجاسراسر کوه و صحرا گلستان است یکی را جان در آن در آستین است یکی را سر در آن بر آستان است2
اولین درس تبلیغ خداوند به حضرت موسی سخن از محبت است .
در سوره طه آیه 44 خداوند خطاب به حضرت موسی می گوید :"سراغ فرعون بروید که طغیان کرده است و با او به نرمی سخن بگوییدشاید پندپذیرشود یا بترسد."موسی و هارون هر دو مامور شده اند تا در جامعه ای که فرعون آن را به فساد و تباهی کشانده ،یک انقلاب الهی بر پا کنند،آیات و معجزات الهی نیز در دست موسی است آنها باید عزم خود را جزم کنند و در این راه که راه خداست محکم و استوار قدم بگذارند اما نباید در قدم اول برخوردشان تند وخشن باشد حتی وقتی قرار است به سراغ طاغوتی مانند فرعون بروند خداوند به آنها دستور می دهد که با فرعون به نرمی صحبت کنید ،بد زبانی و پرخاش نکنید زیرا همیشه در گفتار نرم و دلنشین امید تاثیر بیشتری است و در اولین درس تبلیغ است که خدا به موسی و هارون می دهد و درس مهمی است.
در آیه 28 سوره آل عمران مومنان را از دوستی با کافران شدیداً نهی می کند،زیرا اگر این دوستیها

1- وبلاگ صهبای محبت
2- وبلاگ صهبای محبت

محبت در اسلام 32

به خاطر کسب قدرت و ثروت و عزت است،همه اینها به دست خداست.این آیه در واقع یک درس مهم سیاسی اجتماعی به مسلمانان می دهد که بیگانگان را به عنوان دوست و حامی و یار یاورهرگز نپذیرند و فریب کنان جذاب و اظهار محبت های به ظاهر صمیمانه آنها را نخورند،زیرا ضربه های سنگینی که در طول تاریخ بر افراد با ایمان و با هدف واقع شده در بسیاری از موارد از این رهگذر بوده است.
تاریخچه استعمار می گوید :همیشه ظالمان استعمارگر در لباس دوستی و دلسوزی و عمران و آبادی ظاهر شده اند.البته در این آیه استثنائی نیز برای این قانون کلی بیان شده است و میفرماید "الا ان تتقوامنهم تقیه"مگر اینکه از آنها بپرهیزد و تقیه کنید.همان تقیه ای که برای حفظ نیروها وجلوگیری از هدر رفتن قوا و امکانات و سرانجام بر دشمن است در چنین مواردی جایز است که مسلمانان با افرادی بی ایمان به خاطر حفظ جان خود و مانند آن ابراز دوستی کنند1
نامه های پیامبر به زمامداران جهان دعوت همراه با محبت
از تواریخ اسلامی استفاده منامه های پیامبر به زمامداران جهان دعوت همراه با محبتی شود که پیامبر هنگامی که تسلام در سرزمین حجاز به اندازه کافی نفوذ کرد نامه ها ی متعددی برای زمامداران بزرگ آن عصر فرستاد .که تمام این نامه هابا بسم الله الرحمن الرحیم شروع می شود یعنی سخن از مهر ورحمت خداوند را بر هر چیزی مقدم می شمارد .وآنچنان با لحنی آرام -همراه با محبت ومدارا سخن می گوید که افرادی چون مقوقس زمامدار مصر وقیصر پادشاه روم در مقابل او سر تعظیم فرود می آورند تا جائیکه قیصر می گوید من حاضرم در برابر او خضوع کنم وبه عنوان احترام پای اورا شستشو دهم .(یکی از احترامات که در آن زمان معمول بوده است ) .2
مناجات حضرت سجاد
حضرت سید الساجدین (ع)در مناجات انجیلیه می فرماید :به عزت تو قسم که چنان تو را دوست می دارم که شیرینی محبت تو در دل من جای گرفته و نفس من به مژده های آن انس یافته.در مناجات هشتم از مناجات خمس عشره‏‎ می فرماید:ای خدا ما را برسان به مقام آن بندگانی که در پیشی گرفتن به سوی تو شتابانندو علی الدوام در رحمت تو را می کوبند و شب و روز پرستش تو را می نمایند و تو نیز دلهای شان از نور محبت خود مملو و از شراب صاف محبت خود ایشان را سیراب گردانیده ای.در

1- وبلاگ صهبای محبت
2- وبلاگ صهبای محبت
محبت در اسلام 33

مناجات نهم عرض می کند:ای خدا ای کسی که انوار ذات پاکت روشنی بخش دیده محبان بارگاه و پرتو خوزشید جمالت مشتاق دلهای بندگان آگاه است.
ای عنایت مقصد دل مشتاقان و ای نهایت آرزو و آمال دوستان از تو دوستی تو را می طلبم و دوستی دوستان را و دوستی هر عملی را که مرا به تو نزدیکتر سازد.و در مناجات دوازدهم عرض می کند که بارالها مرا از جمله کسانی قرار ده که خود در جویبار سینه ایشان ریشه درخت اشتیاق تو محکم گشته و شعله محبت تو اطراف دلهای ایشان را فرو گرفته و از سرچشمه صدق و صفا قطره ها مینوشند.
من خاک ره آنکه ره کوی تو پوید
من کشته آن دل که گرفتار تو باشد1

1- وبلاگ صهبای محبت
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 34

چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟

* سر چشمه ی اختلاف
* اعتدال در محبت
* فقر عاطفی ونتایج آن
* عاطفه عامل تلطیف رمحی
* تاثیر منفی خودخواهی در پیوند دل ها
* فراموش کاری وبی وفایی
* خشم

چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ 35

سرچشمه اختلاف
آیا هیچ اندیشیده اید که سرچشمه اختلاف و تشتت درمیان انسان ها چیست؟ و چرا جنگ هفتاد و دو ملت در میان بشریت درگرفته و آن ها را به گروه های متخاصم تبدیل کرده است؟ و حتی چرا در میان پیروان یک شخصیت آسمانی این همه اختلاف و جدائی به وجود آمده و آن ها را از رسیدن به وحدت بازداشته است؟ یا اگر جایی عده ای با نیت اولیه خدمت و انجام کار مثبت دور هم جمع شده و گروه و انجمن و حزب وسازمانی… را تشکیل می دهند چرا پس از اندک مدتی اختلافات شروع شده و همان افراد متحد دیروزی به گروهی متخاصم امروزی تبدیل می شوند؟ این مسئله تا آن جا پیش می رود که عده ای از هر گونه کار گروهی وحشت داشته و از بیم اختلافات محتوم بعدی از هر نوع کار دسته جمعی پرهیز می کنند. ریشه آن وحشت و این پرهیز را در کجا باید جستجو کرد؟
گرچه گاهی اختلاف درمیان انسان ها ناشی از عوامل فکری و اختلاف در تشخیص است ولی این نوع اختلاف با رجوع به موازین عقلی و منطقی و تسلیم به حق به سهولت قابل حل بوده و هرگز منتهی به مخاصمات و درگیری ها و تشتت ها نمی گردد. به آنچه سبب می شود اختلاف و تشتت درمیان انسان ها حکومت کند ناشی از اسارت آن ها در قید انواع خودخواهی و تعصبات و عقده های منشعبه از خودخواهی است. وقتی هر کس درعالم خود به اسارت افتد و بر حول محور خود بچرخد و حاضر نشود ازخودخواهی خود به نفع حق و حقیقت صرف نظر نموده و قبه خضوع در برابر حق بپردازد در این صورت نه تنها اختلاف امری خلاف انتظار نیست بلکه کاملا طبیعی و قهری هم هست.
اگر با دیده کنجکاو در مباحث و مناظرات و گفتگوها نظر شود معلوم خواهد گردید که در اغلب موارد اگرچه ظاهرا بحث و گفت و گو به نیت روشن شدن حقیقت آغاز می شود اما عملا در مسیر خود تبدیل به منازعه بین خود می شود و به همین جهت غالبا به نتیجه مطلوب نیز نمی رسد.
امام خمینی در یکی از سخنرانی های خود فرمودند:
اگر تمامی انبیاء را در این شهر جمع کنند کوچکترین اختلافی با هم پیدا نمی کنند زیرا که آن ها از دام خود رسته اند.
کسانی که قبل از تربیت نفس به فکر تشکیل گروه و انجمن و حزب و امثال آن می افتند در کل چیزی جز تشتت و پراکندگی و شکست بهره ای نصیب شان نمی شود تا آنجا که غالبا نه تنها خدمتی توفیق پیدا نمی کنند بلکه به جهت همین اختلاف نیز وارد می کنند که نمونه های آن کم نیست.
بنابراین شرط لازم برای این که یک کار گروهی و اجتماعی به نتیجه مطلوب برسد در نتیجه در درجه اول این است که افرادی که در چنین امری شرکت می کنند بخصوص آن هایی که در راس قرار
چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ 36

می گیرند لااقل تا حدی از خودخواهی های خویش دست کشیده و به مراتبی از وارستگی نائل آیند وگرنه حزب و سازمان و انجمن و امثال آن وسیله ارضاء خودخواهی ها و درنتیجه عرصه تعارض و تخاصم خودها خواهد شد و بقول سعدی:
شد غلامی که آب جو آرد آب جو آمد و غلام ببرد
اصولا پیروی از حق و خضوع در برابر حقیقت بخصوص در مواردی که با خودخواهی انسان معرض شود بر خلاف آنچه که غالبا تصور یا ادعا می شود از سخت ترین امور است. یعنی گرچه هر انسانی در مقام لفظ خود را تسلیم در برابر حقیقت و یا جوینده حق معرفی می کند و حاضر نیست ننگ گریز از حقایق و عقل و منطق را بپذیرد اما در عمل بسیار نادرند کسانی که در هر شرایطی در برابر حقایق خاضع باشند و از راه و رسم حق پرستی عدول ننمایند و اگر بپذیریم که اولین گام در راه کمال و رستگاری حقیقت جوئی و حق پرستی است و هیچ امر دیگری به این اندازه در سعادت و تکامل انسان منشا اثر نیست (تا آن جا که خداپرستی نیز مشروط به آن است) دراین صورت می توان به نقش خودپرستی در نیل به سعادت دنیوی و اخروی پی برد.1
اعتدال در محبت
یکی از موارد مهم در باب عواطف که ممکن است به سهولت جنبه افراطی به خود گیرد محبت است و لازم است یادآور شویم که تاکید بر ارزش و اهمیت محبت به معنای تجویز افراط در آن نیست.
محبت در صورتی که حالت افراطی بخود بگیرد ولو کاملا پاک و عاری از آلایش باشد سبب اشتغال فکری و بروز حواس پرتی در انسان شده و فراغت دل را از بین می برد و در نتیجه انسان از انجام وظایف و به خصوص توجه و اشتغال به یاد خدا که مستلزم فراغت قلب است باز می ماند. محبت های پاک و بی آلایش گاهی با دخالت های شیطانی رو به تزاید می نهد و به چنان شدتی می رسند که سبب فلج شدن فکر وروح انسان می شوند و همین حالت خود بزرگترین صدمات را بر انسان وارد می کند. بنابراین در همه احوال باید مراقب بود تا از هر گونه افراط یا تفرید در محبت و علاقه جلوگیری به عمل آورد و آن را در محور اعتدال ثابت نگاه داشت. این کار قبل از اینکه محبت حالت حاد و افراطی به خود بگیرد با دخالت علم و آگاهی و از روی اراده چندان مشکل نیست اما اگر به جهت نداشتن آگاهی قبلی یا هر گونه غفلت محبت به مرحبه افراط قدم گذاشت غالبا مراقب آن کار آسانی

1- اخلاق وتربیت اسلامی ، ص 103
چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ 37

نیست.
به طور کلی در ارزیابی محبت ها می توان به یک ملاک کلی توجه کرد و آن این که آیا محبت موجب تقویت توجه انسان به خدا شده و محبت الهی را در دل تقویت می نماید یا با ایجاد حواس پرتی یا هر اثر دیگر انسان را زا توجه به خدا انجام وظایف الهی باز می دارد.1
فقر عاطفی و نتایج آن
اگر توجه انسان به به غیر و گرایش قلبی او به دیگران تنها بر اساس عواطف اولیه باشد و از پشتوانه ایمانی قابل اعتمادی برخوردار نباشد. این توجه و گرایش در نتیجه غلبه خودخواهی ها به سرعت ضعیف می شود و از بین می رود زیرا بر خلاف امیال غریزی که از ثبات و صلابت کافی برخوردارند عواطف انسانی به جهت لطافت به زودی در هم می ریزند. از این رو علی رقم امیال غریزی که رشد و تقویت آن ها محتاج تربیت و دخالت عقل نیست عواطف برای رشد و تقویت خود نیازمند تربیت و پشتوانه های محکم است و الا با دخالت غرایز حیوانی و خودخواهی های انسان بسرعت از بین می رود. همچنان که امروز در کشورهای بظاهر پیشرفته عقلی و علمی خبری از عواطف عالیه انسانی نیست. و همین فقر عاطفی آن ها را با بحران معنوی بزرگی روبرو ساخته و زندگی را به صورت مکانیکی و عاری از فروغ محبت و به شکل خشک وبی روح در آورده است.
فقر عاطفی یکی از ویژگی های بارز تمدن جدید است سبب افزایش خشونت و گسترش جرم و جنایت در سطح اجتماعات و حتی در سطح جهانی شده است. آمارهای منتشر شده از سوی مراجع و منابع رسمی در کشورهای غربی که حکایت از گسترش وحشتناک خشونت و جنایت در این کشورها بیان گر عمق این فاجعه است.
فقر عاطفی در این اجتماعات سبب شده است که انسان جدید با وجود اینکه در میان انبوه هم نوعان خود زندگی می کند مع الوصف در حقیقت تنهای تنهاست، به طوری که نه او به فکر کسی است و نه کسی به فکر اوست. این اندازه غربت و تنهایی ره آورد تمدنی است که رابطه خود را با معنویات و خدا و دین گسسته و اینک در بحرانی از فقر معنوی و عاطفی دست و پا می زند. تزلزل بنیان خانواده گسیختن پیوندهای دوستی افزایش بیر حمی و قساوت شیوع انواع بیماری های روانی و… از آثار و نتایج همین بحران است.2

1- اخلاق وتربیت اسلامی ، ص 143
2-اخلاق وتربیت اسلامی ، ص 139
چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ 38

عاطفه عامل تلطیف روحی
یکی از کمالات روحی که در سایه غله عواطف بر غرایز در انسان بوجود می آید، لطافت روحی است. اصولا روح انسانی به جهت برخورداری از مواهب الهی و ملکوتی از خشونت روحی بیزار و از آن گریزان است و در حالت سلامت فطری در نهایت لطافت و صفاست که صفای فطری موجود در دوران کودکی خود شاهد زنده ای بر آن است. اما زیاده روی در ارضا امیال حیوانی سبب می شود روز به روز از لطافت روحی کاسته شده بر خشونت روحی افزوده شود به طوری که چه بسا در ورطه حیوانیت و سبعیت سقوط نماید. رشد و پرورش عواطف در انسان از آن جهت که انسان را از عالم حیاونی دور ساخته و از شدت توجه انسان به خود می کاهد موجب کاهش خشونت روحی می شود و آدمی را به محور لطافت روحی نزدیک تر می گرداند وهمین لطافت روحی تاثیر در برقراری ارتباط روحی و پیوند قلبی با دیگران بر جای می گذارد و درک بسیاری از معانی و حقایق و عالیه معنوی را برای انسان های پیشرفته در مسیر معنویات امکان پذیر می گرداند.1
تاثیر منفی خودخواهی در پیوند دل ها
آثار اسارت در خود در درون انسان محبوس و محصور نمی ماند. بلکه در اعمال و رفتار و حرکات و حتی نگاه های ساده او و بخصوص درحالات روحی او منعکس و نمایان می شود و چون روح بی آلایش از مشاهده آثار نقص و اسارت در عوالم حیوانی گریزان است لذا درک آن آثار به بیننده حساس و بیدار را آزار داده و در مراحلی حتی تا مرحله نفرت و بیزاری قبلی نیز پیش می برد تا آنجا که این احساس بیزاری در مواردی ادامه تماس و برخورد با این قبیل افراد را سخت و دشوار می گرداند. بخصوص در افرادی که به علت پاکی و بی آلایشی و برخورداری از حساسیت روحی لازم قبلی آگاه و هشیار دارند مشاهده این آثار بشدت زجرآور و آزار دهنده است و طبیعی است که با وجود چنان آثاری در اعمال و حالات یک فرد هرگز نمی توان به ایجاد رابطه قلبی با او پرداخت و محبت را بدل راه نداد.
انسان ظاهر بین می پندارد که اگر صورت ظاهر اعمال خود را چنان بیاراید که ظاهرا بوی خودپرستی از آن به مشام نرسد توانسته است سرپوشی بر آلودگی روحی خود گذارد و دیگران را از ماهیت درونی خود غافل نگهدارد. غافل از اینکه انسان علاوه بر عقل و حواس ظاهری خود حواس
دیگری در پشت پرده ظواهر دارد که اگر حساسیت آن ها را از دست ندهد قادر است به ادراک
1- اخلاق وتربیت اسلامی ، ص132

چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ 39
واقعیاتی نائل آید که از دیده عقل و حواس ظاهر پنهان است. این حواس درونی در قبال نقص های روحی و معنوی حساس است و در برابر نوسانات و تغییرات بوجود آمده در حال معنوی دیگران بی تفاوت نیست. این حساسیت در دل های پاک و بخصوص در صاحبان بصیرت و معرفت آنان که از آلودگی های روحی منزه و از هشیاری قلبی برخوردارند، بحد کمال ممکن خود می رسد. از این رو آثار سوء گرفتاری در دام خود ولو در مراحل ظریف و حساس از دیده تیز بین آن ها مخفی نمانده و شخص ارزش خود را (علی رغم ظاهر آرائی ها) در نظر آن ها بهمان نسبت از دست می دهد. از این واقعیت هم که بگذریم ممکن است گاهی افرادی با زرنگی و تردستی خاصی به پنهان ساختن آثار خودخواهی و جلوگیری از ظهور آن در اعمال و رفتار بپردازند و اثرات شوم آن را در اندرون خود محبوس گردانند و احیانا خود را در ردیف وارستگان قلمداد کنند اما این صحنه سازی ها هرگز برای همیشه نمی پاید و دیر یا زود بخصوص در تماس های مداوم در شرایط گوناگون- بالاخص در حالات ناخوداگاه- آثار آن در حالات و اعمال شخص ظاهر می شود در این صورت است که با وجود ظهور آن همه نقص روحی امکان هر گونه ارتباط قلبی و ایجاد محبت واقعی از بین می رود زیرا به طوری که گفتیم روح انسان درالت سلامت فطری در برابر نقص های روحی حساس بوده و به تناسب بیداری و هشیاری از آن گریزان است.
نگاه های آمیخته با خشونت حیوانی و حالات روحی نامطبوع و آزار دهنده در افراد خودخواه به تنهایی مانع هر گونه ارتباط قلبی و پیدایش محبت واقعی است.
این قبیل افراد بدلیل اینکه تمام توجه خودآگاه و ناخودآگاهشان را به درون حصار خود معطوف است نمی توانند توجهات قلبی خود را از دایره تنگ خود آزاد ساخته لذا هیچ راهی بسوی دل ها نداشته و هرگز نمی توانند به برقراری ارتباط حقیقی انسانی که همانا ارتباط قلبی بر اساس محبت است بپردازند.1
فراموشکاری و بی وفائی
یکی از مظاهر این طرز فکر انتفاعی این است که این قبیل افراد دیگران را تا زمانی که نیازی به آن ها دارند مورد توجه و احترام قرار داده و بلافاصله پس از رفع نیاز آن ها را بدست فراموشی می سپارند و لذا در قاموس این قبیل افراد وفاداری جائی برای خود ندارند زیرا وفاداری به این معنی است که ما پس از رفع نیاز و حتی جدائی و حصول بعد مسافت کسانی را که مدتی با آن ها پیوند مهر و دوستی داشته و یا مورد توجه وعنایتشان بوده ایم بدست فراموشی نسپاریم و پیوند دیرین را با آسانی نگسلیم. بی وفائی و فراموشکاری از نقایص روحی مهمی است که از غلبه خودخواهی و کمبود
1- اخلاق وتربیت اسلامی ، ص 105
چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ 40

عواطف انسانی سرچشمه گرفته و حاصل اجتماع نقایص روحی چندی است و از این رو به تنهایی نشان دهنده بسیاری ضعف ها و عیب ها در انسان است و اقتضای عواطف عالیه انسانی این است که ما سابقه انس با دیگران را هرگز بدست فراموشی نسپرده و مهر و محبت نسبت به همو نوعان و شایستگان را این اندازه کم بها و بی ارزش ندانیم که بسهولت آن را از دل خارج کنیم و حتی به یاد دوستان و نزدیکان و معاشرینی که روزی از موهبت مصاحبت و معاشرت و یا کمک و فداکاری آن ها بهره مند بوده و پیوند عاطفی و انسانی با آن ها داشته نباشیم. آنان که به هنگام نیاز توجه به غیر دارند و بعد از برطرف شدن نیاز وی را بدست فراموشی می سپارند این توجه شان پشتوانه ای جز خودخواهی نداشته و لذا از نظر معیارهای انسانی فاقد هر نوع ارزش است. آن دوستی و پیوندی که محوری جز نیاز ندارد دوستی و پیوند اضطراری بوده و به محض رفع نیاز از بین خواهد رفت لذا چنان پیوندی هرگز جنبه انسانی و عاطفی نداشته و در افقی برتر از عالم حیوانی قرار ندارد.
میزان وارستگی انسان از قید خودخواهی زمانی مشخص می شود که پیوند دوستی او با دیگران بر محور نیاز نباشد بلکه پیوند حاصله مطلقا ناشی از دلبستگی بغیر (البته صالحان و شایستگان) یعنی برخاسته از عواطف عالیه انسانی باشد نه غرایز حیوانی که ملاکی جز سود برای آن وجود ندارد. سود جوئی در روابط انسانی ارتباطات خود را تنها بر اساس سود و زیان شخصی تنظیم کردن و محور روابط خویش را بر اساس احتیاج استوار کردن از آثار و مظاهر خودخواهی است که متاسفانه از دولت سر حاکمیت خودخواهی در روزگار ما مصادیق بی شماری برای آن در میان انسان ها می توان پیدا کرد. نگاهی به زندگانی پیشوایان اسلام این نکته را به خوبی نشان می دهد که این شخصیت ها کوچکترین خدمتی را که از طرف کسی در حق آن که حشر ونشر داشته اند، پس از جدائی و حتی پس از مرگ آن ها بدست فراموشی نمی سپردند به طوری که آثار وفاداری به درجه کمال در زندگانی آن ها مشهود است.
اما متاسفانه انسان تاجر منش امروزی درهم نوعان خود بدیده وسایل و ابزارهایی می نگرد که تنها بدرد رفع نیاز های او می خورند و بس! و لذا زمانی که این احتیاج برطرف شود از آنان روگردان شده و همه نوع سابقه انس و الفت را به سهولت بدست فراموشی می سپارد. راه عملی مبارزه با خودخواهی
نگاهی به تعالیم انسانی و دست پروردگان آن به خوبی نشان می دهد که اولین گامی که در این

چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ 41

مکتب آسمانی در جهت انسان سازی برداشته می شود رها ساختن انسان از خودخواهی و خودپرستی است. نمونه های فراوانی در صدر اسلام وجود داشته نشان دهنده این حقیقت است که دست پروردگارمکتب اسلام به سرعت و سهولت از عوالم حیوانی و اسارت در دام خودپرستی خارج شده و به چنان مرتبه ای از وارستگی رسیدند که تاریخ نمونه های آن را در فرهنگ های دیگر سراغ ندارد.
آنچه مهم است اینست که در مکتب اسلام از افراط و تفریط هایی که درمکاتب و فرهنگ های دیگر در این زمینه وجود دارد خبری نیست. در مکتب های دیگر گاهی چنان راه افراط پیموده اند که بکلی امیال غریزی را سرکوب نموده و سلامت جسمی و فکری و روانی انسان را به خطر انداخته اند و لذا نه تنها انسان به سوی شاهراه تکامل روحی و رشد فکری سوق نداده اند بلکه با ایجاد مشکلات اساسی بر سر راه اعتدال جسمی و روانی مانع رشد و تکامل او نیز شده اند. از قبیل روش های نامتعادل موجود در بعضی مکاتب و مسالک ظاهرا عرفانی در شرق و غرب و گاهی آن چنان راه تفریط در این زمینه پیموده اند که به کلی بندها را از پای دیو نفس اماره انسان باز کرده و او را به سوی بی بند و باری و لجام گسیختگی سوق داده اند که این روش چون مطبوع طبع انسان های بالهوس بوده و پشتوانه ای چون نفس و شیطان بدنبال خود داشته است از موفقیت بسیار چشمگیری در میان انسان ها برخوردار بوده است.
اما در مکتب های آسمانی و بخصوص در کامل ترین آن ها اسلام وضع بگونه ای دیگر است. تعالیم اسلامی چنان است که در هر گامی که یک مسلمان واقعی بر می دارد یک قدم از خودخواهی دور می شود به طوری که می توان گفت هر حکمی از احکام و هر تعلیمی از تعالیم اسلامی به طور مستقیم و غیر مستقیم درکاهش خودخواهی نقش دارد و نمی توان حتی یک مورد از تعالیم اسلامی را پیدا کرد که به نحوی در تقلیل خودخواهی و خارج ساختن انسان از حصار خود موثر نباشد.
مبارزه اسلام با خودخواهی تنها در حد یک توصیه نیست بلکه مبارزه ای علمی و همه جانبه بر اساس ایمان به مبدا و معاد است. یعنی تعالیم اسلامی به نحوی است که از جهات مختلف زمینه برای تحقق چنان آرمانی فراهم می شود به طوری که اگر کسی از روی صدق و حقیقت قدم در عالم اسلام گذارد و از صمیم قلب خویشتن را تسلیم اوامر الهی گرداند به سرعت از محور خود فاصله گرفته و به وارستگی از خود که لازمه پیوستن به حق است نائل می شود.1

1- اخلاق وتربیت اسلامی ، ص 110
چه عواملی باعث کاهش محبت در جامعه شده است ؟ 42

خشم
خشم ایمان را فاسد می کند چنانکه سرکه عسل را.
پیامبر اکرم (ص) : الغضب مفتاح کل شر غضب کلید همه بدی ها است.
امام صادق (ع): غضب کینه های پنهان را بر می انگیزد.
امام علی (ع): از غضب پرهیز کن که آن لشکر عظیمی از لشکریان شیطان است.
امام علی (ع): لیس منی من لم یملک غضبه. هر که مالک خشم خود نباشد از ما نیست.
برای جهنم دری است که از آن داخل نمی شود مگر کسی که خشم خود را با معصیت خدای متعال (عملی بر خلاف شرع) فرونشاند.
پیامبر اکرم (ص) : از خشم دوری کن که آن آتش سوزان است.
امام علی (ع): از حضرت عیسی (ع) پرسیدند: چه چیز موجب خشم می شود؟ فرمود تکبر، تجبر و در موردم به دیده حقارت نگریستن.
اما صادق (ع): پیامبر اکرم (ص) برای دنیا خشمگین نمی شد اما چون به خاطر حق خشمگین می شد کسی را نمی شناخت و چیزی جلوی خشم او را نمی گرفت تا اینکه حق را یاری می کرد.
امام علی (ع): مومن چون خشمگین شود غضب او را از حق بیرون نمی برد و چون خشنود شود خشنودی او را در باطل وارد نمی سازد و چون قدرت یابد بیش از حق خویش نمی ستاند.1

1- اخلاق وتربیت اسلامی،ص 153

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 43

محبت بین انسان ها

* محبت نیاز روحی انسان
* دلی نیست که از محبت خالی باشد.
* احسان ومحبت نا محدود
* انسان ها باید پایه ی کار خودرامحبت قرار دهند .
* دوشرط اساسی ایجاد محبت
* مراتب عاطفی انسان
* دوستی وصمیمیت
* دوستی وخوت
* راه تسخیر دل ها

محبت بین انسان ها 44

محبت نیاز روحی انسان
به طوری که گفته شد عاطفه در انسان استعدادی است که او را از زندان خود خارج می کند و به سمت برقراری پیوند قلب با دیگران بر اساس مهر و محبت سوق می دهد و از این طریق بخشی از احتیاجات روحی انسان را که جز در سایه محبت و عطوفت و ارتباط قلبی با دیگران تامین نمی شود برآورده می سازد.
محبت به عنوان یک نیاز اصیل روحی در زندگی انسان و تامین سلامت روحی وروانی او نقش بسزائی دارد و به آن حلاوت خاصی می بخشد. کسانی که به جهت غذق بودن در خود از برقراری پیوند روحی با دیگران محروم و از ارزش و اهمیت آن بی خبرند از چنان حلاوت معنوی و لذت عاطفی در زندگی خود بی نصیب اند.
محبتی که بر اساس صفای قلبی در بین دل های پاک و بی آلایش ایجاد می شود سبب می شود دل ها از نورانیت و صفای همدیگر بهرمند شوند.
یا کسی که به جهت شدت علاقه از دیدن عیب های دوست خود ناتوان است درواقع چشم دلش نابینا گشته است. اما وقتی علاقه ها همه به خاطر حق باشد در این صورت میزان حب و علاقه متناسب با دوری و نزدیکی محبوب به محور حقیقت خواهد بود و آن چه اصالتا محبوب خواهد بود حق است نه چیز دیگر. چون محبتی نه تنها گمراه کننده نیست بلکه جذب دل به سوی کمال نیز است.
بنابراین میزان محبت معنوی انسان به سوی دیگران باید متناسب با میزان امیتازات معنوی آن ها باشد یعنی نمی توان همه مومنین را با وجود اختلافات در مراتب ایمانی و تقوایی آن ها به یک اندازه دوست داشت زیرا این عمل بر خلاف حقیقت و به معنای نادیده گرفتن ارزش ها و ضایع کردن گوهر محبت است. محبت چیز با ارزشی است که نمی توان آن را به گزاف به این و آن بخشید بلکه با توجه به نقش محبت در سوق دادن انسان به کمال باید صرفا در جایی به کار رود که دل را مجذوب کمالی کند.
زیرا وقتی انسان به کسی علاقه پیدا می کند به طور آگاه و ناآگاه به سوی آن جذب می شود. از این رو گفته می شود که محبت انسان را به سوی مشابهت و مشاکلت سوق می دهد و نیروی محبت موجب می شود که محب به شکل محبوب درآید وصفات محبوب به وی انتقال یابد. حال اگر آن کس واجد امتیازات و کمالاتی باشد و استحقاق چنان مرتبه ای از علاقه را داشته باشد در این صورت
دل از آثار آن کمالات متاثر شده از این طریق نقصی را جبران و کمالی را واجد می شود. اما اگر چنانم استحقاقی در میان نباشد قطعا چنین علاقه ای موجب بروز نقصانی و منقصتی در دل می شود.

محبت بین انسان ها 45

از این رو در تعالیم اسلامی این نکته اساسی مورد توجه واقع شده و حضرت علی (ع) فرموده است:
احبب الاخوان علی قدر التقوی
برادران ایمانی خود را به اندازه تقوای آن ها دوست بدار.1
"دلی نیست که از محبت خالی باشد"
قدماء اهل حکمت تصریح کرده اند قوام همه موجودات به محبت منوط و انتظام سلسله ممکنات به آن مربوط است و هیچ دلی نیست که از لمعه محبت در آن نوری نباشد و هیچ سری نیست که از نشای آن در او شوری نباشد.رقص افلاک از شور صهبای محبت است و هستی و بیهوشی مرکز خاک از شکر باده مودت.
ز عشق است آمد شد ماه و مهر
درنگ زمین و شتاب سپهر
اگر محبت نبودی امهات سفلید تن به ازدواج آباء علویه ندادی و از مزاوجت ایشان موالید ثلاثه نزادی.الفت اجزاء مرکبات از اثر محبت است و استقرار عناصر اربع خود نیز به واسطه مهر و مودت است.قطرات امطار از شوق مرکز بر زمین فرو می بارد و نبات نبات از جنبش محبت سر از مشیمه خاک بیرون می کند.
بالاترین همه محبت ها آنست که محبت به خدا باشد و اگر چیز دیگری هم شایسته محبت باشد فقط به واسطه انتساب به اوست پس سزاوار آن است که آدمی به تمامی ذرات موجودات محبت عام داشته باشد بدان جهت که آنها از آثار قدرت حق می باشند.ونیز پرتوی از انوار وجود مطلق .
به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست
عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست2
احسان و محبت نامحدود
عواطف انسانی هر قدر دامنه دارتر و گسترده تر باشد افراد بیش تری را در برمی گیرد. مهر و رحمت در اعماق جان تنگدلان نفوذ نخواهد کرد لذا احسان این گروه جنبه تعمیم ندارد که افراد جامعه را از هر دسته وگروه مشمول محبت و نیکی خود قرار دهند، هرگز چنین مهر و رحمتی به رحمت خداوندی نزدیک نیست.

1 – اخلاق اسلامی ،محمد علی سادات
2- عشق در آئینه ی عقل و نقل
محبت بین انسان ها 46

مردی درحضور امام حسین (ع) گفت:
"ان المعروف اذا اسدی الی غیر اهله ضاع. فقال (ع): لیس کذلک ولکن تکون الصنیعه مثل وابل المطر فیصیب البر و الفاجر
اگر به نا اهل نیکی شود، ضایع می شود حضرت فرمود: این طور نیست نیکی کردن مانند باران تند و شدیدی است که به همه جا می بارد و چمن و شوره زار نمی شناسد"
حضرت سجاد (ع) به فرزندش امام محمد باقر(ع) توصیه می کند که از احسان نیکی نسبت به هیچ فردی دریغ نورزد و در حد توانایی خود این وظیفه اخلاقی و انسانی را نسبت به تمام افراد بشر انجام دهد.
"یا بنی افعل الخیر الی کل من طلبه منک فان کان من اهل فقد اصبت موضعه و ان لم یکن من اهله کنت انت من اهله"
فرزندم هر کس تقاضای خیر و نیکی از تو نماید از احسان و نیکی درباره او دریغ مکن زیرا اگر تقاضا کننده لایق و شایسته آن نیکی باشد تو به واقع و حقیقت دست یافته ای و اگر او شایستگی آن را نداشته باشد، تو در پاسخ مثبت به تقاضای او مراتب بزرگواری و شایستگی خود را ابراز داشته ای."
سرور آزادگان جهان حسین بن علی (ع) طی گفتار نغز و شیوایی مردم را به نیکوکاری فرا می خواند اینک ترجمه و شرح آن گفتار:
"ای مردم! به بزرگواری و جوانمردی بگرایید! برای گره گشایی از کار فروبسته درماندگان بشتابید زیرا در نیکوکاری سود بسیار است.
ای مردم! سعادت و رستگاری را از راه خدمت به بندگان خدا به دست آورید.
شما که توانایی دارید، بر دل دردمندی مرهمی نهید، مبادا کاری کنید که به ا و اهمال و سستی در کار نیک دیگران به بدگویی شما زبان بگشایند و به مهملی و بی ثمری متهم شوید اگر ناتوان و از پا افتاده ای را یاری کردید و او از نیکی و محبت شما سپاس گذاری نکرد آزرده خاطر نشوید و از احسان و نیکی خود دلسرد نگردید؛ زیرا خداوند کریم پاداش عظیمی به شما عطا خواهد فرمود و نعمت های بیکرانش را به شما ارزانی خواهد داشت. این خود بزرگ ترین بخشایش و نعمتی است که خداوند شما را از نعمت ها بهرمند ساخته و گروهی را نیازمند شما گردانیده است؛ سزاوار نیست که حرص و آز پیشه کنید؛ زیرا اگر تمام نعمت های پروردگار را بدست آورید برای رفع نیاز محرومان و آسایش دردمندان آستین جوانمردی بالا نزنید خداوند نعمت هایی را که به شما ارزانی داشته مبدل به رنج و درد

محبت بین انسان ها 47

خواهد کرد و شما را به خاکستر مذلت خواهد نشانید تا مصایب و محرومیت های رنجدیدگان را بچشید.
چه فرح افزاست اگر دل شکسته از پا افتاده ای را به دست آورید اگر شما رادمردان عالی قدر باشید میان مردم به نیکی و نیک نامی شهره می شوید و هنگامی که از برابر آنان می گذرید به جای نفرت و خشم با دیده ای سپاسگذار به شما خواهند نگریست.
چه بسیار از همین نیازمندان در روز رفاه و بی نیازی خویش به شما پاداش نیک خواهند داد.
اگر نیکوکاری به سیمای انسانی درآید و شما صورت درخشان و زیبای او را بنگرید خواهید دید جوانی زیبا و دل فریب است که به قلب شما شادی می بخشد و اگر ممکن بود که بدی ها و بدکرداری ها جلو دیدگان شما پدیدار شود بی شک او را با چهره ای عبوس و نفرت انگیز می نگریستید که چشم های خویش را از مشاهده قیافه نامیمون و پلید او فرو می بستید.
ای مردم سخاوتمند و بخشنده باشید! کرم و جوانمردی پیشه کنید تا سیادت و سروری یابید زیرا هر کس به خل و امساک گراید پست و ناچیز و بی مقدار خواهد گردید.
بخشنده ترین مردم کسی است که به نیازمندی که قادر بر پاداش دادن نیست بذل مال کند و بزرگترین مردم با گذشت، جوانمردی است که با داشتن قدرت خطاکاران را بخشاید و بزرگوارترین خویشاوندان کسی است که از دل جویی و تفقد نسبت به بستگان خود غفلت نکند هر چند آن ها پیوند علاقه و محبت را قطع نمایند.
اگر شما این چنین بزرگوار و بخشنده باشید درخت پرمنفعتی خواهید بود که ریشه هایتان از خیر و برکت سیراب می شود و شاخه های سعادت و نیکبختی از وجودتان سر بر خواهد کشید و بر دیگران سایه خواهد افکند و میوه های شیرین و گوارای آن کام بی نوایان را شیرین خواهد ساخت.
هر نیکمردی در عمل خیر و خدمت به خلق شتاب کند فردای آن روز خیر و برکتی به او می رسد که هرگز انتظار آن را ندارد و اگر تنها برای جلب رضای پروردگار دست حاجتمندی را بگیرد خداوند مهربان و کریم در روز نیازمندی شما را یاری می کند و حوادث ناگوار را از جان شما دور می سازد.
ای مردم هر کدام از شما از دل خسته جانی بار اندوهی را بردارید خداوند متعال زنگار غم و تیرگی دنیا و آخرت را از آیینه دل شما می زداید و نیکی و نیکوکاران را پاداش می دهد زیرا خداوند بزرگ نیکوکاران را دوست می دارد"

محبت بین انسان ها 48

احسان ونیکی منحصر به بذل مال و رفع آلام دردمندان و گره گشایی از کار دیگران نیست بلکه بخشش و کمک معنوی و اصلاح اخلاق و صفات درونی آن ها از احسان های مالی عالی تر و گران بهاتر است.
بنابراین اگر کسی دست گمراهان را بگیرد و از در راه فساد و تباهی و گمراهی بالا آورد و در محیط پر نور حقیقت رها سازد بزرگ ترین نیکی و احسان را در حقشان کرده است و از نظر اسلام، عالی ترین و پرارزش ترین نوع نیکی و احسان همان یاری منحران و نجات غرق شدگان در منجلاب فساد و بدبختی است.1
"انسانها باید پایه کار خود را بر محبت قرار دهند"
نیرویی که همچون نیروی جاذبه جنبه عمومی دارد و دل ها را به هم پیوند می دهد -همین صفت رحمت است برای پیوند خلق با خالق نیز از این صفت رحمت باید استفاده کرد.خداوند رحمتش فراگیر است و هیچ موجودی از آن ،بی نصیب نیست .این درس را از "بسم الله "به خوبی می توان آموخت که اساس کار خداوند بر رحمت است ومجازات جنبه استثنائی دارد وتا زمانی که عوامل قاطعی برای آن پیدا نشود تحقق نخواهد یافت،چنان چه در دعای جوشن کبیر (بند 20 )می خوانیم "یامن سبقت رحمته غضبه " "ای خدائی که رحمتت بر غضبت پیشی گرفته است " انسانها نیز باید در برنامه زندگی چنین باشند ، اساس وپایه کار را بر رحمت ومحبت قرار دهد وتوسل به خشونت را برای مواقع ضرورت بگذارد ، قرآن 114 سوره دارد ،113 سوره با "رحمت " آغاز می شود وتنها سوره توبه است که با اعلان جنگ وخشونت آغاز می شود وبدون " بسم الله " است .
قرآن کریم در آیه 32 -31 سوره آل عمران مفهوم دوستی ومحبت واقعی را تعیین می کند وفرق آن را با محبت دروغین وکاذب روشن می سازد .با نوجه به تفسیر این آیات می توان گفت: محبت تنها یک علاقه قلبی ضعیف وخالی از هر گونه اثر نیست بلکه باید آثار آن ، در عمل انسان منعکس باشد .در حقیقت این یک اثر طبیعی محبت است که انسان را به سوی "محبوب " وخواسته های او می کشاند ، البته ممکن است ، محبت های ضعیفی یافت شود که شعاع آن از قلب به بیرون نیفتد اما این گونه محبت ها به قدری ناچیز است که نمی توان نام محبت بر آن گذاشت ، یک محبت اساسی حتماً آثار عملی دارد ، حتماً دارنده آن را با محبوب پیوند می دهد ودر مسیر خواسته ها ی او به تلاش پرثمر وامی دارد.دلیل این موضوع روشن است ، زیرا عشق وعلاقه ی انسان به چیزی حتماً به خاطر این است که کمالی در آن یافته است ، هرگز انسان به موجودی که هیچ نقطه ی قوتی در آن نیست عشق نمی ورزد .
1- وبلاگ صهبای محبت
محبت بین انسان ها 49

قرآن در جمله "یحببکم الله ویغفر لکم ذنوبکم والله غفور رحیم " می گوید : اگر محبت خدا داشتید واثرات آن در عمل وزندگی شما آشکار شد خداوند هم شما را دوست می دارد وبه دنبال این دوستی، اثراتش در مناسبات او با شما آشکار می گردد ، گناهانتان را می بخشد وشمارا مشمول رحمتش می کند .دلیل دوستی متقابل خداوند نیز روشن است زیرا او موجودی است از هر نظر کامل وبی پایان وبه هر موجودی که در مسیر تکامل گام بردارد بر اثر سنخیت پیوند محبت خواهد داشت .
با توجه به این مفاهیم روشن می شود که محبت یک طرفه نمی تواند وجودداشته باشد ،زیرا هر محبتی دارنده آن را دعوت می کند که عملاً در راه خواسته ها ی واقعی محبوب گام بردارد ودر چنین حالی به طور قطع ، "محبوب "نیز به او علاقه پیدا می کند .
از طرف دیگر چنین استنباط می شود که آن ها که شب وروز دم از عشق پرور دگار یا عشق ومحبت پیشوایان اسلام ومجاهدان راه خدا وصالحان ونیکان می زنند اما در عمل ، کمترین شباهتی به آنها ندارند ، مدعیان دروغینی بیش نیستند .وآن هایی که عقیده دارند که ایمان وعشق ومحبت تنها به قلب است وارتباطی با عمل ندارد .
از منطق اسلام به کلی بیگانه اند .در روایات متعددی از پیشوایان اسلام نقل شده که دین چیزی جز محبت نیست از جمله در کتاب " خصال "و"کافی " از امام صادق (ع ) نقل شده که فرمود :"هل الذین الا الحب ثم تلا هذه الایه ان کنتم تحبون الله ما تبعونی "" آیا دین جز محبت است "؟منظور از چنین روایاتی این است که روح وحقیقت دین همان ایمان وعشق به خداست .ایمان وعشقی که شعاع آن،تمام وجود انسان را روشن می کند وهمه ی اعضاء ودستگاه های تن تحت تاثیر قرار می گیرند واثر بارز آن پیروی از فرمان خداست .امام محمد باقر (ع)ضمن اشاره به آیه 8 سوره حجرات بیان می کنند "وهل الدین الاالحب؟"آیا دین چیزی جز محبت است؟!خودشان در ادامه تفسیر این آیه بیان می کنند که:الدین هو الحب،و الحب الدین :دین محبت است و محبت دین است .ولی بدون شک این محبت باید از ری اب گردد و بارور شود.1
دو شرط اساسی ایجاد محبت
برای پیدایش محبت قلبی بین هر فرد با فرد دیگر دو شرط اساسی وجود دارد که یکی مربوط به خود آن فرد و دیگری مربوط به طرف مقابل است. آنچه مربوط به طرف مقابل است این است که این

1- عشق در آئینه ی عقل و نقل ،دکتر ویس کرمی
محبت بین انسان ها 50

شایستگی در او وجود داشته باشد که دل های پاک بتوانند او را دوست بدارند و به او علاقه پیدا کنند. اساسی ترین شرط برای حصول این شایستگی وارستگی از خود است زیرا دراین صورت است که به علت برطرف شدن حایل سنگین خودخواهی و توجه به خود تجلیات روح آزاد از قیود او به عالم خارج جریان یافته و هر بیننده ای را بسوی خود جلب و جذب می نماید.
شرط دیگر مربوط به خود آن فرد است که باید توانایی درک تجلیات روحی و جمال معنوی را داشته و بتواند جلوه ی زیبائی را درتجلیات روح آزاد از قیود مشاهده و درک نماید و این امر نیز جز با دلی که غلبه امیال حیوانی دیده اش را نا بینا نکند و حواس درونی را از کار باز ندارد میسر نیست. یعنی هر چه روح انسان از آلایش های حیوانی منزه تر و دل از آثار خود و خودخواهی خالی تر باشد، بهمان اندازه حساسیت در قبال زیبائی معنوی و تجلیات روحی بیشتر و افزونتر است.
پس هر نوع ارتباط قلبی و برقراری محبت واقعی و علاقه معنوی بین انسان ها منوط به آزادی آن ها از قید خود است که هر چه این آزادی بیشتر و کامل تر باشد این پیوند نیز کامل تر و عمیق تر خواهد بود تا آنجا که ممکن است این ارتباط معنوی تا مرحله اتحاد قلبی نیز پیش می رود.
بنابراین پیدایش الفت روحی کار ساده ای نیست تا با یک توصیه یا با یک آرزو یا انتظار و توقع ایجاد شود بلکه برای خود مبانی اساسی دارد که تا این مبانی ایجاد نشود چنان پیوندی بوجود نمی آید و اگر هم بهر علت وجود پیدا کند دوام و ثبات نخواهد داشت.
از آنچه گفته شد می توان دریافت که در سایه خودخواهی نه تنها دل ها به هم نمی رسند بلکه از هم فاصله گرفته و از یکدیگر جدا می شوند و این جدائی ممکن است به تناس شدت و ضعف خودخواهی تا مرحله دفع و انزجار قلبی نیز پیش رود. از این رو در نتیجه حکومت خودخواهی انسان ها از لذت پیوند بین قلوب محروم و از آثار پر خیر و برکت ظاهری و باطنی آن بی نصیب می مانند.
در روایتی از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده است:
برترین پیروان من کسی هست که بیش از دیگران با مومنین الفت داشته باشد.
از این حدیث به خوبی می توان دریافت که الفت و محبت نسبت به شایستگان تنها یک صفت یا یک امتیاز نیست بلکه مجموعه ای است از امتیازات فراوان که اگر از امتیازات معنوی موجه نباشد چنان الفتی نیز بوجود نمی آید به عبارت دیگر ایجاد الفت قلبی درانسان نسبت به افراد شایسته بر خلاف آنچه در بادی امر به نظر می رسد، از مسائل اساسی و از آثار و علائم نیل به مراتبی از وارستگی و پاکی و کمال است. از این رو می توان گفت که دوست داشتن کسانی که شایستگی دوست داشتن را دارند

محبت بین انسان ها 51

هنری بزرگ است که جزء هنرمندان واقعی یعنی آنان که به هنر وارستگی دست یافته اند نصیب کسان دیگر نمی شود. این جاست که سری از اسرار تاکید اسلام حب و ولایت تا حدی روشن می شود.
مراتب عاطفه انسانی
حداقل مرتبه عاطفه در انسان عبارتست از ایجاد انس بر مبنای محبت نوعی که سبب پیوند انسان ها با هم شده و زندگی اجتماعی را که نخست بر مبنای احتیاجات حیاتی بوجود آمده است، با ایجاد زمینه های انس و الفت عمق و قوت می بخشد. این مرتبه از عاطفه که بصورت علاقه نوعی و علائق خویشاوندی از قبیل عاطفه مادری و امثال آن ظاهر می شود، در همه انسان ها به صورت فطری و اولیه وجود دارد(عواطف اولی). اما با رشد روحی و معنوی انسان در سایه برخورداری از تربیت صحیح و همه جانبه، عاطفه از این حالت ساده و اولیه خود خارج شده به مراتب بالاتری قدم می گذارد(عواطف ثانوی).
عاطفه در مراحل اولیه و نازل خود بیشتر جنبه انفعالی و احساسی دارد مثلا هر مادری بطور طبیعی احساس علاقه به فرزند خود می کند. اما چون بمراحل بالاتری قدم می گذارد نظارت عقل و تدبیر در آن نقش اساسی ایفا کرده و از حالت صرفا انفعالی به حالت تدبیری در حوزه ارزش ها و ارزش گذاری ها وارد می شود یعنی در این مرحله متعلق عاطفه، امور ارزشی است.
عاطفه در مرحله نازله خود بکلی عاری از شائبه خود خواهی نیست و مثلا مادر فرزند خود را از آن جهت که فرزند اوست، دوست می دارد و این علاقه بکلی مبرا از خود خواهی نیست. حال آن که وقتی عاطفه به مراحل بالاتر می رسد، بکلی منزه از شائبه خود خواهی می گردد و حتی مرزهای زمان و مکان را نیز درهم می نوردد و کسانی را که قرنها پیش در زمان های گذشته زندگی می کرده اند، یا قرن ها بعد در زمان های دور در آینده خواهند زیست، در بر می گیرد مانند این که یک نفر موحد، همه موحدین را تمام طول تاریخ دوست می دارد و آن ها همه متعلق عاطفه او واقع می شوند.
مکانیسم رشد عواطف و ارتقاء آن از سطح نازل به سطح عالی چنین است که وقتی انسان در سایه تربیت دینی و الهی بر حول محور ایمان حرکت کرده و تابع حق و حقیقت می شود، به تدریج به مراتبی از مجذوبیت به حق نائل می شود و در سایه عشق و علاقه به حق، همه علائق او در جهت حق قرار می گیرد یعنی چون حق را دوست می دارد، هر آن چه را که در جهت حق است، نیز دوست می دارد. از این رو، تمامی محبت ها و علاقه های انسان های کامل بخاطر خدا و در طول حب الهی است

محبت بین انسان ها 52

یعنی نه تنها هیچ گونه معارضه ای بین علائق آن ها با حب الهی نیست، بلکه تمامی محبت ها و علاقه های آنها پرتوی از محبت آن ها نسبت به پروردگار خویش است. به عبارت دیگر، عاطفه بالاتری که همان میل و گرایش به حق است، به همه عواطف آن ها سایه انداخته و به آن ها جهت بخشیده است.
علاقه و محبت در بین انسان ها در صورتی که بر حول یگانه محور ثابت و لایزال دوستی ها و محبت ها که همانا محور حق است، استوار گردد اولا آثار روحی و برکات معنوی فراوانی بدنبال دارد و سبب ارتقاء مراتب کمالی انسان است. ثانیا پیوندی ثابت و ناگسستنی است. علائقی که در سایه احساسات و مراتب نازله عواطف بوجود می آید و متکی بر بصیرت و معرفت و بر حول محور حق و حقیقت نیست، یعنی صرفا جنبه احساسی و انفعالی دارد، نه تنها از ارزش قابل توجهی برخوردار نیست، بلکه غالبا امری گذرا و از بین رفتنی نیز است. از این رو، در تعالیم اسلامی موکدا توصیه شده است که علاقه ها همه در جهت حق قرار گیرد و جنبه الهی داشته باشد یعنی به مرحله نازله عواطف اکتفا نشود و مراتب عالیه آن تحصیل شود. در این حال، محبت چشم دل را کور و نابینا نمی سازد و عیب را حسن و زینتی را زیبائی جلوه نمی دهد در صورتیکه عشق و علاقه ایکه به اقتضای حق و از روی حقیقت نیست، غالبا انسان را گرفتار غفلت می کند و مبتلا به افراط و تفریط می سازد بطوریکه یک ذره حسن را صد ذره نشان می دهد و پرده بر روی نقص های محبوب می کشد.1
دوستی و صمیمت
یکی از مسائل مهم در زندگی انسان برقراری پیوند دوستی و صمیمت با افراد شایسته است. روابط بین دوستان را می توان به دو نوع رسمی و صمیمی تقسیم کرد. روابط رسمی روابطی است که ولو مبتنی بر احترامات متقابل استولی خشک و بی روح است. اما روابط صمیمی به جای تکیه بر احترامات مرسوم بر مهر و محبت قلبی استوار است و از لطف و صفای خاصی برخوردار می باشد. حایل های قلبی موجود بین دو نفر تا از میان برنخیزد امکان برقراری روابط صمیم نیست و روابط رسمی با احترامات متداول جایگزین آن است. پر واضح است که چنان ارتباطات خشک و سطحی هرگز نمی تواند به ایجاد دوستی واقعی منتهی شود. به همان اندازه که روابط صمیمی منشا صفا و سرور و ارضا قلبی برای طرفین است. روابط رسمی خسته کننده و گاهی غیرتحمل است.

1- عشق در آئینه ی عقل و نقل ، دکتر ویس کرمی

محبت بین انسان ها 53

یکی از حایل های اساسی بر سر راه ایجاد صمیمت خودخواهی است. وجود آثار کبر و خودپسندی در طرفین مانع تحکیم روابط دوستی و صمیمی در میان آن هاست و تعارضی که بین خودهای آنان بر مبنای تفوق طلبی و برتری حوئی بوجود می آید، هر گونه صمیمت را زا بین می برد. بنابراین یکی از ثمرات تزکیه قلبی ایجاد رابطه دوستی و صمیمت با شایستگان است.
ناگفته نماند که ایجاد صمیمت هر اندازه مشکل باشد حفظ آن به مراتب مشکل تر و حساس تر است به طور یکه بعد از صمیمت چه بسا با کوچکترین غفلت از میان رود یا از صفای موجود در روابط کاسته گردد. زیرا اصولا ارتباطات قلبی از حساسیت وظرافت خاصی برخوردار است که اگر از طرفین با مراقبت های لازم از روی علم و آگاهی آن ارتباطات را از آفات مربوطه حفظ نکنند، به سهولت از بین می رود یا به سطه نازلی تنزل می نماید.
یکی از عواملی که روابط بین دوستان را از حالت رسمی و جدی خارج کرده و حایل های موجود را تا اندازه ای از میان می برد استفاده از شوخی و مزاح است. پر واضح است که در ورابط خشک و رسمی جایی برای بذله گویی و مزاح نیست و از این رو باب دل ها به روی هم مسدود است اما در روابط صمیمی شوخی و بذله در صورتی که خارج از اصول نباشد نقش مهمی در برقراری ارتباطات روحی دارد و مایه سرور و انبساط قلبی و کاهش فشارهای روحی و عصبی که در حالات جدی وجود دارد می باشد و در هرحال ارتباطات روحی را تسهیل و حایل های موجود بر سر راه پیوند دل ها تا حدی از ایمان برمی دارد. اما اگر شوخی از مرزهای معقول و مشروع خود تجاوز کند نه تنها در ایجاد صمیمت و آسایش روحی کمکی نمی کند بلکه با اختلالاتی که در روابط بین دوستان بوجود می آورد هر گونه صمیمتی را به کدورات قلبی می آلاید. از جمله آفت های مهم شوخی می توان به این عوامل اشاره کرد:
زیاده روی درشوخی به طوری که حالت شوخی به طوری که حالت شوخی بر حالت جدی غلبه کند سبب تخدیر عقل می گردد مراعات نکردن ادب و موازین اخلاقی در مقام شوخی که یکی از بزرگترین آفت های بذله گویی هاست به طوری که افراد شوخ طبع به جهت محروم بودن از تربیت صحیح غالبا گرفتار این افت هستند عدم درک شرایط و موقعیت و استفاده نابجا از شوخی عدم مراعات شئون و مراتب اشخاص به طوری که اگر شوخی با مراعات جوانب امر همراه نباشد غالبا سبب گستاخی کوچکترها و از میان رفتن حرمت و شئون بزرگتر های می گردد استفاده از شوخی برای

محبت بین انسان ها 54
خالی کردن عقده ها و تحقیر دیگران به اصطلاح تسویه حساب با آنان بازیچه قرار دادن دیگران برای خندانیدن و…
روابط دوستان با یکدیگر اگر مبتنی بر اصول و ارکان صحیحی نباشد قهرا پیوندی استوار نخواهد بود. از جمله این ارکان است: داشتن روح انصاف، پسندیدن آنچه بر خود می پسندد بر دیگران، وفاداری، رعایت موازین ادب و اخلاق که از مهم ترین ارکان دوستی هاست، خوش رفتاری و حسن معاشرت، داشتن صداقت در مقام دوستی و اتصاف به صفت صدق و راستی و پرهیز از هر گونه سیاست بازیی در روابط قدر شناسی در برابر خدمات دیگران، وفا به عهد و پیمان و…
بنابراین شرط ادامه صمیمیت در دوستی مراعات دقیق حقوق و شئون دوستان است و هرگز نمی توان به بهانه صمیمت اصول و موازین را زیر پا نهاد و نسبت به حقوق مادی و معنوی آنان بی توجه بود.در زیر روایاتی را که در زمینه فضایل یاد شده در تعالیم اسلامی وارد شده است نقل می کنیم.1
دوستی و اخوت
دوستان خود را زیاد کنید که آنان در دنیا یار و یاور شما و در آخرت شفاعت خواه شما هستند.
امام صادق (ع): هزار دوست کم و یک دشمن بسیار
امام علی (ع): ناتوان ترین مردم کسی است که از بدست آوردن برادر دینی و رفیق الهی ناتوان باشد و از او عاجزتر کسی است که دوست خود را از دست بدهد.
امام علی (ع): محکم ترین دستاویزهای ایمان دوستی در راه خدا و دشمنی در راه خداست! مهرورزی در دوستان خدا و بیزاری از دشمنان خدا و بیزاری از دشمنان خداست.
پیامبر اکرم(ص): نظر کردن از روی محبت به برادر دینی خود عبادت است.
پیامبر اکرم(ص): کسی که برادر دینی خود از دست بدهد گوئی کسی برترین عضو خود را از دست داده است.امام علی (ع): من صحب مومنا اربعین خطوه ساله الله عنه یوم القیامه
هر که چهل قدم با مومنی همراهی کند خداوند در روز قیامت او را از بابت وی سوال قرار خواهد داد. امام صادق(ع): انظر قبلک فان انکر صاحبک ساله الله عنه یوم القیامه
بر قلب خویش بنگر اگر دوستت را انکار می کند (او را نمی پذیرد) محققا یکی از شما دو نفر اشکالی درکارتان هست.
امام صادق(ع): واجب شد دوستی من کسانی را که برای من با یکدیگر دوستی کنند و برای من با یکدیگر مجالست کنند ویکدیگر را عطا دهند و به زیارت یکدیگر روند.

1 – وبلاگ صهبا ی محبت
محبت بین انسان ها 55

حدیث قدسی: کسی که شب را به روز وروز را به شب آورد و درقلب او غدر و خیانتی به برادر مومنش باشد در غضب خداست. و اگر در همین حال بمیرد بر غیر دین اسلام مرده است.
پیامبر اکرم(ص): محبوبترین برادر دینی من کسی است که مرا از عیب هایم آگاه سازد.1
راه تسخیر دلها
بسیار دیده شده است افراد با فضیلت و دانشمند بر اثر عدم آشنایی به فنون بحث و استدلال و عدم رعایت جنبه های روانی،هرگز نمی توانند در افکار دیگران نفوذ کنند.به عکس افرادی را سراغ داریم که به آن حد از نظر علمی نیستند ولی در جذب قلوب وتسخیر دل ها و نفوذ در افکار دیگران پیروز و موفقند.علت اصلی آن است که نحوه طرح بحث ها و طرز برخورد با طرف مقابل باید با اصولی از نظر اخلاق و روان توام باشد تا جنبه های منفی را در طرف مقابل تحریک نکند و او را به لجاج و عناد وادار نسازد بلکه به عکس وجدان او را بیدار کرده و روح حق طلبی و حق جوئی را در او زنده کند.
در این جا مهم این است که بدانیم انسان تنها اندیشه و خرد نیست تا فقط در برابر قدرت استدلال تسلیم گرددبلکه علاوه بر آن مجموعه ای از "عواطف"و"احساسات "گوناگون که بخش مهمی از روح او را تشکیل می دهد در وجود او نهفته است که باید آن ها را به طرز صحیح و معقولی اشباع کرد.
قرآن این راه و روش را به ما آموخته که چگونه در عین طرح بحث های منطقی چنان آن را با اصول اخلاقی بیامیزیم که در اعماق روح آنها نفوذ کند.شرط نفوذ این است که طرف مقابل احساس کند گوینده واجد اوصاف زیر است:
1.بر گفته های خود ایمان دارد و آنچه را که می گویداز اعماق جانش برمی خیزد.
2.هدفش از بحث ،حق جوئی و حق طلبی است نه برتری و تفوق طلبی.
3.او هرگز نمی خواهد طرف را تحقیر کند و خود را بزرگ نماید.
4. او آنچه می گوید از طریق دلسوزی می گوید و منافع شخصی و خصوصی در این کار ندارد.
5.او برای طرف مقابل احترام قائل است و به همین دلیل در تغییرات خود نزاکت در بحث را فراموش نمی کند.
6.او نمی خواهد حس لجاجت طرف را بی جهت برانگیزد و اگر درباره موضوعی به اندازه کافی بحث شده به همان قناعت می کند و از اصرار در بحث و به کرسی نشاندن حرف خویش پرهیز دارد.

1- اخلاق اسلامی ، محمد علی سادات

محبت بین انسان ها 56

7.او منصف است و جانب انصاف را هرگز از دست نمی دهد،هر چند طرف مقابل این اصول را رعایت نکند.
8.او نمی خواهد افکار خود را بر دیگران تحمیل کند،بلکه علاقه دارد جوششی در دیگران ایجاد کند تا در عین آزادی ،این خود جوشی آنها را به حقیقت برساند.
بررسی طرز بحثهای پیامبر اسلام (ص)و امامان (ع)با مخالفانشان الگوی بسیار ارزنده ای برای این مبحث است.به عنوان نمونه به آنچه از امام صادق(ع)در این زمینه در کنب حدیث ثبت است توجه کنید:در مقدمه این حدیث معروف توحید"مفضل بن عمر"چنین می خوانیم:او می گوید من در کنار قبر پیغمبر بودم و در عظمت مقام پیامبر(ص)اندیشه می کردم .ناگهان دیدم "ابن ابی العوجاء"(از مادیون معروف)وارد شد و در گوشه ای نشست به طوری که سخنش را می شنیدم هنگمی که دوستانش اطراف او جمع شدند شروع به سخنان کفر آمیزی کردکه نتیجه آن انکار نبوت محمد(ص)و از آن بالاتر انکار خداوند تبارک و تعالی بود،بسیار شیطنت آمیز و حساب شده بیان کرد.من از شنیدن سخنان او سخت خشمگین و تاراحت شدم ،برخاستم و فریاد زدم ای دشمن خدا راه الحاد پیش گرفتی؟و خداوندی که تو رادر بهترین صورت آفریده انکار کردی؟"ابن ابی العوجاء"رو به من کرد و گفت:توکیستی؟اگر از دانشمندان علم کلامی ،دلیلی بیاور تا از تو پیروی کنیم و اگر نیستی سخن مگو و اگر از پیروان جعفربن محمد صادق هستی او این چنین با ما سخن نمی گوید و مانند برخورد تو برخورد نمی کند.
او از این بالاتر از ما شنیده است هرگز به ما فحش و ناسزا نگفته و در پاسخ ما راه خشونت و تعدی نپیموده ،او بردبار ،عاقل،هوشیار و متینی است که هرگز سبکسری دامن گیرش نمی شود،او به خوبی به سخنان ما گوش فرا می دهد ،حرف های ما را می شنود و از دلائل ما آگاه می شود،هنگامی که تمام حرف خود را زدیم و گمان کردیم که ما بر او پیروز شدیم با متانت شروع به به سخن می کند با جمله های کوتاه و فشرده تمام دلائل ما را پاسخ می گوید و بهانه های ما را قطع می کند ،آنچنان که گوئی قدرت بر پاسخ گفتن نداریم ،تو اگر از پیروان و یاران او هستی این چنین با ما سخن بگو: (توحید المفضل اوائل کتاب).
در روایات اسلامی که در تفسیر آیه 29 سوره فتح آمده است تاکید فراوانی روی اصل "رحماءبینهم"دیده می شود.از جمله در حدیثی از امام صادق(ع)می خوانیم:"مسلمان برادر مسلمان است به او ستم نمی کند،تنهایش نمی گذارد،تهدیدش نمی کند و سزاوار است مسلمان در ارتباط و پیوند و تعاون و محبت و مواسات با نیازمندان کوشش کند و نسبت به یکدیگر مهربان باشند تا مطابق گفته
محبت بین انسان ها 57

خداوند "رحماءبینهم"نسبت به یکدیگر رفتار کنید و حتی در غیاب آنها نسبت به امورشان دلسوزی کنید ،آن گونه که انصار در عصر رسول الله بودند(اصول کافی ،جلد5،ص77،حدیث 91)"ولی عجیب است که مسلمانان امروز از رهنمودهای موثر این آیه و ویژگی هائی که برای مومنان راستین و یاران رسول الله (ص)نقل می کند،فاصله گرفته اند ،گاه آن چنان به جان هم می افتند و کینه توزی و خونریزی می کنند که هرگز دشمنان اسلام آن چنان نکردند.و عجیب این که هر قدر از این اصول قرآنی فاصله گرفته ایم به درد و رنج و ذلت بیشتری گرفتار شده ایم.
پروردگارا ؛از تو فتح مبینی می خواهیم که جامعه اسلامی ما در سایه آن به حرکت در آید و در عصر و زمانی که نیاز به معنویت از هر وقت دیگر بیشتر است تعلیمات این آئین حیات بخش را به مردم جهان عرضه کنیم هر روز قلوب تازه ای را در تسخیر اسلام در آوریم و کشور تازه ای از کشور دل ها را فتح نمائیم.در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام می خوانیم:دوستی مومن نسبت به مومن برای خدا از مهم ترین شعبه های ایمان است.و در حدیث دیگری آمده است که خداوند به حضرت موسی وحی فرستاد آیا هرگز عملی برای من انجام داده ای؟عرض کرد:آری برای تو نماز خوانده ام،روزه گرفته ام،انفاق کرده ام و به یاد تو بوده ام .فرمود:اما نماز برای تو نشانه حق است و روزه سپر آتش و انفاق سایه ای در محشر و ذکر نور است.کدام عمل را برای من به جاآورده ای ای موسی؟عرض کرد:خداوندا خودت مرا در این مورد راهنمایی فرما ،فرمود :آیا هرگز به خاطر من کسی را دوست داشته ای ؟این جا بود که که موسی دانست برترین اعمال حب فی الله و بغض فی الله است(دوستی برای خدا ودشمنی برای خدا)خداوند در آیه 9 سوره ممتحنه می فرماید:خداوند از نیکی کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانی که با شما در امر دین پیکار نکردند و شما را از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهی نمی کند .
چرا که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد.خدا شما را تنها از دوستی کسانی نهی می کند که در امر دین با شما پیکار کردند و شما را از خانه و دیارتان آواره نمودند ،یا کمک به بیرون راندن شما کردند و… .به این ترتیب افراد غیر مسلمان به دو گروه تقسیم می شوند:گروهی که در مقابل مسلمین ایستادند و شمشیر به روی آن ها کشیدند و آن ها را از خانه و کاشانه شان به اجبار بیرون کردند و خلاصه عداوت و دشمنی خود را با اسلام ومسلمین در گفتار به عمل آشکارا نشان دادند.تکلیف مسلمانان این است که هر گونه مراوده با این گروه را قطع کنند از هر گونه پیوند محبت و دوستی خدا نمایند که مصداق روشن آن مشرکان مکه مخصوصاً سران قریش بودند ،گروهی رسماً دست به این کار زدند و گروهی دیگر نیز آنها را یاری کردند.اما دسته دیگری بودند که در عین کفر و شرک
محبت بین انسان ها 58

کاری به مسلمانان نداشتند،نه عداوت می ورزیدند نه با آنها پیکار می کردند و نه اقدام به بیرون راندنشان از شهر و دیارشان نمودند حتی گروهی از آنها پیمان ترک مخاصمه با مسلمانان بسته بودند نیکی کردن با این دسته اظهار محبت با آن ها بی مانع بود و اگر معاهده ای با آن ها بسته بودند باید به آن وفا کنند و در اجرای عدالت بکوشند به هر حال از تفسیر این آیات "یک اصل کلی و اساسی"در چگونگی رابطه مسلمانان با غیر مسلمین استفاده می شود،نه تنها برای آن زمان که برای امروز و فردا نیز ثابت است و آن این که مسلمانان موظفند در برابر پرگروه و جمعیت به هر کشوری که موضع خصمانه با آن ها داشته باشند و بر ضد اسلام و مسلمین قیام کنند یا دشمنان اسلام را یاری دهند ،سر سختانه بایستند و هر گونه پیوند محبت و دوستی را با آنها قطع کنند .
اما اگر آنها در عین حال کافر بودند نسبت به اسلام و مسلمین بی طرف بمانند و یا تمایل داشته باشند،مسلمین می توانند با آنها رابطه دوستانه برقرار سازند البته نه در آن حد که با برداران مسلمان دارند و نه در آن حد که موجب نفوذ آنها در میان مسلمین گردند و اگر جمعیت یا دولتی جزء گروه اول باشند و تغییر موضع دهند و یا به عکس در گروه دوم باشند و مسیر خود را تغییر دهند باید وضع فعلی آن ها را معیار قرار داد و طبق آیات فوق با آن ها عمل کرد.در منابع حدیث معروف اسلامی روایات زیادی در زمینه حق مومن برابر مسلمانش و انواع حقوق مومنین بر یکدیگر آمده است در این جا به روایتی اشاره می کنیم که از پیامبر اکرم (ص)در باره حقوق سی گانه مومن بر برادر مومنش نقل شده که از جامع ترین روایان در این زمینه است:پیامبر اسلام (ص)فرمود:مسلمان بر برادر مسلمانش سی حق دارد که عبارتند از :
1-لغزشهای او را ببخشد،
2-در ناراحتی ها نسبت به او مهربان باشد ،
3-اسرار او را پنهان دارد ،
4- اشتباهات او را جبران کند،
5-عذر او را بپذیرد،
6-در برابر بد گویان از او دفاع کند،
7-همواره خیر خواه او باشد،
8-دوستی او را پاسداری کند،
9-پیمان او را رعایت کند،
10-در حال مرض از او عیادت کند،
محبت بین انسان ها 59

11- در حال مرگ به تشییع او حاضر شود،
12-دعوت او را اجابت کند،
13-هدیه او را بپذیرد ،
14-عطای او را جزا دهد…
26-دوستش را دوست دارد و با او دشمنی نکند…
29-آنچه را از نیکی ها برای خود دوست دارد برای او دوست بدارد،
30-آنچه از بدیها برای خود نمی خواهد برای او نخواهد.
حدیث 2 :حضرت امام صادق (ع)فرمود:خوش رفتاری ومدارا کردن با مردم یک سوم خردمندی است .
حدیث 4 :ونیز فرمود که رسول خدا فرموده است دوستی کردن با مردم نیمی از خرد است .
حدیث 2:ص459:حضرت امام صادق (ع)فرمود :هرگاه کسی را دوست داشتی اورا بدان آگاهش ساز ،زیرا که آن دوستی میان شما را پابرجاتر می کند .دوستی کردن وسلام دادن بر سائر ملت ها . حدیث 1:حضرت باقر (ع)فرمود :مردی یهودی وارد شد بر رسول خدا (ص)وعایشه همه در حضور آن حضرت (ص)بود وگفت :السام علیکم (یعنی مرگ بر شما )ورسول خدا در پاسخ گفت :وعلیکم (برشما )وسپس دیگری از یهود آمد ومانند همان گفت ورسول خدا مانند رفیقش به او پاسخ داد .سپس سومی وارد شد ومانند آن دو گفت ورسول خدا (ص)همان طور که به دو نفر رفقایش جواب داده بود جواب اورا گفت پی عایشه خشمگین شد وگفت :(سام )وخشم ولعنت برشماباد ای گروه یهود وای برادران میمون ها وخوک ها ،پس رسول خدا به عایشه فرمود :ای عایشه اگر فحش به صورتی مجسم می شد هر آینه بد صورتی داشتی ،نرمش ومدارا بر هیچ چیز نهاده نشده جز این که آن چیز را آراسته است واز هیچ چیز برداشته نشده جز این که آن را زشت ساخته است .برای نفوذ در قلوب مردم هر چند افراد گمراه و بسیار آلوده باشند نخستین دستور قرآن برخورد ملایم و توام با مهر و عواطف انسانی است و توسل به خشونت مربوط به مراحل بعد است که برخوردهای دوستانه اثر نگذارد.هدف آنست که مردم جذب شوند ،متذکر شوند و راه را پیدا کنند یا از عواقب شوم کار بد خود بترسند .هر مکتبی باید جاذبه داشته باشد و بی دلیل افراد را از خود دفع نکند.سر گذشت پیامبران و ائمه دین به خوبی نشان می دهد که آنها هرگز از این برنامه در تمام عمرشان انحراف پیدا نکرده اند.آری ممکن است هیچ برنامه محبت آمیزی در دل سیاه بعضی اثر نگذارد و راه منحصراً وسل به خشونت باشدآن در جای صحیح است اما نه به عنوان یک اصل کلی و برای آغاز کار،برنامه نخستین محبت است و ملایمت

محبت بین انسان ها 60

جالب اینکه در بعضی از روایات می خوانیم:حتی موسی مامور بود فرعون را با بهترین نامش صدا کند، شاید در دل تاریک او اثر بگذارد.1

1- وبلاگ صهبای محبت

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 61

نظر تعدادی از متفکران وپیشوایان دینی پیرامون محبت ودوستی
گاندی :
"درطول تاریخ ، پیروزی همواره با طریقت عشق وحقیقت بوده است ."
بازرگانی کالیفرنیایی :
"عشق از آن رو دردل شما به ودیعه گذاشته نشده است تاهمان جا بماند .مادامی که عشق رابه دیگران نبخشایید عشق نیست ."
روانشناسی برجسته گفته است :
"بزرگترین نیاز بشر ، نیاز به عشق ومحبت است وهیچ انسانی بدون آن نمیتواند سر کند .اگرآدمی به زندگی خالی از عشق ادامه دهد می پوسد وتباه می شود . محبت عظیم ترین قدرت رو.ی زمین است ."
امام صادق (ع):
هزار دوست کم و یک دشمن بسیار
امام علی (ع):
ناتوان ترین مردم کسی است که از بدست آوردن برادر دینی و رفیق الهی ناتوان باشد و از او عاجزتر کسی است که دوست خود را از دست بدهد.
امام علی (ع):
محکم ترین دستاویزهای ایمان دوستی در راه خدا و دشمنی در راه خداست! مهرورزی در دوستان خدا و بیزاری از دشمنان خدا و بیزاری از دشمنان خداست.
پیامبر اکرم(ص):
نظر کردن از روی محبت به برادر دینی خود عبادت است.
پیامبر اکرم(ص):
کسی که برادر دینی خود از دست بدهد گوئی کسی برترین عضو خود را از دست داده است.
امام علی (ع):
من صحب مومنا اربعین خطوه ساله الله عنه یوم القیامه
هر که چهل قدم با مومنی همراهی کند خداوند در روز قیامت او را از بابت وی سوال قرار خواهد داد.
امام صادق(ع):
انظر قبلک فان انکر صاحبک ساله الله عنه یوم القیامه
بر قلب خویش بنگر اگر دوستت را انکار می کند (او را نمی پذیرد) محققا یکی از شما دو نفر اشکالی درکارتان هست.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 62

امام صادق(ع):
واجب شد دوستی من کسانی را که برای من با یکدیگر دوستی کنند و برای من با یکدیگر مجالست کنند ویکدیگر را عطا دهند و به زیارت یکدیگر روند.
هنری دراموند :
" امتحان نهایی دین ،دین داری نیست؛ محبت است. درزندگی ،به پس که می نگرید لحظه های خطیر،لحظه هایی که به راستی زندگی کرده اید ،لحظه هایی هشتند که با عشق و محبت دست به کاری زده اید."
یکی از جامعه شناسان مشهور جهان ،در دانشگاه هاروارد،قدرت محبت را مورد بررسی وپژوهش قرار داد ،وبه این نتیجه رسید که:
"عشق رانیز مانند هر فضیلت دیگر،انسان می تواند آگاهانه ایجاد کند وبپروراند . پژوهشگران متفقا به این نتیجه رسیدند که همان طور که سایر نیروهای طبیعی را ایجاد می کنیم ،می توانیم عشق را نیز بپرورانیم."
امت فاکس :
"همه ی آدمیان تجلی عشق الهی هستند. پس من به جز از عشق الهی ، با هیچ چیز دیگر نمی توانم روبه رو شوم ."
در جایی دیگر چنین می گوید:
" مشکلی نیست که عشق ،گره از کارش نگشاید."
کورتیس هاپکینز :
" هر چه که از آن تو وبرای توست ، همانا از عشق لبریز است . موهبت تو همان قدر دوستت می دارد که تو دوستش می داری. موهبت تو، تو را می جوید وپرواز کنان به سوی تو می آید،اگر در یابی که آن چه را که دوست می داری،خود دوست داشتن است. هرگاه بدانی که مردمان عشقند ، همه عوض خواهند شد. ما نیز در چشم مردم عوض خواهیم شد، اگر بدانیم که جوهر وساختارمان از عشق است. همه چیز یعنی عشق. در کل کائنات، هیچ نیست الا عشق."
می رولند :
"اگر آن ننیکیی والا راکه آرزومندش هستید ،به سوی زندگانی خود نمی کشانید ؛ابراز محبت را آغاز کنید .بگذارید وجودتان کانون نورانی وهسته ی درخشان عشق شود .آنگاه به آن مهر الهی که چون مغناطیسی نیرومند در هستی خودتان نهفته است دست خواهید یافت .آنگاه تمام جهانیان عوض خواهند شد …لحظه هایی که دلتان لبریز از عشق باشد ،باانتقلدو ایرادگیری خود ، دیگران را برکی انگیزد . تنهاسرزشاراز جاذبه ای الهی ، دربرابر نیکویی های زندگی مقاومت ناپذیر خواهید شد."
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 63

فلورانس اسکاول شین :
" هرانسانی با تشرف به آیین عشق ، به این سیاره پامی نهد.مشکل شما هرچه باشد ، امتحان محبت است .اگربتوانید ازراهمحبت در این آزمایش پیروز شوید ،مساله ی شماحل خواهد شد.اگرنه ،آن قدربه درازا خوهد کشید تاازراه محبت ،مساله ی خودرا حل کنبد .زیرامشکل شما مجالی برای تشرف به آیین عشق است."

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 64

چکیده ی تحقیقات ایران وجهان
پیرامون موضوع شناسایی عوامل محبت وآشنایی با موانع محبت در جامعه کتاب های زیادی نوشته شده وتحقیقات بسیاری انجام شده که مادر این جا به یکی از آن ها اشاره می کنیم .
1. جایگاه خشونت ومحبت در اسلام چگونه است ؟
2. آیا محبت در دل همه ی انسان ها وجوددارد ؟
3. آیااسلام قانون محبت است ؟
4. مقتضای محبت ودوست داشتن مردم چیست؟
5. آیا نیروی محبت در اجتماع نیز تاثیر دارد ؟
این سوال هایی است که در این تحقیق انجام گرفته پاسخ داده شده است که هدف پژوهشگر از انجام این تحقیق عبارت اند از :
1- آشنایی با چگونگی گسترش محبت درز جامعه واین که محبت تنها یک علاقه ی قلبی ضعیف وخالی از هر گونه اثر نیست .
2- آشنایی با نیروی محبت در اجتماع .
3- آشنایی با چگونگی محبت در اسلام .
4- آشنایی با محبت بین خدا وانسان .
5- آشنایی با موانع محبت در جامعه واین که چه عواملی از گسترش آن جلو گیری می کند .
6- آشنایی با عوامل حیات ومرگ ملت ها .
7- آشنایی با درمان خشم که یکی از موانع محبت است .

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 65

نتیجه گیری
از آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت که اگر کسی واقعا قدم در عالم دین بگذارد و از روی صدق و حقیقت تسلیم اوامر خداوندی بشود و خواست و سلیقه شخصی خود را مقدم بر تعالیم دینی نگرفته صادقانه خود را بر تعالیم آسمانی منطبق گرداند محال است در ورطه خودخواهی گرفتار شده و موجودی گرفتار شده و موجودی خودخواه بار آید. اگر در اعمال و رفتار و اخلاق پیروان ظاهری اسلام غالبا آثار گرفتاری در خود و حتی در مواردی علائم غرق در خود بودن مشاهده می شود، همگی ناشی از این اصل اساسی است که متاسفانه پیروان اسلام غالبا درعمل فرسنگ ها از دین خود فاصله گرفته و نسبت به روح تعالیم آسمانی بیگانه گشته اند در حالی که کسانی که صادقانه خود را تسلیم اوامر الهی کرده اند، آثار وارستگی از خود به خوبی در آن ها نمایان است.
محور تعالیم دینی را اخلاص و پاک و خالص بودن برای خدا تشکیل می دهد و هر کس به هر اندازه که در دام خود گرفتار است به همان اندازه از اخلاص و پاکی بدور است. داعیه دین و دینداری داشتن اما درعمل ر ا اخلاص و پاکی فرسنگ ها دور بودن جز اغفال خود چیزی دیگری نیست و چنین فردی هرگز ره بسر منزل مقصود نمی پوید.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 66

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 67

سئوال های تحقیق
1- آیا تعلیمات اسلامی وبرنامه های پرورشی تاثیری در ایجاد محبت در جامعه دارد؟
2- آیا پیوند دل ها به معبود غایی در استحکام روابط مهر آمیز میان انسان ها موثر است؟
3- آیا خود خواهی واز جمله این موارد در هنگام به وجودآمدن ، تنها روان شخص را تانابودی می کشد یا دامن گیر عده ی زیادی است؟
4- آیا می توان ریشه های ناپایداری ارتباطات عاطفی را در خانواده واصول تربیتی آن ها جست؟
5- آیا محبت تاثیری در روابط اجتماعی بین انسان ها دارد؟
نوع وروش تحقیق
این تحقیق از نوع اجتماعی می باشد که به روش کتابخانه ای به مرحله ی اجرا گذاشته است.
ابزار گرد آوری داده ها
در این پژوهش برای گرد آوری اطلاعات مورد نیاز با توجه به نوع وروش تحقیق از اینترنت ، کتاب، فصل نامه ، مقاله ، روزنامه ومجلات علمی استفاده شده است.
بدین ترتیب که ابتدا از طریق فیش نویسی اطلاعات مورد نیاز محقق جمع آوری شد وسپس فیش های تحقیق به ترتیب موضوع وبخش های تحقیق مرتب گردید وسپس به تنظیم گزارش پرداخته شد.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 68

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 69

روش های تجزیه وتحلیل وتفسیر داده ها
برای تجزیه وتحلیل وتفسیر اطلاعات جمع آوری شده به نظرات اندیشمندان وصاحب نظران که نظرات آنان در منابع تحقیق آمده است استناد گردید.
این پژوهش دارای پنج سوال به شرح زیر می باشد.
1- آیا تعلیمات اسلامی وبرنامه های پرورشی تاثیری در ایجاد محبت در جامعه دارد؟
2- آیا پیوند دل ها به معبود غایی در استحکام روابط مهر آمیز میان انسان ها موثر است؟
3- آیا خود خواهی واز جمله این موارد در هنگام به وجودآمدن ، تنها روان شخص را تانابودی می کشد یا دامن گیر عده ی زیادی است؟
4- آیا می توان ریشه های ناپایداری ارتباطات عاطفی را در خانواده واصول تربیتی آن ها جست؟
5- آیا محبت تاثیری در روابط اجتماعی بین انسان ها دارد؟

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 70

توصیف داده ها
1- آیا تعلیمات اسلامی وبرنامه های پرورشی تاثیری در ایجاد محبت در جامعه دارد؟
برنامه های پرورشی وتعلیمات اسلامی در جهت گسترش تفکرات عمومی ، اجتماعی ، وتوسعه ی افق دید واندیشه ی مردم ، تنظیم وتدوین گردیده است ؛ زیرا هر قدر میدان افق ودید آدمی دامنه دار تر وسطح افکار بالاتر ودقیق تر باشد، بهتر می توان از تاریکی خود خواهی وانحصار طلبی بیرون آید ونتیجه ی زدودن خودخواهی وغرور در جوامع روزانه ای به سوی ایجاد محبت در بین رفتار های آدمی باز می شود.
2- آیا پیوند دل ها به معبود غایی در استحکام روابط مهر آمیز میان انسان ها موثر است؟
با توجه به آثار ونتایج مثبت وسازنده ی محبت بین قلوب پاک وبا ایمان در تعالیم اسلامی توجه خاصی به آن مبذول شده وبه ایجاد الفت بین مومنین وپیدایش پیوند قلبی بر اساس مهر ومحبت تایید فراوان شده که با توجه به این موضوع تردیدی باقی نمی ماند که رابطه ی بین مومنین رابطه ای است بر اساس ایمان ومحبت قلبی که این محبت بر اساس ایمان به خدا قوام گرفته که علاوه بر صفای قلب باعث استحکام نوع روابط انسانی می شود.
3- آیا خود خواهی واز جمله این موارد در هنگام به وجودآمدن ، تنها روان شخص را تانابودی می کشد یا دامن گیر عده ی زیادی است؟
در اثر شیوع خودخواهی واز جمله این موارد در میان همگان از هر قشر وهر صنف ودسته ، زشتی این صفت قبیح در نظر ها از میان رفته وهمگان با این خلاف عظیم سازش کرده اند. تا آن جا که می توان گفت انسان ها در زندگی اجتماعی خود ، در این خصوص به نوعی دوهمزیستی مسالمت آمیز ،تن در داده اند یعنی هر کس در عین حال که خود مبتلا به این مرض روحی است دیگران رانیز گرفتار این آفت می یابد اما نه او به روی خود می آورد ونه دیگران خرده می گیرند واین امر ادامه دارد تا زمانی که جامعه ی روانی واحساسات عاطفی انسان های زیادی به مرز نابودی برسد.
4- آیا می توان ریشه های ناپایداری ارتباطات عاطفی را در خانواده واصول تربیتی آن ها جست؟
هر کودکی که در همان آغاز زندگی جدید در اولین جامعه ای که قرار می گیرد ، خانواده است وپدر و مادر اولین کسانی هستند که با او ارتباط دارند .بنابر این علاوه بر رشد جسمانی کودک روان او نیز در ارتباط با والدین واطرافیان رشد کرده وکمال می پذیرد بنابراین والدین وکسانی که باکودک در ارتباط هستند تاثیر اساسی بر روحیات ورفتار های او می گزارند وبا توجه به نکات مذکور در می یابیم
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 71

که اگر قرار باشد شخصی پایبند به ارتباطات عاطفی ومسالمت آمیزی با دیگران نباشد این والدین واطرافیان او هستند که این شخصیت را در او پرورش داده اند بنابر این تزلزل ارتباطات عاطفی ناشی از تاثیر پذیری رفتار فرد در کودکی است.
5- آیا محبت تاثیری در روابط اجتماعی بین انسان ها دارد؟
نتیجه ی یک نگاه محبت آمیز پیوند قلبی میان دو شخص است ؛که این پیوند قلبی وروابط عاطفی ومهر آمیز همانند خودخواهی و… که از صفات زشت به شمار می آیند ودامن گیر عده ی زیادی هستند ،صفات زیبایی مانند محبت بین دو فرد به مراتب روی افراد زیادی تاثیر می گذارد که این تاثیر خود در روابط اجتماعی بین افراد استحکامی را ایجاد می کند که با افزایش آن هیچ یک از روابط اجتماعی بین انسان ها مورد تزلزل قرار نمی گیرد.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 72

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 73

نتیجه گیری
برای پیدایش محبت قلبی بین هر فرد با فرد دیگر دو شرط اساسی وجود دارد که یکی مربوط به خود آن فرد و دیگری مربوط به طرف مقابل است. آنچه مربوط به طرف مقابل است این است که این شایستگی در او وجود داشته باشد که دل های پاک بتوانند او را دوست بدارند و به او علاقه پیدا کنند. اساسی ترین شرط برای حصول این شایستگی وارستگی از خود است زیرا دراین صورت است که به علت برطرف شدن حایل سنگین خودخواهی و توجه به خود تجلیات روح آزاد از قیود او به عالم خارج جریان یافته و هر بیننده ای را بسوی خود جلب و جذب می نماید.
شرط دیگر مربوط به خود آن فرد است که باید توانایی درک تجلیات روحی و جمال معنوی را داشته و بتواند جلوه ی زیبائی را درتجلیات روح آزاد از قیود مشاهده و درک نماید و این امر نیز جز با دلی که غلبه امیال حیوانی دیده اش را نا بینا نکند و حواس درونی را از کار باز ندارد میسر نیست. یعنی هر چه روح انسان از آلایش های حیوانی منزه تر و دل از آثار خود و خودخواهی خالی تر باشد، بهمان اندازه حساسیت در قبال زیبائی معنوی و تجلیات روحی بیشتر و افزونتر است.
پس هر نوع ارتباط قلبی و برقراری محبت واقعی و علاقه معنوی بین انسان ها منوط به آزادی آن ها از قید خود است که هر چه این آزادی بیشتر و کامل تر باشد این پیوند نیز کامل تر و عمیق تر خواهد بود تا آنجا که ممکن است این ارتباط معنوی تا مرحله اتحاد قلبی نیز پیش می رود.
بنابراین پیدایش الفت روحی کار ساده ای نیست تا با یک توصیه یا با یک آرزو یا انتظار و توقع ایجاد شود بلکه برای خود مبانی اساسی دارد که تا این مبانی ایجاد نشود چنان پیوندی بوجود نمی آید و اگر هم بهر علت وجود پیدا کند دوام و ثبات نخواهد داشت.
از آنچه گفته شد می توان دریافت که در سایه خودخواهی نه تنها دل ها به هم نمی رسند بلکه از هم فاصله گرفته و از یکدیگر جدا می شوند و این جدائی ممکن است به تناس شدت و ضعف خودخواهی تا مرحله دفع و انزجار قلبی نیز پیش رود. از این رو در نتیجه حکومت خودخواهی انسان ها از لذت پیوند بین قلوب محروم و از آثار پر خیر و برکت ظاهری و باطنی آن بی نصیب می مانند.
در روایتی از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده است:
برترین پیروان من کسی هست که بیش از دیگران با مومنین الفت داشته باشد.
از این حدیث به خوبی می توان دریافت که الفت و محبت نسبت به شایستگان تنها یک صفت یا یک امتیاز نیست بلکه مجموعه ای است از امتیازات فراوان که اگر از امتیازات معنوی موجه نباشد چنان الفتی نیز بوجود نمی آید به عبارت دیگر ایجاد الفت قلبی درانسان نسبت به افراد شایسته بر خلاف آنچه در بادی امر به نظر می رسد، از مسائل اساسی و از آثار و علائم نیل به مراتبی از وارستگی و پاکی و
چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 74

کمال است. از این رو می توان گفت که دوست داشتن کسانی که شایستگی دوست داشتن را دارند هنری بزرگ است که جزء هنرمندان واقعی یعنی آنانکه به هنر وارستگی دست یافته اند نصیب کسان دیگر نمی شود. اینجاست که سری از اسرار تاکید اسلام حب و ولایت تا حدی روشن می شود.
پیشنهادات علمی وکاربردی
1- پیشنهاد می گرددتمام افراد جامعه از دولت مردان ورجال سیاسی ، اقتصادی ،فرهنگی واجتماعی گرفته تا مردم عادی جامعه برای رسیدن به یک جامعه ی متعادل ودست یابی به هدف دیرینه ی امامان وپیامبران یعنی محبت ودوستی بین مردم نهایت تلاش وکوشش خود را در غالب طرح ها وبرنامه ها ی اسلامی در جامعه پیاده کنند .
2- پیشنهاد می گردداندیشمندان وفقیهان مسایل مربوط به مهر ومحبت را آن چنان که خودش آیند مردم جامعه است بیان کنند.
3- پیشنهاد می گرددکه همه ی دستگاه های فرهنگی وتبلیغاتی ووزارتن آموزش و پرورش فعالیت های خود را در راستای آشنایی هر چه بیشتر مردم با محبت و ریشه کن کردن موانع آن
مانند خود خواهی و… افزایش دهند.
4- پیشنهاد می گردد در مراکز تربیتی سراسر کشور روابط محبت آمیز دل ها را از همان کودکی به مرحله ی اجرا بگذارند.
محدودیت ها وموانع
در انجام این پژوهش محققان با محدودیت ها ومشکلات زیادی مواجه بودند که بعضی از این محدودیت ها بدین شرح اعلام می گردد:
1- آشنا نبودن محققان با انجام تحقیق به روش کتابخانه ای ونداشتن الگوی مناسب برای این امر.
2- محدودیت زمانی برای انجام تحقیق ، زیرا محققان باید اوقات فراغت خود را به انجام تحقیق می پرداختند.
3- در دسترس نبودن همه ی منابع کتابخانه ای پیرامون موضوع
4- دسترسی نداشتن دائمی به اساتید راهنما.

چه کنیم انسان ها همدیگررا بیشتر دوست داشته باشند وموانع محبت چیست؟ 75

فهرست منابع
1- اخلاق اسلامی ، محمد علی سادات ، سال اول
2- راهنمای پدران و مادران جلد دوم شیوه های برخورد با کودکان ،محمد علی سادات ،چاپ پنجم 1374، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
3- رسالت اخلاق در تکامل انسان ، سید مجتبی موسوی لاری ، چاپ چهارم بهار 76
4- از دولت عشق ، کاترین پاندر، گیتی خوشدل، چاپ بیست و پنجم 1382، انتشارات روشن گران ومطالعات زنان
5- عشق در آئینه ی عقل و نقل ، دکتر مهرداد ویس کرمی ، چاپ اول بهمن 1383 ،
6- وبلاگ صهبای محبت

1 یوسف/30
2 لسان العرب/ج9،ص179/المیزان،ج11،ایه فوق/الراغب، مفردات الفاظ
3 همان منبع/ مجمع البحرین ح5، ص76
4 دیوان حافظ
5 محمود عادل، مجمع البحرین
6 مفردات الفاظ قرآن
7 عشق در آئینه ی عقل ونقل ،دکتر مهرداد ویس کرمی
8 عشق در آئینه ی عقل ونقل ،دکتر مهرداد ویس کرمی
9 وبلاگ صهبای محبت
—————

————————————————————

—————

————————————————————