پیکره های یونان دوره های کلاسیک و هلنی


موضوع: پیکره های یونان دوره های کلاسیک و هلنی

مقدمه:
1-دوره کلاسیک (عصر طلایی پیرکلس):
حدود قرن 4-5 ق.م این دوره ، دوره اوج و قوام پیکره سازی و معماری و ظهور فلسفه در یونان است. اساس هنر یونان کلاسیک بر نظم ، تناسب و هماهنگی در جزء و کل ، سادگی و استحکام ، قرینه سازی ماهرانه ، تعادل و توازن ، غلبه عقل بدون فنا کردن احساس استوار است. هنرمند یونانی توانست در شیوه کلاسیک احساس ، عقل و طبیعت را در آثار خود مجسم سازد. این شیوه بزرگترین ارمغان هنر یونان به جهانیان است. در طول این دوره هنرهای پیکره سازی ، معماری ، نقش برجسته و نقاشی به اوج تحول رسید.

استفاده جدی از تندیس ها به عنوان عنصر اصلی تزیینی در بنا و بهره گیری از ستون های زیبا به شکل زن(کاریاتید ) در دوره کلاسیک رواج یافت. از نمونه های شاخص این نوع بنا ها ، معبد ارختئوم در آکروپولیس است که بهره گیری از پیکره شش زن به جای ستون در رواق دوشیزگان ، از نمونه های موفق یگانگی معماری و پیکر تراشی است.شاخص ترین پیکره سازان این دوره فیریاس ، پراکستیل و مورون(میرون) است.

2-دوره هلنی (یونانی مآبی) قرن 4 ق.م تا صدر مسیحیت.
این دوره از زمان مرگ اسکندر مقدونی (333ق.م) یا مرگ ارسطو (322ق.م) آغاز و تا صدر مسیحیت ادامه داشت.
تاکیر بر احساسات و عواطف انسانی و فرد گرایی در هویت تندیس ها از ویژگی های هنر معماری و پیکره تراشی این دوره است.در پیکره سازی دوره هلنی ، شباهت های فردی اهمیت بسزایی می یابد و در عین حال تاکید به کمال زیبایی جسمانی حفظ می شود و اسلوب پرداختن به لباس و پین و چروک پارچه به صورت پیچیده تری نمایان می گردد.

پیکره های مرمرین دوره کلاسیک
1-جوان ایستاده (جوان کریتیوسی) حدود 480 ق.م ، مرمر ، بلندی 86 سانتی متر، موزه آکروپولیس آتن
نخستین پیکره مکشوفی است که معنای واقعی کلمه «ایستاده » است و به نظر بعضی خبرگان آفریده هنر کریتیوس معمار آتنی است.چنان که می بینیم زانوی پای پیشین پایین تر از آن پای دیگر واقع شده است.کپل راست به سوی درون فرو افتاده و کپل چپ رو به بیرون بالا نشسته است و اگر بخواهیم محور بدن را رسم کنیم متوجه می شویم که نتیجه حاصل قائمی مستقیم نیست، بلکه خطی خمدار است که شکل حرف s را به یاد می اندازد. این بی تقارنی حساب شده به ما نشان می دهد که وزن بدن بر روی پای چپ است .(جنسن،1379،103-105)

2-آپولون، از سنتوری غربی معبد زئوس در المپ حدود460ق.م ، مرمر، اندکی بزرگتر از اندازه طبیعی ، مزوه المپ
این پیکره به صورت آرمانه ساخته شده است. نگاه این پیکره به سوی کنتاوروس است که هیپورامیا عروس پادشاه لاپیتها را اسیر کرده است.(همان ،106-107)

3-هیپورامیا در چنگ کنتاوروس ، از سنتوری معبد زئوس در المپ ، حدود460ق.م ، مرمر ، کمی بزرگتر از اندازه طبیعی ، موزه المپ
در این جا ما شاهد یکی دیگر از کامیابی های شیوه جدی می شویم ، بدین معنا که کشمکش پر هیجان نه تنها به یاری عمل و حرکت اندام بلکه همچنین به وسیله حالات عاطفی منعکس بر چهره ها(نفرت در سیمای دختر و رنج و تلاش مایوسانه در صورت کنتاوروس )

4-دختر نیوبی در حال مرگ ، حدود 450 -440 ق.م، بلندی 15 سانتی متر ، موزه ترمه ، رم
این پیکره در اصل برای سنتوری معبدی دوریسی ساخته شده بود.در پیکره مورد بحث دختر نیوبی در حال فرار از پشت هدف تیر قرارگرفته است و با از دست دادن نیروی حرکتی به زانو افتاده است ، در حالیکه می کوشد تا تیر مهلک را پشتش بیرون بکشد. حرکت شدید بازوان ، جامه را از روی بدنش فرو لغزانده است. بدین ترتیب برهنگی دلپذیر و چون تدبیری برای وصف حالت به کار رفته است.(همان ،107-108)

5-دیونوسوس ، از سنتوری شرقی پارتنون ، حدود432-438 ق.م ، مرمر ، بزرگتر از اندازه طبیعی ، موزه بریتانیا ، لندن ، ساخته فیریاس
این پیکره یکی از پیکره های خدایی است که در وضع نشسته یا لمیده چشم به صحنه تولد آتنا از درون سوزئوس دوخته است(همان،108)

6-سه الهه، از سنتوری شرقی پارتنون،مرمر، بزرگتر از اندازه طبیعی ، موزه بریتانیا ، لندن
این تندیس به لحاظ نوع به سبک فیریاس تعلق دارد، یعنی از لحاظ نمایاندن شکل اندام های استراحت کرده هم عظمت ساختمانی دارند هم یکسره «واقعی » اند. جامه با ان چین های نازک و سنگینش بخش های اصلی و فرعی اندام های الهه ها را هم نشان می دهد و هم پنهان می سازد ، در آن واحد با موجی ترکیبی چنان پیچ و تاب بر می دارد که اعضای گروه را به طرزی ظریف با هم متصل می سازد و جدایی و پیوستگی اندام ها شگفت انگیزی در سطح و بازی نور و سایه پدید می اورد .(هلن گاردنر،1385-145)

7-لاپیت و کنتاوروس ، چهار گوش تزیینی اسپر پارتنون ، مرمر، بلندی 140 سانتی متر ، موزه بریتانیا
در این چهار گوش نبردی بین یک لاپیت و کنتاوروس مجسم شده (همان ،144)

پیکره فلزی (مفرغی) دوره کلاسیک
1-پیکره مرد ارابه ران ،از معبد آپولون در دلفی ، حدود470ق.م ، مفرغ، بلندی تقریبا 180سانتی متر ، موزه دلفی
این پیکره جوانی اشرف منش را نشان می دهد که محک روی دو پا ایستاده و دهنه اسب را در دست راستش گرفته است. او جامه ای عادی یک ارابه ران را بر تن دارد. موی سرش را با نواری که روی سرش از پشت به هم رسیده اند جمع و جور کرده و محکم نگه داشته است. چشم هایش ازخمیر شیشه ساخته شده و با مژه های مفرغی مو مانندی سایه دار شده اند. تاهای قسمت پایینی جامه اش حالت قاشقی پیدا کرده است.(هلن گاردنر،1385-136)

2-دیسک پران مورون

3-دو جنگاور به دست آمده از دریای مجاور

4-پوسیدون(جنسن ،106)

پیکره های دوره هلنی
1-ماوسولوس ، از بنای آرامگاه وی در هالیکارناسوی ،359ق.م ، مرمر ، بلندی 300 سانتی متر ، موزه بریتانیا ، لندن
در این اثر نه فقط سر و صورت ،با فک های درشت و دهان شهوانیش ، معرف سیمای خود متوفاست ، بلکه همچنین گردن کلفت و بدن پهن و فربه آن نیز خاصیتی کاملا فردی دارد. حالت حجم و سنگینی اجزای بدن به یاری پوششی از پارچه شق و ضخیم تشدید شده ، چنان که گویی بدن در غلاف جامه قرار رگفته است. توده های حجیم تاخوردگی های جامه که از سویی به سوی دیگر شکم و در زیر شانه چپ متراکم شده بیشتر به منظور جلب نظر تماشاگر تعبیه شد است.(هـ. و جنس،1359-115)

2-دمتر . از کنیدوس ، حدود 330-340ق.م ، مرمر ، بلندی 152 سانتی متر ، موزه بریتانیا ، لندن

3-آپولون بلودره ، کپیه مرمرین رومی، محتملا از روی اصل یونانی متعلق به اوخر قرن چهارم (و یا قرن اول) ق.م ، بلندی 224 سانتی متر ، موز واتیکان ، رم (همان،117)

4-مرد یونانی که تن خویش را می ساید، کپیه مرمرین ،رومی ، محتملا از روی اصل مفرغین متعلق به حدود330 ق.م ، اثر لوسیپوس ، بلندی 206 سانتی متر ، موزه واتیکان رم (همان ،117)

5-فولوس اثر باربرینی، کپیه رومی از روی اصل یونانی متعلق به حدود 220ق.م ، مرمر، بزرگتر از اندازه طبیعی ، پیکره خانه، مونیخ.(همان، 118)

6-مردی از قوم گل در حال مرگ ، کپیه رومی از روی اصل مفرغین یونانی متعلق به حدود 220-230ق.م ، مکشوف در پرگاموم، مرمر، به اندازه طبیعی ، موزه کاپیتو لینه. روم.
این پیکره دارای برهنگی قهرمان آسای جنگجویان یونانی است.

7-الهه پیروزی ساموتراس ، حدود 190-200ق.م ، مرمر، بلندی 244 سانتی متر ، موزه لوور پاریس
در این اثر نیروی نامرئی بادی وزان به صورت واقعیتی لمس کردنی نمایان شده است.

8-آگساندر،آتنودوروس و پولودوروس رورسی، گروه پیکره لائوکوئون ، اواخر قرن دوم ق.م ، مرمر، بلندی 210 سانتی متر ، موزه واتیکان ، رم. این اثر در میکلاژ و عده بیشماری از هنرمندان زمان اثری عمیق بر جای گذارد. امروزه این پیکره مظهر رنج مطلق است.(همان،121-120)

9-رقاصه چادر پوش، حدود 200ق.م ، پیکره مفرغی کوچک، بلندی 22 سانتی متر، مجموعه والتر .ک بیکر ، نیویورک . این تندیس نمونه ایست که ما را با انواع بسیاری از پیکره های کوچک اندام که به منظور تملک شخصی ساخته می شده آشنا می کند.(جنسن 161،1359)

10-آپولونیوس ، مشت زن نشسته ، حدود 50 ق.م ، مفرغ ، بلندی تقریبا 125 سانتی متر ، پیدا شده در روم ، موزه ملی رومانو ، رم(همان،161)

پیکره هایی که رومیان شبیه سازی کردند
1-مرد نیزه دار، کپیه رومی از روی اصل یونانی متعلق به حدود440-450ق.م ، اثر پولوکلیتوس ، مرمر ، بلندی 198سانتی متر ، موزه ملی ، نایل.(هلن گاردنر،150.1385)

2-دیسک پران، کپیه مرمرین رومی از روی اصل مفرغی متعلق به حدود 450 ق.م ، کارمورون، اندازه طبیعی ، موزه ترمه ، رم.(همان ،138)

3-آفرودیت لینیدوسیها ، کپیه رومی از روی اصل یونانی متعلق به حدود 330ق.م اثر پرالسیتلس،مرمر، بلندی 203 سانتی متر ، موزه واتیکان ، رم. (جنسن.1359 ،116)

6- مردی از قوم گل در حال مرگ ، کپیه رومی از روی اصل مفرغین یونانی متعلق به حدود 220-230ق.م ، مکشوف در پرگاموم، مرمر، به اندازه طبیعی ، موزه کاپیتو لینه. روم.(همان، 118)

7- فولوس اثر بارپرینی، کپیه رومی از روی اصل یونانی متعلق به حدود 220ق.م ، مرمر، بزرگتر از اندازه طبیعی ، پیکره خانه، مونیخ.(همان، 118)

منابع
هنر در گذر زمان ، هلن گاردنر ،1385
تاریخ هنر هـ ، و، جنسن ،1359
Livius.org
Wikipedia.org
Proprofs.com