1- شناخت موقعیت و ویژگیهای استقرار روستا
– موقعیت سیاسی ، جغرافیایی روستا و چگونگی استقرار آنها
دشت مشهد در حوضه آبریز رودخانه کشف رود در شمال استان خراسان بین عرض های جغرافیایی ´20 ْ58 تا ´8 ْ60 طول شرقی و ´40 ْ35 تا ´3 ْ36 عرض شمالی قرار دارد. این حوضه از شمال به ارتفاعات هزار مسجد و از جنوب به ارتفاعات بینالود، از شرق به حوضه آبریز جاجرود، از غرب به حوضه آبریز رودخانه اترک محدود است.
روستای ازغد در 25 کیلومتری جنوب غرب شهر مشهد واقع شده است. بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی روستای ازغد در شهرستان مشهد، بخش طرقبه و دهستان طرقبه قرار دارد. فاصله آن تا مرکز دهستان 18 کیلومتر می باشد. این روستا 22 کیلومتر با مرکز بخش فاصله دارد، همچنین فاصله آن تا مرکز شهر مشهد(حرم مطهر) 40 کیلومتر می باشد.
روستای ازغد در "20'59 طول جغرافیائی و "12'36 عرض جغرافیائی واقع شده است. طیف ارتفاعی منطقه نیز بین 1140 تا 3190 متر از سطح دریای آزاد در نوسان است. اختلاف ارتفاع این روستا از سطح دریا 1680 متر می باشد.
– بررسی راههای ارتباطی
روستای ازغد دارای جاده آسفالته می باشد و فاصله این روستا از جاده مشهد- طرقبه 18 کیلومتر می باشد. این روستا در انتهای این مسیر قرار دارد و به عبارتی این جاده در روستای ازغد به انتها می رسد.
– بررسی و معرفی شهرها و روستاهای همجوار
در حد فاصل جاده مشهد – طرقبه و روستای ازغد روستاهای حصار، مایونات سفلی، وسطی و علیا در طول مسیر قرار دارند و روستای ازغد از طریق این مسیر با روستاهای ذکر شده در ارتباط می باشد.
– بستر استقرار روستا
بافت روستای ازغد به صورت خطی شکل گرفته و از مسیر رودخانه و امکانات توپوگرافی تبعیت نموده است.
2- شناخت تاریخچه روستا
– قدمت روستا
با استناد به گفته اهالی ازغذ و مصاحبات صورت گرفته با ایشان، سابقه روستای ازغذ به دوران شهر طوس بر می گردد .
– وجه تسمیه
در مورد وجه تسمیه روستا ایشان اظهار دارند که روستای ازغد به معنای مکانی است که از قدیم وجود داشته است و مربوط به دوران قدیم می باشد.
-بناهای تاریخی
ارزش محیط کالبدی روستا در وهله اول به واسطه وجود بافت کالبدی روستا است که بر روی شیبی ملایم بوجود آمده است. این بافت که بصورت پله کانی بوجود آمده، بافتی قدیمی با معماری سنتی را شامل می شود، که در حصار باغات سر سبز روستا قرار گرفته است. وجود رودخانه در این روستا سبب گردیده است که در طی دوران گذشته روستا از جنوب به شمال و در امتداد رودخانه گسترش پیدا کند.
دیوارها و بدنه های به رنگ خاکستری که مصالح غالب آن از سنگ می باشد، معابر مسقف و دارای شیب به دلیل وجود توپوگرافی روستا، پیش آمدگی ایوان های منازل مسکونی، استفاده از ستون های چوبی در ایوان های منازل، نوع مصالح بکار رفته در نمای ساختمان ها که غالباً سنگ است، باعث جذابیت هرچه بیشتر بافت کالبدی این روستا گردیده است .
در این روستا دو درخت چنار قدیمی و کهنسال با قدمت بسیار طولانی وجود دارد که محیط یکی از آنها 15 متر می باشد. به گفته ساکنین روستا در قدیم از داخل درخت به عنوان کفاشی استفاده می شده است و نیز یک درخت ارس که به گفته اهالی چیزی حدود بیش از 1000 سال عمر دارد.
مسجد جامع روستا نیز جزء آثار تاریخی این روستا به حساب می آید. قدمت این مسجد به قرون 1و2 هجری قمری باز می گردد. که درب های این مسجد در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.
آثار واجد ارزش روستای ازغد شامل مسجد، حسینیه، قبرهای خانوادگی،حمام، درخت های کهن و غیره می گردد. قبرهای واقع در روستا که با سنگ های بسیار قدیمی از دیگر آثارتاریخی روستا به شمار می رود. این قبرها در کل روستا پراکنده شده اند در هر قسمت از روستا می توانیم آنها را مشاهده کنیم.
حسینیه روستا که مربوط به سنه 196 هجری قمری می شود. این حسینیه در سالهای اخیر چند بار مرمت شده است. این حسینیه نیز از آثار تاریخی روستا بشمار می آ ید. یکی دیگر از محل های دیدنی روستای ازغد، قبرستان آن می باشد که خود نیز به لحاظ بصری و معنوی از ارزش بالا و درخور توجهی قراردارد. همچنین قبل از اسکان مسلمانان در این روستا و در اوایل شکل گیری روستاآتش پرستان (گبری ها) در این محل می زیستند ، که قبرستان آنها در خارج از روستا و در فاصله 3 کیلومتری از روستا قرار گرفته است .
– سابقه سکونت و تاریخچه رشد و تحول
در مورد علل پیدایش روستا، با توجه به اینکه وجود آب و زمین های حاصل خیر جهت کشت و کار و تولید طعام مازاد که منجر به پیدایش یکجا نشین شدن مردم در یک منطقه می شده است و با توجه به اینکه روستای ازغد دارای آب کافی و زمین های حاصل خیز جهت کشت وکار و در نهایت تولید طعام مازاد بوده است، می توان گفت که مهمترین علت بوجود آمده روستا، وجود رودخانه و زمین های حاصل خیز بوده است.
روستای ازغد به لحاظ مراحل توسعه دارای4 مرحله می باشد. هسته اولیه روستا که در بخش مرکزی آن به وجود آمده، مرحله اول توسعه که تا سال 1342 ادامه داشته، مرحله دوم توسعه که از سال 1342 آغاز و تا سال 1357 همزمان با انقلاب شکوهمند ایران اسلامی ادامه داشته است و در نهایت مرحله سوم توسعه که از سال 1357 تا به امروز در سمت شمال روستا ادامه داشته است. نقشه شماره مراحل توسعه تاریخی را نشان میدهد.
روستای ازغد با توجه به قرارگیری در حد فاصل بین کوه و رودخانه و همچنین احاطه شدن آن توسط کوه به لحاظ توسعه فیزیکی دارای محدودیت می باشد و کوه های اطراف و همچنین رودخانه موجود در غرب روستا از موانع توسعه فیزیکی روستا به شمار می آیند.
3- شناخت محیط طبیعی
– عناصر شاخص طبیعی در اطراف روستا
به طور کلی منطقه مورد مطالعه می توان 4 اشکوب را از یکدیگر تمیز داد :
1. آبراهه ها و بستر رودخانه ها و جویبارها که در خط القعر ارتفاعات منطقه قرار دارند.
دامنه دره ها که محل توسعه باغات و برخی مساکن پراکنده است. این اراضی از شیب های بسیار تند تشکیل یافته اند.
2. یال و دامنه های کم شیب ارتفاعات که محل توسعه روستا و مراکز جمعیتی آن می باشد.
3. قلل و برجستگی های منطقه که با شیب های بسیار زیاد و حتی عاری از پوشش گیاهی و خاکی خود نمایی می کنند.
– باد ، بارش ، تابش ، دما
روستای ازغد دارای آب و هوای سرد زمستانی و معتدل یا نیمه گرم و خشک در تابستان است. روستای ازغد در منطقه ای با آب وهوایی سرد سیر معتدل واقع شده است. متوسط 28 ساله بارندگی در ایستگاه هوا شناسی مشهد 218 میلیمتر را نشان می دهد. میانگین سالانه دما در منطقه ( شهر طرقبه ) 13.2 درجه سانتی گراد بوده است.
میزان بارندگی سالانه در حدود 278.2 میلی متر که بیشترین آن در ماه اسفند برابر 59.8 میلی متر و کمترین در ماه مرداد برابر 5 میلی متر بوده است.
جهت باد غالب در منطقه از شمال شرق و جنوب غرب می باشد. بادهای محلی روستا را می توان به 2 باد پائیزه و بهاره تقسیم نمود که جهت باد پائیزه از غرب و باد بهاره از طرف شرق می باشد. براساس مطالعات به عمل آمده برروی باد ها مشخص گردید که باد پائیزه برای روستا مضر بوده و سرمازدگی را به دنبال دارد.
چگونگی وزش باد در منطقه به شرح زیر است :
باد شمال شرقی زمستانی : این باد در برودت هوا تاثیر داشته به باد سرما معروف است.
باد شمال غرب : این باد که در رواناب سطحی موثر است در ماه های زمستان می وزد.
باد شمال شرقی : زمان وزش این باد در فصل زمستان است و در تلطیف هوا موثر است.
نحوه استقرار مساکن با توجه به اقلیم و جهت باد و همچنین بهره گیری از تابش خورشید در فصول سرد، محوری است که در راستای شمال شرقی به جنوب غربی است.
_توپوگرافی و پوشش گیاهی
به طور کلی دره طرقبه یکی از دره های شرقی کوه نیشابور و جلگه مشهد و طوس می باشد و طرقبه در دامنه ارتفاعات بینالود قرار گرفته است این ارتفاعات حالت یک تاقدیس کامل را دارد که محور آن به سمت غرب خوابیده است و لذا طول دره ها مشرف به دشت مشهد و رودخانه کشف رود طولانی می باشد. این امر سبب می گردد که وضعیت خاص توپوگرافی و شیب زمین در میزان منابع آب و عرض دره ها تاثیر بگذارد.
این ویژگی ها که در واقع بیانگر توپوگرافی مناطق کوهستانی است به دلیل ساختمان زمین شناسی منطقه شهر بسیار شدید است. سنگ بستر شهر روستای ازغد عمدتاً از شیل تشکیل شده است. این سنگ در مقابل عوامل مختلف فرسایش از خود مقاومت نشان داده و به همین دلیل دامنه شمالی بینالود دارای بریدگی های زیاد با فواصل نسبتاً کم می باشد. توپوگرافی نسبتاً شدید زمین در بعضی از نقاط دارای 5 تا 25% است.
یکی از زیبایی های طبیعی منطقه، پوشش گیاهی زیاد و انبوه آن است که دره را به منزله پارچه مخملی سرسبز و چین خورده می نمایاند. که سه رکن اساسی کشاورزی، دامداری و بهره برداری از جنگل را در جغرافیای اقتصادی به وجود آورده است.
با توجه به ویژگی هایی که برای زمین ها در این منطقه گفته شد در خواهیم یافت که گیاهانی مانند ریواس به شکل وحشی، درختچه ارغوان و درختان ارس در این منطقه می رویند. علاوه بر ارس می توان گیاهانی مانند گون و آویشان را نام برد که برای تهیه کتیرا و دارو کاربرد بسیار دارد و ریواس گیاهی بومی به شکل وحشی دارای برگ های بسیار پهن و ریشه کلفت و تناوری است که در بدترین نقاط از نظر مرغوبیت خاک در درون سنگلاخ ها و واریزه ها به رشد و حیات می پردازد. درختچه ارغوان نیز از دیگر گیاهان مراتع این منطقه است که به دلیل چوب مناسب آن، در تهیه سبد و انواع صنایع دستی مورد توجه قرار گرفته است.
درختان میوه دامنه کوه ها عبارتند از بادام و گردو و درختان میوه باغات عبارتند از گیلاس، گلابی، سیب و زرد آلو، و درختان بدون میوه هم عبارتند از چنار، صنوبر و سپیدار.
گل های طبیعی روی کوه ها و دامنه ها بیشتر شقایق است. گل هایی که بیشتر در کنار رودخانه ها و جوی ها دیده می شوند اغلب بنفشه، گل نعنا و پونه است. همچین گیاهان دارویی متعددی در منطقه وجود دارند مانند : موسیر، کاسنی، خاک شیر و …..
بخشی از معابر که در حاشیه باغ ها قرار دارند معابری زیبا و با صفا را بوجود آورده اند که یک طرف آن را ساختمان های روستا تشکیل داده و طرف دیگر آن را درخت های درون باغ که در حاشیه معبر ردیف شده اند.
بخشی از معابر درون بافت فاقد درخت اند. در این گونه معابر به دلیل عرض کم آن، درخت کاری نشده است.
وجود حیاط ها در این روستا بصورتی ترکیب یافته است که در نیمی از عرصه واحد مسکونی مستقر بوده و حیاط در نیمه دیگر قرار دارد . در این ساختمان ها که بیشتر منازل نیز دو طبقه هستند پنجره ها و ایوان های منازل به سمت باغ ها و معابر باز می شود و عملکرد این ساختمان ها بیشتر برون گرا است . در این منازل سطوح گیاه کاری و درخت کاری کمتر به چشم می خورد و در برخی منازل فقط وجود یک یا دو درخت را در حیاط شاهد هستیم . کوچک بودن حیاط منازل نیز یکی دیگر از دلایل عدم وجود درخت و گل و گیاه درآن می باشد .
– جاذبه های محیط طبیعی
روستای ازغد به دلیل دارا بودن توپوگرافی خاص خود و وجود ارتفاعات در آن نقاط متعددی را جهت دید با زوایای متفاوت به مناظر طبیعی و هم چنین بافت روستا می دهد.
– بررسی شیب و دفع آبهای سطحی
روستای ازغد به دلیل قرار گیری بر روی کوه دارای شیب زیاد و قابل توجهی می باشد که سمت این شیب به طور عمده به طرف شرق و به سمت رودخانه می باشد که این خود به جمع آوری و هدایت آب های سطحی به سمت رودخانه نیز منجر می گردد. شیب عمومی روستای ازغد به تبعیت از شیب عمومی شبکه هیدروگرافی در جهت غربی- شرقی می باشد نکته قابل ملاحظه این است که وجود ناهمواری های فراوان در محدوده روستا باعث شده که شیب عمومی در یک چشم انداز کلی دیده نشود. بنابراین هرچه از غرب به طرف شرق و شمال شرق حرکت کنیم از شدت عوارض زمین کاسته می شود. شیب عمومی منطقه در نقشه توپوگرافی با مقیاس یک به پنجاه هزار ، از جنوب غربی به سمت شمال شرقی و دشت مشهد میباشد. رودخانه هایی مانند مایان ، دهبار و جاغرق زهکش منطقه بوده و آب آنها به ن حال این روستا از سمت شمال با مانع خاصی روبرو نبوده و امکان رشد را از جهت مذکور دارد .
_منابع آب، روشهای حفاظت و ذخیره آب
محدوده مورد مطالعه به لحاظ منابع آب در حوضه آبخیز طرقبه جای گرفته است. در این حوضه رودخانه های مایان، ده بار و جاغرق جریان دارند. این حوضه بامساحت 300 کیلومترمربع دربخش شمال شرقی محدوده مورد مطالعه قرار دارد. این رودخانه ها در محل بند گلستان به یکدیگر ملحق می شوند. ایستگاه هیـدرومتری بندگلستان در مسیر الحاق رودخانه ها قرار دارد. رودخانه های جاغرق ، دهبار و رودخانه مایان از رودخانه های مهم در این منطقه هستند.
در بخش طرقبه حدود 584 چشمه دائمی و 360 چشمه فصلی وجود دارد. و حدود 40 روستا دارای چشمه با آبدهی مختلف هستند. به علاوه طبق همین آمار حدود 34 برکه که در دو دهستان طرقبه و شاندیز شناسایی شده است (دهستان طرقبه 25 برکه و دهستان شاندیز 9 برکه). برکه ها امروزه علاوه بر ارزش های زیستی متعدد از جاذبه های مهم بوم گردشگری (اکوتوریسم) نیز محسوب می شوند. مهم ترین چشمه های معروف که استفاده گردشگری و بعضاً تقدسی دارند عبارتند از:
چشمه علی، چشمه های ازغد (چشمه شوپر و چشمه استادعلی)، چشمه نوجونو و چشمه سبز.
بند گلستان : بند گلستان بر روی رودخانه که از به هم پیوستن هر سه شاخه جاغرق جاغرق، دهبار و مایان پدید می آید احداث گردیده و جنس سنگ بستر آن گرانیت و ریولیت می باشد. ضخامت بند در بالا 15 متر و در پایین 22 متر که سطوح خارجی آن آجری و وسط آن با سنگ و ملات آهکی پر شده است. تنها منبع آب زیرزمینی منطقه حوزه نفوذ نوار باریکی است که در مسیر جنوب شرقی شمال غربی به موازات ارتفاعات بینالود کشیده شده است .در سایر نقاط حوزه نفوذ منابع آب زیرزمینی به شدت محدود می باشد.
منابع آب روستا شامل 7 رشته قنات، 2 حلقه چاه دائمی در فاصله 7 کیلومتری غرب روستا، 4 رودخانه دائمی و یک رودخانه فصلی می باشد.
– اقلیم و پهنه بندی های اقلیمی
نحوه استقرار مساکن با توجه به اقلیم و جهت باد و همچنین بهره گیری از تابش خورشید در فصول سرد، محوری است که در راستای شمال شرقی به جنوب غربی است. ( طرح راهبردی ارغوان )
این روستا از نظر پهنه بندی اقلیمی در اقلیم سردو معتدل قرار میگیرد. در نقشه پهنه بندی اقلیمی برای مسکن و محیطهای مسکونی در گروه اقلیمی 2 قرار داده شده است.
شرایط آب و هوایی نقاط مختلف واقع در این پهنه اقلیمی در زمستان شدیدا سرد تانسبتا سردو در تابستان معتدل تا نیمه گرم و خشک است. علی رغم این طیف حرارتی نسبتا وسیع در کلیه زیرگروههای اقلیمی واقع در این پهنه بندی اقلیمی بالاترین نیاز حرارتی ساختمان ، در درجه اول گرمایش مکانیکی و در درجه بعد ، گرمایش خورشید است. در تابستان به دلیل پایین بودن نسبی دما و رطوبت هوا ، در اکثر زیرگروه های اقلیمی واقع در این پهنه میتوان با استفاده از عملکرد حرارتی مصالح ساختمانی سنگین ، شرایط حرارتی مناسبی در فضاهای دخلی ایجاد نمود. در جدول زیر روشهای دستیابی به اهداف عمده طراحی اقلیمی را نشان میدهد. (کسمایی ،1370 ،268 )
روشهای دستیابی به اهداف عمده طراحی اقلیمی در روستای ازغد
زیر گروه اقلیمی
شرایط آب و هوایی در دو فصل بحرانی
حدود تقریبی درصد سالانه نیازهای حرارتی ساختمان
اهداف عمده اقلیمی
زمستان
تابستان
گرمایش
شرایط آسایش به صورت طبعی
سرمایش طبیعی
سرمایش مکانیکی
کاهش اتلاف حرارت ساختمان
کاهش تاثیر باد در اتلاف حرارت ساختمان
بهره گیری از انرژی خورشید در گرمایش ساختمان
محافظت ساختمان در برابر تابش آفتاب
بهره گیری از نوسان روزانه دمای هوا
با استفاده از سیستماهای مکانیکی
با استفاده از انرژس خورشید
ایجاد کوران در فضاهای داخلی
استفاذده از مصالح ساختمانی سنگین
کولر آبی
کولر گازی- تهویه مطبوع
– کشت ، خاک و زمین
در مورد نحوه استفاده از زمین در مقیاسهای متفاوت میتوان بحث نمود. در اینجا مواردی مطرح می گردند که فراتر از موضوعات کمی و ارقام و اعداد بوده و به راستی بازگو کننده نحوه استفاده از زمین هستند. مسائلی چون منطقه بندی کاربریها در مقیاس کل مجموعه زیستی و علل تخصیص هر منطقه به کاربری یا کاربریهای خاص و همچنین موضوعاتی چون میزان تناسب مناطق مذکور با کاربریهای مربوطه ، از جمله موارد قابل بررسی هستند.
در روستای ازغد در نگاه اول، دو عرصه اصلی که در مجموع حامل کلیه کاربریها هستند قابل تشخیص است. این دو عرصه یکی پهنه باغات و مزارع روستا و دیگری عرصه بافت کالبدی روستا هستند. عرصه نخستین جایگاه یک نوع کاربری و دومی در بر گیرنده کلیه کاربریهای موجود در روستا بجز مورد نخستین است. باغات روستا به شکل خطی در درون دره و در نیمه جنوبی روستا مستقر شده اند. در حالی که بافت کالبدی روستا به شکل پلکانی در نیمه شمالی قرار دارد. شکل گیری باغات ناشی از وجود رودخانه در مرکز دره و قرار گیری این باغات در حاشیه این رودخانه به صورت خطی است . محل استقرار بافت کالبدی روستا نیز از نظر جهت استقرار مساکن و میزان مطلوب نورگیری و جایگزینی کاربریهای وابسته به مساکن مناسب است.
شبکه معابر در این روستا در بخش قدیمی بافت محدود به کوچه های کم عرض با کفپوش نامناسب است . در اینجا کمبود زمین قابل عرضه به عنوان عامل محدود کننده مطرح است.
4- شناخت ویژگیهای انسانی
– دین و مذهب
مردم ازغد شیعه مذهب می باشند.
– آداب ، رسوم و زبان و گویش محلی
در شناخت ویژگی های فرهنگی روستا به شناخت تاریخچه آن می پردازیم. واحدهای مسکونی باقی مانده در بخش قدیمی روستای ازغد مشابه فاقد خصوصیات یک بنای روستایی می باشند. تقسیم بندی فضاها در این بناها حاکی از کاربردهایی است که در بناهای همزمان ( از نظر قدمت) در شهرهای بنا شده بروی ارتفاعات دیده می شود. روستای ازغد یک روستای خان نشین بوده و با هدف اجتماعی جهت زیستن در یک فضای دره ای بناها احداث گردیده اند. با توجه به ساختار فرهنگی مردم در این سکونتگاه طراحی و برنامه ریزی انجام خواهد گرفت.
– گویش
تاریخی که از قرون گذشته نسل به نسل به صورت رفتارهای گوناگون در افراد آن جامعه تجلی می بابند، گاهی چنان دستخوش تغییر میشود که از آن فقط یک نماد باقی می ماند. هر رفتار ساده ای که از شخصی در اجتماع سر میزند ناشی از انعکاس یک فرهنگ یا خرده فرهنگ است و گویش و لهجه خود نیز یکی از این نمادهاست. گویش و لهجه مشهدی از نمونه های زبان کهن فارسی است که کمتر دستخوش تغییرات اساسی قرار گرفته و بسیاری از کلمات به صورت فارسی اصیل تلفظ می شوند.
– آئین ها و مراسم محلی
– ازدواج و تشکیل خانواده
به عقیده مردم مشهد ازدواج تنها یک وظیفه طبیعی و اجتماعی نیست بلکه یک وظیفه دینی و مذهبی نیز هست. در آبادی های مشهد بیشتر پدر و مادر پسر هستند که مقدمات ازدواج او را فراهم میکنند و به اصطلاح دامادش می کنند. در سابق گاهی داماد قبل از ازدواج اصلا دختر را نمیدید و پدر و مادر دختر نیز وقتی میخواستند دختر خود را شوهر دهند دقت میکردند که داماد آنها مردی معتقد، نجیب، زحمتکش و اصل و نسب دار باشد. برای خواستگاری، مادر داماد و چند تن از زنان جا افتاده و نسبتاً مسن که با داماد خویشی و قرابت نزدیک داشته باشند به خانه عروس می روند. در قدیم رسومی خاص بوده است که فعلا بدانها عمل نمی شود فقط به برخی وارد از جمله مهریه، جهیزیه و گاهی پیش کشی که مبلغی پول یا زمین و یا هر شئی قیمتی دیگری میباشد که از سوی داماد یا پدر و مارد داماد به پدر و مادر عروس تحویل میگردد، عمل می شود. برا ی مثال داماد باید لوازمی را برای عروس و خانواده او خریداری کند. از جمله آینه، یک جفت شمعدان یا لاله ، یک انگشتر، لباس سر عقد، یک جفت کفش برای عروس و چند جفت کفش برای مادر و خواهر عروس و وابستگان نزدیک او، همراه چند خوانچه شیرینی و .. به هنگام نزدیک شدن مجلس جشن عروسی چند کله قند و چند بسته چای و چندین قالب صابون، تعدادی کیسه حنا؛، چند متر پارچه، برنج و روغن و .. را نیز به خانه عروس میبرند و خانواده عروس هم متقابلا یک قواره فاستونی برای داماد در صورت استطاعت یک قواره فاستونی برای پدر و داماد و یک قواره پیراهن و یک جفت جوراب و یک روسری یا چارقد یا پارچه چادری برای مادر داماد به خانه داماد می فرستندو .. سپس خانواده عروس با استفاده از ماد غذایی فرستاده شده توسط داماد، مجلس شامی ترتیب میدهند و فامیل طرفین دعوت میشوند و در خانه عروس شام میخورند و سپس عروس را با شادی و هلهله و با گفتن شاباش، شاباش به خانه داماد میبرند. در مواردی مراسم با شکوهتر و با تشریفات بیشتر نیز صورت می گیرد.
– عزاداری های ماه محرم
مردم روستای ازغد نیز مانند سایر ایرانی ها در ایام محرم و صفر به سوگواری برای سالار شهیدان و یاران فداکار ایشان می پردازند. به راه انداختن دستجات سینه زنی و زنجیرزنی و مراسم شبیه خوانی. این مراسم در میدان مقابل قلعه روستا در کنار مسجد و در داخل مسجد برگزار می گردد.
در روستای ازغد از روز ششم ماه محرم در دسته های زنجیرزن یا سینه زن در پایان مجالس سوگواری حاضر و به نوحه خوانی و سینه زنی و زنجیر زنی می پردازند. برخی از مردم که نذر دارند یا برخی از خیرین روستا نیز به طبخ غذا و پذیرایی از سوگواران حسینی می پردازند.
– عزاداری و سوگواری
هنگام فوت فردی از ساکنان روستا، مراسم های معمول در سایر نقاط در این جا نیز برگذار می گردد. مراسمی مانند غسل دادن، کفن کردن و مراسم تعزیه و سوگواری برای فرد فوت شده ترتیب داده میشود. پس از پایان مراسم تدفین، تشییع کنندگان به محل مسکونی میت آمده و به صاحبان عزا تسلیت می گویند. پس از مراسم روز تدفین در سایر روزها نیز در مساجد و یا منازل صاحبان عزا مراسم های عزاداری برگزار می شود. در اینجا علاوه بر روزهای سوم و هفتم، روزهای پانزدهم ماه و چهلم تا سالگرد، برای میت مراسم عزاداری برگزار می گردد.
– ساختار قومی و فرهنگی
مردم منطقه مشهد از نژاد آریایی می باشند.(فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور، شهرستان مشهد).
وجود قشر های مختلف جمعیتی در شهرستان مشهد نشان بر مهاجرتهای زیاد وکنترل نشده افراد غیر بومی بوده است که تضادهای فرهنگی زیادی در سطح شهرستان به وجود آوده است.
– پوشش و البسه سنتی
لباسهایی که در قدیم مورد استفاده قرار میگرفته با لباسهای کنونی تفاوتهای چشمگیری داشته است. این لباسها یادآور غنای فرهنگی منطقه میباشد. لباس مردان به نسبت امکانات مالی و موقعیت خانوادگی متنوع بوده است و کلا شامل پیراهن ، تنبان ، جلیتقه ، قبا ، لباده ، کلاه نمدی کرک ، شب کلاه (عرقچین ) شال سر ( مندیل) ، شال کمر ، مچ پیچ و کفشهای آنان شامل گیوه ساده بوده است.
لباس زنان شامل شلیته، شلوار، پیراهن، زیرپوش، شال سر، سربند، کلاهک، عرقچین، چادر، پیچه، ارخالق و …کفشها نیز دستخوش تحولات فراوانی شده مانند کفش ساغری ، کفش طبلکی (ساده ) کفش قندره ، کفش گیوه ، تخت آجین .
متاسفانه در زمان حاضر موفق نشدیم از نسل قدیم و لباسهای آنان تصویری تهیه نماییم. لباسهای تعریف شده سالهاست که مورد استفاده نداشته و حتی محض نمونه هم در خانوارهای مراجعه شده وجود ندارد. علاوه بر مسائل فوق عدم رضایت بانوان در گرفتن عکس با لباسهای مشابه نیز در این امر دخیل بوده است. در حال حاضر پوشش اصلی زنان لباسهای شهری بخصوص چادر و لباسهای مردان هم بلوز و شلوار شهری، به جز مندیل یا شال سر و کمر به طور معدود در مردان مسن، میباشد.
– نتیجه گیری
روستای ازغد یک روستای خان نشین بوده و با هدف زیستی، بناها احداث گردیده اند. مردم مشهد مانند اکثر ایرانیان به زبان فارسی دری که یکی از فروع زبان هندو اروپایی است و ریشه سانسکریت دارد تکلم می کنند.
لباسهایی که در قدیم مورد استفاده قرار میگرفته با لباسهای کنونی تفاوتهای چشمگیری داشته است. این لباسها یادآور غنای فرهنگی منطقه می باشد. لباس ها به نسبت امکانات مالی و موقعیت خانوادگی متنوع بوده است.
به راه انداختن دستجات سینه زنی و زنجیرزنی و مراسم شبیه خوانی از گذشته های دور در روستا انجام می گیرد. این مراسم در میدان مقابل قلعه روستا در کنار مسجد و در داخل مسجد برگزار می گردد. مردم منطقه مشهد از نژاد آریایی و مردم این ولایات کلمات فارسی را بیشتر از هر نقطه کشور به کار می برند.
5- شناخت مسائل اقتصادی ، اجتماعی
– معیشت روستائیان و رشته های اقتصادی در روستا
بررسی و شناخت فعالیتهای اقتصادی روستا در سه بخش کشاورزی، صنایع، خدمات رفاهی
– کشاورزی
– زراعت : زراعت در روستای ازغد شامل کشت های آبی است. سطح زیر کشت آبی نزدیک به 600 هکتار می باشد. به لحاظ جنس اراضی و قابلیت تولید در آنها، در گروه اراضی قرارمی گیرد که برای زراعت آبی و باغداری مناسب است.
منطقه به لحاظ طبیعی از کوههای نسبتا مرتفع تا مرتفع با قلل مدور و بعضا مسطح متشکل از سنگهای آهکی ، دگرگونی ، کنگلومرا و ماسه سنگ و شیل تشکیل شده است. پوشش خاک بسیار کم عمق تا کم عمق و سنگریزه دار است. از محدودیتهای منطقه شیب بسیار تند با فرسایش آبی زیاد و رخنمون های سنگی را میتوان نام برد. منطقه قابلیت متوسطی برای مرتع و حاشیه دره های آب دار مناسب جهت باغات میوه و قلمستان است.
– باغداری : به علت موقعیت خاص روستا به لحاظ قابلیت اراضی و توانایی آن در کشت باغی، باغداری در این روستا بخصوص از سال های قبل رواج بسیار داشته است
در سالهای اخیر کشت غالب شامل گیلاس و آلبالو بوده است. در سال 1372 طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی در این روستا کشت درختان سیب، بادام، زرد آلو، و گلابی مرسوم بوده است. کاهش تنوع و میزان کشت باغی در ارتباط با کمبود آب بوده است.
– دامداری
در روستای ازغد پرورش دام کوچک و بزرگ مانند سایر نقاط روستایی معمول است. مرغ و خروس خانگی نیز جهت مصارف داخلی درروستا نگهداری می شود. در سال 1383 تعداد دام موجود در روستا 1074 راس می باشد که شامل 922 راس گوسفند، 139 راس بز، 13 راس گاو و گوساله میباشد. درآمد حاصل از نگهداری دامها 2250040000 ریال میباشد. این تعداد در سال 1385 کاهش یافته است.
نوع دام
تعداد
هزینه یک راس
کل هزینه
درآمد ناخالص یک راس
درآمد خالص
کل درآمد خالص
درصد
گاو
13
2250000
29250000
4200000
1950000
25350000
6.8718
گوسفند
922
400000
368800000
750000
350000
322700000
87.476
بز
139
350000
48650000
500000
150000
20850000
5.6519
جمع
1074
–
446700000
–
–
368900000
100
همچنین روستا در منطقه ای با قابلیت پرورش زنبور عسل قرار دارد. در سال 1383 در این روستا کندوهای پرورش زنبور عسل 62500000 ریال درآمد داشته اند.
– صنایع ( کارگاهی و دستی)
صنایع کوچک که عمدتاً حالت کارگاهی دارد علاوه بر شهرها قابل استقرار در روستاها نیز می باشد.در این رشته از صنعت بخشی از کار تولید به وسیله ماشین قسمتی دیگر به کمک نیروی بدنی کارگران انجام می شود. صنایعی نظیر بلوک ، تراشکاری، پلاسیتک سازی و … جزء صنایع کوچک به حساب می آیند. در روستای ازغد بر اساس مطالعات انجام شده تنها 10 نفر در بخش صنعت مشغول به فعالیت می باشند که این خود نشان دهنده عدم وجود امکان اشتغال و توسعه در بخش صنعت این روستا می باشد.
– خدمات (درآمدهای متفرقه)
در گذشته درآمد های متفرقه در محیط های روستایی بسیار محدود و اندک بوده است ولی در سال های اخیر به علت توسعه خدمات در روستاها، تعداد این گونه منابع افزایش یافته است. شاغلین در فعالیت های خرده فروشی، نانوایی، شرکت تعاونی، شعبه نفت، خانه بهداشت و حمام را تشکیل می دهند. در بررسی های انجام شده و برداشتهای میدانی، مشخص شد که روستای ازغد دارای خدماتی به شرح زیر می باشد : این روستا دارای یک شعبه نفت به علت عدم وجود تاسیسات گازرسانی می باشد. روستای ازغد دارای ، فروشگاه تعاونی، نانوائی و چند واحد تجاری می باشد. درآمد حاصل از این بخش 7850000 ریال برآورد شده است.
اشتغال و بیکاری : میزان اشتغال نشان دهنده درصدی از جمعیت فعال (عرضه نیروی کار) است که امکان یافتن شغل را داشته است بنابراین اندازه میزان اشتغال جهت نشان دهنده میزان هماهنگی و انطباق عرضه و تقاضای شغل است. عرضه شغل تاثر از میزان امکانات و پتانسیل اشتغالزایی نظام اقتصادی و تقاضای شغل ناشی از عرضه نیروی کار می باشد. هر چه فاصله این دو بیشتر باشد، اندازه میزان اشتغال کمتر و میزان بیکاری بیشتر می باشد. تعداد شاغلین در این روستا طبق آمار شناسنامه آبادی های سال 1375، 123 نفر می باشد.
– تولیدات و محصولات روستا و میزان آنها
محاسبه میزان درآمد خالص و ناخالص محصولات باغی روستای ازغد
نوع محصول
مساحت
راندمان
تولید
قیمت
هزینه درهکتار
هزینه کل
درآمد ناخالص
درآمد خالص
گیلاس
94
3700
347800
5500
4070000
382580000
1912900000
1530320000
سیب
11
13000
143000
2500
6500000
71500000
357500000
286000000
زردآلو
4
7000
28000
5000
7000000
28000000
140000000
112000000
گلابی
3
7750
23250
3000
4650000
13950000
69750000
55800000
آلو
4
3650
14600
4000
2920000
11680000
58400000
46720000
بادام آبی
1
1300
1300
10000
3600000
3600000
13000000
9400000
بادام دیم
6
300
–
10000
600000
–
–
–
گردو
3
1400
4200
15000
4200000
12600000
63000000
50400000
جمع کل
126
1000
126000
–
4178650
526509900
–
–
– سهم بخشهای اقتصادی در ساختار اشتغال
* در دوره های اخیر که فعالیت های گردشگری در ترکیب اقتصادی منطقه غلبه یافته، فرصت های جدیدی برای اشتغال پدید آمده است. ویژگی بارز منطقه گردشگری طبیعی است که با باغ داری درآمیختگی دارد. بنابراین توسعه گردشگری نهایتاً می باید با توسعه باغ داری توام باشد.
* گسترش کالبدی شهر مشهد باعث کاهش فاصله بین شهرهای طرقبه و شاندیز با مشهد شده است. به همین دلیل با وجود گسترش فرصت های شغلی، جمعیت شهرهای مذکور متناسب با توسعه اقتصادی رشد نیافته است. زیرا بسیاری از شاغلین شهرهای فوق در مشهد ساکن هستند.
* در بخش اقتصادی، با وجود نقش بارز دو شهر طرقبه و شاندیز در نظام گردشگری منطقه، مراکز مذکور از سرمایه گذاری لازم برای توسعه و تجهیز تاسیسات و تسهیلات گردشگری کم بهره اند.
* سهم اشتغال در بخش گردشگری بسیار محدود است. به طوری که عملاً این بخش نتوانسته نظام اشتغال منطقه را دگرگون سازد. در حال حاضر اشتغال عمده در هر دو شهر به بخش های صنعت (ساخت) و خدمات غیرگردشگری مربوط است.
* با توجه به حجم گردشگر روزانه، هفتگی و فصلی و نیز تثبیت و گسترش میزان گردشگر، زیربخش های حمل ونقل و خدمات ترانسپورت گردشگر، زیربخش اقامتی، اطلاع رسانی، تولید و فروش صنایع دستی و خانگی، تجهیز مراکز تفریحی، فرهگی و فراغتی و نظایر آن بسیار محدود است.
* حجم سرمایه گذاری های بخش خصوصی اندک است. در همین حد نیز سرمایه گذاران غیربومی نقش مسلط را ایفا می کنند. ساکنین محلی عمدتاً به فروش یا اجاره باغات تحت تملک خود می پردازند و در غیر این صورت به کارگری در مراکز خدمات گردشگری اکتفا می کنند.
* این روند باعث تشدید فاصله گروه های درآمدی در میان ساکنین محلی هردو شهر شده که آثار اجتماعی و فرهنگی زیان باری به دنبال داشته است.
* فرآیند سرمایه گذاری در منطقه زمینه های احداث رستوران ها، احداث ویلاها و خانه های ییلاقی و در برخی موارد ایجاد مجتمع های اقامتی، پذیرایی را شامل می شود. در این موارد نقش سرمایه گذاران محلی بسیار ضعیف است.
* فقدان برنامه ریزی هدفمند برای جلب مشارکت ساکنین محلی، فقدان نقش برای شهرهای طرقبه و شاندیز، عدم بهره گیری از قابلیت تعاونی های محلی در زمینه خدمات گردشگری و نظایر آن، مهم ترین عامل در عدم مشارکت ساکنین محلی در فرآیند سرمایه گذاری و اشتغال شهری شده است.
– مالکیت (اراضی کشاورزی ، مسکن)
مالکیت اراضی در روستای ازغد بیشتر به صورت شخصی می باشد که شامل باغ ها و منازل مسکونی می شود، با این حال مالکیت اراضی در این روستا را می توان در 4 دسته خصوصی، دولتی، وقفی وعمومی ذکر نمود. نقشه مقابل نشان دهنده نوع و سطح مربوط به هر کدام از انواع مالکیت می باشد.
– مالکیت خصوصی: قسمت عمده این مالکیت شامل اراضی باز داخل بافت و واحدهای مسکونی میباشد. فضای تجاری در این روستا مساحت کمی دارد. مالکیت خصوصی 8/67 درصد از فضای روستا را به خود اختصاص می دهد. این گروه از مالکیت بیشترین سهم از وسعت محدوده خدماتی روستا را بخود اختصاص می دهند.در جدول شماره 21مساحت و درصد انواع کاربریهای خصوصی به تفکیک ارائه شده است. این مالکیت بیشترین نوع را در روستا تشکیل میدهد.
مساحت و درصد کاربریهای خصوصی به تفکیک
کاربریهای خصوصی
مساحت به مترمربع
درصد
مسکونی
54660
95
تجاری
224
4/0
اراضی خالی داخل بافت
1200
1/2
پذیرایی و اقامتی
110
2/0
صنایع غیرمزاحم
72
1/0
باغات
1260
2/0
جمع
57526
100
مالکیت دولتی : این مالکیت در روستا شامل مدارس روستا ، خانه بهداشت و سایر فضاها مانند اراضی میراث فرهنگی میباشد. این مالکیت 5/7 درصد از سطح محدوده خدماتی روستا را شامل میگردد.
مساحت و درصد کاربریهای دولتی به تفکیک
کاربریهای دولتی
مساحت به مترمربع
درصد
آموزشی
3086
48
خانه بهداشت
2172
34
مخابرات
648
10
اداری
135
1/2
محدوده میراث فرهنگی
350
5/5
جمع
6391
100
– مالکیت وقفی:
این مالکیت شامل مسجد و حسینیه روستا می شود. این مالکیت با وسعت 1800 مترمربع , 1/2 درصد از سطح روستا را در بر می گیرد.
– مالکیت عمومی:
این گروه مالکیت شامل مساحت شبکه معابر ، ، و فضای سبز روستا می شود. این کاربری ها با وسعت 19092 مترمربع, 5/22 درصد از سطح محدوده خدماتی روستا را شامل می گردند.
بیشترین سطح را در این گروه از مالکیتها کاربری شبکه معابر به خود اختصاص میدهد .
مساحت و درصد کاربریهای عمومی به تفکیک
کاربریهای عمومی
مساحت به مترمربع
درصد
شبکه معابر
292
2
فضای سبز
18800
98
جمع
19092
100
– مدیریت و نحوه اداره روستا
نفوذ بوروکراسی دولت در دهات پس از اصلاحات ارضی سال 1341 شدت گرفت. ظاهرا هدف از اصلاحات ارضی تضضعیف قدرت مالکان در مناطق روستایی و تحکیم پایه های قدرت شاه سابق از طریق نفوذ دستگاه اداری مرکزی در روستا بود. اگر چه اصلاحات ارضی به حذف مالکان از ده نیانجامید، اما برای مدت کوتاهی سبب تضعیف قدرت سیاسی طبقه مالک و عوامل آنها در سطح روستا شد.
قبل از اصلاحات ارضی جامعه ده را میتوان یک جامعه قشربندی شده با سلسله مراتب پیچیده ای از نفوذ و قدرت به شرح زیر توصیف کرد:
الف – کدخدا ، مباشر و سایر عوامل محلی که در خدمت مالک بودند.
ب- دهقانان مرفه (تمام سربنه ها و گاوبندها)
ج- سوداگران روستایی (مغازه داران، معامله گران، رباخواران ).
د- دهقانان صاحب نسق
و- خوش نشینان ( کارگران کشاورزی ) (ازکیا، 1370 ،239-240 )
در گذشته روستا دارای خان بوده است که هر کدام از خان بعد از مرگش در همان محل زندگی اش به خاک سپرده میشده است به همین دلیل در کل روستا قبرهایی به طور پراکنده که وجهه تاریخی دارد به چشم می خورد.
در ازغد نیز بعد از شکل گیری تحول سیاسی آن زمان موسوم به انقلاب سفید، انجمنی برای اداره امور روستا و رسیدگی به مشکلات آنجا تشکیل گردید. اعضا این انجمن توسط بخشداری منصوب می گردیدند. این انجمن پس از مدتی به خانه انصاف تغییر نام داد. معتمدین روستا نیز در تصمیم گیریهای این مجمع نقش مهمی داشتند.
پس از وقوع انقلاب اسلامی تا 8 سال قبل از سوی سازمان جهاد سازندگی نمایندگانی به روستا اعزام می شدند. سپس در مسجد روستا با نظر مردم شورای معتمد ده انتخاب گردیده و مدیریت روستایی تحت نظر دولت به کار می پرداخت.
از دو دوره قبل انتخابات شورای اسلامی روستایی تشکیل گردید که اعضا آنها توسط مردم و با رای گیری انتخاب میشدند.
دهیار توسط اعضا شورا انتخاب می گردد و وظیفه پیگیری و اجرای تصمیمات شورا را دارد. شورای غیر رسمی معتمدین در سلسله مراتب قدرت نقش بسیار مهمی در تمامی دوران حیات روستا داشته است. در حال حاضر نیز نقش شورای اسلامی روستا بیشتر از نوع اجرایی، هماهنگی و پیگیری امور است.
روستای ازغد در طرح شهرستان مشهد به لحاظ سطح بندی خدماتی به عنوان روستای وابسته در سطح ششم قرار گرفته است. این روستا در نظام سلسله مراتبی سطح بندی تحت پوشش شهر مشهد واقع شده است. شهر مشهد به عنوان مرکزیت ناحیه این سلسله مراتب را مدیریت می نماید. روستای ازغد تحت تاثیر و تابع وقایع تاریخی و سیاسی شهر مشهد بوده است.
– نتیجه گیری
پس از وقوع انقلاب اسلامی تا 8 سال قبل از سوی سازمان جهاد سازندگی نمایندگانی به روستا اعزام میشدند. سپس در مسجد روستا با نظر مردم شورای معتمد ده انتخاب گردیده و مدیریت روستایی تحت نظر دولت به کار میپرداخت.
از دو دوره قبل انتخابات شورای اسلامی روستایی تشکیل گردید که اعضا آنها توسط مردم و با رای گیری انتخاب میشدند. دهیار توسط اعضا شورا انتخاب میگردد و وظیفه پیگیری و اجرای تصمیمات شورا را دارد. روستای ازغد تحت تاثیر و تابع وقایع تاریخی و سیاسی شهر مشهد بوده است.
– جمعیت روستا
تعداد جمعیت وخانوار روستا در سال های مختلف سرشماری
سال
تعداد جمعیت
تعداد خانوار
متوسط بعد خانوار
1345
970
243
4
1355
925
242
3.8
1365
1001
250
4
1373
764
191
4
1375
526
131
4
1383
509
171
3
1385
447
140
3.2
– دهه 55-45 : در طی دهه 55-45 با کاهش جمعیت مواجهیم و تعداد جمعیت از 970 نفر به 925 نفر می رسد. تعداد خانوار نیز کاهش یافته و از 243 خانوار به 242 خانوار رسیده است تعداد بعد خانوار به طور نامحسوسی کاهش یافته واز 4 به 3.8 رسیده است.
– دهه 65-55 : در حد فاصل سال های 1355 تا 1365 با افزایش جمعیت و متعاقب آن خانوار مواجهیم. تعداد جمعیت از 925 نفر به 1001 نفر رسیده است. تعداد بعد خانوار علی رغم رشد محسوس جمعیت در این دهه اقزایش کمی داشته است و از 8/3 نفر به 4 نفر رسیده است.
– دهه 75-65 : در طی این دهه تعداد جمعیت از 1001 نفر به 526 نفر کاهش یافته است. علی رغم کاهش شدید جمعیت در این ده سال بعد خانوار ثابت مانده و تغییری نداشته است.
کاهش جمعیت جمعیت از سال 1375 ادامه داشته تادر سال 1385 به 447 نفر رسیده است. در پی این کاهش جمعیت بعد خانوار از 4درسال75 به 3.2 درسال 85کاهش یافته است. کاهش بعد خانوار بیش از آنکه به فرهنگ کنترل موالید مربوط باشد، ناشی از مهاجرت خانوارهای جوان و در سن باروری از روستا به شهرمی باشد. تعداد و درصد جمعیت در گروه های مختلف سنی ارائه شده است.
جمعیت روستای ازغد بر اساس گروه های سنی
شرح
گروه های سنی(سال 1375)
جمع
درصد از کل جمعیت
14-0
64-15
65+
زن
97
151
23
271
51.52
مرد
90
140
25
255
48.48
جمع
187
291
48
526
100
درصد
35.6
55.3
9.1
100
–
جمعیت و نرخ رشد آن در روستای ازغد
سال
تعداد جمعیت
تعداد خانوار
متوسط بعدخانوار
نرخ رشد
1345
970
243
4
0.5-
1355
925
242
3.8
0.8
2-
1365
1001
250
4
6.2-
1373
764
191
4
4-
–
1383
509
171
3
در سال 1375 تعداد جمعیت روستا 526 نفر می باشد. از این تعداد 271 نفر زن و 255 نفر مرد می باشند. نسبت جنسی روستا بدین ترتیب عدد 88.5 نفر را نشان می دهد.
نرخ رشد طبیعی و مطلق روستای ازغد طی دوره 10 ساله (83-73)
سال
جمعیت کل
( نفر )
جمعیت میانه
( نفر )
تعدادمتولدین
( نفر )
تعداد مرگ ومیر( نفر )
نرخ رشد طبیعی( درصد )
نرخ رشدمطلق
( درصد )
نرخ مهاجرت
( درصد )
1373
764
743.5
5
5
0
–
–
1374
723
695
11
4
1
5.4
6.4-
1375
667
644
9
4
0.8
7.7-
8.5-
1376
621
626
3
8
0.8-
6.9-
7.7-
1377
630
620
10
4
1
1.4
0.4
1378
609
604
10
1
1.5
3.3-
4.8-
1379
599
595
5
3
0.3
1.6-
1.9-
1380
591
559
4
6
0.4-
1.3-
1.7-
1381
526
550
9
6
0.5
11-
11.5-
1382
573
541
10
9
0.2
8.9
8.7-
1383
509
–
–
–
–
11.2-
–
میانگین دوره
–
618
7
5
0.3
0.4-
4.3-
جمعیت با سواد
در سال 1375 تعداد جمعیت 6ساله و بیشتر در این روستا 482 نفر بوده است. تعداد افراد با سواد نیز 352 نفر گزارش شده است. براین اساس و باتوجه به فرمول فوق نرخ باسوادی 73.02 درصد محاسبه گردیده است. این میزان برای مردان 45.45 درصد و برای زنان 54.54 درصد محاسبه شده است. جدول شماره 11 شاخص های سواد در روستای ازغد را نشان می دهد. در این جدول نرخ باسوادی مردان و زنان در جمعیت بالای 6 سال گروههای مردان و زنان نیز سنجیده شده است. نرخ باسوادی مردان در میان مردان 6 ساله و بالاتر 69 درصد و نرخ باسوادی زنان در میان زنان 6 ساله و بالاتر 76.8 درصد برآورد گردیده است.
شاخص های سواد در سال 1375
جمعیت 6 ساله و بیشتر
جمعیت با سواد
نسبت باسوادی
مرد
232
160
69 درصد
زن
250
192
8/76 درصد
جمع
482
352
73 درصد
– نتیجه گیری
در مبحث جمعیت نتایج زیر بدست آمده است:
– کاهش تعداد جمعیت روستا در سال 1383 نسبت به سال 1373 با نرخ رشد 4/0- درصد.
– نرخ رشد طبیعی روستا در سال تهیه طرح 3/0 درصد برآورد شده است. نرخ رشد مطلق و مهاجرت منفی بوده و به ترتیب 0.4- درصد و 4.3- درصد برآورد شده است. مطابق آمار در دسترس از سال 1373 تا سال 1383 تعداد جمعیت روستا رو به کاهش بوده و از 764 نفر به 509 نفر کاهش یافته است.
– درآمد خوانوارها
محاسبه درآمد سرانه دامداری سال 1383
سالانه
ماهانه
جمعیت
512
720507.8
60042.3177
خانوار
143
2579720
214976.69
محاسبه درآمد سرانه از کل بخشهای اقتصادی در سال 1383
سرانه ماهیانه
سرانه سالیانه
جمعیت
509
1175314
14103772
خانوار
171
2297480
27569766
در آمد بخشهای مختلف اقتصادی در سال 1383
نام بخش
درآمد هر بخش
(ریال)
درصد
سرانه هر نفر
(ریال)
سرانه هر خانوار
(ریال)
باغداری
2250040000
47.7
9262141
13158128
دامداری
2250040000
47.7
9262141
13158128
کندوی عسل
62500000
1.3
122789
365497
صنعت
144000000
3.1
282907
842105
خدمات
7850000
0.2
15422
45906
جمع کل
4714430000
100
14103772
27569766
– مشکلات اقتصادی و اجتماعی روستا
– نقاط ضعف روستا در بخش کشاورزی
– اعمال قانون ارث و تبدیل اراضی کشاورزی به قطعات کوچکتر.
– کمبود اراضی کشاورزی سبب کاهش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی و بیکاری در روستا گردیده است.
– سطح پایین تکنولوژی و اطلاعات کشاورزی و نیروهای متخصص و آموزش دیده، که سبب گردیده تا همچنان به شیوه سنتی به بهره برداری ادامه دهند.
– تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تخریب آنها.
– عدم وجود امکانات کشاورزی از قبیل کود، سم ، بذر و ماشین آلات.
– مهاجرفرستی و خالی شدن روستا از نیروی کار .
– اراضی باغی در نهایت توسعه خود قرار دارند و به دلیل محدودیت در امکان توسعه سطح آنها در آینده توسعه روستا منوط به تامین سایر منابع معیشتی است.
– کاهش درآمد بخش دامداری نسبت به سال 1383 .
– رشد بخش خدمات از 2/0 درصد در سال 1383 به 5/1 درصد در سال 1385و کاهش توجه به سایر بخشها .
– نقاط ضعف روستا در بخش صنعت
– کمبود نیروی انسانی متخصص .
– کم توجهی به نیازها و امکانات صنایع روستایی.
– درامد زایی بخشهای اغداری و دامداری و کم توجهی به بخش صنعت
– نقاط قوت روستا در بخش کشاورزی
– وجود رودخانه و بارش کافی و منابع چاه عمیق متعدد با آبدهی مناسب و اراضی مستعد در منطقه
– وجود گیاهان دارویی قابل استفاده در صنایع دارویی.
– توجه به پرورش زنبور عسل با توجه به طبعیت منطقه .
– نقاط قوت روستا دربخش دامداری
– وجود مراتع غنی در اطراف روستا.
– توان تبدیل دامداری های سنتی به مدرن.
– نقاط قوت روستا در بخش صنعت
– تعداد زیاد دام میتواند در تامین مواد اولیه صنایع دستی که عمدتا قالی بافی است پایه ای محکم باشد.
– صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات در ارتباط با تولیدات باغی .
– نقاط قوت روستا در بخش خدمات
در ارتباط با بحث گردشگری و پذیرش توریست در روستا ، یکی از مشاغلی که ایجاد شده است ، اجاره منازل به اینگونه افراد است. قطعا جهت تامین نیاز گردشگران واحدهای تجاری و رستورانهای متعدد و خدمات رفاهی ایجاد خواهند گشت. اقتصاد روستا توان پذیرش این تحول را داراست.
– جمع بندی
این بخش در ایجاد فرصت های شغلی توانایی بسیار خوبی دارد. اما سهم این بخش در اقتصاد روستا نشان دهنده جایگاه مهم آن از نظر کسب درآمد است. شناسایی توانمندیهای بالقوه آن در افزایش ارزش افزوده این بخش مهم است.
– زمینه یابی صنایع دستی مانند قالیبافی با حمایت از تولید کننده .
– توان ایجاد صنایع جانبی دامداری که موجب بالا رفتن ارزش افزوده فرآورده های دامی میگردد.
– ایجاد صنایع وابسته به تولیدات کشاورزی مانند صنایع بسته بندی که در بالا بردن ارزش افزوده اقلام صادراتی مانند گردو و بادام موثر است.
– حمایت از کشاورزان با ایجاد صنایع تبدیلی وابسته به کشاورزی در قالب شرکتهای تعاونی تولید که سود ناشی از آن به کشاورزان برگردد.
– موقعیت مناسب منطقه به لحاظ وجود مراتع و گلهایی که در تولیدی عسل موثرند و علاوه برآن منظر و دیدی توریست پسند بوجود می آورند.
فهرست مطالب
1- شناخت موقعیت و ویژگیهای استقرار روستا 1
– موقعیت سیاسی ، جغرافیایی روستا و چگونگی استقرار آنها 2
– بررسی راههای ارتباطی 3
– بررسی و معرفی شهرها و روستاهای همجوار 4
– بستر استقرار روستا 4
2- شناخت تاریخچه روستا 5
– قدمت روستا 6
– وجه تسمیه 6
-بناهای تاریخی 6
– سابقه سکونت و تاریخچه رشد و تحول 9
3- شناخت محیط طبیعی 9
– عناصر شاخص طبیعی در اطراف روستا 10
– باد ، بارش ، تابش ، دما 11
_توپوگرافی و پوشش گیاهی 12
– جاذبه های محیط طبیعی 14
– بررسی شیب و دفع آبهای سطحی 15
_منابع آب، روشهای حفاظت و ذخیره آب 16
– اقلیم و پهنه بندی های اقلیمی 17
– کشت ، خاک و زمین 19
4- شناخت ویژگیهای انسانی 20
– دین و مذهب 21
– آداب ، رسوم و زبان و گویش محلی 21
– گویش 21
– آئین ها و مراسم محلی 22
– ازدواج و تشکیل خانواده 22
– عزاداری های ماه محرم 23
– عزاداری و سوگواری 23
– ساختار قومی و فرهنگی 24
– پوشش و البسه سنتی 24
– نتیجه گیری 25
5- شناخت مسائل اقتصادی ، اجتماعی 26
– معیشت روستائیان و رشته های اقتصادی در روستا 27
– صنایع ( کارگاهی و دستی) 28
– خدمات (درآمدهای متفرقه) 29
– تولیدات و محصولات روستا و میزان آنها 30
– سهم بخشهای اقتصادی در ساختار اشتغال 31
– مالکیت (اراضی کشاورزی ، مسکن) 32
– مدیریت و نحوه اداره روستا 34
– نتیجه گیری 36
– جمعیت روستا 37
جمعیت با سواد 41
– نتیجه گیری 41
– جمع بندی 45
26