موضوع: بررسی روش ها و علل خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390
Study of methods and causes of Suicides resulting in death referred to the coroner Kermanshah in 1390
بیان مساله:
خودکشی1، اقدامی آگاهانه در آزار به خود است که به مرگ منتهی می شود (آموز و اپل بی2، 2001). براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی(سازمان بهداشت جهانی3، 2003)، اقدام به خودکشی عبارت است از عملی که در آن شخص عمدی و بدون مداخله دیگران رفتاری غیر عادی مثل خود آسیب زنی یا خوردن یک ماده به میزان بیشتر از مقدار تجویز شده برای درمان را انجام می دهد و هدف وی تحقق تغییرات مورد انتظار خود است.
در زبان انگلیسی برای نخستین بار در سال 1642 میلادی، واژه خودکشی بر پایه کلمات لاتین SUI و CADER به ترتیب به معنای خود و کشتن ابداع گردید (مینویز4، 2009). مطابق با نظریه ادوین اشنایدمن خودکشی با نیازهای برآورد نشده یا ناکام، احساس درماندگی و ناامیدی، تعارض های دوگانه بین ماندن و تحمل استرس غیرقابل تحمل و نیاز به فرار رابطه دارد (کاپلان و سادوک5، 2009).
براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (سازمان بهداشت جهانی، 2003) خودکشی را سیزدهمین علت مرگ در جهان و سومین علت منجر به مرگ در گروه سنی 15 تا 34 سال گزارش کرده است. خودکشی یکی از ده علت اصلی مرگ در بیشتر کشورهای دنیا (باررو6، 2008) و هشتمین علت اصلی مرگ در ایالات متحده آمریکا است که سالانه باعث مرگ سی هزار نفر می شود (من7، 2002).
شیوع خودکشی در کشورهای مانند سوییس، آلمان و ژاپن، اتریش و اروپای شرقی که کمربند خودکشی نامیده می شود، حدود 25 در 100 هزار نفر گزارش شده است. خودکشی در سوئد، 45 در صد هزار نفر و در مجارستان 58 در صد هزار نفر است (بختیاری، 1390). و میانگین سالانه خودکشی در ایران 4/26 زن در هر 100000 زن و 10 مرد در هر 100000 مردمی باشد (قلی پور، 1390). خودکشی در ایران از اکثر کشورهای غربی پایین تر است ولی از سایر کشورهای خاورمیانه بالاتر است (عیسایی و ماهی، 1390). استان ایلام با 94/28 در هر صد هزار مرگ ناشی از خودکشی، یک منطقه ی پرخطر به شمار می رود. در استان، شیوع خودکشی، روند فزاینده ای دارد. این استان به ویژه در سال های اخیر (سالهای 1375 تا 1382) از میزان بالای خودکشی در زنان، به ویژه در سنین 29-20 سال برخوردار بوده و میزان های خودکشی در این استان برای زنان 4/26، و برای مردان 10 به ازای هر صد هزار نفر گزارش گردیده است(بختیاری، 1390). و برخلاف الگوی جهانی، که در آن مردان سه برابر خودکشی موفق می کنند، زنان بیشتر از مردان بر اثر اقدام به خودکشی فوت می کنند؛ به ویژه آن که آنان از روش خودسوزی بیش از سایر روش ها استفاده می کنند (اینویو و همکاران، 2007).
خودکشی و اقدام به خودکشی را می توان به عنوان پدیده های پیچیده روانی در نظر گرفت که تحت تاثیر متقابل عوامل شخصیتی و محیطی قرار دارند (منن8 و همکاران، 1999). می توان از میان عوامل فردی متغیرهای سن، جنسیت و وضعیت تاهل و از میان عوامل محیطی، زمان و مکان یا در دسترس بودن وسیله خودکشی نام برد که نقش تعیین کننده ای بر روی تصمیم فرد برای خودکشی و یا اقدام به آن دارد (رضاییان، 1388). اختلالات روانی به خصوص افسردگی، سوء مصرف مواد مخدر، از مهم ترین علل زمینه ساز اقدام به خودکشی هستند (ری9، 2000). خودکشی در موقعیت هایی از قبیل مشکلات خانوادگی، مرگ، بیماری های طبی مزمن و استرس های عمده مثل سوء استفاده های جنسی و ورشکستگی و شکست عاطفی با فراوانی بیشتری مشاهده می شود (کاپلان و سادک، 2009). چون عوامل تعیین کننده احتمال خودکشی یک شخص پیچیده هستند، الگویی که هم آسیب پذیری شخصی و هم عوامل انعطاف پذیری را شامل می شود، موجه تر بنظرمی رسد(ساراسون وساراسون، 2005؛ ترجمه نجاریان و همکاران، 1390).
معمولاً افرادی که اقدام به خودکشی می کنند دارای برخی خصوصیات رفتاری مشترک هستند؛ اغلب در سطح اقتصادی پایین جامعه قرار دارند یا دچار افسردگی می باشند. اضطراب مزمن، افسردگی و تهدید به خودکشی از نشانه های مهم رفتاری هستند که منجر به خودکشی می شوند. این افراد اغلب تصور می کنند که با مشکل بزرگ و غیر قابل تحمل روبه رو هستند که تنها چاره باقی مانده مرگ است (شاو10 و همکاران، 2005؛ قمری گیوی و همکاران، 1389).
رفتار خودکشی نتیجه تعامل پیچیده عوامل پزشکی-اجتماعی و خانوادگی می باشد. تغییرات اجتماعی ممکن است با افزایش خودکشی جوانان مرتبط باشد عبارتند از عوامل افزایش دهنده ی افسردگی کودکی، کاهش ثبات خانوادگی، و افزایش دسترسی به سلاح (قمری گیوی و همکاران، 1389).
یکی از نکات مهم در شناسایی و تعیین خطر خودکشی از نظر بالینی وجود دارد انتخاب شیوه خودکشی می باشد (فیض الهی، 1390). بعنوان مثال افرادی که شیوه خودکشی مرتبط با سیستم تنفسی همچون حلق آویزی را انتخاب می کنند نسبت به سایر افراد روش کشنده تری را برای مردن انتخاب می کنند (فیض الهی، 1390). و یا انتخاب شیوه خودکشی با آتش (خودسوزی) می تواند ناشی از انتخاب اتش به منظور بیان اعتراض و جلب توجه عمومی و یا نشان دادن خشم فرد باشد (فلاحی، 1390).
بررسی ها نشان می دهند که از لحاظ آماری مردان و زنان در به کار بردن شیوه های خودکشی با یکدیگر متفاوتند، شایع ترین روش های انجام خودکشی در ایران به ترتیب حلق آویزی، خودسوزی، خودکشی به شیوه مسمومیت و خودکشی با سلاح گرم می باشد (حسینی پور،1390). در کشورهایی که سلاح گرم به سهولت در دسترس افراد می باشد، اغلب خودکشی ها توسط اسلحه گرم اتفاق می افتد، به عنوان مثال در کشور آمریکا در سال 2001 و 2005 به ترتیب 49% و 52% از خودکشی ها با استفاده از سلاح گرم انجام شده است (ایاسه، 1390؛ ایار، 1390).
بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که روش ها و علل خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390 چه هستند؟
اهمیت و ضرورت:
در اهمیت پژوهش حاضر می توان گفت یکی از کارهای اساسی تمدن آن بوده که در انسان صرفه جویی را به جای آزمندی ، استدلال را به جای تعدی و غصب حق ، مراجعه به محکمه را به جای کشتن و اندیشه را به جای خودکشی برگزید (ابهری ،1380 ). چند سالی است که میزان خودکشی جوانان خصوصا مردان 15تا24روبه افزایش بوده است. در میان مردان خودکشی پس از تصادفات و قتل سومین علت عمده مرگ و میر به شمار می رود. در طول پنجاه سال گذشته میزان خودکشی در میان نوجوانان به شدت افزایش یافته و به سه برابر این میزان در سال 1970رسیده است(ساراسون11 و ساراسون،2005؛ ترجمه نجاریان و همکاران، 1390).
نرخ خودکشی در ایران در این چند سال اخیر در حال رشد است به طوری که نرخ رشد از سال ۸۸ تا ۸۹ به میزان ۱۷ درصد و در طول سال ۸۹ تا ۹۰ به میزان ۹.۴ درصد بوده است. هرچند نرخ میانگین خودکشی در ایران به نسبت سایر کشورها در حد پایینی قرار دارد، اما افزایش سالانه آن زنگ خطری است که نیاز به تحقیق و پژوهش در این زمینه را ضروری می سازد(میرموسوی، 1390).
بنابراین، خودکشی به عنوان یکی از صور آسیب و کج روی های اجتماعی معضلی است که همه جوامع اعم از پیشرفته و در حال توسعه با آن مواجه هستند و افزایش نرخ خودکشی نگرانی فراینده ای را برای جوامع امروز به همراه آورده است. تردیدی نیست که از جمله عواملی مهمی که به مطالعه در زمینه خودکشی ابعادی به مراتب گسترده تر از پیش داده است افزایش میزان آن در سطح اغلب کشور های دنیا به ویژه چند دهه اخیر می باشد و آمارها حکایت از این دارد که ایران را نیز باید در ردیف این کشور ها قرار داد. در مورد این که چه عوامل و شرایطی باعث می شود تا فکر خودکشی در یک فرد بروز پیدا کند و چگونه و تحت تاثیر چه عواملی این افکار قوت یافته و زمینه اقدام عملی به خودکشی و آسیب زدن به خود را ایجاد نماید، اغلب پژهشگران و صاحب نظران به دو دسته از عوامل اشاره می کنند: عوامل زمینه ساز مانند وجود بی ثباتی و مشکلات طولانی در خانواده و ابتلای نوجوان به اختلالات روانی و عوامل اشکار ساز، مانند مشکلات و بحران های تربیتی و انضباطی، وجود تعارض در روابط بین فردی، درگیری با والدین ویا همسالان ، طرد شدن مشکلات تحصیلی، داغدیدگی و از دست دادن ها، درگیری های عاطفی و جدا شدن از افراد مورد علاقه ،داستان های عاطفی و خود کشی دوستان و نزدیکان و در کنار این دو دسته عوامل اصلی در مورد خودکشی، عوامل دیگری نیز مطرح است که به آن ها عوامل خطرزا12 گفته می شود از جمله این عوامل که در تحقیقات امده است: سن و جنس ، افسردگی و اختلالات سلوک ، سو مصرف دارو و مواد، عزت نفس پایین و ناامیدی و درماندگی، تنهایی و احساس گناه را می توان برشمرد. در خصوص سن پژوهشگران اشاره می کنند، اقدام به خود کشی تا 12 سالگی تقریبا نادر است، لیکن از حدود 12 سالگی به بعد هم زمان با تحولات مربوط به بلوغ و رشد توانایی ها ذهنی و شناختی رشد قابل توجهی در آمار اقدام به خودکشی دیده می شود؛ به نحوی که در اغلب جوامع یکی از عوامل خطر برای اقدام به خودکشی داشتن سن 15 تا 24 سال می باشد. نکته مهم این است که نحوه ارزیابی انسان ها از موقعیت های فشار زا و چگونگی مقابله آنان با فشار روانی متفاوت می باشد و رفتارها و پاسخ افراد در این موقعیت ها بستگی به مهارت های مقابله ای و حمایت اجتماعی موجود از آن ها دارد. در خودکشی، جز لاینفک فشار روانی غیر قابل تحمل است؛ یعنی محرک همیشگی خودکشی، درد روانی تحمل ناپذیر است. اقدام کنندگان به خودکشی نمی خواهند بمیرند بلکه میخواهند به درد و رنجی که آن هارا از پای در آورده است، خاتمه دهند. مقابله به عنوان مکانیزمی جهت مهار اثر استرس و برخورد با منابع فشار روانی الگو های متفاوتی دارد (کدیور و زاهدی،1386).
با توجه به نمونه های ذکر شده در بالا و با توجه به گستردگی دامنه عوامل مختلف فردی و اجتماعی موثر در خودکشی، در این پژوهش سعی شده است که روش ها و علل پرداختن به خودکشی هایی که منجر به فوت شده را در شهر دماوند در سال 1390 مورد بررسی قرار گیرد.
پیشینه پژوهش
پژوهش های داخلی
شاکری و جعفری زاده (1391) پژوهشی با هدف بررسی علل مرتبط با خودکشی های موفق در استان فارس انجام دادند. در یک مطالعه مقطعی تعداد 934 جسد ارجاع شده به اداره کل پزشکی قانونی استان فارس که خودکشی به عنوان علت فوت در آنها محرز گردیده بود، در یک بازه زمانی 5 ساله مورد بررسی قرار گرفت و پس از تکمیل پرسشنامه ها و استخراج اطلاعات، داده ها توسط نرم افزار SPSS ویرایش 19 تجزیه و تحلیل گردید. بر اساس نتایج حاصل از مطالعه حاضر، شایع ترین علت خودکشی ابرازی توسط اولیاء دم، اختلالات روحی و روانی (31.3 درصد) بوده است.
مصطفی زاده، مصری، فرزانه (1389) پژوهشی با هدف بررسی نقش عوامل موثر در اقدام به خودکشی مجدد انجام دادند. ر این مطالعه مورد شاهدی، 19 بیمار با سابقه اقدام به خودکشی و 54 بیمار بدون این سابقه از بین بیمارانی که به دنبال مسمومیت با مواد دارویی در ماه های شهریور، مهر و آبان سال 1388در مراکز مسمومین بیمارستان های آموزشی درمانی تهران بستری بودند، انتخاب شدند. دو گروه از نظر سن، جنس و درجه سطح هوشیاری مشابه سازی شدند. همه آنها دارای کاهش سطح هوشیاری ناشی از مسمومیت های دارویی بودند. وضعیت دموگرافیکی، ویژگی های ماده دارویی مصرف شده، سابقه بیماری های قبلی و سابقه مصرف مواد غیرقانونی ثبت شد. برای مقایسه دو گروه از آزمون کای دو استفاده شد. نتایج نشان داد که سابقه قبلی اقدام به خودکشی با نوع ماده دارویی منجر به کاهش سطح هوشیاری، ارتباط معنی داری داشت (P=0.04). سابقه بیماری روحی – روانی (100 درصد، P<0.01)، متوسط تعداد قرص مصرف شده (40 عدد)، فاصله زمانی بین مصرف دارو و رسیدن نیروهای اورژانس به محل (4±2.1 ساعت)، شرح حال مسمومیت عمدی توسط خود بیمار (Self Poisoning) (100 درصد، P=0.001)، اصلاح نشدن سطح هوشیاری بعد از اقدامات اولیه اورژانس (51 درصد، P=0.02) و نیاز به مراقبت های درمانی بعدی و پیشرفته (37 درصد، P=0.013) در بیماران با سابقه اقدام به خودکشی قبلی در مقایسه با گروه شاهد بیشتر بود.
رضاییان، شریفی، فروتنی، معظم، (1389) پژوهشی با هدف شناخت برخی از عوامل خطر خودکشی و اقدام به خودکشی در استان ایلام و جهت عملکرد آن انجام دادند. یافته ها نشان می دهد که اقدام در فصل بهار، استفاده از روش دار زدن، اسلحه گرم و خودسوزی به طور معنی داری باعث افزایش و متاهل بودن، در گروه سنی 40-49 سال قرار داشتن، استفاده از سم و قرص به طور معنی داری باعث کاهش احتمال ارتکاب به خودکشی در مقایسه با اقدام به خودکشی می شود.
قاضی طباطبایی و بخشی (1386) پژوهشی با هدف مدل بندی ساختاری عوامل تبیین کننده آسیب پذیری از خودکشی در میان دانشجویان دانشگاه های ایران انجام دادند. این مقاله در یک تحلیل ثانویه با به کار بستن مدل معادلات ساختاری و استفاده از نرم افزار لیزرل، مدل تبیینی آسیب پذیری از خودکشی در میان دانشجویان کشور را مورد آزمون قرار داده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که دو مسیر علی به کار رفته در این مدل، مجموعاً 58 درصد از واریانس آسیب پذیری از خودکشی در میان دانشجویان کشور را تبیین می کند. مسیر اول بیانگر آن است که افسردگی همراه ناگواری های سخت در زندگی، موجب ایجاد احساس ناامیدی در فرد و افزایش آسیب پذیری از خودکشی در او می شود؛ و مسیر دوم موید آن است که تند خویی و پرخاشگری احتمال انجام رفتار های تکانشی در هنگام عصبانیت و در نهایت آسیب پذیری از خودکشی را در میان دانشجویان افزایش می دهد.
حسین پور و همکاران (1383) پژوهشی با هدف بررسی علل اقدام به خودکشی نوجوانان ارجاع شده به بیمارستان گلستان اهواز در سال 80-79 انجام دادند. جامعه آماری در این پژوهش، کلیه نوجوانان اقدام به خودکشی در سنین11 تا 19 ساله شهرستان اهواز، تعداد نمونه 52 مورد شامل 23 پسر و 29 دختر و مکان پوهش بیمارستان گلستان اهواز از فاصله 6 ماه از ابتدای اسفند 79 لغایت پایان مرداد ماه ۸0 بوده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که علت خودکشی در نمونه مورد تحقیق مشکلات عاطفی- ارتباطی و جنسی- جسمانی- روانی هستند. علت 46درصد خودکشی نوجوانان عامل عاطفی- ارتباطی و علت 12. 6درصد خودکشی در این گروه سنی عامل جنسی-جسمانی-روانی است.
خزایی و پرویزی فرد (1382) پژوهشی با هدف بررسی ویژگی های جمعیت شناختی و ارزیابی وضعیت روانی اقدام کنندگان به خودکشی انجام دادند. این مطالعه یک طرح توصیفی – مقطعی است که در اجرای آن 301بیمار (170 زن و 131 مرد) که به مراکز بیمارستانی عمومی (سینا و امام خمینی (ره( ) تبریز به دلیل اقدام به خودکشی ارجاع شده بودند، به روش نمونه گیری آسان انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه مشخصات جمعیت شناختی، مصاحبه بالینی ساختار یافته و قضاوت روانپزشکی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دهنده این است که بالاترین میزان اقدام به خودکشی در هر دو جنس در سنین 26-17 سال بوده است. 80.4 درصد افراد اختلالات روانپزشکی داشتند. شایع ترین اختلالات شامل اختلال افسردگی و اختلال انطباق با تابلوی افسردگی بود. شایع ترین روشهای اقدام به خودکشی در هر دو جنس مصرف بیش از حد دارو (71.1%) و مسمومیت با مواد سمی (20.60%) بود. بالاترین میزان اقدام به خودکشی در افراد مجرد، زنان خانه دار، افراد بیکار و افراد با تحصیلات مقطع تحصیلی راهنمایی بوده است.
پژوهش های خارجی
پترجی و باسیو13 (2010) پژوهشی با هدف بررسی علل خودکشی در دانشچویان دختر پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داده که از دلایل اصلی پرداختن به خودکشی در بین دانشجویان دختر، سوء استفاده جنسی و شکست های عاطفی می باشد آنها نتیجه گرفتند که دلایل قوی و مثبت برای زندگی در پیشگیری از خودکشی مفید است.
ادجاستی-گروس14 و همکاران (2008) پژوهشی با هدف بررسی روش های خودکشی براساس الگوهای خودکشی در پایگاه داده ها پرداخت. نتایج پژوهش نشان داد که مسمومیت براثر آفت کش ها در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین رایج بود؛ مسمومیت های دارویی در شمار اروپا و انگلستان رایج بو؛ حلق آویز کردن روش ارجح خودکشی در شرق اروپا، و اسلحه گرم در ایالات متحده و پریدن از محل بالا در شهرستان ها و جوامع شهری مانند هنگ کنگ رایج بود.
اهداف:
هدف اصلی
– بررسی روش ها و علل خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390
اهداف ویژه
1. بررسی روش ها خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390؛
2. بررسی علل خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390؛
3. بررسی ترتیب اهمیت روش ها خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390؛
4. بررسی ترتیب اهمیت علل خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390؛
سوالات پژوهش
5. روش ها خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390 کدام هستند؟
6. علل خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390 کدام هستند؟
7. ترتیب اهمیت روش ها خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390 کدام هستند؟
8. ترتیب اهمیت علل خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390 کدام هستند؟
روش:
روش پژوهش حاضر توصیفی-مقطعی می باشد که با هدف بررسی روش ها و علل خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390 صورت می گیرد.
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری:
جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه خودکشی های منجر به فوت ارجاع شده به پزشکی قانونی دماوند در سال 1390 را تشکیل می دهند.
روش نمونه گیری به شیوه در دسترس می باشد. و تعداد نمونه بعد از بررسی پرونده های خودکشی های منجر به فوت در دماوند در سال 1390 تعیین خواهد شد.
ابزار
ابزار پژوهش شامل سه بخش می باشد:
1. بخش اول خصوصیات دموگرافیک شامل سن، جنس، وضعیت تاهل و …. .
2. بخش دوم به روش های خودکشی که منجر به فوت شده است را شامل می شود مانند حلق آویزی، خودسوزی، خودکشی به شیوه مسمومیت و خودکشی با سلاح گرم و …. .
3. بخش سوم شامل دلایل پرداختن به خودکشی می باشد که شامل مشکلات خانوادگی، مرگ، بیماری های طبی مزمن و استرس های عمده مثل سوء استفاده های جنسی و ورشکستگی و شکست عاطفی و … .
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
داده های حاصل از این طرح با استفاده از نرم افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهدگرفت. ابتدا با استفاده از روش های آماری توصیفی داده ها توصیف و سپس با استفاده از روش های آمار استنباطی مانند کای دو فرضیه ها مورد سنجش قرار خواهندگرفت.
منابع فارسی
ایار، علی. (1390). علت های موثر در خودکشی در دره شهر از سال 1382-1386. کتابچه کنفرانس ملی خودکشی.56-45.
ایاسه، علی و وزیدهف سعید. (1390). نظم و انضباط اجتماعی و افکار خودکشی در زنان 15-30 سال در استان دماوند. کتابچه کنفرانس ملی خودکشی.85-73.
بختیاری، علی. (1390). بررسی اثرات رشد اقتصادی بر میزان خودکشی. کتابچه کنفرانس ملی خودکشی، 165.
حسین پور، مهناز؛ غفاری، سیدمحمد؛ مهرابی زاده هنرمند، مهناز. (1383). بررسی علل اقدام به خودکشی نوجوانان ارجاع شده به بیمارستان گلستان اهواز در سال 80-79. مجله علمی پزشکی جندی شاپور، شماره مسلسل 41: 30-24.
حسینی فر، جواد. (1390). بررسی علل خودکشی و ارتباط آن با متغیرهای جمعیت شناختی در بیماران مراجعه کننده به بخش اورژانس امام خمینی (ره) در اردبیل، کتابچه کنفرانس ملی خودکشی، 355-349.
خزایی، حبیب اله و پرویزی فرد، علی اکبر. (1382). بررسی ویژگی های جمعیت شناختی و ارزیابی وضعیت روانی اقدام کنندگان به خودکشی (تبریز، 1380). مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه (بهبود)، دوره 7، شماره 3 (پیاپی 18) : 51-42.
رضاییان، محسن. (1388). اپیدومیولوژی خودکشی. اراک: انتشارات نویسنده.
رضاییان، محسن؛ شریفی، غلامرضا؛ فروتنی، محمدرضا؛ معظم، ناهید. (1389). شناخت برخی از عوامل خطر خودکشی و اقدام به خودکشی در استان ایلام و جهت عملکرد آن. تحقیقات نظام سلامت، دوره 6 ، شماره 1 : 94-86.
ساراسون،جی.اروین؛ ساراسون ،آر.باربارا.( 2005 ). روانشناسی مرضی.ترجمه بهمن نجاریان،محسن دهقانی،داوود عرب ، ایران داوودی.(1390)تهران : انتشارات بهار.
شاکری، ابوالحسن و جعفری زاده، فتاح. (1391). بررسی علل مرتبط با خودکشی های موفق در استان فارس. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران (نامه دانشگاه)، دوره 22 ، شماره 97 : 34-24.
عیسایی، چنگیز و ماهی، مریم. (1390). بررسی دیدگاه و علل خودکشی ، کتابچه کنفرانس ملی خودکشی، 590-587.
فلاحی، سعید. (1390). بررسی ایدئولوژیک مردسالاری و خودکشی زنان و از مهم ترین علل خودکشی در زنان اسلام. کتابچه کنفرانس ملی خودکشی، 171-169.
فیضل الهی، احمد. (1390). متاآنالیز خودکشی در ایلام. کتابچه کنفرانس ملی خودکشی، 81.
قاضی طباطبایی، سیدمحمود و بخشی، حامد. (1386). مدل بندی ساختاری عوامل تبیین کننده آسیب پذیری از خودکشی در میان دانشجویان دانشگاه های ایران. نامه انجمن جمعیت شناسی ایران، , دوره 2 , شماره 4 : 124-99.
قلی پور، سیاوش. (1390). تغییرات فرهنگی و خودکشی در زنان و دختران. همایش خودکشی در ایلام.
قمری گیوی، حسین، زاهد، فاطمه؛ نویدف سمیرا. (1389). پیشنهاد الگوی ارزیابی برای تکمیل پرورنده قضایی خودکشی های موفق. مجله علمی پزشکی قانونی، دوره 16، شماره 1: 39-33.
کدیور،پروین؛زاهدی ، فریبا.(1386).سبک های مقابله با بحران و اقدام به خودکشی دردختران دانشجو.فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،سال ششم ،شماره25،صص : 113-111.
مصطفی زاده، بابک؛ مصری، مهدی؛ فرزانه، اسماعیل. (1389). بررسی نقش عوامل موثر در اقدام به خودکشی مجدد. پژوهش در پزشکی، دوره 34 ، شماره 2 : 116-111.
میرموسوی ،فرید.(1390).دورکیم و دلایل پنهان خودکشی.بازیابی شده در 24آبان 1393 از WWW.JAMEJAM.ONLINE.IR
منابع لاتین
Ajdacic-Gross, V., Weiss, M., Ring, M., Hepp, U., Bopp, M., Gutzwiller, F & Rössler, W. (2008). Methods of suicide: international suicide patterns derived from the WHO mortality database. Bulletin of the World Health Organization, 86 (9): 726-735.
Amos T, Appleby L. (2001). Suicide and deliberateself harm In Appleby l, Forshaw DM, AmosT, Barker H. Postgraduate psychiatry:clinical and scientific foundations, pp 347-357. London: Arnold.
Barrero, S. A. P. (2008). Preventing suicide: A resource for the family. Annals of General Psychiatry, 7, 1.
Chatterjee, I & Basu, J. (2010). Perceived Causes of Suicide, Reasons for Living and Suicidal Ideation among Students. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology. 36, No.2, 311-316.
Inoue,ken; Hisashi ,Tani; Tatsushige,Fukumaga; Shuntaro ,Abe .(2009). A correlation Between Increases in suicide rates and increases Health.;45:177-180
Kaplan HI, Sadock BJ.(2009). comprehensive text book of psychiatry.9th ed. Philadelohia: Lippincott Williams & Wilkins.
Mann JJ, Waternaux C, Haas GL, Malone KM .(1999). Toward a clinical model of suicidal behavior in psychiatric patients. Am J Psychiatry; 156: 181-189.
Mann, J. J. (2002). A current perspective of suicide and attempted suicide. Annals of Internal Medicine, 136, 302-311.
Minois G. (2009). History of suicide: voluntary death in Western culture. Baltimore, MD, Johns Hopkins University Press.
Ray A.(2000). Suicide; Psychiatric emergencies. In: Sadock B, Sadock VA, eds. Comprehensive ext book of psychiatry. 7th ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins: 2031-2040.
Shaw D, Fernandez J R,Rao C. (2005). Suicide in Children and Adolescents: one Year retrospective review. AMJ forensic MedPatholDec; 26(4): 309-15.
World Health Organization. (2003). World Health Report 2003: Shaping the future. Geneva, Switzerland: World Health Organization.
1 suicide
2 Amos T, Appleby L
3 World Health Organization
4 Minois G
5 Kaplan HI, Sadock BJ
6 Barrero, S. A. P
7 Mann, J. J
8 Mann JJ
9 Ray A
10 Shaw D
11 -Sarrason & Sarrason
12 – Risk factor
13 Chatterjee, I & Basu, J
14 Ajdacic-Gross, V
—————
————————————————————
—————
————————————————————