پروتکل آموزش فرزند پروری مثبت به والدین

برنامه آموزش والدین و فرزند پروری مثبت

در راستای احساس نیاز به روشهای درمانی برای کاهش مشکلات رفتاری کودکان و افزایش بهداشت روانی والدین، برنامههای آموزش والدین به عنوان یک روش درمانی موثر مورد مطالعه قرار گرفتهاند، که از این میان میتوان به روش آموزش گروهی فرزندپروری مثبت اشاره کرد. در این بخش سعی داریم در کنار ارائه مقدمهای بر آموزش والدین، به مبانی نظری روش آموزش گروهی فرزند پروری مثبت نیز بپردازیم.
والدین به مثابه عوامل تاثیر گذار بر زندگی فرزندان میباشند و در طول تاریخ مراقبت از کودک، آموزش، اعمال انضباط و مدیریت زندگی کودک را بر عهده داشته اند، آنها جزء عوامل اولیه و بنیادین تغییر و اجتماعی نمودن کودک محسوب میشوند (بریسمیستر و شفر1، 2007).
برنامه آموزش والدین جهت درمان مشکلات متفاوتی به کار گرفته میشود و منظور از آن مداخلات آموزشی است که در آن به یکی از والدین یا هر دو آموزش داده میشود تا به طور متفاوتی با کودکانشان تعامل داشته باشند. این برنامه بارها توسط محققان و روانشناسان به کار برده شده و نتایج مفیدی به بار آورده است.
مطالعات مطرح شده خاص والدینی است که توسط درمانگران آموزش میبینند تا چگونه رفتار فرزندشان و روابط متقابل والدین-فرزند را تغییر دهند. معمولا تکنیکهای کنترل رفتار را به والدین یاد میدهند نا آنها بتوانند رفتارهای مشکل ساز فرزندانشان را کاهش دهند و بر رفتارهای مثبت وی بیفزایند. همچنین یاد میگیرند که در فعالیتهایی مثل بازیهایی که کودک مبتکر آن است شرکت نمایند. مخاطبین این مطالعات کودکان پیش دبستانی تا نوجوانان و بویزه کودکان سالهای ابتدایی دبستان میباشند. برای ارزیابی تاثیر آموزش والدین بر مشکلات رفتاری کودکان، مطالعات تجربی و نیمه تجربی فراوانی انجام شده است و این نتیجه به دست آمده است که آموزش والدین در کاهش نافرمانی، تخلف از قانون و پرخاشگری کودکان موثر میباشد، همچنین آموزشهای مزبور، ارتباط متقابل والدین و فرزند را بهبود میبخشد و در نتیجه محیط خانه تغییر مییابد.( ساندرز،1992، ترجمهی شمس،1389). تاثیر این آموزش تا حدود 5 سال پس از اتمام آموزش نیز ادامه مییابد. اگر والدین پیش از یادگیری بهبود ارتباط متقابل والدین-فرزند به یادگیری کنترل رفتار کودکان بپردازند، رفتارهای فرزندانشان به مراتب بهبود مییابد و خودشان هم احساس رضایت بیشتری میکنند (بلوم کویست، 1996؛ علاقبند راد، 1383). این آموزشها همچنین موجب تاثیر مثبت بر روی والدین از طریق کاهش استرس و افزایش عزت نفس آنان میگردد (آناستاپولوس و همکاران، 1993).
آموزش والدین در رویکردهای مختلفی ارائه شده است. از جمله توماس گوردون2 (1970) آموزش اثرمندی والدین را بر اساس رویکرد شخص محور معرفی نمود که در آن تاکید بر شنیدن و پاسخ دادن همدلانه میباشد. رویکردهای رفتاری نیز مدلهای متعددی را در مورد آموزش والدین ارائه داده اند. در مدل آموزهای روابط غلط بین والدین و کودک در خانه بررسی میشود. پیش فرض این مدل، این است که مشکلات رفتاری در خانه ناشی از تعاملهای ناکارآمد بین کودک و والدین است. در این مدل، درمان متمرکز بر کمک به والدین است تا تعاملهای رفتاری خود را با کودکانشان ارزیابی نمایند و برای این منظور، از فنون ارزیابی مختلفی از جمله مشاهدان رفتاری و فهرستهای وارسی بهره گرفته میشود. پس از جمعآوری دادهها، به والدین اصول اساسی تئوری یادگیری اجتماعی و مدیریت رفتاری، آموزش داده میشود. مدل یادگیری از آموزش والدین مستلزم یک رویکرد التقاطگرایانه است که در آن تعاملهای ناکارآمد بر حسب کل محیط اکولوژیک کودک در نظر گرفته میشوند؛ در حالی که والدین بخشی از این اکولوژی هستند، گروههای دیگر نظیر همسالان و معلمان نیز در آن میگنجند. در این مدل روابط ناکارآمد بر اساس تعاملهای رفتاری بین همه گروههای مرتبط بررسی میشود و عواملی که ممکن است، با آموزش والدین تداخل نمایند، مورد ارزیابی قرار میگیرند. در مدل سوم، که مدل سیستمهای اجتماعی است، فرض میشود که بد رفتاری کودک معرف تعارض در جای دیگری در خانواده است که عمدتا این تعارض مربوط به روابط زناشویی است. مدل سیستمهای اجتماعی شبیه مدل التقاطگر است، غیر از آن که فرض میکند تعاملهای غلط بین والدین علت اصلی آشفتگی کودک میباشد (خوشابی و همکاران، 1385).
از مداخلاتی که هدفشان روابط خانواده و والدگری است، مداخلات رفتاری خانواده، بر اساس مدلهای یادگیری اجتماعی بیشترین حمایت و توجه را برای کاربرد سطح جمعیتی دارد. این مداخلات، کاملترین مداخلات ارزیابی شدهی در دسترس هستند، برای کمک با کودکان را افزایش داده و از اعمال و اقدمات والدگری استبدادی کم کنند. مداخلات رفتاری خانواده، تغییرات مثبتی در مشاهدات والدین و رفتارهای والدگری ایجاد میکند که به نوبه خود به تغییر در رفتار کودک هم مربوط میشود (ساندرز، 2003).
آموزش مدیریت والدین بر اساس مدل یادگیری اجتماعی پاترسون (1982) ایجاد شده تا مداخلهای موثر برای کودکان دارای مشکلات رفتاری باشد. مطالعات سیلبرن3 و همکاران (1996) نشان دادهاند که روشهای استبدادی والدین، با میزان بالاتر مشکلات سلامت روان در کودکان و روشهای استبدادی والدین، با میزان بالاتر مشکلات سلامت روان در کودکان و روشهای تشویقی والدین، با میزان کمتری از مشکلات سلامت روان در مودکان مرتبط است. همچنین مطالعات وبستر-استراتون (1997) نشان داد که راهبردهای مداخلات زودهنگام که هدفشان والدین است، مثرترین راهبرد برای پیشگیری از مشکلات میباشند (دین، مایورس، ایوانس4، 2003).
یکی از انواع برنامههای، برنامه فرزندپروری مثبت است که برنامهای چند سطحی با جهتگیری پیشگیرانه و راهبرد حمایتی خانواده است. این بنامه توسط ساندرز و همکاران در دانشگاه کوینزلند در بریسبان استرالیا ایجاد شدهاست (ساندرز، 1999؛ به نقل از ساندرز؛ 2003). این برنامه، پنج سطحی طولی دارد که برای سطوح مختلف حمایتی که والدین نیاز دارند، طراحی شده است و هدف آن کاهش عوامل خطر زا و پیشگیری از مشکلات رشدی، هیجانی و رفتاری در کودکان میباشد که به وسیله افزایش آگاهی و مهارت و اعتماد به نفس والدین صورت میگیرد. هدف این برنامه، تعیین مداخله تقریبا مکفی است که یک والد برای دور کردن فرزندش از مشکلات بیشتر نیاز دارد (ترنر5 و ساندرز، 2006).
به طور خاص هدف این برنامه:1- افزایش دانش، مهارتها، اطمینان و خودکارآمدی والدین 2- ایجاد محیط پرورش دهنده ایمن، تشویق کننده، عاری از خشونت و با تعارض پایین برای کودکان 3- ارتقا کارایی اجتماعی، هیجانی، کلامی، هوشی و رفتاری کودکان از طریق اقدامات فرزندپروری مثبت میباشد (ساندرز، 2003).
دلیل منطقی برای سطح بندبی این برنامه، وجود سطوح مختلف اختلال در عملکرد و رفتار کودکان و نیز نیازهای گوناگون والدین آنها میباشد. علاوه بر این در طراحی این برنامه به حداکثر رساندن کارایی، محدود کردن هزینهها، جلوگیری از اسراف و خدمات دهی گسترده در سطح جامعه نیز منظور شده است (ترنر وهمکاران، 2002).
TRIPLE P برنامه جدید و جهان شمولی است در مورد فرزندپروری که باعث ایجاد رابطه مثبت بین والدین و فرزندشان میشود و کمک میکند تا والدین راهبردهای موثر مدیریت را در برخورد با انواع مسائل رشدی و رفتاری کودکی او بیاموزند، برنامه سادهای که میتواندتغییرات بزرگی در خانوادهها ایجاد کند و به والدین کمک میکند تا دریابند که وقتی به روشهای جدیدی حرف بزنند، فکر کنند و عمل کنند، نتایج عمل بهتری در خانواده خواهد داشت. فرزندپروری مثبت شامل این موارد است: محیطی امن، تقویت رفتار مثبت، ایجاد محیط مثبت یادگیری، داشتن انتظارات واقعگرایانه و مراقبت از خود به عنوان والد (استریت6، 2005).
این رویکرد به درمان و پیشگیری اختلالات کودکی، قویترین حمایت تجربی را نسبت به سایر مداخلات در حوزه کودکان به ویژه مداخلات مرتبط با مشکلات سلوک داشته است ( کازدین، 1978؛ ساندرز، 1996؛ تیلور و بیگن7، 1998؛ وبستر- استرتون و هاموند8، 1997؛ به نقل از ساندرز ، 2003).
بسیاری از اصول و روشهای این برنامه به طور موفقیت آمیزی در درمان مشکلات شدید رفتاری مانند اختلال بی اعتنایی مقابلهای، اختلال سلوک و بالاخره اختلال بیش فعالی و کمبود توجه به کار رفته است (ترنر و همکاران، 2002). این رویکرد میتواند برای دیگر مشکلات بالینی هم با موفقیت به کار گرفته شود مثل اختلال اضطرابی، اوتیسم، عادتها و دیگر مشکلات رایج کودک (ساندرز، 2003).
این برنامه واکنشهای عاطفی مضطرب کننده را که شامل افسردگی، عصبانیت، اضطراب و سطوح بالای استرس است را مورد بررسی قرار میدهد. این اضطرابها از طریق بهبود مهارتهای والدینی که حس بی پناهی و افسردگی و استرس را کاهش میدهند، سبکتر و کمتر میشود (دانشگاه کوییزلند، 2003).
همچنین ساندرز (2003) این برنامه را مختصر، مقرون به صرفه و با اثرات چشمگیر بر مهارتهای درمانگر، اعتماد به نفس وی و رضایتمندی از مشاوره والدین کودکان مبتلا به مشکلات رفتاری توصیف کرده و بکارگیری آن در سطح بهداشت عمومی و در راستای پیشگیری از سایکوپاتولوژی کودکان پیشنهاد کردهاند ( فرمند، 1385).

ویژگیهای این برنامه
1- جامع بودن و جهان شمول بودن
2- استفاده از سطوح چندگانه مداخله برای آسان کردن هماهنگی شدت مداخله با نیازهای هر خانواده به طور مجزا
3- ماهیت بین رشتهای دارد
4- استفاده از سبکهای انعطاف پذیر انتقال برنامه ( گروه، فردی، شخص محور و تلفنی)
5- هدف برنامه از نقاط قابل دسترس ( با استفاده از سرویسهای بهداشتی اولیه، مدرسهها و مراکز مراقبت کودک) (ساندرز، 2003).
برنامه فرزندپروری مثبت از 5 سطح درمانی مناسب برای والدین کودکان و دوره پیش نوجوانی یعنی از ابتدای تولد تا 12 سالگی تشکیل شده است. سطح اول شامل اطلاع رسانی عمومی است که از طریق رسانهها برای همه والدین علاقهمند، اطلاعات سودمندی در مورد والدگری فراهم میکند. هدف از این سطح درمانی، ارتقا آگاهی جامعه از منابع والدگری و ایجاد حس خوشبینی برای رفع نگرانیهای رایج والدین به وسیله شرح راهحلها میباشد. سطح دوم شامل مشاورههای کوتاه مدت در سرویسهای مراقبت اولیه برای مشکلات خفیف رفتاری است که در 2 جلسه درمانی، به منظور ضیشگیری صورت میگیرد. سطح سوم از 4 جلسهی درمانی تشکیل شده است که هدف از آن آموزش فعال مهارتها به والدین کودکان مبتلا به اختلالات خفیف و متوسط رفتاری است. سطح چهارم شامل 10 جلسه آموزشی فردی یا 8 جلسه آموزش گروهی برای والدین کودکان مبتلا به اختلالات شدید رفتاری است و سطح پنجم برای والدینی استفاده میشود که علاوه بر مشکلات والدگری دچار سایر اختلالات خانوادگی مثل تعارضات رابطهای، افسردگی والدینی یه سطح بسیاز بالای استرس نیز هستند. به طور کلی میتوان گفت که برنامه فرزند پروری مثبت برنامهای چند کاربردی است که در شرایط متفاوت به طور موثر قابل استفاده میباشد (ساندرز، 2005).
برنامه گروهی فرزندپروری مثبت یکی از 5 سطح مداخله خانوادگی است که به ویژه به عنوان مداخله زودرس برای والدین کودکان 2 تا 12 سالهای به کار میرود که هم اکنون دچار و یا در معرض خطر پیدایش مشکلات شدید رفتاری، هیجانی و تکاملی، از طریق افزایش آگاهی، مهارت، تعهد و اطمینان والدین میباشد. هدف ای برنامه افزایش صلاحیت والدینی و اعتماد آنان در بزرگ کردن کودکان به وسیله این موارد است.
1- افزایش صلاحیت والدین در مدیریت مشکلات رایج رفتاری و مسائل رشدی
2- کاهش استفادهی والدین از روشهای استبدادی در تربیت کودکان
3- بهبود ارتباطات والدین در مورد مسائل فرزندپروری
4- کاهش استرس والدینی مربوط به بزرگ کردن کودکان
این نتایج با ایجاد یک محیط یادگیری حمایتی برای والدین به دست میآید. والدین میتوانند ایدههایشان را درباره فرزندپروری به شور بگذارند و اطلاعاتی درباره مهارتهای آن به دست بیاورند (ترنر و همکاران، 2002)
این برنامه یک برنامهی 8 جلسهای در گروههای 12-10 نفره از والدین است که یک فرآیند آموزشی فعال مهارتها را برای کمک به والدین در به دست آوردن دانش و مهارت دارد (دانشگاه کوییزلند، 2003).
اگر چه این روش به شکل راهبرد عمومی تقویت فرزندپروری طراحی شده و هر پدر ومادر علاقهمندی میتواند از آن بهرهمند گردد. اما هدف این برنامه پیشگیری از مشکلات شدید رفتاری، هیجانی، رشدی از طریق افزایش آگاهی، مهارت و تعهد و اطمینان والدین میباشد (اسمال و متر، 2009).

اصولا محتوای این برنامه برگرفته از مطالب زیر است:
1- محتوای این برنامه بر اساس مدل یادگیری اجتماعی است که تعامل والدـکودک و ماهیت دو سویه بودن این تعاملات را برجسته میسازد (پاترسون، 1982)، این مدل، آن دسته از مکانیسمهای یادگیری را که الگوهای ناکارآمد و استبدادی تعاملات خانواده را حفظ و نگهداری میکند، شناسایی کرده و رفتارهای اجتماعی آتی را در کودکان پیش بینی میکند. در نتیجه برنامه به والدین مهارتهای مثبت برای جایگزینی اعمال اجباری و اسبدادی فرزندپروری آموزش میدهد.
2- پژوهش در مورد رفتار درمانی خانواده و کودک و تحلیلهای کاربردی رفتار که منجر به استرتژیهای مفید تغییر دهنده رفتار شده است، خصوصا پژوهشهایی که روی نظم بخشی مجدد سابقه مشکل رفتاری، از طریق طرح محیطهای مثبت بیشتر برای کودکان تاکید دارد.
3- تحقیقات توسعه یافته روی فرزندپروری در بافتهای زندگی روزمره که صلاحیتهای کودکان را در موقعیتهایی که به طور طبیعی رخ میدهد، شناسایی میکند. خصوصا موقعیتهایی که باید آنها را در منشا این دو مورد جستجو کرد: صلاحیتهای هوشی و اجتماعی و روابط اولیه والد-فرزندی. آموزش والدین، خطر افزایش مشکلات عاطفی و رفتاری کودکان را کاهش میدهد، طوری که والدین بتوانند از تعاملات روزمره طبیعی برای آموزش مهارتهای کلامی و اجتماعی، صلاحیتهای رشدی و مهارتهای حل مسآله در محیطی عاطفی-حمایتی، به فرزندانشان استفاده کنند. تآکید خاصی روی آموزش اتفاقی یعنی تعاملاتی کودک خود آغازگر آن است، وجود دارد. اگر کودکان نتوانند صلاحیتهای کلامی را فراگیرند و همینطور نتوانند در طول دوران کودکی تکانش را کنترل کنند، در معرض خطر پیامدهای رشدی نامطلوب مثل مشکلات رفتاری قرار میگیرند.
4- مدل پردازش اطلاعات اجتماعی که نقش مهم شناختهای والدین مثل نگرشها، انتظارات و اعتقادات را به عنوان عواملی که خود کارآمدی والدین، تصمیمگیری و مقاصد رفتاری آنها سهیم هستند، برجسته میسازد. این برنامه، نگرشهای والدین را از طریق تشویق والدین به شناخت توضیحات تعملی متناوب اجتماعی برای رفتار کودکشان، مورد توجه قرار میدهد.
5- این برنامه عوامل خطرساز امور ضعف مدیریتی والدین، اختلافات زناشویی و استرس و افسردگی آنان را مورد توجه قرار میدهد. امور استبدادی والدین در فرآیند آموزش فعال مهارتها قرار میگیرد که باعث میگردد والدین توانایی از بین بردن سیکلهای منفی مداخلات والد-فرزندی را پیدا کنند. ناسازگاری والدین یکی از عوامل خطر ساز برای فرمهای روانسنجی کودکان و نوجوانان است، از این رو این برنامه، کار گروهی و همکاری را در بین کسانی که در برزگ کردن کودک مشارکت دارند پرورش میدهد. بهبود ارتباط والدین، عامل مهمی برای کاهش تعارضات والدین در مورد مسائل کودک است و مشکلات فردی هر کدام از والدین و کودکانشان در روابط تعارضآمیز را کاهش میدهد. همچنین ساندرز و همکاران (2007) گزارش کردهاند که TRIPLE P عوامل استرسزای والدین را نیز تحتالشعاع قرار میدهد و عواملی مثل افسردگی، عصبانیت، اضطراب و سطوح بالای استرس میتوانند از طریق بهبود مهارتهای والدینی کاهش یابند.
6- رویکرد سلامت جمعی و عمومی در زمینه مداخلات خانواده، همانطور که بیگلان9 (1995) اشاره کرده، کاهش رفتار ضد اجتماعی در کودکان مستلزم یک بافت جمعی و عمومی برای والدین است. هدف از استراتژیهای پیشرفتی سطح اول TRIPLE P، به عنوان بخشی از یک سیستم وسیعتر مداخله، ایجاد تغییرات در بافت وسیعتر بوم شناسی والدینی است. این تغییر با طبیعی کردن تجارب والدین (خصوصاً فرآیند شرکت در آموزش والدین) و نیز با شکستن احساس تنهایی والدین و مهم دانستن مشکلات فرزندپروری صورت میگیرد (ترنر و همکاران، 2002).
شیوع رو به افزایش مشکلات سلوک در کودکان موجب شده است که این اختلالات جزء اصلی بیماریهای کودکان قرار گیرد. از سوی دیگر، هزینههای اقتصادی، اجتماعی و روانی ناشی از چنین مشکلاتی و نیز جوان بودن و شرایط در حال توسعه کشور ما، لزوم توجه به این مشکلات را بیشتر میکند. مشخصههای خاص این کودکان موجب شده است که والدین و به ویژه مادران آنهافشارهای والدینی بیشتری از سایر مادران متحمل شوند و اثرات مخرب چنین استرسی بر بهداشت روانی و من جمله احساس صلاحیت والدگری آنها، موجب تشدید مشکلات سلوک خواهد شد. به طوری که این مسآله خانواده را در چرخهای معیوب و دائمی گرفتار میکند.
شرح اجرای جلسات آموزشی فرزند پروری مثبت گروهی:
جلسه اول:
1- آشنایی با اعضای گروه وتوضیح اجمالی والدین در مورد مشکلات کودکان ودلایل دعوت از آنها برای حضور در جلسات آموزشی
2- توضیح در مورد قوانین اساسی برای گروه و تدوین قوانین اساسی گروه
3- توضیح در مورد اختلال سلوک و علائم مشکلات سلوکی
– نشانه های اختلال
– انواع اختلال
– علل اختلال
– سایر اختلالاتی که با اختلال سلوک همبودی و همپوشی دارند
– اسطوره های غلط شایع در مورد اختلال سلوک و علائم مشکلات سلوکی
– انواع روشهای درمانی اختلال سلوک و علائم مشکلات سلوکی

4- توصیف اجمالی در مورد فرزند پروری مثبت و هدف استفاده از آن
5- خلاصه جلسه
هدف: آشنایی مادر با اختلال سلوک وعلائم مشکلات سلوکی و برنامه آموزش فرزند پروری مثبت به منظور برجسته کردن لزوم چنین برنامه های آموزشی و ایجاد انگیزه و جلب همکاری آنها
جلسه دوم
1- مرور جلسه پیش
2- توصیف و تعریف فرزندپروری مثبت به تفصیل
3- جنبه های مهم فرزندپروری مثبت
.ایجاد محیطی امن
.ایجاد محیط مثبت یادگیری
.استفاده از قانون ابراز وجود
.داشتن توقعات واقعی
.مراقبت از خود به عنوان یک والد
4-دلایل مشکلات رفتاری کودکان
.علل ژنتیکی
.علل خانوادگی(پاداشهای اتفاقی به رفتارهای منفی، تله اصرار کردن، نادیده گرفتن رفتارهای مطلوب، الگو گرفتن، نحوه ارائه دستورالعملها، پیغامهای هیجانی، استفاه غیر موثر از تنبیه، اعتقادات و انتظار والدین، روابط والدین، استرس والدین).
.علل مربوط به محیط خارج از خانه (همسالان و دوستان، مدرسه، رسانه های گروهی، تکنولوژی)
4- چگونگی ثبت رفتار کودکان و ارائه جداول ثبت آنها
5- خلاصه جلسه
6- تکلیف منزل:
رفتارهای نادرست کودک خود را با استفاده از جدول و نمودار داده شده در طول هفته آینده ثبت کنید.
هدف: آشنایی مادر با عومل موثر بر رفتار کودک و برنامه فرزند پروری مثبت واینکه مادر بتواند اهدافی را برای تغییر در رفتار خود وکودک مشخص نماید.
جلسه سوم
1- مرور جلسه دوم
2- بررسی تکالیف جلسه دوم و ارئه بازخورد
3- تقویت رابطه والد – کودک با ایجاد روابط مثبت با کودکان
.صرف وقت کافی و با کیفیت با کودکان
.گفتگو با کودک
.نشان دادن محبت و علاقه
4-تشویق وتقویت رفتار مطلوب
انواع تقویت کنندهها
.حسن غرور و افتخار شخصی
.توجه مثبت(کلامی وغیر کلامی)
.امتیاز دادن و فعالیتهای سرگرم کننده
.انجام یک فعالیت مشترک با کودک با عنوان نوعی امتیاز
.پاداشهای عینی
5-نحوه ارائه تحسین کلامی
.توجه کودک را جلب کنید.
.رفتار مورد نظر را توصیف کنید(تحسین توصیفی)
.با حرارت تشویق کنید.
.صادق باشید.
6-روشهای آموزش مهارتها ورفتارهای جدید
.ارائه نمونهای مناسب از طریق الگو سازی
.استفاده از آموزش اتفاقی
.تشویق استقلال فردی از طریق روش بپرس بگو وانجام بده
.استفاده از چارت رفتاری
7-خلاصه جلسه
8-تکلیف منزل
.استفاده از روش آموزش اتفاقی و بپرس،بگو، انجام بده در طول هفته و ثبت آن در جدول ارئه شده
هدف: تقویت تعاملات مثبت بین والد و کودک و ارائه راهکارهایی به منظور ایجاد یک ارتباط به عنوان نخستین گام مهم در کنترل کودک و همچنین آموزش راهکارهایی برای ایجاد رفتری مطلوب در کودک

جلسه چهارم
1- مرور جلسه سوم
2- بررسی تکالیف ودادن بازخورد
3- شیوه های برخورد با رفتار مشکل آفرین،( مدیریت بد رفتاری)
-ایجاد قوانین و مقررات واضح و بدون ابهام
-برخورد با نقض قوانین و مقررات از طریق بحث هدایت شده جهت دار
-استفاده از روش نادیده گرفتن برای برخورد با مشکلات خفیف رفتاری
.آموزش و دستورالعملهای آرام و واضح دادن
4- چگونگی ارئه دستورالعمل
– به کودک نزدیک شوید و توجه اورا به خود جلب کنید.
– از زبان بدن مناسب استفاده کنید.
– به کودک بگویید از او چه انتظاری دارید (ارائه دستورالعمل به صورت آرام، واضح، دقیق، مختصر و گزارهای)
– به کودک فرصت بدهید(5 ثانیه)
– در صورت اطاعت تحسین کنید.
– در صورت عدم اطاعت دستورالعمل را فقط یک بار تکرار کنید.
– به کودک فرصت بدهید(5 ثانیه)
– در صورت عدم اطاعت، کودک را با پیامدهای منطقی رفتار مواجه سازید.
5- پیامدهای منطقی رفتار(برای رفتار شدید)
-استفاده از روش محرومیت
-استفاده از روش سکوت
-استفاده از روش اخراج کردن
6- مشکلات رایج در روش اخراج کردن
7- خلاصه جلسه
8- تکلیف منزل
-تشکیل جلسه خانوادگی و وضع 4-5 قانون اساسی در منزل
-انجام سه مورد دستورالعمل به وش آموزش داده شده و ثبت آنها در جداول مربوطه
-یادداشت یکی از موارد استفاده از بحث جهت دار با کودک در جدول ارائه شده
هدف: آموزش مهارت هایی به والدین به منظور کنترل رفتارهای نامطلوب خفیف وشدید کودک
جلسه پنجم
1- مرور جلسه چهارم
2- بررسی تکالیف و دادن بازخورد
3- پندهایی جهت بقای خانواده
.به صورت یک گروه عمل کنید.
-پرهیز از جر و بحث و مشاجره
-استفاده از حمایتهای اجتماعی اطرافیان
-استفاده از زمان استراحت وتفریح
4- تشخیص موقعیتهای دردسر ساز
5- گامهای فعالیت برنامه ریزی شده:
-از قبل آماده باشید
-با کودکان در مورد اصول وقوانین صحبت کنید
-فعالیتهای سرگرم کننده را انتخاب کنید.
-برای رفتار مثبت پاداش بدهید.
-برای رفتار منفی از پیامدها استفاده کنید.
-یک بحث پیگیرانه داشته باشید.
6-خلاصه جلسه
7-تکلیف منزل
-موقعیت های دردسر ساز را تشخیص داده و لیست کنید و چگونگی مراحل را در جدول ارئه شده یادداشت نمایید.
-استفاده از پندهای بقای خانواده و ثبت آن در جدول ارائه شده.
هدف: آموزش چگونگی کنترل کودک در موقعیت هایی که کنترل به حداقل میرسد و نیز ارائه راهکارهایی به منطور بقای خانواده.
جلسه ششم و هفتم
در این دو جلسه مشکلات والدین در اجرای دستورات و نحوه برقراری ارتباط با کودک مورد بررسی قرار گرفت. در مورد موضوعات مطرح شده در جلسات پیشین صحبت شد و جلسات به صورت پرسش و پاسخ انجام شد و در صورت لزوم آموزشها با ذکر مثال برای والدین مجدداً بیان میگردید.
جلسه هشتم
1- مرور جلسات گذشته
2- بررسی تکالیف و دادن بازخورد
3- موانع حفظ تغییر
-تغییرات در خانواده
-مرحله رشدی کودک
-مواقع پردردسر
4- راهکارهایی برای حفظ تغییرات:
-برای موقعیتهای پردردسر برنامه ریزی کنید.
-در صورت بروز مشکل،سریع اقدام کنید.
-استراتژیهای جدید را امتحان کنید.
-پیامدی را در نظر بگیرید که قادر باشید به آن عمل کنید و و حتما به آن عمل کنید.
-پیامد باید مناسب بد رفتاری انجام شده از سوی کودک باشد.
-پیامد نباید حس عزت نفس کودک را تهدید کند.
5-تمرین در مورد مشکلات شایع و ایفای نقش به صورت 2 نفره
6-خلاصه جلسه (در اختیار قرار دادن شرحی از موضوعات مطرح شده در 8 جلسهی آموزش فرزند پروری مثبت و تاکید بر حفظ تغییرات مذکور)
هدف: شرح عواملی که مانع از حفظ تغییرات و اصلاحهای صورت گرفته خواهد شد و ارائه راه حلهایی به جهت حفظ تغییرات مذکور

منابع
خوشابی، کتایون؛ جزایری، علیرضا و قدیری، فاطمه. (1385). بررسی تاثیر برنامه آموزش گروهی مدیریت والدین متناسب با فرهنگ ایرانی در کاهش نشانههای اختلال نقص توجه/ بیشفعالی و مقایسه آن با دارو درمانی، طرح پژوهشی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران.
ساندرز، متیو،1992، برای همهی پدرها و مادرها، شیوهای مثبت جهت رسیدگی به رفتار کودکان. ترجمهی نوشین شمس (1389). تهران: انتشارات ذهن آویز.
علاقهبند راد، جواد؛ جبرانی، پریا و محمدی، محمدرضا. (1382). اختلالهای روانپزشکی در خانواده کودکان مبتلا به کمبود توجه/ بیش فعالی، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی اندیشه و رفتار، شماره 1، صفحات 19-12.
فرمند، آتوسا.(1385). سودمندی درمان ترکیبی، برنامه گروهی فرزند پروری و دارو درمانی بر علائم و شیوههای تربیتی کودکان 12-3 ساله مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیشفعالی، در مقایسه با هر یک از این درمانها به تنهایی: پایاننامه دکتری روانپزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران.

Anastopoulos, A. D. Shelton, T. L., Dupaul, G. J & Guevremont, D. C. (1993). Parent training for attention deficit Hyperactivity disorder: Its impact on parent functioning. Journal of abnormal of psychology, 21, 581-596.
Breismeister, M.J. & Schaefer, E.C. (2007). Hand boof of parent training, Helpingparents prevent and solve problem behaviors. United states of America: john wiley & sons. Inc. third Edition.
Sanders, M. R. (2005). Triple p: a multi-level system of parenting intervention: workshop participant notes: the university of queensland: Brisbane, Australia.
Sanders, M. R. Bura.D. M. (2002). The effects of triple-p on preschool children with co-ocurring disruptive behavior and attention/ hyperactive difficulties. Journal of abnormal child psychology, vol 30. 571-587.
Sanders, M. R., R. Pidgeon, M. Gravestok, F. Connors. D & Brown, S. et al. (2007). The efficacy of the triple p-positive parenting program in improving parenting and child behavior: A comparison with two other treatment conditions. Journal of mja, 179. 611-592.
Sanders, M.R, Pidgeon, A.M., Gravesock, F.,Connors, D., Brown, S., & Young, R.W. (2004). Dose Parental Attitudinal Retraining and Anger Management Enhance the Effects of Triple P-positive Parenting Program with Parents at Risk of Child Maltreatment.Journal of Behavior Therapy,35 (3), 513-535.
Sanders, R. Pidgeon, M. Gravestok, F. Connors. D. Brown, S. (2004). Dose parental attributional and anger managemaent enhance effect of the triple-p positive parenting program with parents at risk of child maltreatment. Journal of behavior therpy. 35, 513-535.
Sanders,M.R. (2003). The translation of evidence-based Parenting program in to regular clinical services. Australian e-Journal For The Advancement of Mental Helth , 3 , 1-4.
Turner, K. M. T. & Sanders, M. (2006). Help when its needed first: A controlled evaluation of brief, preventive behavioral family intervention in a primary care setting. The Guilford press, New york,(p.p 112-114).
Turner, K. M. T., Mrkie-Dadda, c., Sanders, M. R. (2002). Facilitators manual group triple p. (ed. II revised). Milton: Triple P international pty. Ltd. Street, G. (2005). Triple P. University of Wisconsin Madison/Extension, 8, 1-33. Retrieved from the web. http://www.gov.mb.ca.
Turner, K. M. T., Mrkie-Dadda, c., Sanders, M. R. (2002). Facilitators manual group triple p. (ed. II revised). Milton: Triple P international pty. Ltd. Street, G. (2005). Triple P. University of Wisconsin Madison/Extension, 8, 1-33. Retrieved from the web. http://www.gov.mb.ca.

آموزش فرزندپروری مثبت
بعد از انتخاب نمونه و جایگزینی آنها در دو گروه آزمایش و کنترل گروه آزمایش تحت 8 جلسه 2 ساعته (هفته ای یک جلسه) تحت آموزش فرزندپروری مثبت براساس بسته آموزشی ساندرز (1993) قرار گرفتند.
جدول3-3. جلسات و محتوای جلسات آموزش فرزندپروری مثبت
جلسات
محتوای جلسات
اول (معارفه)
آشنایی با یکدیگر، توضیح درباره اهداف و محتوای برنامه، بررسی قوانین گروه. والدین تشویق می شوند به مشاهده و ردیابی رفتارهای کودکشان با هدف تغییر رفتار کودک.
دوم (ارتقای رشد کودک 1)
آموزش استراتژی هایی برای ایجاد ارتباط مثبت با کودک (مانند صحبت کردن با کودک، عاطفه به خرج دادن، اختصاص دادن زمان مفید به کودک) و تمرین این استراتژی با ایفای نقش در گروه.
سوم (ارتقای رشد کودک 2)
آموزش استراتژی هایی برای افزایش رفتارهای مثبت (تحسین توصیفی، فراهم کردن فعالیت های سرگرم کننده و غیره) و آموزش اینکه چه وقت و چگونه می توان این آموزش ها را به کار بست.
چهارم (ارتقای رشد کودک3)
آموزش استراتژی هایی مانند آموزش اتفاقی، تکنیک پرسیدن، گفتن، انجام دادن و غیره به والدین برای یاد دهی رفتارها و مهارت های جدید به کودک.
پنجم (مدیریت رفتار ناکارآمد 1)
آموزش درباره پیامدهای منفی تنبیه و استراتژی هایی برای مقابله با سوء رفتار کودک. این روش ها شامل قانون گذاشتن، بحث مستقیم، دستور دادن مستقیم و روشن و نادیده گرفتن است.
ششم (مدیریت رفتار ناکارآمد2)
آموزش استراتژی های جایگزین تنبیه به شکل پیشرفته (شامل پیامد منطقی، محروم سازی و زمان ساکت) برای مقابله موثر با رفتارهای نامناسب.
هفتم (مدیریت رفتار ناکارآمد3)
آموزش سه برنامه کاربردی، شامل برنامه روزانه پیروی، برنامه تصحیح رفتار و چارت رفتاری با هدف مدیریت سوء رفتار کودک توسط والدین به صورت روزانه.
هشتم(از پیش برنامه ریزی کردن)
آموزش شناسایی موقعیت های پرخطر و آموزش به کاریری استراتژی هایی در قالب تکنیک فعالیت های برنامه ریزی شده در موقعیت های پر خطر (در خانه و خارج از آن).

1 . Breismeister & Schaefer
2. Thomas Gordon

3. Silburn
4. Deans, Mayers & Evants
5. Turner
6. Street
7. Taylor & Biglan
8. Hammond
9. Biglan
—————

————————————————————

—————

————————————————————