برنامه آموزش مولفه های تاب آوری (هندرسون و میلستسن، کروتز 1997، به نقل از زرین کلک،1389)
جلسه اول
عنوان: آشنایی
موضوع: برقراری ارتباط با مخاطبان و آشنا کردن آنها با تاب آوری و قوانین شرکت در کارگاه
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
مدت آموزش: یک جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، بروشورهای آموزشی برای توزیع، رایانه، پروژکتور
اهداف رفتاری
* کلیه شرکت کنندگان خود را معرفی کنند و با مجری کارگاه آشنا شوند.
* ارتباط صمیمانه ای بین آنها برقرار شود.
* شرکت کنندگان با اهداف برنامه آشنا شوند.
* قوانین شرکت در کارگاه را یاد بگیرند.
* تعریف ساده ای از تاب آوری ارائه کنند.
* ارتباط تاب آوری با پیشگیری از انجام رفتارهای پرخطر را بیان کنند.
* ارتباط تاب آوری با کیفیت زندگی را بیان کنند.
شرح فعالیت ها:
در ابتدای جلسه مجری طرح خودش را به صورت کامل معرفی و از شرکت کنندگان نیز می خواهد تا خودشان را به صورت دقیق معرفی کنند، این اطلاعات معمولاً شامل نام و نام خانوادگی، وضعیت خانوادگی و تحصیلی و علایق و سرگرمی ها می باشد. سپس مجری طرح با تقسیم بندی شرکت کنندگان به گروه های مختلف سعی می کند ارتباط صمیمانه ای بین آنها برقرار کند. در ادامه مجری طرح طی سخنانی شرکت کنندگان را با اهداف و قوانین شرکت در کارگاه آشنا می کند و قوانین را به صورت برگه های توزیعی در اختیار تک تک شرکت کنندگان قرار می دهد تا آنها را به صورت مکتوب داشته باشند. تعدادی از قوانین شرکت در کارگاه به شرح زیر است:
* به خود و دیگر افراد گروه احترام بگذارید.
* از تحقیر کردن خود و دیگران خودداری کنید.
* برای بازخورد دادن به یکدیگر از روشی محترمانه استفاده کنید.
* رازداری خارج از گروه را رعایت کنید.
* تکالیف منزل را حتماً انجام دهید حتی اگر غلط باشد.
* حقوق دیگران را رعایت کنید.
بعد از اینکه شرکت کنندگان با اهداف، روند آموزش و قوانین شرکت در کارگاه آشنا شدند، تعریف ساده ای از تاب آوری و نقش آن در پیشگیری از رفتارهای پرخطر و بهبود کیفیت زندگی به شرکت کنندگان ارائه می شود و بروشورهایی نیز در این زمینه بین آنها توزیع می گردد تا آن را تا هفته آینده مطالعه کنند. به این ترتیب جلسه اول آموزش خاتمه می یابد.
جلسه دوم
عنوان: خودآگاهی
موضوع: آگاهی نسبت به توانمندیهای خود
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری، داستان گویی
مدت آموزش: سه جلسه، هر جلسه 45 دقیقه
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، کاغذ و مداد، رایانه، پروژکتور
اهداف رفتاری
* تعریف ساده و روشنی از خودآگاهی ارائه دهند.
* مولفه های اصلی خودآگاهی را بیان کنند.
* نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند.
* نسبت به اهدافشان خودآگاهی پیدا کنند.
* در نهایت به اعتمادبنفس برسند.
شرح فعالیت ها:
در ابتدای جلسه مجری طرح شرکت کنندگان را به پاسخگویی به سوال" من کیستم؟" دعوت می کند. بعد از دریافت پاسخ شرکت کنندگان مجری طرح تعریف ساده ای از خودآگاهی به مخاطبان ارائه می دهد. در تعریف خودآگاهی به آنها گفته می شود؛ " خودآگاهی یعنی آگاهی یافتن و شناخت اجزایی همچون خصوصیات ظاهری، احساسات، افکار و باورها، ارزشها، اهداف، گفتگوهای درونی و نقاط قوت و ضعف خود". سپس پیامدهای عدم شناخت خود نیز به آنها توضیح داده می شود.
در ادامه با ذکر داستانی از انها خواسته می شود تا باورها، افکار و احساساتف ارزش ها و اهداف شخصیت اصلی داستان را تشخیص داده و به صورت کارگروهی در برگه ای بنویسند و در کارگاه بخوانند. سپس به روش گروهی تفاوت بین باورها، ارزش ها، اهداف، افکار و احساسات و نگرش ها به بحث گذاشته می شد. در ادامه از شرکت کنندگان خواسته می شود تا کاربرگ تشخیص افکار از احساسات را پر کنند. بعد از اینکه شرکت کنندگان توانستند افکار را از احساسات خود تمیز دهند، روش های بازسازی شناختی برای جایگزین کردن افکار منفی با مثبت به آنها آموزش داده می شود. در ادامه به آنها توضیح داده شد که؛ آگاهی از خود این ارزش را دارد که با روش های گوناگونی مورد بررسی قرار گیرد. مهم این است که ما بتوانیم یک روش مناسب را برای خودمان انتخاب کنیم و از آن استفاده کنیم با این مقدمه از تکنیک پنجره جوهری برای شناخت بیشتر شرکت کنندگان از خود استفاده می شود. بعد از آن هم عوامل موثر در خودآگاهی و موانع رسیدن به آن ، به شرکت کنندگان توضیح داده می شود. با این اظهارات از آنها می خواهیم کاربرگ خودآگاهی را که شامل؛ بیان ویژگی های عمومی و خصوصیات ظاهری، باورها، ارزش ها، افکار، احساسات و اهداف است را تا جلسه بعد پر کنند.
جلسه سوم
عنوان: ارزشمندی
موضوع: تقویت عزت نفس
روش: سخنرانی، بحث گروهی، پرسش و پاسخ، بارش فکری، بازی
مدت آموزش: دو جلسه،45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور
اهداف رفتاری
* درک روشنی از عزت نفس به دست آورند.
* علل و عوامل موثر در تقویت عزت نفس را شناسایی کنند.
* به اهمیت و تاثیر عزت نفس در زندگی پی ببرند.
* ضعف های خود را شناسایی نموده و یک مورد از آن را برطرف کنند.
* در تقویت عزت نفس به دیگران یاری رسانند.
شرح فعالیت ها:
ابتدای جلسه با بررسی تکالیف خانگی هفته قبل آغاز می شود. افرادی که تکالیف را دقیق و درست انجام داده اند تقویت می شوند( تقویت ها معمولاً به شکل تایید و تحسین است). از افرادی که تکالیف را انجام نداده اند خواسته می شود تا علل آن را توضیح دهند( شناسایی افرادی که در انجام دادن تکالیف مقاومت یا سهل انگاری می کنند مهم است).
جلسه با این سوال شروع می شود که" ما چه زمانی احساس ارزشمند بودن می کنیم؟" از شرکت کنندگان خواسته می شود که به صورت گروهی به این سوال پاسخ دهند. کلیه جواب ها روی تخته نوشته می شود و در مورد آنها بحث می شود. در ادامه تعریفی ساده از عزت نفس به شرکت کنندگان ارائه می شود و از شرکت کنندگان خواسته می شود تا " ویژگی های افرادی که برای خود ارزش قائل نیستند" را ذکر کنند. کلیه پاسخ ها روی تخته نوشته می شود و در مورد آنها به صورت گروهی بحث می شود. سپس از شرکت کنندگان خواسته می شود تا افراد موثر در تقویت عزت نفسشان را در دوران کودکی و نوجوانی بر روی برگه های توزیعی بنویسند، در همین راستا داستانی برای شرکت کنندگان خوانده می شود و نحوه شکل گیری عزت نفس در کودکی برای آنها تشریح می شود. یکی از فعالیت هایی که در تقویت عزت نفس نقش موثری دارد بازی برچسب زنی مثبت است که حتی المقدور باید روی همه شرکت کنندگان اجرا شود. در نهایت از طریق روش سخنرانی تاثیر تقویت عزت نفس در زندگی و اثر آن روی ارتقاء توانمندی فرد توضیح داده می شود. سپس چرخه خودباوری مثبت و منفی روی تفکر، احساس و رفتار از طریق تصویر توضیح داده می شود. از شرکت کنندگان خواسته می شود که به عنوان تکلیف خانگی تاثیر عزت نفس بر زندگیشان را با مثال عینی بیان کنند.
جلسه چهارم
عنوان: ارتباط موثر
موضوع: ارتقاء تونایی افراد در برقراری ارتباط
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری، تمرین و بازی، خیال پردازی هدایت شده، ایفای نقش.
مدت آموزش: دو جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور، متن داستان.
اهداف رفتاری
* تعریف ساده و روشنی از ارتباط بیان کنند.
* قادر باشند با اطرافیان خود ارتباط صحیح و درستی برقرار کنند.
* در زندگی خود به اهمیت ارتباط پی ببرند و آن را بخوبی بازگو کنند.
* راه برقراری ارتباط را به فرزندان خود بیاموزند.
شرح فعالیت ها:
به مانند روال گذشته از شرکت کنندگان خواسته می شود تا تکالیف خود را در کلاس بخوانند و در مورد آنها در کلاس بحث کنند.
کارگاه با این سوال شروع می شود که " هدف از برقراری ارتباط چیست؟" پاسخ مخاطبان جمع آوری و روی تخته نوشته می شود و از شرکت کننگان خواسته می شود تا درباره آن بحث کنند. در ادامه عناصر اصلی ارتباط یعنی؛ فرستنده پیام، پیام، کانال ارتباطی گیرنده پیام و فرایند برقراری ارتباط برای شرکت کنندگان تشریح می شود. بازی پانتومیم به عنوان یکی از روش های معیوب انتقال پیام برای شرکت کنندگان اجرا می شود و از آنها خواسته می شود تا علل عدم فهم خود را از پیام ارسالی توضیح دهند و به صورت گروهی در مورد آن بحث کنند. عواملی که باعث برقراری ارتباط ضعیف می شود را توضیح می دهیم، از شرکت کنندگان خواسته می شود در مورد ارتباطات خانوادگی خود فکر کنند و بگویند با کدام یک از اعضای خانواده ارتباط بهتری برقرار می کنند از آنها خواسته می شود تا علل آن را شرح دهند. از شرکت کنندگان می خواهیم برای برطرف کردن مشکلات ارتباطی در خانوادشان راهبردهایی را ارائه دهند. تصاویری که حاوی روش های ارتباطی درست و غلط هستند، به مخاطبانشان نشان داده می شود و از آنها خواسته می شود که بگویند هر تصویر به کدام یک از عوامل برقراری ارتباط درست یا غلط اشاره می کند. در نهایت روش درست کردن کیک ارتباط، به شرکت کنندگان ارائه شد و از آنها خواسته شد این کیک را تا هفته آینده برای خودشان درست کنند و در ارتباطات خود با دوستان و خانواده از آن استفاده کنند.
جلسه پنجم
عنوان: پیوند جویی
موضوع: برقراری روابط اجتماعی و دوست یابی
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری، خیال پردازی هدایت شده.
مدت آموزش: یک جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور، وسایل بازی گروهی.
اهداف رفتاری
* تعریف ساده و روشنی از مفهوم دوستی ارائه دهند.
* ویژگی های دوست خوب را تشخیص داده و در انتخاب دوست بکار گیرند.
* قادر به تمیز دوستان خوب از بد باشند.
* مضرات هم نشینی با دوست بد را بگویند.
شرح فعالیت ها:
از شرکت کنندگان خواسته می شود تا به صورت داوطلبانه در مورد تکلیف جلسه قبل و نحوه اجرای آن صحبت کنند و عواملی را که باعث ناتوانی آنها در برقراری ارتباط درست شده بود را شرح دهند، این موارد در کارگاه به بحث گذاشته می شود. سپس کارگاه با این سوال شروع می شود که " آیا در بین شما کسی هست که هیچ دوستی نداشته باشد؟" اگر فردی وجود داشت از او می خواهیم علت تنهایی خود را در صورت تمایل بیان کند، در مورد علت های ارائه شده بحث می شود. سپس یک تعریف ساده از دوست و رابطه دوستی ارائه می شود. از شرکت کنندگان خواسته می شود ویژگی های دوست خوب را از طریق بارش فکری بیان کنند. مجری طرح نیز در این زمینه به شرکت کنندگان کمک می کند، در ادامه داستان دوستی به شرکت کنندگان ارائه و در پایان این سوال مطرح می شود؛ " چرا اصلاً باید دوست انتخاب کنیم؟" پاسخ های شرکت کنندگان جمع آوری و در مورد آن بحث می شود. از شرکت کنندگان خواسته می شود با پر کردن کاربرگی به صورت گروهی عواقب همنشینی با دوست بد را بنویسند. در مورد پاسخ های دریافتی بحث می شود و روش های انتخاب دوست دوست خوب، برای شرکت کنندگان شرح داده می شود. از شرکت کنندگان می خواهیم اسامی دوستانی که تاکنون داشته اند در کاربرگی بنویسند و بگویند کجا و چگونه با آنها آشنا شده اند. سپس عواملی را که باعث تحکیم دوستی می شود، برای شرکت کنندگان توضیح داده می شود.و عوامل فروپاشی و ترک دوستی را نیز بیان می کنیم. در پایان نیز مرز رابطه با دوستان با آنها به بحث گذاشته می شود. به عنوان تکلیف در خانه از شرکت کنندگان خواسته شد تا مزایا و معایب دوستی های اینترنتی را شرح دهند و اگر تجربه ای در این زمینه دارند بیان کنند.
جلسه ششم
عنوان: آینده نگری
موضوع: تعیین هدف و چگونگی دست یابی به آن
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری.
مدت آموزش: دو جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور، کاغذ و قلم.
اهداف رفتاری
* مفهوم هدف را به سادگی بیان کنند.
* انواع اهداف کوتاه مدت را از هم تمیز دهند.
* در به کار گیری تواناییهای خود اعتماد بنفس کسب نمایند.
* قادر شوند برای رسیدن به هدف خود برنامه ریزی کنند.
شرح فعالیت ها:
بعد از بررسی تکالیف خانگی هفته قبل بحث جدید با این سوالات آغاز می شود؛ " 1- از این که در این جلسات حضور می یابید چه منظوری دارید؟ 2- آیا وقتی قصد سفر دارید مقصد خاصی را انتخاب می کنید؟ به چه دلیل به مدرسه می آیید؟" بعد از جمع آوری پاسخ های شرکت کنندگان و بحث در مورد آنها، با کمک مخاطبان کلمات مترادفی که معنی هدف و قصد را می دهد پیدا کردیم. و جمله مواردی را که با هدف زندگی در ارتباط است را روی تخته نوشتیم. داستانی برای شرکت کنندگان خوانده شد و از آنها درخواست شد، دلایل موفقیت شخصیت اصلی داستان را بیان کنند. مواردی که در راه رسیدن به اهداف زندگی باید مورد توجه قرار گیرد، تشریح شد. و از شرکت کنندگان خواسته شد تا مواردی به آنها اضافه کنند. در ادامه ورزش با زندگی مقایسه شد و از مخاطبان خواسته شد رابطه زدن گل درورزش را با هدف زندگی بیان کنند. به شرکت کنندگان توضیح داده شد هر چیزی نمی تواند هدف زندگی باشد سپس تفاوت اهداف کوتاه مدت و بلند مدت بیان می شود و رهنمودهای عملی برای رسیدن به هدف توضیح داده شد و در مورد آن بحث شد. در نهایت آثار و پیامدهای هدف گزینی تشریح و از شرکت کنندگان درخواست شد کاربرگی را برای مشخص کردن اهداف کوتاه مدت، میان مدت، و بلند مدتشان تا هفته آینده پر کنند.
جلسه هفتم
عنوان: خودکارآمدی
موضوع: تصمیم گیری
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی.
مدت آموزش: یک جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور.
اهداف رفتاری
* معیارهای صحیح یک تصمیم خوب را بیان کنند.
* اهمیت و ارزش یک تصمیم درست در زندگی را توضیح دهند.
* عواقب و نتایج تصمیمات را پیش بینی کنند.
* عادت کنند در تصمیم گیری های خانواده شرکت کنند.
* در زندگی درست تصمیم بگیرند.
شرح فعالیت ها:
از شرکت کنندگان در طرح خواستیم به صورت داوطلبانه اهداف کوتاه مدت، میان مدت، بلند مدت خود را که از هفته قبل نوشته اند در جلسه بخوانند و در مورد اهداف مشترک شرکت کنندگان بحث شد. در ادامه با توضیح مفهوم خودکارآمدی و تاثیر آن در زندگی با این سوال شروع کردیم" دیروز چه کارهایی انجام داده اید؟ " با این سوال مبحث تصمیم گیری را آغاز کردیم. از شرکت کنندگان خواستیم یک تعریف ساده از تصمیم گیری بنویسند و در مورد تعاریف شرکت کنندگان بحث شد. سپس داستانی برای شرکت کنندگان خوانده شد و از آنها خواستیم تصمیمات احتمالی شخصیت داستان را بنویسند و مزایا و معایب هر تصمیم را بیان کنند. در ادامه مهم ترین عوامل موثر در تصمیم گیری تشریح و از شرکت کنندگان خواسته شد ویژگی های یک تصمیم خوب را بنویسند. در ادامه تصمیمات مخاطره آمیز و نادرستی که ممکن است یک نوجوان در زندگی اتخاذ کند و پیامدهای نامطلوبی برای همیشه برجای گذارد عنوان می شد و از شرکت کنندگان خواسته می شود تجربیات مشابه خود را در این زمینه بیان کنند. یک سری موقعیت های خطرساز را در قالب کاربرگی به شرکت کنندگان ارائه داده شد و از آنها خواستیم در مورد هر موقعیت سه تصمیم را بیان کنند و محتمل ترین تصمیم را مشخص کنند. به شرکت کنندگان توضیح دادیم که تصمیم گیری با نتایج به دست آمده ارتباط مستقیم دارد، سپس شرایط مطلوب تصمیم گیری را به شرکت کنندگان توضیح دادیم و از آنها خواستیم مواردی را که باید در اخذ یک تصمیم درست رعایت کرد را بیان کنند در این فرایند مجری طرح به آنها کمک کرد. در نهایت از آنها خواستیم تصمیماتی را که در خلال هفته گذشته در خانواده گرفته اند همراه با نتایج آنها به عنوان تکلیف خانگی هفته بعد بنویسند.
جلسه هشتم
عنوان: خودکارآمدی
موضوع: حل مساله
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری، خیال پردازی هدایت شده.
مدت آموزش: یک جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور، متن داستان.
اهداف رفتاری
* مراحل حل یک مساله را به طور ساده توضیح دهند.
* مخاطبان یاد می گیرند تا در مورد یک مساله تفکر کنند.
* مخاطبان بتوانند مشکلات خود را حل کنند و برای آنها راه حل ارائه دهند.
* برای حل مشکلات خود به نوعی خودکارآمدی دست یابند.
شرح فعالیت ها:
بعد از بررسی تکالیف جلسه قبل و بحث در مورد آنها، نوبت به آموزش یکی از مهم ترین عناصر خودکارآمدی یعنی توانایی حل مساله می رسد. به منظور شروع آموزش از شرکت کنندگان خواسته شد تا معانی را که مفهوم حل مساله به ذهنشان متبادر می کند را بیان کنند معانی مختلف روی تخته نوشته و در مورد آن بحث می شود. در ادامه داستانی برای مخاطبان خوانده شد که در آن شخصیت اصلی داستان با مشکلی مواجه شده بود. از شرکت کنندگان خواسته شد تا مشکل او را دقیقاً مشخص و تعریف کنند. به این ترتیب مرحله اول حل مساله که تعریف دقیق مشکل است انجام می شود. سپس مفهوم بارش فکری برای شرکت کنندگان توضیح داده می شود و از آن ها خواسته می شود تا با استفاده از بارش فکری هر تعداد راه حل که به ذهنشان می رسد، برای مشکل شخصیت داستان بیان کنند. به این ترتیب مرحله دوم نیز که ارائه راه حل است به اتمام می رسد. در مرحله بعد از مخاطبان خواسته شد تا تک تک راه حل های پیشنهادی خود را از نظر سود و زیان مورد بررسی قرار دهند به این ترتیب مرحله نیز به پایان رسید، البته در این مرحله مجری طرح وارد عمل می شود و راه حل های پیشنهادی را ارزیابی می کند. در این مرحله به مخاطبان توضیح داده می شود که در فرایند حل مساله ارائه راه حل کافی نیست بلکه باید راه حل های ارائه شده به عمل تبدیل شوند یعنی بهترین راه حل که کمترین زیان و بیشترین سود را دارد به حیطه عمل گذاشته می شود و در صورتی که راه حل پیشنهادی مناسب نباشد می توان مراحل حل مساله را تکرار کرد. در پایان نیز مراحل حل مساله مرور و خلاصه بندی شد. به این ترتیب آموزش پنج مرحله حل مساله به اتمام می رسد.
جلسه نهم
عنوان: خودکارآمدی
موضوع: مسئولیت پذیری
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری، بارش فکری، تصویر سازی ذهنی هدایت شده.
مدت آموزش: یک جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور، متن داستان، پوستر مقوایی.
اهداف رفتاری
* تعریف ساده ای از مسئولیت پذیری ارائه دهند.
* مسئولیت کوچکی را در کلاس یا خانواده عهده دار شوند.
* خصوصیات یک فرد مسئولیت پذیر را به آسانی بیان کنند.
شرح فعالیت ها:
برای شروع جلسه دو داستان به همراه تصویر مربوط به آنها به مخاطبان ارائه شد. داستان اول خانواده ایی بی مسئولیت و داستان دوم خانواده ایی مسئولیت پذیر را نشان می داد، سپس از شرکت کنندگان خواسته شد تا دور کارهای درست و غلط شخصیت های اصلی داستان خط بکشند و در مورد این اعمال و تاثیر آن در زندگی بحث کنند. از فراگیران خواسته شد افراد مسئولیت پذیر و بی مسئولیت را در اطرافیان خود به خاطر آورند و با توجه به رفتار آنان درباره آثار و عواقب بی مسئولیتی، فواید مسئولیت پذیری و ضرورت آن با افراد گروه بحث و گفتگو کنند و کاربرگ ارائه شده را نیز تکمیل نمایند. سپس آثار و پیامدهای مسئولیت پذیری به آنها توضیح داده شد و از آنها خواسته شد تا جدول مسئولیت ها را پر کنند. در این جدول از مخاطبان خواسته شده بود تا وظایف خود، پدر و مادرشان را در خانواده، مدرسه و جامعه بیان کنند. سپس توضیحات تکمیلی در رابطه با انواع نقش ها و مسئولیت های افراد در خانواده و جامعه ارائه شد. از فراگیران خواسته شد چند دقیقه به گذشته خود فکر کنند زمانی که پدر یا مادر و حتی معلمین به آنان مسئولیت هایی می دادند تا انجام دهند. از آنان خواسته شد خاطره ای را به یاد آورند که در آن مسئولیتی را به درستی انجام داده و مورد تشویق والدین خود قرار گرفته اند. از آنها خواسته شد احساس خوشایندی که به آنها دست داده و پس از سالها فراموش نکرده اند را به یاد آورند. در ادامه همین فعالیت از آنها خواسته شد چنانچه مسئولیتی را که به آنان واگذار شده و به هر دلیلی نتوانسته اند درست انجام دهند را نیز به خاطر آورند.. از مخاطبان سوال شد؛ ؟" آیا رفتار والدینشان نسبت به آنها رفتار صحیحی بوده است یا خیر؟" و این رفتار والدین چه نقشی در مسئولیت پذیری آنها داشته است؟ سپس توضیح داده شد همچنان که دیدید بزرگسالان، اطرافیان و به ویژه پدر و مادر در مسئولیت پذیری فرزندان خود نقش حیاتی دارند ولی این یک جریان خطی یک سویه نیست شما خود می توانید مسئولیت پذیری را در خانه ترویج کنید. برای این کار مجری طرح مسئولیت های آنها را با کمک خودشان و در قالب فرم تقسیم مسئولیت توزیع می کند. از مخاطبان خواسته می شود به منظور بررسی نحوه انجام مسئولیت ها توسط افراد و اطلاع از کم و کیف کارها فرم ارزیابی عملکرد خانواده را با کمک اعضای خانواده تا هفته آینده تکمیل کرده و در صورت تمایل نتایج آن را به سایرین منعکس کنند.
جلسه دهم
عنوان: کنترل هیجانات
موضوع: مدیریت خشم، مدیریت اضطراب و استرس
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری، داستان گویی، بازی نقش، تصویر سازی ذهنی هدایت شده.
مدت آموزش: سه جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور.
اهداف رفتاری
* مفهوم خشم، اضطراب و استرس را به صورت ساده بیان کنند.
* نشانه های خشم، اضطراب و استرس را نام ببرند.
* علل و پیامدهای خشم، اضطراب و استرس را بیان کنند.
* روش های مدیریت استرس را یاد بگیرند و بتوانند به دیگران یاد بدهند.
شرح فعالیت ها:
بعد از بررسی تکلیف جلسه گذشته و بحث گروهی در مورد آن بحث جدید با توضیح مختصری پیرامون هیجان ها، نشانه های آن و کارکرد آنها آغاز می شود. در ادامه به مخاطبان توضیح داده می شود که چه موقع هیجان ها کارکرد منفی پیدا می کنند و می تواند زندگی را مختل کند. در ادامه مزایای مدیریت هیجان ها به آنها ارائه می شود. سپس از مخاطبان خواسته شد هیجاناتی که اغلب با خشم همراه می شوند را نام ببرند. پاسخ ها را روی تخته نوشته و با مشورت مخاطبان اصلاح گردید. سپس از آنها سوال شد وقتی عصبانی می شوند چه عکس العملی نشان می دهند در همین راستا از یکی از شرکت کنندگان داوطلب خواسته شد تا عصبانیت خود را به دیگران نشان دهد. سپس با کمک مخاطبان عکس العمل های مختلف در هنگام بروز خشم را روی تخته نوشته و در مورد آن بحث شد. سپس از مخاطبان خواستیم تا علت های بروز خشم را بیان کنند و در مورد آن بحث کنند. پاسخ های شرکت کنندگان را جمع بندی و در صورت لزوم اصلاح می شود. از مخاطبان خواسته شد تا پیامدهای بروز خشم را در خود، خانواده و جامعه در کاربرگی که به همین منظور به آنها داده شده بنویسند. داستانی در همین راستا برای مخاطبان خوانده و مضرات خشمگین شدن برای آنها تشریح شد. چند راهبرد برای کنترل خشم ارائه شد. و از مخاطبان خواسته شد راهبردهای دیگری به فهرست اضافه کنند. مراحل کنترل خشم برای مخاطبان توضیح داده شد و چند راهبرد رفتاری برای کنترل خشم بیان شد. در ادامه تعریف ساده ای از اضطراب ارائه و تفاوت آن با ترس بیان می شود. سپس نشانه های بروز اضطراب را نام برده و تفاوت آن را با خشم بیان کردیم. سپس به منظور کنترل اضطراب چند راهبرد ارائه و از مخاطبان خواستیم فهرست را تکمیل کنند. در ادامه مفهوم استرس، نشانه ها و تاثیر آن بر سلامت جسمانی را عنوان و سه روش آرامبخشی یا مراقبه به شرکت کنندگان آموزش داده شد که عبارتند از؛ 1- آرامبخشی به روش متوالی، 2- آرامبخشی از طریق تخیل هدایت شده، 3- روش تمرکز بر تنفس. در نهایت نیز روش روزه فکر را به عنوان یک روش شناختی برای کنترل استرس به شرکت کنندگان آموزش دادیم و از شرکت کنندگان خواستیم به مدت یک هفته به عنوان تکلیف خانگی روزه فکر بگیرند.
جلسه یازدهم
عنوان: معنامندی
موضوع: پرورش حس معنویت و ایمان.
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری.
مدت آموزش: دو جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور.
اهداف رفتاری
* بتوانند معنویت را از مذهب جدا کنند.
* از حس معنویت خود به عنوان یک عامل انگیزشی استفاده کنند.
* به آینده خوشبین و امیدوار شوند.
* به بی همتایی خود اعتقاد پیدا کنند.
شرح فعالیت ها:
در شروع جلسه از افرادی که تکلیف جلسه قبل را انجام داده اند خواسته شد تجربه خود را در مورد آن بیان کنند. از آنها خواستیم به صورت داوطلبانه حس خود را از اینکه به افکار منفی اجازه ورود به ذهنشان را ندادند توضیح دهند. در ادامه جلسه از مخاطبان خواسته شد تا در مورد اعتقادات دینی و تاثیر آن در زندگیشان به صورت گروهی بحث کنند، در این فرایند مجری نظرات گروه ها را خلاصه و روی تخته می نویسد. در ادامه مجری طرح با توضیح تفاوت بین دین و معنویت از شرکت کنندگان خواست تا چند نمونه از رویاها و تجریبات معنوی خود را در صورت تمایل در جمع بیان کنند. برای هدایت مخاطبان مجری طرح چند مثال از این موارد را بیان می کند. در ادامه رابطه بین داشتن اعتقادات معنوی و ارتقاء انگیزش توضیح داده می شود و از مخاطبان خواسته شد تا در مورد آن بحث کنند. در ادامه داستانی در همین راستا برای مخاطبان خوانده و از آنها خواسته شد موارد دیگری را در همین زمینه بیان کنند. در ادامه داستان هایی را که حاوی چالش های اخلاقی است به شرکت کنندگان ارائه می شود و از آنها خواسته می شود تا در مورد آنها بحث کنند در این فرایند مجری طرح ضمن بررسی سطح رشد اخلاقی شرکت کنندگان، رابطه بین معنویت و اخلاق را تشریح می کند. سپس مجری طرح از مخاطبان می خواهد تا نظر خود را در مورد مفهوم خوشبینی بیان کنند. مجری طرح در این فرایند به مراجعان کمک می کند و تفاوت بین خوشبینی، واقع بینی و بدبینی را بیان می کند و تاثیر خوشبینی را در بهداشت روانی افراد توضیح می دهد. سپس از مراجعان خواسته می شود چند مورد از تجربیات خود را در زمینه خوش بینی بیان کنند. در ادامه نقش تجربیات منحصر به فرد را در اعتقاد فرد به یکتایی خود شرح می دهیم و تشریح کردیم این اعتقاد چگونه می تواند به حس استقلال افراد کمک کند.
جلسه دوازدهم
عنوان: افزایش آگاهی
موضوع: اطلاع رسانی راجع به بیماری های دوران نوجوانی
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری.
مدت آموزش: یک جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور، سی دی آموزش برای توزیع در کارگاه.
اهداف رفتاری
* ویژگی های دوران نوجوانی را بیان کنند.
* تغییرات بلوغ را نام ببرند.
* بیماری ها و خطرات دوران نوجوانی را بیان کنند.
* عواملی که باعث می شود افراد به این مشکلات دچار شوند را عنوان کنند.
* عوامل خطرساز و محافظت کننده را نام ببرند.
شرح فعالیت ها:
جلسه با این پرسش آغاز می شود؛ " ویژگی های دوران نوجوانی را نام ببرید؟" بعد از جمع آوری پاسخ مخاطبان آنها را جمع بندی و در صورت لزوم مواردی اصلاح یا به آن اضافه می شود. سپس از مخاطبان خواسته شد تا " بیماری های دوران نوجوانی را نام ببرند؟" بیماری های مختلف را روی تخته نوشته و با تاکید روی اعتیاد در مورد آن بحث می شود. عواملی که باعث می شود جوانان به این مشکلات دچار شوند تشریح می شود. سپس از مخاطبان خواسته می شود عوامل خطرساز مصرف مواد را نام ببرند. در این فرایند مجری طرح به آنها کمک می کند. در مورد عوامل خطرساز مصرف مواد در جلسه بحث و نظرات مخاطبان جمع بندی می شود. خطرات دوستی با جنس مخالف توضیح داده می شود، و رابطه جنسی ناایمن به عنوان یکی از رفتارهای پرخطر توضیح داده می شود و همراه با شرکت کنندگان در مورد عواقب آن بحث می شود و نظرات روی تخته ثبت می شوند. از مخاطبان خواسته می شود چند مورد از عوامل محافظت کننده را در مقابل عوامل خطر نام ببرند. مجری طرح نیز مواردی را به آنها اضافه می کند. سپس رابطه افزایش عوامل محافظت کننده و کاهش عوامل خطر ساز را در پیشگیری از درگیری در رفتارهای پرخطر توضیح داده می شود. در نهایت رابطه تاب آوری را با پیشگیری از مصرف مواد، رابطه جنسی ناایمن، و خشونت، به عنوان یک عامل میانجی توضیح داده و سی دی های آموزشی را بین مخاطبان توزیع می کنیم. به این ترتیب کارگاه آموزش مولفه های تاب آوری به پایان رسید.
جلسه یازدهم
عنوان: معنامندی
موضوع: پرورش حس معنویت و ایمان.
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری.
مدت آموزش: دو جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور.
اهداف رفتاری
* بتوانند معنویت را از مذهب جدا کنند.
* از حس معنویت خود به عنوان یک عامل انگیزشی استفاده کنند.
* به آینده خوشبین و امیدوار شوند.
* به بی همتایی خود اعتقاد پیدا کنند.
شرح فعالیت ها:
در شروع جلسه از افرادی که تکلیف جلسه قبل را انجام داده اند خواسته شد تجربه خود را در مورد آن بیان کنند. از آنها خواستیم به صورت داوطلبانه حس خود را از اینکه به افکار منفی اجازه ورود به ذهنشان را ندادند توضیح دهند. در ادامه جلسه از مخاطبان خواسته شد تا در مورد اعتقادات دینی و تاثیر آن در زندگیشان به صورت گروهی بحث کنند، در این فرایند مجری نظرات گروه ها را خلاصه و روی تخته می نویسد. در ادامه مجری طرح با توضیح تفاوت بین دین و معنویت از شرکت کنندگان خواست تا چند نمونه از رویاها و تجریبات معنوی خود را در صورت تمایل در جمع بیان کنند. برای هدایت مخاطبان مجری طرح چند مثال از این موارد را بیان می کند. در ادامه رابطه بین داشتن اعتقادات معنوی و ارتقاء انگیزش توضیح داده می شود و از مخاطبان خواسته شد تا در مورد آن بحث کنند. در ادامه داستانی در همین راستا برای مخاطبان خوانده و از آنها خواسته شد موارد دیگری را در همین زمینه بیان کنند. در ادامه داستان هایی را که حاوی چالش های اخلاقی است به شرکت کنندگان ارائه می شود و از آنها خواسته می شود تا در مورد آنها بحث کنند در این فرایند مجری طرح ضمن بررسی سطح رشد اخلاقی شرکت کنندگان، رابطه بین معنویت و اخلاق را تشریح می کند. سپس مجری طرح از مخاطبان می خواهد تا نظر خود را در مورد مفهوم خوشبینی بیان کنند. مجری طرح در این فرایند به مراجعان کمک می کند و تفاوت بین خوشبینی، واقع بینی و بدبینی را بیان می کند و تاثیر خوشبینی را در بهداشت روانی افراد توضیح می دهد. سپس از مراجعان خواسته می شود چند مورد از تجربیات خود را در زمینه خوش بینی بیان کنند. در ادامه نقش تجربیات منحصر به فرد را در اعتقاد فرد به یکتایی خود شرح می دهیم و تشریح کردیم این اعتقاد چگونه می تواند به حس استقلال افراد کمک کند.
جلسه دوازدهم
عنوان: افزایش آگاهی
موضوع: اطلاع رسانی راجع به بیماری های دوران نوجوانی
روش: سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، بارش فکری.
مدت آموزش: یک جلسه، 45 دقیقه ای
وسایل مورد نیاز: تخته، گچ، برگه های توزیعی، رایانه، پروژکتور، سی دی آموزش برای توزیع در کارگاه.
اهداف رفتاری
* ویژگی های دوران نوجوانی را بیان کنند.
* تغییرات بلوغ را نام ببرند.
* بیماری ها و خطرات دوران نوجوانی را بیان کنند.
* عواملی که باعث می شود افراد به این مشکلات دچار شوند را عنوان کنند.
* عوامل خطرساز و محافظت کننده را نام ببرند.
شرح فعالیت ها:
جلسه با این پرسش آغاز می شود؛ " ویژگی های دوران نوجوانی را نام ببرید؟" بعد از جمع آوری پاسخ مخاطبان آنها را جمع بندی و در صورت لزوم مواردی اصلاح یا به آن اضافه می شود. سپس از مخاطبان خواسته شد تا " بیماری های دوران نوجوانی را نام ببرند؟" بیماری های مختلف را روی تخته نوشته و با تاکید روی اعتیاد در مورد آن بحث می شود. عواملی که باعث می شود جوانان به این مشکلات دچار شوند تشریح می شود. سپس از مخاطبان خواسته می شود عوامل خطرساز مصرف مواد را نام ببرند. در این فرایند مجری طرح به آنها کمک می کند. در مورد عوامل خطرساز مصرف مواد در جلسه بحث و نظرات مخاطبان جمع بندی می شود. خطرات دوستی با جنس مخالف توضیح داده می شود، و رابطه جنسی ناایمن به عنوان یکی از رفتارهای پرخطر توضیح داده می شود و همراه با شرکت کنندگان در مورد عواقب آن بحث می شود و نظرات روی تخته ثبت می شوند. از مخاطبان خواسته می شود چند مورد از عوامل محافظت کننده را در مقابل عوامل خطر نام ببرند. مجری طرح نیز مواردی را به آنها اضافه می کند. سپس رابطه افزایش عوامل محافظت کننده و کاهش عوامل خطر ساز را در پیشگیری از درگیری در رفتارهای پرخطر توضیح داده می شود. در نهایت رابطه تاب آوری را با پیشگیری از مصرف مواد، رابطه جنسی ناایمن، و خشونت، به عنوان یک عامل میانجی توضیح داده و سی دی های آموزشی را بین مخاطبان توزیع می کنیم. به این ترتیب کارگاه آموزش مولفه های تاب آوری به پایان رسید.
خلاصه شرح جلسات
جلسه
عنوان
روش آموزش
مدت زمان
1
آشنایی با مخاطبان ، برقراری ارتباط، آشنا کردن آنها با تاب آوری و قوانین شرکت در کارگاه
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
45 دقیقه
2
خودآگاهی، با هدف آگاهی نسبت به توانمندیهای خود
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
135 دقیقه
3
ارزشمندی ، با هدف تقویت عزت نفس
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
90 دقیقه
4
ارتباط موثر، با هدف ارتقاء تونایی افراد در برقراری ارتباط
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
90 دقیقه
5
پیوندجویی، با هدف برقراری روابط اجتماعی و دوست یابی
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
45 دقیقه
6
آینده نگری و تعیین هدف و چگونگی دست یابی به آن
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
90 دقیقه
7
خودکارآمدی با هدف اتخاذ تصمیم های درست در زندگی
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
45 دقیقه
8
خودکارآمدی در حل مساله
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
45 دقیقه
9
خودکارآمدی در مسئولیت پذیری
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
45 دقیقه
10
کنترل هیجانات، با هدف مدیریت خشم، مدیریت اضطراب و استرس
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
135 دقیقه
11
معنامندی با هدف تقویت حس معنویت و ایمان
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
90 دقیقه
12
افزایش آگاهی در زمینه بیماری های دوران نوجوانی
سخنرانی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی
45 دقیقه