اعتبار و روایی پرسشنامه (CSI4)
در ایران نیز مطالعه ای توسط توکلی زاده (1375) با هدف کلی تعیین میزان شیوع اختلال های رفتار ایذایی و کاستی توجه بر روی 400 دانش آموز دبستان شهر گناباد (220 پسر و 128 دختر) انجام گرفت که علاوه بر شیوع، اعتبار، حساسیت و ویژگی اختلال های مذکور نیز بر روی 100 نفر از دانش آموزان جمعیت نمونه محاسبه گردید. به نحوی که حساسیت پرسشنامه علائم مرضی کودکان براساس بهترین نمره برش 4، 5، 7 برای هر یک از اختلال های بیش فعالی- کاستی توجه، لجبازی- نافرمانی و اختلال سلوک به ترتیب 75/0، 89/0، 89/0 و ویژگی آن به ترتیب 92/0، 91/0، 90/0 به دست آمد. علاوه بر این، اعتبار پرسشنامه نیز برای هر دو فرم والد و معلم به ترتیب 90/0 و 93/0 برآورد شد.
همچنین محمد اسماعیل (1383) طی یک هنجار یابی مجددا شاخص های روائی و پایایی این پرسشنامه را بر روی تعداد 680 دانش آموز 14-6 سال را مورد مطالعه قرار داده است. در برآورد ضریب پایایی از روش، دوبار اجرای مجدد آزمون استفاده شد و ضریب همبستگی بین نمره های حاصل از 2 بار اجرای آزمون (برای اختلال تشخیصی کودک) محاسبه گردید. ضرایب پایایی باز آزمایی یا اجرای مجدد آزمون برای اختلال های تشخیص کودک از پایین ترین حد (29/0) برای اختلال هراس اجتماعی (SP) تا بالاترین حد (76، 0) برای اختلال سلوک (D) برآورد شد، که همگی به استثناء اختلال هراس اجتماعی (SP) و سطح 05/0 و 01/0 معنی دار هستند. لذا نتایج روایی و پایایی CSI-4 مورد تایید قرار گرفت. در مجموع، نتایج پژوهش در زمینه بررسی پایایی CSI-4 با روش اجرای مجدد آزمون نشان می دهد که این پرسشنامه به عنوان ابزار سنجش اختلال های رفتاری و هیجانی در کودکان ایرانی از پایایی نسبی خوبی در فرم والدین برخوردار است و به عنوان یک ابزار غربالگری اختلا های رفتاری و هیجانی در کودکان می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین شواهد روایی وابسته به محتوا نشان می دهد که نمونه سوال ها؛ تکالیف یا پرسش های تست، معرف مجموعه کلی یا حیطه ای از محتواست گونه ای که در این پرسشنامه (CSI-4) به همراه تعریفی از حیطه مورد سنجش آن در اختیار 9 روانپزشک قرار داده شد تا در مورد مناسبت و ارتباط هر سوال آزمون با تعریفی که برای آن حیطه در نظر گرفته شده است داوری کند. نتایج بررسی اظهار نظرها و داوری های متخصصان نشان داد که هر 9 روانپزشک، همگونی و مناسبت محتوای CSI-4 با حیطه مورد سنجش آن را مورد تایید قرار داده و این پرسشنامه را در دستیابی به اهداف زیربنایی آن یعنی غربالگری اختلال های رفتاری و هیجانی کودکان موفق ارزیابی نمودند. (الهه محمد اسماعیل، 1381)
محتوای این آزمون با چند تن از اساتیدمورد ارزیابی قرار گرفته و اعتبار محتوای این آزمون را مورد تایید قرار دادند و به این ترتیب میتوانیم اعتبار سازه را مورد تایید قرار دهیم.
مدت زمان اجرای پرسشنامه:
پرسشنامه علائم مرضی کودک دارای ویژگیهایی همچون سادگی اجرا و سهولت است. سوالهای آن به گونه ای ساده برای والدین و معلمان قابل فهم شده و اصطلاحات ساده تر جایگزین واژه های فنی روانپزشکی شده است (توکلی زاده، 1375). علاوه بر این گروه بندی سوالها براساس ملاکهای تشخیص DSMIV انجام یک مصاحبه منظم و کلی را تسهیل نموده و به کاهش خطا در تشخیص نوع اختلال کمک بسزایی می کند به نحویکه تکمیل فرم CSI4 توسط والدین در حدود 10 تا 15 دقیقه و توسط معلمان 5 تا 10 دقیقه طول می کشد البته اجرای این پرسشنامه توسط افراد کار آزموده و مجری در 3 تا 5 دقیقه نیز امکان پذیر است.
شیوه نمره گذاری
شیوه نمره گذاری برای CSI4 طراحی شده است. شیوه نمره گذاری برش غربال کننده1 و شیوه نمره گذاری بر حسب شدت نشانه های مرضی2 شیوه نمره برش غربال کننده در اکثر پژوهشها مورد استفاده قرار گرفته و در یک مقیاس 4 امتیازی هرگز= 0، بعضی اوقات= 0، اغلب=1 و بیشتر اوقات= 1 نمره گذاری می شود.
در حالیکه شیوه نمره گذاری برحسب شدت نشانه های مرضی در یک مقیاس 4 امتیازی هرگز=0، بعضی اوقات= 1، اغلب= 2، بیشتر اوقات= 3 نمره گذاری می شود و سپس از حاصل جمع نمرات هر سوال نمره شدت بدست می آید.
پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4)
( براساس DSM IV)
فرم ویژه معلمان
نام کودک :
سن :
جنس :
مدرسه :
کلاس :
تاریخ
نام تکمیل کننده پرسشنامه : سمت او :
چند مدت است این دانش آموز را می شناسید ؟ روزی چند ساعت با این دانش آموز هستید ؟
نوع کلاسی که شما در آن بااین دانش آموز کار می کنید ؟ خدمات آموزشی ویژه ای که این دانش آموز در حال حاضر از آن استفاده می کند ( مثلاً کلاس تقویتی ، کلاس گفتار درمانی و غیره )
عنوان تشخیصی که درحال حاضر ( یا قبلاً ) به این دانش آموز داده شده است ( مثلاً ناتوانی در یادگیری )
سطح پیشرفت تحصیلی دانش آموز در حال حاضر : ( سطح پیشرفت یا کلاس درسی مناسب او را مشخص کنید )
موضوع درس
2 سال یا بیشترپائین تر از سطح کلاس خود
1 تا 2 سال پائین تر از سطح کلاس خود
تقریباً در سطح کلاس خود
1 تا 2 سال جلوتر از کلاس خود
2 سال یا بیشتر جلوتر از سطح کلاس خود
خواندن
نوشتن
هجی کردن
حساب
دستور العمل عبارات زیر را بخوانید و درجه تطبیق آنها را با رفتار این کودک در مدرسه با گذاشتن علامت ضربدر در یکی از چهارخانه جلوی عبارت مشخص کنید . هر سوال یا عبارت را طبق بهترین اطلاع خود جواب دهید .
گروه : A ( الف )
هرگز این حالت را ندارد
گاهی این حالت را دارد
اغلب این حالت را دارد
بیشتر اوقات این حالت را دارد
1- به جزئیات مطلب توجه نمی کند و یابخاطر بی دقتی اشتباه می کند .
2- تمرکز و دقت روی تکالیف درسی یا فعالیتهای بازی برایش مشکل است .
3- وقتی با او حرف می زنید بنظر می رسد گوشش با شما نیست .
4- پیروی از دستور کار برایش مشکل است و کارها را ناتمام رها می کند .
5- نظم دادن به کارهای درسی و فعالیتهای دیگر برایش مشکل است .
6- ازانجام کارهایی که احتیاج به فکر کردن زیادی دارد مثل انجام دادن تمرینهای کلاسی یا تکالیف درسی در خانه ، خودداری می کند .
7- چیزهایی را که برای انجام کارهایش لازم دارد گم می کند .
8- چیزهای دیگر به آسانی حواس و دقت او را بهم می زنند .
9- در کارهای روزمره خود فراموشکار است .
10- دستها و پاهایش را مرتباً تکان می دهد یا روی صندلی وول می خورد .
11-اگر از کودک خواسته شود ، نمی تواند مدتی روی صندلی به حالت نشسته بماند .
12- حتی وقتی از او خواسته شود این ور و آن ور و از در و دیوار بالا نرود ، گوشش بدهکار نیست .
13- بدون سرو صدا بازی کردن برایش مشکل است .
14- دائم درحال حرکت است مثل اینکه موتوری در درونش قرار دارد و او را هل می دهد .
15- بیش از اندازه صحبت می کند .
16- وقتی از او سئوالی می کنند پیش از آنکه همه سوال را بشنوند جواب می دهد .
17- در فعالیتهای دسته جمعی نمی تواند منتظر نوبت خود بماند .
18- حرفهای دیگران را قطع می کند یا در وسط فعالیتهای بچه ها ناگهان خود را داخل می کند .
گروه : B( ب )
هرگز این حالت را ندارد
گاهی این حالت را دارد
اغلب این حالت را دارد
بیشتر اوقات این حالت را دارد
19- زود از جا در می رود ( عصبانی می شود) .
20- با افراد بزرگسال بگومگو می کند .
21- وقتی ازش می خواهند کاری را انجام دهد سرپیچی می کند یا از انجام آن خودداری می نماید .
22- عمداً کاری می کند که دیگران را ناراحت کند .
23- بخاطر کارهای بد یا اشتباهات خود دیگران را سرزنش می کند .
24- بسیار حساس و زودرنج است یا از کارهای دیگران رنجیده می شود .
25- خشمگین و رنجیده خاطر است .
26- خشم و عصبانیت خود را روی افراد دیگر خالی می کند و سعی می کند از آنها انتقام بگیرد.
گروه : C ( پ )
هرگز این حالت را ندارد
گاهی این حالت را دارد
اغلب این حالت را دارد
بیشتر اوقات این حالت را دارد
27- از مدرسه جیم می شود ( درمی رود).
28- برای بدست آوردن بعضی چیزها یا در رفتن از قبول مسئولیت ، دروغ می گوید .
29- به دیگران زور می گوید ، آنها را تهدید می کند یا از آنها کار می کشد .
30- با دیگران دعوا و کتک کاری می کند .
31- حتی دیگران متوجه نبودند چیزهایی را دزدیده است .
32- چیزهای متعلق به دیگران را عمداً خراب کرده یا از بین برده است .
33-با استفاده از زور و خشونت جسمی چیزهایی را از دیگران ربوده است .
34- در مواقع دعوا با دیگران از وسایلی ( از قبیل چوب دستی ، آجر ، بطری وغیره ) استفاده نموده است .
35- با افراد دیگر با بیرحمی و خشونت زیاد رفتار کرده یا می کند .
36- درباره استعداد و توانایی خود در فعالیتهای درسی ، ورزشی یا اجتماعی بیش از حد نگران است .
37- نمی تواند جلوی نگرانی و غصه خوردن خود را بگیرد .
38- بی قرار و نا آرام عمل میکند ( یا به نظر می رسد ) .
39- در بیشتر اوقات روز ناراحت و برانگیخته به نظر می رسد .
40- بی اندازه عصبی و ناراحت است و نمی تواند استراحت کند یا آرام بگیرد .
گروه : E ( ت )
هرگز این حالت را ندارد
گاهی این حالت را دارد
اغلب این حالت را دارد
بیشتر اوقات این حالت را دارد
41-در مقابل اشیاء یا موقعیتهای خاصی ( مل حیوانات ، جاهای بلند ، رعد و برق ، حشرات و غیره ) بیش از اندازه ترس و وحشت از خود نشان می دهد .
42- افکار ناراحت کننده ، مثل ترس از میکروب و بیماری یا انجام صحیح و کامل بعضی کارها ذهن او را مشغول می کند .
43- احساس می کند ناچار است بعضی عادات غیر عادی شستن دستها ، امتحان کردن قفل در و پنجره ، تکرار بعضی کارهارا برای چند بار معین انجام دهد .
44- حادثه بی اندازه ناراحت کننده ای برایش افتاده که هنوز هم مرتب از بابت آن رنج می برد .
45-بدون هیچ گونه دلیل آشکار ، حرکات بدنی غیر عادی ( مثل بهم زدن پلکها ، کج کردن صورت ، کشیدن دماغ ، بهم مالیدن لبها ، تکان دادن سر) را انجام می دهد .
46- بدون اینکه دلیل آشکاری داشته باشد صداهایی مثل سرفه کردن ، پاک کردن گلو ، خر خر کردن ، با صدا نفس کشیدن را در می آورد .
گروه : F ( ج )
هرگز این حالت را ندارد
گاهی این حالت را دارد
اغلب این حالت را دارد
بیشتر اوقات این حالت را دارد
47- دارای افکار و اعتقادات عجیب و غریبی است که با واقعیت تطبیق نمی کنند مثلاً فکر میکند کسی در غذایش زهر ریخته ، عده ای در تعقیب او هستند و می خواهند اذیتش کنند .
48- دچارتوهمات سمعی است و صداهایی را می شنود که با او حرف می زنند یا از او می خواهند کارهایی را انجام دهد .
49- دارای افکار و ایده هایی است که بی نهایت غیر عادی و غیر منطقی به نظر می رسند .
50- در مواقع غیر مناسب می خندد یا می گرید یا در موقعیتهایی که بیشتر افراد مسن و سال واکنشهای عاطف مناسب نشان می دهند هیچگونه واکنش عاطفی ( گریه ، خنده ،عصبانی شدن ، ترسیدن ) از خود بروز نمی دهد .
51-کارهای بسیار عجیب و غیر عادی انجام می دهد مثلاً بطور ذهنی با دوستان خیالی در ارتباط است و یا بصورتی غیر عادی با خود حرف می زند و رفتارهایی از این قبیل .
52- بیشتر اوقات روز افسرده وغمگین است .
53- به فعالیتهای لذت بخش بی علاقه است و در آنها شرکت نمی کند .
54- افکار مربوط به مرگ و خودکشی مکرراً به ذهنش می آیند .
55- احساس بی ارزشی یا گناهکاری می کند .
56- از انرژی بدنی کمی برخوردار است یا بدون دلیل روشنی احساس خستگی میکند .
57- بخودش اصلاً اعتماد ندارد یا درمقابل دیگران دچار شرم و دستپاچگی می شود .
58- احساس میکند که اوضاع و حوادث هیچوقت مطابق میل او نبوده و یا درست در نمی آیند .
بلی
خیر
59- سطح فعالیت بدنی معمولی او بشدت تغییر کرده ( بیش از اندازه فعال یا غیر فعال شده است )
60- قدرت تمرکز حواس و دقت او بسیار تغییرکرده است .
61- نمره های کلاسی یا فعالیتهای درسی او بطور چشمگیری تنزل یافته است .
گروه : H (ح )
هرگز این حالت را ندارد
گاهی این حالت را دارد
اغلب این حالت را دارد
بیشتر اوقات این حالت را دارد
62- شیوه خاصی برای برقرار کردن ارتباط با دیگران دارد ( مثلاًاز نگاه کردن به چشم دیگران پرهیز می کند ، حرکات صورت و دستهایش غیر عادی است و غیره )
63- با بچه های دیگر خوب ارتباط برقرار نمی کند و با آنها بازی نمی کند .
64- علاقه ای به دوستی با دیگران و دوست پیداکردن ندارد .
65- از احساسات دیگران بی اطلاع است یا به آنها علاقه ای ندارد .
66- از لحاظ زبان و تکلم خیلی مشکل دارد .
گروه : H (ح )
هرگز این حالت را ندارد
گاهی این حالت را دارد
اغلب این حالت را دارد
بیشتر اوقات این حالت را دارد
67- برقرار کردن ارتباط اجتماعی و کلامی مناسب برایش مشکل است .
68- به شیوه های عجیب و غریب و غیرعادی صحبت می کند ( مثلاً گفته های دیگران را تکرار می کند ، کلماتی مثل " من " و " تو " را بجای هم بکار می برد از کلمات یا عباراتی غیرعادی استفاده می کند .)
69- در موقع بازی با دیگران نمی تواند یک نقش را بازی کند یا آن را از دیگران تقلید نماید .
70- علاقه واشتغال ذهنی مفرطی نسبت به یک موضوع خاص نشان می دهد .
71- تغییرات اندک در زندگی روزمره با محیط اطراف ، او را بی اندازه ناراحت می کند .
72- حرکات بدنی تکراری و عجبی از خود بروز می دهد (مثلاً بازوهای خود را مثل بای پرندگان بهم می زند و غیره)
73- در مورد قسمت خاصی از اشیاء علاقه و شوقی غیر عادی از خود نشان می دهد .
گروه : I (خ )
هرگز این حالت را ندارد
گاهی این حالت را دارد
اغلب این حالت را دارد
بیشتر اوقات این حالت را دارد
74- بطورغیر عادی کمرو است و سعی می کند از تماس با افراد نا آشنا خودداری نماید .
75-در مقابل همسن و سالهای خود نیز بسیار کمروو خجالتی است .
76- در رابطه با اعضاء خانواده خود و افراد بزرگسال آشنا بطور کلی خونگرم و اجتماعی است .
77- هرگاه در موقعیت اجتماعی نامطلوبی قرار داده شود ، گریه میکند در جای خود خشک می شود و یا هر گونه رابطه برقرار کردن خودداری می نماید .
1 . The screening cut of score method.
2 . The symptom severity score method.
—————
————————————————————
—————
————————————————————