پرتوهای ماورا بنفش
پرتوهای ماورا بنفش چیست؟
پرتوهای نامرئی واقع در انتهای طیف مرئی و نور بنفش
با طول موج 390 تا 400nm شروع و تا منطقه پرتوهای نرم X-ray
طیف پرتوهای ورای بنفش در سه منطقه طبقه بندی می شود: A، B و C.
نحوه تولید پرتوهای ماوراء بنفش چگونه است؟
حرارت بسیار زیاد منبع نوری منجر به تولید پرتو UV نظیر عبور جریان الکتریسیته از داخل بخار یونیزه شده، (اغلب از بخار جیوه استفاده می شود)، لامپهای کم فشار بخار جیوه و یا لامپ فلورسنت
لامپ بخار جیوه اعمال ولتاژ داخل لامپ کوارتز (حاوی کمی بخار جیوه)، موجب نوسان بین الکترونها و اتمهای جیوه و شکل گیری الکترونها و یونهای آزاد جیوه می گردد. برخورد الکترونها به اتمها و یونهای آزاد موجب برانگیختگی و رفتن الکترونها به تراز انرژی بالاتر و سپس برگشت آنها به تراز انرژی اولیه منجر به آزادی یک فوتون پر انرژی UV می گردد.
لامپ فلورسنت: شامل لوله های تخلیه کم فشار جیوه با پوشش فسفری که امواج کوتاه ماوراء بنفش را جذب، وموجب برانگیختگی اتمهای فسفر و تشعشع مجدد با طول موج بلندتر می گردد. این لامپها را فلورسنت می نامند
لامپهای فشار متوسط که مادون قرمز بیشتری نسبت به نوع کم فشار دارند
طول موج پرتوهای مولدهای UV و نور خورشید
طیف تابش لامپهای فشار متوسط
لامپهای کرومایر چیست؟
تونل تراکتین چیست؟
نحوه اندازه گیری دوز تابشی ماوراء بنفش چگونه است؟
تعیین توان تشعشع یا شدت تشعشع در نقطه خاصی، (وات بر متر مربع یا وات بر سانتیمتر مربع).
مقدار انرژی یا دوز تابش تشعشع عبارت است از میزان تشعشع (W/cm2) ضربدر واحد زمان بر حسب ثانیه. (J/cm2 )
تابش = توان منتشر شده درواحد سطح (W/cm2 )
تابش (W/cm2 ) × زمان تابش (s) = دوز تابش تشعشع (J/cm2 )
آثار فیزیولوژیکی تابش ماوراء بنفش روی پوست چیست؟
آثار فوری و حاد
آفتاب سوختگی با علائم التهاب
شامل درد، تورم، قرمزی و گرم شدن پوست است
این تغییرات همراه تخریب سلولهای لانگر هانس ودر نتیجه موجب کاهش عملکرد سیستم ایمنی در پوست می شود
اریتما، یا قرمزی فورا که با دوره تاخیر (Latent period) ظاهر و بعد از چند ساعت شدت می یابد و سپس بتدریج کاهش می یابد.
افزایش ضخامت و پیگمانتاسیون حفاظتی که30ـ40 روز بطول انجامد و ناشی از تابش دوز تحت اریتما (suberythmal dose) بوده که شدت آنها آنقدر نیست که منجر به قرمزی قابل مشاهده روی پوست گردد
میزان بروز این آثار بستگی به مقدار انرژی UVB مورد استفاده، شدت تابش، واکنش و حساسیت پوست افراد دارد.
آثار طولانی مدت
ویژگیهای انواع اریتما
آثار طولانی مدت تابش پرتوهای ماورا بنفش
واکنش حفاظتی برنزه شدن و تغییر رنگ پوست که موجب افزایش تولید ملانین شده بعد از تابش UVB است
تغییرات پیگمانتاسیون و کاهش عملکرد سیستم ایمنی در اثر تابش طولانی پرتوهای UV روی پوست
افزایش رشد پوست یا هیپرپلازی درم، که افزایش سرعت چرخه تکثیر سلولهای کراتینوسیت در اثر تابش پرتوهای UV موجب افزایش سرعت رشد پوست برای یک دوره زمانی (واکنش حفاظتی در مقابل نور) شده
تابش پرتو UV برای تولید ویتامین D از کلسترول در پوست ضروری است.
تابشهای مکرر پرتوهای UV موجب رشد کراتینوز فعال و تبدیل آنها به سلولهای سرطانی می گردد
دوز شدید پرتوهای UVB و UVC موجب کونژکتویت و فوتوکراتیتیس شود
آثار فیزیولوژیکی تابش ماوراء بنفش روی پوست چیست؟
آثار درمانی و موارد کاربرد ماورابنفش چیست؟
پسوریازیس یک بیماری پوستی مزمن ناشناخته که زمان انتقال (Transit time) به حدود 36 ساعت کاهش می یابد و تعداد سلولهای تکثیر کننده اپیدرم نزدیک دو برابر افزایش می یابد.
درمان PUVA با طول موج 311 و 312 nm جهت درمان سیستماتیک با استفاده از داروی پسورالن و یا داروهای دیگر
ویتیلیگو یک بیماری شایع پوستی با مشخصه فقدان ملانوسیتها است. که لکه های سفید بصورت موضعی و یا وسیعتر روی پوست ظاهر می شود.
درمانهای پیشنهادی شامل استفاده از پمادهای گلیکوکورتیکوئید و PUVA با استفاده از طیف محدود 311 nm پرتوهای UVB میباشد مناطق مجاور طبیعی باید پوشانده شود
برای سنتر ویتامین D دوز SubE1 پرتوهای UVB مناسب است
کنترل عفونتهای باکتریایی سطحی با استفاده از تابش دوز 4E ماوراء بنفش
برخی موارد پیشنهادی استفاده درمانی UV
عوامل موثر بر واکنش پوست به استفاده درمانی از پرتوهای ماورا بنفش کدام هستند؟
مقدار انرژی ماوراء بنفش تابیده در واحد سطح پوست که بستگی به عوامل متعددی دارد نظیر ،
توان خروجی لامپ، (ضرورت تست دوز)
فاصله بین لامپ و سطح پوست، (قانون عکس مربع فاصله)
زاویه تابش پرتو روی پوست (عمود بودن پرتوها)
مدت زمان تابش و پرتودهی پوست.
اگر دوز 1E در فاصله 50cm به مدت 20ثانیه بدست آید دوز 2E در فاصله 25cm با چه زمانی بدست می آید؟
حساسیت بیولوژیکی پوست منطقه تحت تابش.
عوامل موثر بر حساسیت و واکنش بیولوژیکی پوست منطقه تحت تابش چیست؟
نوع پوست
حساسیت پوست که تحت تاثیر
عوامل ژنتیکی
عوامل سیستماتیک و یا موضعی داروها
تابشهای اخیر پرتوهای UV به پوست (افزایش ضخامت و اثر حفاظتی)
جدول انواع پوست در واکنش به پرتوهای UV
توجه به چه نکاتی جهت استفاده درمانی ایمن و مطمئن از ماورا بنفش ضروری است؟
درجه اریتما
شامل E1، E2، E3 و E4
اریتما درجه 1 یا E1 عبارت است از حداقل واکنش اریتما قابل مشاهده در سطح پوست که ناشی از تابش UV لامپ خاص، در فاصله و زمان مشخص ظاهر می شود. دوز حداقل اریتما (Minimal Erythemal Dose) یا MED
یک ارتباط خطی طولی بین درجه اریتما و دوز مورد نیاز برای اریتمای مورد نظر و بین درجه اریتما و زمان مورد نیاز برای ایجاد حداقل و حداکثر دوز موجود است
آزمایش اریتما
حساسیت پوست به نور
پیشرفت درمان
ویژگیهای انواع اریتما
توجه به چه نکاتی جهت استفاده درمانی ایمن و مطمئن از ماورا بنفش ضروری است؟
درجه اریتما
آزمایش اریتما دارای مراحل زیر است
کنترل عوامل موثر بر حساسیت پوست
توضیح ماهیت تست به بیمار و استفاده از عینک محافظ
انتخاب مولد UV مناسب برای تست
استفاده از الگوی شکلهای غیر همسان برای تابش زمانهای مختلف
تابش پرتو UV روی پوست با زمانهای مختلف برای تعیین حساسیت پوست
کنترل سطح تابش بعد از 24 ساعت برای تعیین دوز E1 پوست بیمار
حساسیت پوست به نور
پیشرفت درمان
جدول انجام تست دوز UV
توجه به چه نکاتی جهت استفاده درمانی ایمن و مطمئن از ماورا بنفش ضروری است؟
درجه اریتما
آزمایش اریتما دارای مراحل زیر است
حساسیت پوست به نور
استفاده از برخی مواد به صورت خوراکی یا پماد روی پوست موجب افزایش حساسیت پوست به پرتوهای UV میشود بنابراین:
قبل از انجام تست اریتما، درمانگر باید استفاده از هر نوع دارویی را ثبت کند و سطح پوست را از هرگونه پماد مورد استفاده تمیز کند.
باید تغییر برنامه دارویی بیمار در حین دوره درمانی با پرتو UV را مورد توجه قرار داد زیرا حساسیت پوست نیز تغییر می کند
پیشرفت درمان
توجه به چه نکاتی جهت استفاده درمانی ایمن و مطمئن از ماورا بنفش ضروری است؟
درجه اریتما
آزمایش اریتما دارای مراحل زیر است
حساسیت پوست به نور
پیشرفت درمان
حتی کمترین دوز ماورابنفش موجب تغییراتی ناشی از پیگمانتاسیون می گردد، که موجب افزایش مقاومت پوست در مقابل ماورا بنفش می گردد
باید دوز تابش را در هر جلسه درمان افزایش داد، تا مقاومت پوست در مقابل تابش ماورابنفش جبران گردد
چه نسبتی از سطوح بدن را می توان تحت تابش UV قرار داد؟
دوز 1Sub E یا E0 روی کل بدن
دوز 1E روی نیمی از بدن یا کل بدن،
دوز 2E روی20 الی 25% از سطح بدن،
دوز 3E روی 4% سطح بدن (حدود 600 cm2) ،
دوز 4E فقط روی سطح زخم.
اگر دوز 1E در فاصله 50cm به مدت 20ثانیه بدست آید دوز 2E در فاصله 25cm با چه زمانی بدست می آید؟
در جلسه سوم مقدار آن چقدر است؟
مراحل کاربرد عمومی UV چیست؟
مراحل کاربرد عمومی UV
آماده سازی بیمار
آماده سازی دستگاه
دستورالعملها و احتیاطات
کاربرد اشعه
پیشرفت درمان: این بخش شامل چهار جزء جداگانه میباشد:
1) مدت زمان درمانهای بعدی
2) اندازه سطح تحت درمان
3) تعداد کل جلسات درمان (اعمال محدودیت در تعداد جلسات)و
4) تنظیم دوز درمانی به دنبال قطع جلسات
نحوه انتخاب دوز درمانی پس از قطع جلسات درمانی چگونه است؟
چه مواردی باید بعد از استفاده درمانی از پرتوهای UV ثبت شود؟
روزهای جلسات درمانی برای محاسبه پیشرفت درمان.
لامپ مورد استفاده:
فاصله درمانی بکار برده شده:.
محل دقیق درمان شامل وضعیت بیمار و نحوه پوشش محل درمان.
زمان: مدت زمان درمان در هر جلسه.
واکنش ایجاد شده: در هر جلسه واکنش ناشی از جلسه قبلی باید ثبت شود.
هرگونه تغییر در عارضه بیمار نسبت به جلسه قبل
چه خطراتی هنگام استفاده درمانی ماورا بنفش وجود دارد؟
اختلالات حس و اریتمای فوری (نشانه دوز تابش بیش از حد است)
چشمها (استفاده از عینک مخصوص UV الزامی است)
دوز بیش از حد درمانی
تابش طولانی UV
نزدیکی بیش از حد لامپ
مناطق حفاظت شده پوست از تابشهای قبلی
حساس کننده ها
تغییر لامپ
تشکیل گاز سمی ازن در کابین درمانی
موارد عدم استفاده درمانی ماورا بنفش چیست؟
عوارض حاد پوستی، نظیر اگزمای حاد، درماتیت و اریتمای
صدمه پوست ناشی از تابش پرتوهای یونیزان نظیر درمان با اشعه X.
بیماری لوپوس اریتماتوس سیستمیک با پرتوهای UV تحریک و مجدداً گسترش می یابد.
واکنش آلرژیک به پرتوهای ماوراء بنفش یا Photo Allergy.
گرافتهای پوستی تازه انجام شده.
هنگام وجود بیماریهای همراه با تب حاد از درمان روی کل بدن باید اجتناب کرد.