عنوان:
پارادوکس و تضاد
ناسازنما، پارادوکس یا متناقض نما
به هر گزاره یا نتیجه ای گفته می شود که با گزاره هایِ قبلیِ گفته شده در همان نظریه یا پارادایم، و یا با یکی از باورهایِ قویِ پیش زمینه، شهودِ عقلی و یا باورِ عمومی در تناقض باشد.
اگر پارادوکس به معنایِ تناقض بین 2 گزاره یک نظریه باشد نشان میدهد که نظریه یک ضعفِ جدی دارد و آن را بی اعتبار می کند.
پارادوکس در منطق یا حکم به احکامی ظاهراً صحیح گفته می شود که منجر به تناقض می شوند یا با شهود مطابقت نمی یابند.
در عین حال به جملات متناقض و حتی مخالف که یک حقیقت واحد را بیان می کنند نیز پارادوکس می گویند.
3
معنی لغت پارادوکس
پارادوکس (paradox) برگرفته از(paradoxum) در لاتین است که منشا آن واژه ى یونانى(paradoxon) است.
این واژه مرکب از para به معناى «مقابل » یا «متناقض» و doxa به «معناى عقیده و نظر» است.
26
پارادوکس چیزى نیست جز بیان مفاهیم و اندیشه ها به صورت نامتعارف و عادت زدا که ذهن مخاطب را به تامّل و پرسشگرى وادار می سازد.
پارادوکس چیست
25
یکی از فواید فهم پارادوکس این است که ذهنى که به چنین مرحله اى دست یافت به یکى از متعالی ترین مراحل رشد و خلاقیت رسیده است.
بعضی از فواید پارادوکس مثل : ایجاد انگیزه برای گسترش مرزهای دانش؛ تعمیق بینش؛ تعمیم شیوه های استدلال؛ افزایش دقت؛ وضع قوانین شناختی جدید و…
پارادوکس چیست
25
شناخت پارادوکس و دقت در آن
با دقت در پارادوکس ها معمولاً مشخص می شود که :
یا از ابتدا تناقضی در مسئله وجود نداشته
یا جوابی که در نگاه اول حیرت انگیز می نموده مشکل و تناقضی ندارد
یا اینکه فرضیات استفاده شده اصولاً صحیح نبوده
یا فرضیات در کنار به طور هم ناصحیح قرار گرفته اند.
شناخت این ابهام ها و حل کردن پارادوکس ها باعث پیشرفت های بسیاری در علوم تجربی، ریاضیات و فلسفه گشته است. هرچند که هنوز پارادوکس های بسیاری دارای جواب پذیرفته شده ای نیستند.
7
شیوه درک زبان پارادوکس
زبان پارادوکس، زبان راهیابى به دنیاى سرشار از کشف و شهود و نور و اشراق است و وارد شدن به ادبیات آن کارى بس سترگ، اعجا ب آور و چالش انگیز است. زیرا کار بسیار دشوارى است که سعى کنیم: در بى نظمى، منظم باشیم؛ در نظم جویى، به دنبال نظم شکنى باشیم و در تعادل، ناپایدارى را و در ناپایداری تعادل را بیافرینیم.
و بسیار دشوارتر امّا شورانگیزتر آن است که در فنا و نابودی سازمان، بقای سازمان را بخواهیم.
20
شیوه درک زبان پارادوکس
انسان هر چقدر هم برای کشف این حلقه های به هم تنیده تناقض تلاش کند به همان اندازه به تناقض های پیچیده جدیدی میرسد . مگر آ نکه راه و روش خود را از مسیر مستقیم و خطّى (علوم عادی) خارج سازد و به شیوه هاى غیرمستقیم از کثرت تضادها به وحدت و یکپارچگى دست یابد.
20
شیوه درک زبان پارادوکس
آ نکس که زبان پارادوکس را فراگرفته است، قبل از هر چیز در یک موقعیت «الاکلنگى» قرار گرفته و به خوبى هوشیار است که هر کنشى از جانب او موجب واکنش طرف مقابل میشود
در مقدمه ى کتاب «عصر تضاد و تناقض»، که گویاى این تعامل و دربردارنده ى راز پنهان در پارادوکس است، چنین آمده: «زندگى توام با پارادوکس،مثل سوار شدن بر الاکلنگ است. اگر نحوه ى کار الاکلنگ را بدانید و طرف مقابل شما نیز سوارى بر الاکلنگ را بداند، قطعاً سوارى لذّت بخشى را خواهید داشت. ولى اگر فرد مقابل شما بازى را بلد نباشد و یا از روى عمد و آگاهى الگوى بازى را به هم بزند، بی تردید ضربه ى غیرمنتظره و ناراحت کننده اى را دریافت خواهید کرد (چارلز هندى، عصر تضاد و تناقض)
20
یک گفتار در مورد پارادوکس
پارادوکس ترس و امنیت
امام على میفرماید: ثمرهُ الخوفِ الامن: یعنى میوه ى خوف (از خداوند)امنیت است .همچنین، میفرماید:چه بسا خائفی که خوفش (از خداوند) او را در سرمنزل آرامش و ایمنى مستقر میسازد .
قرآن کریم نیز رابطه ى خوف وامنیت را این گونه تعبیر میکند که : «آ نکس که از مقام پروردگار خائف باشد، در کانون آسایش و امنیت که همانا بهشت است مستقر میشود» (قرآن، آیات 40 و 41 سوره نازعات)
چند نمونه پارادوکس سازمانی
پارادوکس رقابت و همکاری
پارادوکس انقلاب و تکامل تدریجی
پارادوکس کنترل و آشوب
15
پارادوکس رقابت و همکاری
رقابت را میتوان بعنوان "کار در مقابل دیگران" تعریف کرد که در آن دو یا چند هدف سازمانی بطور متقابل است.
14
پارادوکس رقابت و همکاری
همکاری را میتوان بصورت " کار با دیگران" تعریف کرد که درآن دو یا چند هدف سازمانی برای هر دو طرف سودمند است. به دیگر سخن همکاری، رفتار مشارکتی است که سازمان و افراد دارا بوده و هردو طرف نیازمند موفقیت دیگری است.
14
پارادوکس رقابت و همکاری
15
سازمانها باید در روابط خود با یکدیگر همکاری کنند، منابع و اهداف سازمانهای مختلف اغلب مکمل و برای یکدیگربه صورت سودآور استفاده شود.
پارادوکس انقلاب و تکامل تدریجی
تغییرات و تکامل یا به صورت تدریجی یا به صورت انقلابی و یکدفعه ای است
تغییر تکاملی نقطه مقابل تغییر انقلابی است.
البته متضاد بودن این دو به گونه ایست که با توجه به مهارت و خلاقیت مدیر، ممکن است آنها به صورت مکمل یکدیگر استفاده شوند.
8
پارادوکس انقلاب و تکامل تدریجی
نویسندگان پیشنهاد می کنند سازمانها باید در هر دو رویکرد مهارت داشته باشند و هم از انقلاب و هم از تکامل تدریجی بهره گیرند که هم مشروط به شرایط درونی و هم شرایط برونی باشد.
17
پارادوکس کنترل و آشوب
درعین حال که مدیران میخواهند همه چیز را در کنترل بگیرند میدانند که شرکتها شبیه ماشین نیستند که بتوان کل آنرا کنترل و هدایت کرد بلکه سازمانها سیستمهای اجتماعی پیچیده ای هستند که از انسانها تشکیل شده اند.
پارادوکس کنترل و آشوب
دریک سیستم پیچیده تلاش برای کنترل همه چیز و اداره کل سیستم به صورت پله ای (از بالا به پائین) تلاشی بیهوده و غیرممکن است. لذا گذشتن از بخشی از کنترل برای عملکرد عادی سازمان، ضرورت محض می باشد.
نویسندگان معتقدند که نیاز به کنترل بعنوان فشاری برای سبک رهبری دستوردهنده و یا یک سیستم حکومت مستبدانه و نیاز به آشوب به صورت فشار برای سبک رهبری مشارکتی و یا سیستم حکومتی مردم سالارانه تعریف شده است.
تضاد و ناسازگاری منافع در سازمان
یکی از مفاهیم بسیار نزدیک به تناقض تضاد است.اصولا تضاد به دو گزاره گفته میشود که درستی هر دو محال و درستی یکی از انها درستی دیگری را نقض کند (ولی ممکن است هر دو نادرست باشند)
مقایسه فعالیت بازاریاب و مدیر مالی
وقتی اهداف برخی افراد سازمان با هم در تضاد و تناقض باشد بحث سازگاری و ناسازگاری اهداف و هماهنگ کردن اهداف بوجود می اید.
از مزایای تضاد ایجاد انگیزه تغییر است. تضاد، منشا تغییر و تحوّل میشود و خلاقیت و نوآوری را پرورش میدهد.
فایده دیگر تضاد این است که هدفها و مسایل را روشن میکند. وقتی اختلاف نباشد، افراد درباره اهداف، زیاد بحث نمیکنند؛ ولی با وجود اختلاف، افراد مجبورند، اهداف را کاملاً شفاف و روشن سازند.
از فواید دیگر تضاد این است که ارتباطات و انرژی درون هر واحد را تقویت میکند
20
تضاد و ناسازگاری منافع در سازمان
در توضیح این مورد که تضاد عامل روشن شدن حقایق و بیان شدن دقیق اهداف سازمان میشود :
یکی از اسطوره های یونان باستان این بود که در روز ازل حقیقت به صورت یک آیینه بود و بعد این آیینه شکست و هر کس یک تکه از آن را برداشت و فکر کرد تمام حقیقت همان یک قسمتی است که در دست خودش است.
21
تضاد و ناسازگاری منافع در سازمان
این اسطوره بیان میکند که ما با شنیدن تفکرات مختلف و حتی متضاد به درک درست و بیشتری از حقایق میرسیم و میتوانیم اهداف سازمان را بهتر و روشن تر و دقیق تر بیان کنیم.
این اسطوره به صورت ضمنی بیان میکند که باید تفکرات متضاد را به صورت مکمل یکدیگر نگاه کنیم و از آنها استفاده کنیم.
22
یک گفتار در مورد تضاد
امام على میفرماید: تعرف الاشیا باضدادها
یعنی هر چیزی را با ضدش میتوان شناخت.
تضاد اجتماعی و سازمانی و فردی
در سطح اجتماع، از یک طرف با نیاز به تغییر و تحول روبه رو هستیم و از سوی دیگر، حفظ و ثبات اجتماعی را هدفی مطلوب می دانیم و در برابر تغییرات اجتماعی، مقاومت می کنیم (تضاد اجتماعی). در سطح سازمان، تضاد بین مدیریت و کارکنان جلوه گرست (تضاد سازمانی). در سطح شخصی، تضاد رایج و همیشگی بین افراد یک گروه با هم را تضاد فردی میگویند.
در سازمان مدیر باید تعارض های گروه های مختلف با یکدیگر را جوری سازمان دهی کند که تمام تعارض ها در یک جهت یعنی هدف اصلی سازمان با یکدیگر هماهنگ و سازگار شود.
24
علل بروز تعارض در سازمان
منابع محدود و مشترک (تخصیص منابع محدود): وقتی عده ای از انسان ها همگی ناچار به استفاده از منابع محدود باشند، زمینه های بروز تعارض زیادتر می شود.
تفاوت در شخصیت، تربیت و سبک افراد: شخصیت افراد بر پیدایش تعارض تاثیر دارد.
تغییر اجتماعی و سازمانی: انسان در مقابل هر تغییری که بخواهد عادت، ادراک و نگرش های او را برهم بزند، مقاومت می کند.
ابهام در حیطه ی مسوولیت ها: نبودن شرح دقیق وظایف و شغل و صدور دستورات مبهم و ناکافی از سوی مدیران، منجر به ابهام شغل می شود.
25
بررسی نگرش ها در مورد تضاد در سازمان
نگرش سنتی: در این نگرش فرض می شود که تناقض مخرب و ویرانگر است. در فرهنگ لغات نگرش سنتی، واژه تناقض با واژه هایی چون تمرد، سرکشی و تخریب مترادف است. این نگرش طی دهه های 1930 و 1940 درباره گروهها رواج داشت.در این تفکر به دلیل دیدگاه منفی به تضاد سعی در از بین بردن تضاد بودند.
نگرش روابط انسانی: کسانی که دارای این نگرش هستند براین باورند که وجود تناقض و تعارض بین انسانها امری طبیعی است. بنابراین، تضاد باید به عنوان یک واقعیت پذیرفته شود. این نگرش از اواخر دهه 1940 تا 1970 رواج داشت.در این دیدگاه بخاطر ارج نهادن به انسان و مسائل انسانی وجود تضاد مورد قبول واقع شده ولی بخاطر دیدگاه منفی به تضاد, باز هم به دنبال حداقل کردن تضاد در سازمان بودند.
26
ادامه بررسی نگرش ها در مورد تضاد و تناقض در سازمان
نگرش تعامل: کسانی که از این نگرش به تضاد می نگرند معتقدند که یک گروه هماهنگ، آرام و بی دغدغه ممکن است از احساسات انسانی تهی شده و در برابر پدیده های مهم تحول و نوآوری واکنش لازم را از خود نشان ندهد. بنابراین، براساس این نگرش مدیران و رهبران سازمانها وظیفه دارند که سطح معینی از تضاد بین افراد و گروهها را به رسمیت بشناسند.
حتی در صورت عدم وجود تضاد در سازمان, مدیر اقدام به ایجاد تضاد های رقابتی برای افزایش عملکرد های گروه ها و افراد می کند.
27
پیشنهادات در مورد تضاد در سازمان به مدیران
مهارتهایی را توسعه دهید که تضاد سازنده و مولد را تسهیل و هموار می کند.
افرادی را استخدام کنید که دارای سوابق و عقاید مختلف باشند.
تحولات درونی را هدایت کنید و مطیع تمام عیار و کامل عوامل ذینفع خارجی نباشید.(حفظ کمی تضاد سازمان با محیط بخاطر حفظ روح و احساسات و هویت سازمان لازم است)
28
نتیجه گیری
روش خود را از مسیر مستقیم و خطی(علوم عادی) خارج کنید و به شیوه های غیر مستقیم و متناقض نما از کثرت تضادها به وحدت و یکپارچگی دست یابید.
به صورت کلی خیلی مواقع باید دیدگاه مکمل بودن افراد و چیز های متناقض و متضاد باید جایگزین دیدگاه مضر بودن و بیفایده تناقض و تضاد قرار بگیرد.
وقتی اختلاف نباشد، افراد درباره اهداف، زیاد بحث نمیکنند؛ یعنی تضاد باعث روشن شدن حقایق میشود
حفظ کمی تضاد سازمان با محیط بخاطر حفظ روح و احساسات و هویت سازمان لازم است.
با تشکر از توجه شما
30