پاورپوینت معماری پارتیان دوره اشکانیان


عنوان:
معماری پارتیان(دوره اشکانیان)

استاد:
دانشجویان:

فهرست مطالب
تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری پارتیان
سبک های معماری و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
شهرنسا
هیکاتوم پلیس(صد دروازه)
کاخ هترا
کاخ آشور
کوه خواجه
بازه هور
طاق کسری در تیسفون
معبد آناهیتا
تزئینات معماری در دوره اشکانی
منابع و مراجع

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
2
قوم پارت یا پارتوا: از شعبه های نژاد آریایی ایرانی است.

در کتیبه داریوش اول هخامنشی بر بیستون سرزمین آنرا(پرتو) نامیده اند.

این ناحیه ازشمال خراسان و ماورالنهر و همین نام بعدها به پهلو تبدیل گردید.

پارتها حکومت ساقط شده هخامنشی را از جانشینان اسکندر مقدونی (سلوکیان) باز پس گرفتند و توانستند یک دولت نیرومند و عظیم را برای مدت پنج قرن پایه گذاری نمایند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
3
روشهای معماری سلسله های اشکانی و ساسانی در ایران تحت عنوان شیوه معماری پارتی مشخص می گردد. پس از انقراض حکومتسلوکیان بدست «ارشک » ( بنیان گذار سلسله اشکانیان )، قوم ایرانی نژاد « پارت » بر ایران مسلط می شود و بار دیگر اداره و کنترل کشور بدست ایرانیان می افتد و دوران غلبه عنصر هنری یونان، در ایران خاتمه می یابد. معماری پارتی با معماری پارسی تفاوت های بسیار دارد. در این دوره امکان فراهم آوردن بهترین و مرغوب ترین مصالح ساختمان از دورترین نقاط کشور وجود نداشت، بنابراین ساختمان ها بیشتر با مصالح دم دست و بومی ساخته می شدند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
4
پارتها در زمینه هنرها بویژه در معماری ابتکارات بدیعی داشتند.
تحول ملی عظیم در رمینه شهر سازی و معماری ایجاد کردند و در معماری دو عنصر نو ظهور افزودند یکی احداث گنبد بر روی بناهای چهار ضلعی (مربع شکل) از طریق فیل پوشها و دیگر توسعه ساختمان ایوان تاق دار.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
5
ایوان اتاق راستگوشه ای است با طاق بشکه ای که در قسمت پشت بسته بوده و در جلو معمولا رو به بیرون یا حیاط قرار دارد-کاملا باز است. از زمان پارتها ایوان نقش مهمی را در معماری آسیای غربی باز می کند.

منشا ایوان موضوعی است در خور اندیشه بعضی آنرا به درختان و شاخه های پوشیده با حصیر و گل و نیز به تاثیر اتاقهای بشکه ای منتسب می کنند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
6
چنین بناهایی هنوز در طول رودخانه یا دریاچه هیرمند در شرق ایران و احتمالا در پیرامون دریاچه آرال در آسیای مرکزی دیده می شوند. این نواحی مناطقی هستند که پارتها از آن برخاسته اند و لیکن سابقه تاقهای آهنگ با انواع قوسها (نیم بیضی) از آثار معماری هفت تپه (ایلام میانی) آشنا شدیم و این نشانگر آن است که پارتها با توجه به شرایط زمانی و موقعیت مکانی دست به چنین ابتکاراتی زده اند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
7
علیرغم حاکمیت طولانی مدت پارتها اکثرا آثار آنها از بین رفته است زیرا عواملی مانند زلزله آب و هوایی و گستره وسیع امپراتوری تاثیر گذار در روند تخریب آثار معماری بوده اند. همچنین پارتها بناهای خود را بسیار ساده و با خشت خام ساخته اند.
گاهی هم از آجر استفاده می کردند و آن را برای ساختمانهای مهم همچون کاخ فرمانروایان و پرستشگاهها بود. درصورتی که سنگ موجود بود در محل از سنگ نیز استفاده می کردند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
8
حداکثر استفاده از مصالح بوم آورد مثل پارتها استفاده از سنگ لاشه خشت خام و پخته…

استفاده بسیار خوب از تکنیک پیشرفته تاق و گنبد به خصوص گنبد با استفاده از مصالح بوم آورد.

پرهیز نکردن از شکوه و ارتفاع زیاد.

تنوع فوق آلعاده در طرحها .

استفاده از ملات ساروج که به کمک آن توانستند فضاهای معماری وسیع را ایجاد نمایند.
سبک و ویژگیهای این دوره

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
9
شهرهایی که در اختیار پارتهابود بابل و اروک و نیز شهر آشور بود که از نقشه چندان منظمی برخوردار نبودند اما پارتها شهرهایی را بنیاد گذاشتند که براساس نقشه دایره شکل بود که شهرهای مرو تیسفون و الحضر دارای چنین پلانی بودند.
از فضای دایره وار می توان آسانتر از چهار گوش دفاع کرد و نیز بارو کشیدن آن هم آسانتر است.
این شیوه شهرسازی تا زمان ساسانی و اسلام ادامه یافت. معمولا شهرهای پارتی دارای برج و بارو بودند باروهای شهر مرو از خشت خام بود با برج ها و کنگره های قائم الزاویه و سوراخهایی برای تیراندازی.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
10
در درون شهرهای پارتی مهمترین ساختمان معمولا ارگ و پرستشگاهها بودند. برخی معتقدند هنر پارتی در حدود سال 250 ق.م پا به عرضه وجود نهاده اما باید آغاز آنرا از ابتدای پادشاهی مهرداد دوم (سال 203 ق.م) دانست. بطوریکه عنوان گردیده معماری را باید از اولین مکانهای استقراری پارتها آغاز کرد. در این بررسی ما به شرح جزئیات معماری بعضی از آنها می پردازیم.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
11
شهرنسا
شهرنسا: در نزدیکی شهر عشق آباد
((نسا)) یا ((پارتانیسا)) شهری است که روی یک تپه کوچک طبیعی. این ارگ (دژ) که براساس لوحی گلی که در آن پیدا شد مهرداد کرت نام داشت و توسط مهرداد اول ساخته شده است. دیوارهای بستر آن 20 تا 25 متر ارتفاع و 5 متر ضخامت داشت و با استفاده از گل ساخته شده بود و نمای آن را با آجر پوشانده بودند . ورود به ارگ از طریق پاگردهایی که در پی دیوارهای گرد شهر قرار داشت صورت می گرفت.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
12
بناهای داخل ارگ شامل یک کاخ موسوم یه ((خانه مربع)) تعدادی معبد است. اتاق اصلی کاخ تالاری ستون دار به مساحت تقریبی 20 متر مربع بود.

سقف آنرا با استفاده از تیرهای بزرگ روی چهار ستون بزرگ چهار پر (شبدری) که در واقع اتاق آنرا به سه راهرو تقسیم کرده بود پوشانده شده بود بخش مرکزی توسط تیرهای چوبی به صورت گنبدی کار شده که این روش را می توان اساسی برای گنبدهای ابداعی دوره پارتی دانست.

سطوح دیوارهای این بنا به رنگ قرمز و سفید رنگ آمیزی به طور افقی توسط موادی از ظروف کوچک سفالی و به طور عمودی با ردیفهایی از نیم ستون که روی هر دیوار شش تا از آنها قرار داشت سرستونها به شیوه ستونهای کورنتی تزئین شده بود که این نشانگر نفوذ هنر هلنیسم به بخشهای آسیای میانه بوده است.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
13

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
14
معماران پارتی درست فرمولهای مختلف ساختمانی را آزمایش کردند در خانه مربع به سبک متداول صحن ستوندار با اتاقهای دارای ستونهای بلند در چهار سمت بازگشتند ورودیها نیز به همین اندازه حالت تجربی داشت و شامل ورودیهای ساده هشتی ها و مدخلهای ستوندار می شد تا اینکه ایوان را در قرن اول میلادی ساخته اند.

احتمالا در تکامل ایوان دوره پارتی دو مرحله وجود داشته است.
مرحله نخست تنها یک تالار که دارای سه دیوار یا سقفی متشکل از تیرهای چوبی متکی بر ستون یا دیوارهای تالار ساخته می شد.

مرحله دوم ایجاد سقف آن با طاقهای آهنگ آغاز کردند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
15
هیکاتوم پلیس(صد دروازه)
بقایای آثار معماری پارتی که احتمالا آنها را به عنوان مقبره مورد استفاده قرار می دادند در شهر دامغان یافت شده جان هانسمن این محل را شهر گمشده سلوکی – پارتی صد دروازه که پارتها آن را در ربع آخر قرن سوم پیش از میلاد به صورت یکی از تختگاههای خود درآوردند می داند.

به علت موقعیت شهر دامغان احتمالا یک پایتخت کوهستانی بوده است. شاید پس از نسا پارتها در ادامه متصرفات خود این مکان را انتخاب کرده باشند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
16
کاخ هترا
ویرانه های کاخ بزرگی که متعلق به قرن دوم میلادی است.

نمای بنا دارای دو ایوان بزرگ است که از قطعات بزرگ سنگ ساخته شده است. این ایوانهای بزرگ با تاق های آهنگ بلند پوشیده شده و در طرفین آنها اتاقهای کوچکتری قرار دارند که دو طبقه (اشکوبه) بوده اند.

مهمترین قسمت بنا اتاق کوچک مربع شکلی است که مستقیما پشت ایوان جنوبی قرار گرفته است.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
17

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
18
کاخ آشور بنایی در سبک معماری پارتی (اشکانی) ساخته شده در قرن یکم میلادی است. این بنا بعدها در قرن سوم میلادی گسترش یافت.
این کاخ، بنایی با یک حیاط چهار ضلعی نامنظم است که ۴ ایوان در هرضلع آن جای گرفته است. در ساخت اولیه، این حیاط دارای ۲ ایوان بوده است که بعدها دو ایوان دیگر نیز به آن افزوده شد. محل این کاخ هم اکنون در کشورعراق است.
کاخ آشور

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
19
کوه خواجه
کاخ شاهی در کوه خواجه در جزیره ای در میان دریاچه هامون سیستان. دارای تالارهای به شکل ایوان که با خشت بنا شده شده است و در پیرامون آن یک حیاط مرکزی چهارگوش ساخته شده است.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
20
بازه هور
از کهن ترین آتشکده های گنبد دار.
بنای کوچکی بر روی چهار فیلپوش.
در فاصله بین نیشابور و تربت حیدریه.
نکته قابل توجه : در این بنا گوشه سازی با چوب انجام گرفته که گنبد بر روی آن ایجاد شده است.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
21
طاق کسری در تیسفون که مهمترین بنای باقی مانده از این دوره است. این کاخ در زمان شاپور اول در نیمه دوم قرن سوم میلادی ساخته شده است. طاقی که ایوان مرکزی را می پوشاند با دهانه ۲۵ متر از آجر ساخته شده است و بزرگترین پوشش قوسی ( گهواره ای ) است که تابحال در جهان با مصالح ساده بنایی و بدون قالب بندی و « استراکچر » باربر ساخته شده است. بلندی طاق کسری ۳۴ متر و ضخامت دیوارهای آن در پائین ۷ متر بوده است، در ایوان مرکزی این ساختمان قالی معروف « بهارستان » قرار داشته است. کاخ فیروزآباد که مشابه با ساختمان های دوره اشکانی ساخته شد.
طاق کسری در تیسفون

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
22
مناره تهرگور ( فیروزآباد ) که برفراز آن آتش مقدس و جاویدان می سوخته است. کاخ بیشابور که دارای سالن اصلی به شکل مربع و مساحت ۷۰ مترمربع است و با گنبدی پوشیده شده است. مصالح مورد استفاده دراین کاخ، سنگ لاشه، آجر، ملات گچ و آهک بوده است. تخت سلیمان که در سال ۶۱۸ میلادی به دست خسرو دوم ساخته شد و ابتدا « شیز » یا  « گنزه » نام داشت. آتشکده معروف آذرگشسب در این مجموعه واقع بوده است. معبد چهارقاپو که بزرگترین گنبد دوره ساسانیان بر روی آن ساخته شده بود در قصر شیرین واقع است. کاخ سروستان که دارای یک ایوان مرکزی با پوشش گنبدی است. آتشکده نیاسر در نزدیکی کاشان،  ایوان کرخه در فارس، پل ها و بندهای شوشتر و دزفول در خوزستان، طاق بستان در کرمانشاه ( باختران )، چهارطاقی رباط سفید واقع در خراسان.
کاخ فیروزآباد

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
23
معبد آناهیتا
در کنگاوراست. این معبد بر روی مصطبه ای عظیم با وسعت قابل توجهی قرار گرفته است. 4 وجه و 4 دیوار قطور 18 متری با ارتفاعی متغیر بر حسب عارضه های طبیعی صخره 7 تا 8 متر پی افکنده شده که با لاشه ها و سنگ های در ابعاد بزرگ غیر هندسی و ملاط گچ انباشته شده است. سنگ های نما با دقت و ظرافت توسط حجاران تراشیده شده است.پس از گونیا کردن آن در کنار هم قرار داده و به وسیله بست ها و میله های آهنی و مذاب سرب به هم متصل گردیده اندو سپس در پشت این حجاری ها با ملاط گچ جاهای خالی را پر نموده و نما را با پیکره و پایه پیوسته اند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
24
راه ورود به بالای صفه از طریق پلکانی دو طرفه است که در ضلع جنوبی قرار گرفته است. پلکان اختصاصی و باریک در گوشه شمال شرقی دارد و آتشگاه در بالا ی این صفه قرار داشته است.
مهمترین چیزی که در آثار معمار ی کنگاور جلوه گر است، ستونهای عظیم و قطور آن است که در حاشیه صفه قرار دارند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
25
اصول مصالح بوم آورد در این بنا رعایت شده و سنگها را از ناحیه ای به نام چل مران در 2 کیلومتری کنگاور آورده شده اند.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
منابع و مراجع
26
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
نقاشی
گچ بری
تزیینات بیرونی بناها
هنر هلنی
نمونه آن در کوه خواجه

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
منابع و مراجع
27
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
تزیینات بیرونی بناها : سنگ کاری و طاق نما ، نیم ستون ها و ماسک ها یا صورتک ها به دلیل اینکه وقت کمتری می گرفته و از نظر اقتصادی به صرفه بوده است.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
منابع و مراجع
28
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
تاثیر هنر هلنی هم در این مقطع زمانی را نباید نادیده گرفت زیرا دوره نقش برجسته ای که به صورت تمام رخ ایجاد شده بود ، بخشی از آن تحت تاثیر اوضاع سیاسی حضور یونانیان تحت نام سلوکیان بوده است.

تاریخچه شکل گیری
دستاوردهای معماری
پارتیان
سبک های معماری
و ویژگیهای آن
آثار معماری پارتیان
تزئینات معماری در
دوره اشکانی
منابع و مراجع
29
تاریخ ایران باستان. دیاکونوف، میخائیل میخائیلوویچ. روحی ارباب. انتشارات علمی و فرهنگی،
چاپ دوم ۱۳۸۰.
ولسکی، یوزف. شاهنشاهی اشکانی، چاپ اول. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: ققنوس، ۱۳۸۳.
کتاب تاری‍خ ه‍ن‍ر ای‍ران و ج‍ه‍ان / ت‍ال‍ی‍ف و ت‍رج‍م‍ه ف‍ره‍اد گ‍ش‍ای‍ش ، ت‍ه‍ران : م‍ارل‍ی‍ک ‏‫، ۱۳۸۵.‬
سایت های اینترنتی و ویکی پدیا.

کانال تلگرامی

بانک پاورپوینت های مهندسی رشته عمران و معماری @Bankpptmohandesi