اهرام ثلاثه
معماری مصر:
دانشجو:
استاد مربوطه:
مصر باستان
مصر در شمال آفریقا و جنوب شرقی دریای مدیترانه قرار دارد. این کشور در کناره ی رود نیل از محل اولین آبشار رود در دره ی آسوان تا انتهای دلتا را دربر می گیرد.
ابتدا ساکنین مصر در دو منطقه ی شمالی و جنوبی با دو فرهنگ و رسوم کاملا متفاوت از یکدیگر زندگی می کردند. مصر سفلی مردم چادرنشین و چوپان داشت در صورتی که مردم مصر علیا خانه های خود را از نی می ساخته و به کشاورزی می پرداختند با اینحال مهمترین ویژگی تمدن و مردم هر دو گروه توجه به زندگی پس از مرگ است.
مردم مصر سکونت گاه های خود را از مصالح کم دوام می ساختند در صورتی که در ساختن معابد و آرامگاه های خود از سنگهای سخت استفاده می کردند تا محیطی مناسب برای زندگی پس از مرگ خود فراهم آوردند تا تمام نیازهای (( کا )) یا همان روح را برآورده سازند.
دوره ی کهن مصر را می توان به 3 دوره تقسیم کرد:
1- دوره ی پادشاهی کهن 2- دوره پادشاهی میانه 3- دوره پادشاهی جدید
معماری مصر
از نکات جالب توجه ای که در ساخت بناهای شگفت آور مصر شایان ذکر است ساده بودن ابزار کارگران آن دوران در مقابل خلق این بناهای اعجاب آور است. در واقع این مساله بیش از پیش بیانگر نبوغ و خلاقیت معماران آن دوران بوده است. در دوران فراعنه وجود یک طرح معماری پیش از اقدام به ساخت یک بنا ضروری محسوب می شد. نمونه هایی از این طرح ها را می توان روی کوزه ها و سنگ ها دید. ساخت مقبره های سلطنتی در قدیم بسیار اهمیت داشت در واقع توجه به ساخت این مقبره ها به اوایل تمدن مصر باستان باز می گردد. گذشته از معماری که در خدمت مذهب و مراسم تدفین بود نوع دیگری از معماری با نام معماری نظامی نیز در مصر رواج داشت که معرف آن قلعه ها و برج هایی بودند که در آن زمان ساخته شده اند.
اهرام مصر
مصریان باستان اعتقاد داشته اند که انسان پس از مرگ دوباره زنده می شود وبه همین خاطر در اطراف جسد مومیایی شده ی مردگان خود موادغذایی و وسایل دفایی و… رابه همراه آن ها دفن می کردن واهرام مصر نیز برای حفاظت ازجسد خفو و فراعنه ی دیگر ساخته شده است. در جلوی هر هرم، معبد کوچکی قرار داشت که با گذرگاهی سنگفرش به معبدی دیگر که در دره نیل، در حاشیه مزارع واقع بود، می پیوست. ورود به معبد واقع در دره از طریق مجرایی از رود نیل ممکن بود و هنگام جاری شدن سیل، با قایق به آنجا رفت و آمد می کردند.
وقتی ما اهرام مصر را از نزدیک می بینیم هرم وسطی از همه بزرگتر به نظر می رسد ولی این اشتباه است زیرا که هرم وسط چون روی زمین مرتفع تری بنا شده است بزرگ تر به نظر می رسد.ولی در اصل هرم خفو که سمت چپ هرم وسط قراردارد از همه بزرگتر است .
هرم ها درگورستانی قدیمی در جیزه واقع شده اند. گروهی از باستان شناسان عقیده دارند که 100000 کارگر به مدت بیست وسه سال کارکردند ودر این هرم بیش از دومیلیون نیم سنگ به کار رفته که ٥/ ٢تن تا چهل تن وزن دارد
اهرام مصر از هر نظر چه از نظر معماری وموقعیت جغرافیایی در محل مناسبی قرار دارد. – هرم به گونه ای ساخته شده است که به چهار جهت اصلی مشرف است. – خط مداری که از روی جیزه می گذرد دقیقا خشکی ها وآب های روی کره ی زمین را دقیقا نصف می کندوهرم در چنین نقطه ای از نصف النهار ساخته شده است. – نوک هرم بزرگ دقیقا شمال واطرافش نیز طول استوا را تمثیل می نمایند. – اندازه ی سطحی چهارجانبی حرم دقیقا برابراست با ارتفاع هرم.
چگونگی ساخت اهرام
تمامی محاسبات بیان گر آن است که اهرام مصر با اندازگیری های دقیق ریاضی ونجومی همراه است که نشان می دهد درآن زمان مصریان از نظر معماری بسیار پیشرفته بوده اند.
بنا، مساح، سنگتراش، نجار، ملات ساز و سر کارگر از جمله افرادی بودند که در ساخت این بنا شرکت داشتند. سنگ های بریده شده پس از شماره گذاری توسط سورتمه هایی که بر روی الوارهای موازی، شبیه تراورس های زیر راه آهن حرکت می کردند به سمت مکان ساختن هرم حمل می شدند. آنان برای روانکاری سورتمه ها بر روی تراورس ها از آب، خاک نرم و روغن استفاده می کردند. مطالعه بر روی اسکلت کارگران، ضایعات بسیاری در ستون فقرات آنها بریدگی انگشتان دست و پا و نقص عضوهای شدیدتری را که به واسطه حمل سنگ های سنگین در آنها پدید آورده بود نشان می داد. بیشتر ابزارهای آن زمان مسی یا سنگی و دارای دسته چوبی بودند. ابزارهای اندازه گیری نیز شامل تراز، شاقول و امثال آن می شد. برای بالا بردن سنگ ها بر روی هرم از خاکریزهایی با شیب مناسب استفاده می شد. پس از آنکه سنگ تراش ها کار تراش دادن سنگ ها را به پایان می رساندند برای آنکه هر قطعه سنگ را در بنای هرم مشخص کرده باشند آنها را با مرکب قرمز علامت گذاری می کردند و رج به رج روی هم می نهادند. پس از پایان کار و نصب آخرین سنگ بر بام هرم، مراسم مذهبی و قربانی کردن حیوانات انجام و خاکریزهای بالای هرم تا9 متر برداشته می شد. با استقرار داربست، کار اتمام و مسطح کردن و صیقل دادن سطح خارجی هرم به وسیله سنگ تراشان انجام می شد و سرانجام نمای هرم˛با پوششی از سنگ آهک سفید و مروارید رنگ پوشیده می شد.
اهرام ثلاثه
در (جیزه)گیزا، غرب قاهره امروزی، سه هرم از فراعنه سلسله چهارم به نامهای خوفو یا خئوپوس (Cheops)(به معنای کسی که به افق تعلق دارد)، خفرع (Khafre) یا خفرن (یعنی بزرگ) و منکورع (Menkaure) یا موکرینوس (به معنای ملکوتی) وجود دارد. هرمهای سه گانه، عظیم ترین و باشکوهترین بناهای دوره پادشاهی کهن هستند که از حدود سال ۲۵۵۰ پیش از میلاد ساخته شده اند مظهر پایداری ابدی ˛علم پنهانی˛رمز و فنون˛حکومت ازلی و جادوگری بوده اند.
اهرام جیزه نقطه ی اوجی در تکامل آن شیوه معماری به شمار می رود˛که با ساختن مصطبه ها آغاز گردید. ساختمان این اهرام˛زائیده ی ضرورتی خاص نبود. پادشاهان می توانستند مصطبه ها را تا بی نهایت روی هم و مقبره هایششان را سنگین تر کنند. وقتی پادشاهان سلسله سوم، اقامتگاه دائمی خود را به (( ممفیس)) انتقال دادند، تحت تاثیر هلیوپلیس که در مجاورتشان بود، قرار گرفتند. این شهر، مرکز کیش نیرومند ((رع))، خدای آفتاب بود که بتش به صورت یک سنگ هرمی شکل بنام (( بن بن )) ساخته شده بود. در دوران سلسله چهارم، فراعنه مصر، خود را فرزندان رع نامیدند و به همین علت از آن پس کوشیدند او را بر روی زمین مجسم کنند. بنابراین، فراعنه دیگر، فاصله ای با انتقال اعتقاد به وجود روح و جسم خداگونه ی خودشان به همان طریق مشابه به درون مقبره های هرمی شکل نداشتند.
هرم توسط یک راهروی سربسته به رودخانه نیل متصل بود. این راهرو با چندین قسمت مختلف شامل معبد ساحلی، راهروی سربسته، محل دفن کشتی های حامل جسد فرعون، معبد مردگان، اهرام جانبی و پرستشگاه برای آوردن فرعون به مقبره اصلی در نظر گرفته شده بود.
اهرام ثلاثه از نظر جنس به عقیده ی دانشمندان از آهک ساخته شده اند که طغیان رود نیل به فاصله ی ماه های تیر تا آبان به حمل و نقل سنگ آهک که در شرق نیل بدست می آمد کمک می کرد.
خدای آفتاب ˛رع
(benben)سنگ هرمی شکل بن بن
شهر ممفیس
هرم خوفو
یکی از اهرام سه گانه ی جیزه ˛هرم خوفو (خئوپس)کهنترین و بزرگترین آنهاست که عظمت هرم خوفو را می توان از روی برخی از ابعاد آن به عدد درست نشان داد: طول ضلع قاعده ی آن 227 متر و طول هر یالش 217 متر و ارتفاع کنونی اش 138 متر است و قاعده اش بیش از 5 هزار هکتار زمین را دربر گرفته است زاویه شیب پهلوهای هرم خوفو ۵2 درجه و ۵2 دقیقه است که ضابطه ای برای ساخت هرمهای بعدی در مصر شد.
این هرم به استثنای راهروها و اتاقک تدفین ˛توده ی غول پیکری از ساختمان سازی با سنگ آهک است که مطابق اصول ساختمانی پیشرفته در سقاره ساخته شده است. لازم به ذکر است که تمامی سنگهای بکار رفته در ساخت اهرام، بدون ملات در کنار یکدیگر کار گذاشته شده اند.
فضای درونی موجود در کف و بالاتر از آن نسبتا کوچک اند. گویی در اثر فشار تن ها سنگ در نقشه ی اصلی ایجاد شده اند.
راه ورود
نقبهای دزدان
اتاق زیرزمینی
راهروی بزرگ
اتاق پادشاه
اتاق ملکه
چاه
میله ی هوا
هرم خفرع
هرم خفرع که در جنوب غربی هرم بزرگ خوفو واقع گردیده، 136/4 متر ارتفاع دارد (درحالیکه بلندای اصلی آن 143/5 متر بوده)، طول هر قاعده آن 215/5 متر و زاویه شیب هرم ۵۳ درجه و ۲۰ دقیقه می باشد. جهت هرمهای سه گانه، شمالی – جنوبی است؛ هرمهای خوفو و خفرع نیز بر روی محوری مایل در امتداد یکدیگر ساخته شده اند در تصاویر، هرم خفرع به دلیل واقع شدن بر سطحی بلندتر نسبت به هرم بزرگ خوفو، مرتفعتر به نظر می رسد.
در دوران پادشاهی کهن، ساخت ورودی در بخش شمالی اهرام، رو به سوی ستاره قطبی، بخشی از مقررات دینی بوده است. در تمامی هرمها این موضوع رعایت شده؛ تنها استثناء، هرم خفرع است که در پهلوی شمالی دارای دو ورودی می باشد.
هرم منکورع
منکورع، پنجمین پادشاه سلسله چهارم و پسر خفرع بود که از حدود ۲۵۳۲ پیش از میلاد به مدت بیست و نه سال بر مصر حکمرانی کرد. وی کوچکترین هرم را در فلات گیزا احداث کرد که سومین هرم از مجموعه اهرام سه گانه است. این هرم، 65/5 متر بلندا داشته که امروزه به ۶1 متر تقلیل یافته است. زاویه شیب هرم ۵۱ درجه و ۲۰ دقیقه و طول قاعده آن 108/5 متر می باشد و در بخش جنوب غربی دو هرم عظیم همجوار خود جای گرفته است. هرم مذکور نیز حدود سال ۲۵۱۰ پیش از میلاد بنا گردید.
هرم منکورع دارای سنگهای دو رنگ می باشد: نیمه بالایی آن توسط سنگ آهکی سفیدی پوشیده شده، درصورتیکه در بخش زیرین آن از سنگهای گرانیتی سرخ فام منطقه آسوان استفاده گردیده است. این هرم بسیار شـایان توجه می باشد، چون تنها هرم سلسله چهارم پادشاهی مصر است که دارای ۱۶ ردیف سنگچین از جنس گرانیت می باشد و چنین پیش بینی شده بود تا سطح این هرم با سنگـهای گرانیتی پوشیده شود، اما به دلیل مـرگ ناگهانی منکورع این امر هرگز تحقق نمی یابد و هرم مذکور فاقد روکش باقی می ماند.
ورودی
راهرو به سمت پایین
اتاق تدفین
محل تقدیم قربانی ها
مجموعه کامل اهرام ثلاثه
از بقایای برجا مانده از هرم میانی جیزه یعنی هرم خوفو می توان مجموعه کاملی از اهرام را بازسازی کرد.
این مجموعه تشکیل می شد از هرم خوفو با اتاقک مخصوص تدفین در داخل یا زیر آن ˛نمازخانه متصل به یال شرقی هرم یا محل تقدیم قربانی ها و اجرای آیین ها و جشن های مذهبی و ذخیره و نگهداری پوشاک و خوراک و ظروف مورد استفاده در جشن ها و آیین ها راه خاک ریز سرپوشیده منتهی به دره ی معبد دره ای یا دهلیز خاکریز سرپوشیده در کنار خاک ریز مشرف به معبد خفرع مجسمه ی ابوالهول بزرگ قرار دارد که به نشانه ی بزرگداشت فرعون از یک صخره ی طبیعی تراشیده شده بود.
مجسمه ابوالهول
خفرع، چهارمین پادشاه سلسله چهارم و پسرخوفو بود تندیس عظیم ابوالهول را احداث نمود که حدود سال ۲۵۳۰ پیش از میلاد ساخته شد. سر ابوالهول را غالبا تجسمی از چهره ی خفرع تلقی کرده اند ولی برجستگی و خطوط سایه هایش معمولی است که فردیت خاصی در آن قابل تشخیص نیست . این تندیس که در فاصله ۴۰۰ متری از اهرام سه گانه و شمال معبد دره ای خفرع قرار دارد، بنام پاسدار و نگهبان اهرام نیز نامیده شده است. این موجود افسانه ای که مخلوطی از انسان و حیوان با پیکری از شیر است کسانی را که موفق به حل معمّای او نمی شدند می کشت و در نظر مصریان باستان مظهر آفتاب محسوب می شد.
سر و قسمت جلوی مجسمه ابوالهول از تخته سنگی یکپارچه وطبیعی ساخته شده و پاها و سایر قسمتهای بدن را با سـنگ چیــن و آجــر تکمیل کرده اند این مجسمه ۲۰ متر ارتفاع و ۷۰ متر طول دارد از لحاظ اندازه مجسمه ابوالهول در پیکره تراشی جهان باستانی بی مانند است.
ابوالهول رو به سمت شرق دارد و در میان پنجه های آن نیز معبد کوچکی ساخته شده است. سنگهای بکار رفته در معبد، غالباً از تراش تخته سنگ طبیعی که پیکره ابوالهول را تشکیل می دهد، بدست آمده و وزن برخی از آنها به بیش از ۲۰۰ تن می رسد.
منابع
www.mag-iran.com/مقاله-در-مورد-اهرام-ثلاثه-مصر.htm
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%88%D9%84
http://www.asreelm.com/pyramids/
آشنایی با معماری جهان نوشته دکتر ساناز لیتکوهی
آشنایی با معماری جهان نوشته دکتر محمد ابراهیم زارعی