انگور
استاد مربوطه : ………….
تهیه کننده : ………………….
اهمیت و سطح زیر کشت
خواص و ارزش غذایی
گیاهشناسی
کاشت، داشت و برداشت
بیماری ها و آفات
معرفی ارقام
اهمیت و سطح زیرکشت انگور
بدون اغراق شاید بتوان انگور را مهمترین و با ارزش ترین میوه دنیا دانست. سطح وسیعی از باغات میوه دنیا به این محصول با ارزش اختصاص دارد که محصول آن ها بخش عمده ای از تولید باغات میوه جهان را تشکیل میدهد.
بیش از 7 میلیون هکتار در سراسر جهان انگور کشت میشود که تولید جهانی آن بیشتر از 67 میلیون تن، پس از مرکبات و موز در رده سوم قرار دارد.
در بین کشور های تولید کننده انگور، کشور های ایتالیا، فرانسه، آمریکا، اسپانیا، چین، ترکیه و ایران به ترتیب در رده های اول تا هفتم قرار دارند.
ایران با بیش از 315 هزار هکتار انگورکاری مقام هفتم تولید انگور در جهان را داراست. از این مقدار، حدود 93 درصد بوته های بارور و بقیه در مرحله نونهالی هستند. تولید انگور کشور حدود 2/96 میلیون تن بوده که 90 درصد آن از کشت آب حاصل شده است. متوسط عملکرد انگور در واحد سطح در ایران 10 تن است که نسبت به تولید در کشورهای اروپایی از سطح پایینی برخوردار می باشد.
عمده تولید انگور در ایران برای مصارف تازه خوری ، کشمش ، سرکه ، آب غوره ، شیره انگور ، روغن هسته انگور ، برگ انگور ، رب انگور ، آب انگور و … می باشد.
اهمیت انگور کاری در ایران تنها به دلیل سطح زیرکشت بالای این محصول نبوده بلکه اهمیت آن بیشتر به دلیل نقش و جایگاه جهانی تولید انگور ایران در جهان است. در سال های نه چندان دور ایران رتبه اول در صادرات کشمش را دارا بود.
در حال حاضر کشورهای ترکیه و آمریکا دارای رتبه های اول و دوم در صادرات کشمش بوده و کشور ایران در جایگاه سوم قرار گرفته است.
با توجه به اینکه احداث باغ میوه از جمله باغ انگور مستلزم سرمایه زیاد و زمان نسبتا طولانی بوده و از یک باغ احداث شده ممکن است 50 تا 80 سال بهره برداری شود ، لذا هرگونه سهل انگاری در زمان احداث باغ ممکن است تا پایان عمر باغ باقی مانده و غیرقابل جبران باشد.
انتخاب و کاشت ارقام مناسب در مکان مناسب و با یک سیستم تربیت مناسب و یک روش زراعی خوب به معنای افزایش تولید انگور خواهد بود.
از مهم ترین شهرهایی که دارای بهترین و با کیفیت ترین باغات انگور در ایران هستند می توان به شهرهای ملایر
در استان همدان، ارومیه در استان آذربایجان غربی، قوچان و کاشمر در استان خراسان رضوی ، تاکستان و اسفروین در استان قزوین ، خشکرود
در استان مرکزی، مراغه و ملکان در استان آذربایجان شرقی ، ابهر در استان زنجان و همچنین حسن آباد یاسوکند در استان کردستان اشاره کرد.
استان فارس با سهم 20/8 درصد از سطح بارور تاکستان های کشور در جایگاه نخست قرار دارد. استان های خراسان رضوی ، قزوین ، آذربایجان غربی ،
زنجان ، همدان و آذربایجان شرقی در رتبه های بعدی قرار گرفته اند.
انگور میوه ای است با خاصیت قلیایی که سبب قلیایی شدن خون میشود. به علت وجود مواد قندی زیاد انرژی زا است و حرارت بدن را تامین میکند. همچنین به علت داشتن پتاسیم ، مقوی قلب و یک داروی موثر برای کم خونی میباشد ، زیرا دارای آهن ، منگنز و منیزیم است. آب انگور در رژیم افراد چاق که بخواهند لاغر شوند زیاد مصرف میشود . به علت داشتن مقادیر کم مقادیر چربی مانع افزایش وزن میشود.
انگور از نظر غذایی و خواص بهداشتی دارای سودمندی های بسیاری است. از مهمترین مواد قندی موجود در حبه های انگور تازه ساکارز ، گلوکز و دکستروز میباشد. از اسیدهای آلی اسیدفرمیک ، اسیدمالیک ، اسیدسیتریک و اسید تارتاریک را می توان نام برد.
خواص و ارزش غذایی انگور
گیاه شناسی
انگور گیاهی دو لپه از راسته رامنالس ویتالس ( Vitales ) و از خانواده ویتاسه
( Vitaceae ) است. این خانواده دارای 17 جنس با 1000 گونه است که اغلب بوته های بالارونده اند و برای این منظور از پیچک ها استفاده می کنند. واژه
ویتاسه در لاتین مترادف چسبیدن است. اگر چه اغلب گونه های این تیره در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری یافت می شوند ، ولی یگ گونه آن با نام علمی
Vitis vinifera در نواحی معتدل در نیم کره شمالی و جنوبی گسترش یافته است و در 90 کشور برای مصارف مختلف کشت میشود. ریشه در این تیره به طور معمول فیبری و تقسیم شده است و شاید تا چندین متر رشد کند. برگ ها خزان دار ساده هستند. میوه ها به صورت حبه های گوشتی با یک تا چهار بذرند.
اکثر ارقام انگور اروپایی ( انگور های موجود در ایران ) خود بارور می باشند. در حالی که در بیشتر ارقام آمریکایی تولید میوه بدون نیاز به گرده افشانی وجود ندارد و می بایست از گرده زاهای خوب در میوه بندی مناسب بهره گرفته شود. در مواقع وزش باد گرده افشانی خوب انجام نشده و خوشه ها تنک می شوند. در تمامی انگورهای اروپایی حداکثر دو خوشه در هر شاخه وجود دارد و نیاز به تنک کردن خوشه احساس نمیشود. در دورگه هایی از انگور که حاصل تلاقی انواع آمریکایی و اروپایی میباشند در هر شاخه 4 تا 5 خوشه تشکیل می شود و در این ارقام می بایست عمل تنک کردن به منظور بهبود میوه ها و افزایش کیفیت و تامین رشد رویشی مطلوب صورت گیرد.
گرده افشانی و نحوه تشکیل حبه انگور
نیازهای آب و هوایی و خاک تاکستان ها
انگور با انواع خاک ها و شرایط متفاوت خاکی سازگاری داشته و قابل کشت میباشد همچنین به خاک هایی با PHبالا ، شور تا اسیدی و رسی متحمل می باشد. تنوع پایه های انگور امکان سازگاری آن با اکثر خاک ها را فراهم آورده است. خاک های عمیق با زهکشی خوب و بافت سبک بسیار برای انگور مناسب می باشد. خاک های حاصل خیز در تولید و افزایش کیفیت انگورهایی که برای تهیه آب انگور استفاده میشود نامناسب بوده همچنین آبیاری زیاد در انگورهای مناسب آبگیری مضر و سبب کاهش کیفیت آن ها میشود اما در انگورهای رومیزی و انگورهایی که به منظور مصارف تازه خوری ، درسال هایی که عملکرد بالا باشد ضروری میباشد. انگورهای موجود در ایران به طور معمول نیاز به طول فصل رشد طولانی دارند. به طور نسبی درجه حرارت بالا در تابستان و رطوبت نسبی پایین و نیز فصل رشد عاری از بارندگی و همچنین زمستان ملایم برای آن ها مناسب می باشد. انگور های آمریکایی با آب و هوای معتدل و مرطوب سازگاری بهتری داشته و مقاومت به سرما عاملی مهم در توسعه کشت اکثر ارقام انگور اروپایی می باشد.
سرمازدگی جوانه های اولیه در دمای منفی 18 درجه سانتی گراد تا منفی 23 درجه سانتی گراد اتفاق میافتد وتنه ها وشاخه های اصلی در دمای پایین تر از منفی 23 درجه سانتی گراد به شدت آسیب میبینند. کیفیت داخلی حبه های انگور تحت تاثیر شرایط آب و هوایی تغیر می کند. آب و هوای خنک معمولا در افزایش ترشی و کاهش قند موثر است، در حالی که درجه حرارت بالا در تابستان باعث افزایش قند و کاهش ترشی می گردد. معمولا طول فصل رشد طولانی و درجه حرارت کمتر ، در انگورهای اروپایی منجر به افزایش کیفیت و بازدهی بهتر می شود. رطوبت به خاطر بیماری های قارچی مهمترین عامل محدود کننده در توسعه کشت انگور می باشد.
زهکشی
مو در خاک هایی که زهکشی ضعیفی دارند گل های خود را تا حدودی حفظ می نمایند و به میوه مبدل می سازد ولی به این معنی نیست که چنین خاک هایی مساعد کشت مو باشند. در خلال زمستان اگر عمق سطح آب زیرزمینی به
15 تا 20 سانتی متر برسد اکثر ریشه ها در آب قرار می گیرند و به دلیل کمبود اکسیژن و خفگی از بین خواهند رفت. از طرفی اگر عمق سفره زیرزمینی 1/5 تا 2 متر از سطح زمین باشد، ریشه های مو احتیاجات حیاتی خود را در طی فصل رشد تامین میکنند و نیاز به آبیاری تکمیلی نخواهند داشت.
این سرما در شب های صاف و بدون ابر در بهار اتفاق می افتد و باعث صدمه به سرشاخه ها وگل ها در مو میشود. اگر در بهار سرما از 2- درجه سانتی گراد تجاوز نماید شاخه های سبز همراه با خوش های گل صدمه می بینند.
علائم خسارت ناشی از سرمای بهاره در هوای آفتابی و به موازات بالا رفتن درجه حرارت هوا مشاهده می شود. در این صورت نوک شاخه ها پژمرده ، برگ ها زرد و خوشه های گل نیز پژمرده و خشک می شوند.
کشت ارقام دیرگل ، به تعویق انداختن هرس زمستانه ، تربیت به فرم ایستاده ، تعبیه بخاری باغی در سطح باغ، از مهمترین عملیات به منظور تعدیل سرمای بهاره می باشد.
سرمای بهاره
سرمازدگی بهاره
ازدیاد انگور
ازدیاد انگور از دو طریق غیرجنسی و جنسی امکان پذیر است.
ازدیاد غیر جنسی
ازدیاد به روش قلمه :
جهت قلمه زدن در پاییز می توان از شاخه های سال جاری که مقداری هم شاخه دوساله داشته باشند استفاده کرد. طول قلمه ها 60 تا 80 سانتی متر و بعد از بریدن در پاییز آن ها را در زیر ماسه های نرم، مرطوب و نسبتا سرد تا بهار نگهداری نموده و در بهار و زمان درخت کاری آن هارا ابتدا به مدت 48 ساعت داخل آب میخوابانند بعد آن هارا می کارند. قلمه هارا می توان در آذر یا دی نیز گرفته و در دمای 4 درجه و هوای مرطوب تا بهار نگه داشته و با گرم شدن هوا از سردخانه درآورد سپس آن را کاشت. اگر در بهار بخواهند قلمه بگیرند باید از شاخه های یکساله استفاده شود که همراه چند سانتی متر از شاخه 2 ساله است.
ازدیاد به روش خوابانیدن :
در این روش نزدیک ترین شاخه مو به زمین را انتخاب نموده و در شیاری به عمق 10 الی 12 سانتی متر در مجاورت بوته اصلی در خاک قرار می دهند که پس از ریشه دادن هرجوانه اش به گیاه تازه ای تبدیل می شود.
ازدیاد به روش پیوند :
پیوند یکی از راه های ازدیاد غیر جنسی است که در انگور معمولا از پیوند اسکنه ای یا شکافی استفاده می شود.
ازدیاد جنسی
ازدیاد به وسیله بذر:
ازدیاد انگور به وسیله بذر زیاد مرسوم نیست و تنها برای به دست آوردن گونه های جدید ، مطالعات آزمایشگاهی و اصلاح بذر برای بدست آوردن پایه های جدید مورد استفاده قرار میگیرد.
کاشت
برای ایجاد تاکستان ابتدا زمین را به صورت جوی و پشته درآورده و سپس بوته های انگور در قسمت دامنه جنوب کاشته می شوند. برای این کار باید چاله هایی به عمق 60 تا 80 سانتی متر حفر کرده و سپس نسب به بستر سازی چاله مورد نظر که شامل کوددهی و استفاده از بافت خاک سبک است اقدام به کشت می کنند. در این چاله ها پس از کاشت مقداری شن ریخته شده و سپس قلمه هایی که 24 ساعت در داخل آب بوده را خارج کرده و کشت صورت میگیرد. بلافاصله پس از کشت پای درخت به منظور خروج هوای موجود در بین خاک باید فشرده شود و سپس آبیاری صورت گیرد.
داشت
هرس
آبیاری
کوددهی
مبارزه با علف های هرز
هرس:
عبارت است از مجموعه عملیاتی که نتیجه آن حفظ تناسب و تعادل . همبستگی کامل بین اندام های زنده و به عبارتی حذف کامل یا قسمتی از گیاه برای بهبود کمی و کیفی آن می باشد. مو از جمله درختانی است که باید هرساله هرس شود و باعث بالا بردن کیفیت و کمیت میوه و به بوجود آمدن جوانه های بارده برای تولید میوه در سال آینده می شود.
این عملیات در سال در دو فصل انجام میشود: یکی در فصل زمستان که گیاه در خواب است به نام هرس خشک و هرس دیگر در فصل تابستان که به هرس سبز معروف است.
آبیاری:
مو از جمله گیاهان مقاوم به کم آبی است اما به منظور تولید محصول مناسب و باکیفیت ، تامین آب مورد نیاز درخت خصوصا در مراحل بحرانی بسیار ضروری می باشد. در مدیریت آبیاری تاکستان در نظر داشتن میزان آب مورد نیاز با توجه به نوع رقم ، مرحله رشد ، شرایط اقلیمی ونوع سیستم آبیاری می باشد. در نواحی با بارندگی سالیانه حدود 270-1100 میلی متر گسترش دارد. رشد رویشی و میزان عملکرد توسط آب مصرفی تامین می شود.
فاصله آبیاری معمولا 15 تا 20 روز می باشد اما با توجه به شرایط آب و هوایی، نوع خاک ، تابش آفتاب، وزش باد و رقم تعداد دفعات آبیاری متفاوت است. مراحل بحرانی که تامین آب در این مراحل در کمیت و کیفیت میوه بسیار حائز اهمیت است عبارتند از:
مرحله شکفتن و رشد جوانه ها
مرحله قبل گلدهی و تشکیل میوه
بعد از لقاح و تشکیل میوه
رنگ گیری تا قبل از برداشت
قطع آبیاری قبل از برداشت
آبیاری بعد از برداشت ، برای تجمع کربوهیدرات
نقش عناصر در انگور
برداشت
زمان رسیدن انگور بسته به رقم و شرایط آب و هوایی فرق می کند. باید قبل از برداشت محصول از رسیدن کامل آن اطمینان حاصل کرد.
در هنگام برداشت محصول باید سعی شود که به حبه انگور آسیبی وارد نشود. در غیر این صورت خوشه ها بر اثر ورود هاگ های قارچی یا خارج شدن شیره انگور از حبه ها به زودی فاسد شده و از بین خواهند رفت.
بیماری های مو
سفیدک سطحی مو:
عامل بیماری سفیدک سطحی مو قارچی با نام Uncinula necator می باشد.
سفیدک سطحی در تمام مناطق موکاری ایران وجود داشته و مهمترین بیماری مو محسوب می شود. در صورت مساعد بودن شرایط محیطی و عدم کنترل بیماری ممکن است خسارات هنگفتی به بوته های حساس تاک وارد گردد. این بیماری سبب ناموغوبیت میوه گردیده به صورتی که میوه های آلوده کثیف، ترک خورده، ونامرغوب میگردند.
سفیدک داخلی مو:
عامل بیماری سفیدک داخلی مو قارچی با نام Plasmopora viticola می باشد. علائم بصورت نقاط کوچک زرد کمرنگ، نیمه شفاف، روغنی بدون حاشیه مشخص در سطح برگ می باشد. در سطح زیرین همین نقاط بصورت پوشش کرکی ، نرم و خاکستری رنگ تشکیل می شود. قسمت های آلوده به تدریج قهوه ای شده، لکه های مرده نامنظم به هم پیوسته وقسمت های وسیع مرده ای بوجود می آید. باعث هیپرتروفی حبه ها نیز می شود.
آفات مو
زنجره مو:
Cicadatra alhageos
یکی از مهمترین آفات مو که خسارت عمده مربوط به تغذیه پوره است که به مدت طولانی 4 تا 7 سال در روی ریشه گیاهان میزبان متمرکز شده و از شیره گیاهی می مکند. گاهی چندین پوره روی یک درخت یا بوته متمرکز شده و باعث ضعف شدید میزبان می گردند. بوته های مو نسبت به این آفت حساسیت شدید دارند. در بوته های آلوده برگ ها زرد شده و رشد شاخه های جوان کند شده و یا متوقف می شوند. خوشه های انگور کوچک با حبه های ضعیف و کم پشت می باشد.
کرم خوشه خوار انگور:
در بهار ظهور لارو های نسل اول خوشه خوار انگور مصادف با ظهور غنچه گل ها و جوانه های میوه دهنده و شاخه زا می باشد. لارو های نسل اول از غنچه ها و جوانه های میوه دهنده تغذیه کرده و روی آن هارا با تارهایی می پوشانند و سبب خشک شدن گل ها و جوانه ها و ریزش آن می گردند. براثر تغذیه ، پوست غوره حالت خاکی رنگی پیدا کرده و چروک شده و حبه ها می ریزند. خسارت این آفت بیشتر به موستان هایی است که فاقد داربست بوده و موها به شکل گسترده بر روی زمین و یا پشته ها باشند و همچنین در انواع انگورهایی که دانه هایشان متراکم هستند مانند انگور یاقوتی خسارت وارده بیشتر می باشد.
بیدانه سفید
بیدانه قرمز
ترکمن 4
عسگری
فخری
فلیم سیدلس
پرلت
اوفلیا
هزینه ها
میزان هزینه ها و درآمد کاملا نسبی بوده و به شرایط مختلفی بستگی دارد و مطمینا هزینه ها در هر سال با توجه به شرایط جوی، اقتصادی و سیاسی متفاوت است.
هزینه های زیر بصورت کاملا حدودی و با احتساب عدم وجود مشکلاتی خاص نظیر آفت، بیماری یا کمبود، در منطقه ابهر و حومه می باشد. زیرا کوددهی، سم پاشی و هر گونه توصیه ای امری کاملا تخصصی بوده که بستگی به شرایط باغ و… دارد.
هزینه ها بر حسب یک هکتار باغ انگور سنتی با سیستم آبیاری غرقابی و فروش انگور بصورت تازه خوری است.
آبیاری: هرهکتار بطور متوسط هر 20 روز 6 ساعت آبیاری مبلغ آب آزاد ساعتی 400ت و در سال حدود 7 آبیاری 16/800/000
هرس: هزینه کارگری 6 نفر 6/000/000
هزینه بیل زدن: 34/000/000
کود کامل کندرها پاییز: 4/500/000 (کیسه 25 کیلویی 450/000)
سم پاشی زمستانه: روغن ولک + اتیون 750/000
چال کود بهاره: کود 20 20 20 بنیفر + اسید هیومیک 12/000/000
قارچ کش مسی بعد هرس: 500/000
فروت ست + حشره کش(تیریپس مو): 750/000
3 مرحله پنکونازول برای جاوگیری از سفیدک حقیقی: 780/000
کود فسفر بالا تقویت ریشه: 4/500/000
کود تقویتی محلول پاشی: 850/000
سموم مسی برای جلوگیری از سفیدک دروغین: 250/000
3-2 مرحله حشره کش برای مبارزه با کرم خوشه خوار: 420/000
سم کنفیدور در آبیاری آخر برای مبارزه با آفت زنجره: 3/150/000
فروت ست بعد برداشت: 350/000
پتاسیم قبل برداشت: 850/000
هزینه های کارگری برداشت: 16/000/000
میزان حدودی تناژ در یک هکتار: 10-12 تن
قیمت هر کیلو انگور تازه حدود: 25-20T
جمع هزینه ها: 105/000/000
سود خالص(حدودی): 200/000/000
بدون احتساب هزینه سم پاشی، ادوات، کارگری آبیاری و کارگری کوددهی
با تشکر از توجه شما عزیزان