قندها و پیشگیری از پوسیدگی دندان ها
پوسیدگی
پوسیدگی دندانی تنها ومهم ترین بیماری دهانی است که به طور روزمره توسط دندانپزشکان درمان میشود
فرایند فعال
دوره های متناوب دمینرالیزاسیون و رمینرالیزاسیون توسط اسید قندها
پیشرفت ضایعه از مینا به عاج :سرعت آهسته(3سال)
پائین:سطح اکلوزال DMF/dmf
بالا:سطوح صاف +سطح اکلوزال
تقسیم بندی قندها
پوسیدگی زا
غیر پوسیدگی زا
دوست دندان ( xylitol )
تقسیم بندی COMA
الگوی مصرف NMESدر جمعیت
بعد ازاتمام جیره بندی جنگ جهانی دوم:افزایش مصرف قند
امروزه:کاهش در مصرف شکر وافزایش مصرف NMESدر غذا های آماده
و فرآوری شده
قندها ،بخصوص ساکاروز مهم ترین علت اتیولوژیک تغذیه ای پوسیدگی هستند
هم دفعات مصرف وهم کل قند مصرف شده در اتیولوژی پوسیدگی مهم است
قندهای مختلف از نظر قدرت پوسیدگی زایی با هم تفاوت دارند. مثلا ساکاروز قویترین قند از نظر پوسیدگی زایی و زایلیتول بی ضررترین قند محسوب می شود.
اعمال قند در ایجاد پوسیدگی
– سبب چسبیدن پلاک میکروبی به دندان می شوند. – در داخل پلاک ذخیره می شوند و میکروبها از آنها تغذیه می کنند. – زمینه ای ژلاتینی ایجاد می کنند و در نتیجه فعالیت آنزیمهای داخلی پلاک بهتر صورت می گیرد. – تبدیل به اسید می شوند و مینای
دندان را حل کرده و از بین می برند.
تاثیر رژیم غذائی بعد از رویش دندان مهم تر است
NMESبسیار پوسیدگی زاست
دفعات خوردن/نوشیدنNMES در پیشرفت پوسیدگی مهم است اما دفعات مصرف و میزان مصرف کاملا به هم وابسته اند
قندهای داخلی پوسیدگی زائی پائین دارند قندهای خارجی شیری غیر پوسیدگی زا هستند
شیرین کننده های جایگزین غیر قندی پوسیدگی زا
نیستند
دیدگاه مورد توافق در مورد رژیم غذائی وپوسیدگی
توصیه ها در مورد رژیم غذائی و پوسیدگی
تکرارومقدار مصرف NMESباید کم شوددر صورت امکان مصرف NMESباید محدود به وعده های غذائی اصلی شود
NMESنباید بیش از 10%کل انرژی در رژِیم غذائی را فراهم کند
مصرف قندهای داخلی و غذا های نشاسته ای باید افزایش یابد
مسواک زدن به تنهائی از پوسیدگی پیشگیری نمیکند
استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید
مداخلات باید بر اساس تئوری های رفتاری تکمیل شده واهداف آن کاملا مشخص باشد .دادن اطلاعات به تنهائی کافی نیست
تماس شخصی در تشویق و نمایش تغییرات مهم است یک تاریخچه دقیق برای مشخص کردن همه اطلاعات زمینه ای لازم است
مداخلات باید منطبق باشرایط فردی وتوانائی افراد برای تغییر باشد
ارائه باز خورد در موردتغییرات رژیم غذائی مهم است
تماس های متعدد در یک دوره زمانی بیشتر احتمال دستیابی به هدف مطلوب را فراهم میکند
تشویق از طرف خانواده ودوستان برای انگیزش وحفظ تغییرضروری است
راهنمای تغذیه ای مبتنی بر شواهد
آب
شیر
آبمیوه رقیق شده
میوه وسبزیجات تازه
غذاهای کم چربی فراوری نشده دسری ماست ساده
غذا ونوشیدنی های توصیه شده
برنامه های ابتکاری در سطح جامعه
focus
Evidence
Food chain
Action
فلوراید و فیشور سیلانت ها
1902 : Fredrick Mckay -لکه های کلرودا
1909 : Mckay- اندازه گیری شیوع رنگ
1933 : Churchill – شناسایی غلظت بالای یون فلوراید در آب (ppm7/13)
1938 : Trendly Deam – 1ppm -پوسیدگی کاهش
1953 : َArnold – 6 سال فلوریددار کردن مصنوعی آب : کاهش پوسیدگی به میزان نصف نسبت به گروه شاهد.
تاریخچه فلوراید
تعریف فلوریداسیون
تنظیم کنترل شده جزء فلوراید آب معمولی به منظور رساندن غلظت فلوراید به میزانی که بطور موثر از پوسیدگی پیشگیری کند
در آب و هوای معتدل 1-8/0 ppm
در آب و هوای گرم 5/0 ppm
چگونه فلوراید از پوسیدگی جلوگیری می کند؟
ترکیب فلوراید با کریستال هیدروکسی آپاتیت رسوب فلوروآپاتیت مقاومت مینا به اسید
رمینرالیزاسیون ضایعات پوسیدگی اولیه
فعالیت ضد میکروبی
روش های به کارگیری فلوراید
سیستمیک :
-غذا ، شیر
– آب
-مکمل:قرص،قطره،نمک
موضعی :
-ژل، وارنیش
– دهانشویه
-خمیردندان
فلوریداسیون آب
مناسب ترین و ایده آل ترین روش پیشگیری از پوسیدگی می باشد. میزان اپتیمم آن برای کاهش پوسیدگی 0.7 تا 1.2 PPM ( برحسب آب و هوای منطقه) است. در نواحی گرم مقدار مصرف روزانه آب نوشیدنی بالاتر بوده و طبعاً فلوراید آن باید پایین تر باشد و برعکس
بیشترین اثرضد پوسیدگی آب حاوی فلوراید
دوره قبل از رویش دندانها
40-20 درصد کاهش در پوسیدگی در طول زندگی
بعد از قطع فلوریداسیون پوسیدگی
مزایا : ایمن ، cost effective ، مداوم ، پوشش خوب جمعیتی ، عدم نیاز به رعایت ، خطر پایین اوردوز
معایب : حذف آزادی انتخاب ، نیاز به زیر ساخت پیچیده و هزینه سرانه اولیه
قرصها و قطره های فلوراید
50-40 % کاهش پوسیدگی در بالغین و بچه ها
ترکیب انتخابی NaF
نیاز به مراقبت برای به حداقل رساندن اوردوز و فلوروزیس
5/0 میلی گرم فلوراید در روز در کودکان 3 ساله و بالاتر
مزایا : موثر ، آزادی انتخاب
معایب : نیاز به رعایت ، تداوم ارائه لازم است ، خطر اوردوز
به خوبی فلوریداسیون موثر است
دوز 250 ppm در بالغین و کمتر در بچه ها
مزایا : موثر ، مداوم و منظم
معایب : تضاد با پیام سلامت عمومی در مورد کاهش مصرف نمک و پیشگیری از بیماری عروق کرونر قلب
نمک های حاوی فلوراید
شیر حاوی فلوراید
بخوبی جذب می شود اگر چه کلسیم اثر موضعی را کاهش می دهد
مزایا : ایمن ، موثر ، منظم ، مداوم ، آزدی انتخاب ، خطر کم اوردوز
معایب : در سطح جامعه آزمایش نشده
آبمیوه حاوی فلوراید
مطالعات اندکی برای پشتیبانی از استفاده از آنها وجود دارد.
فلوراید موضعی
مثل محلول های آبی سدیم فلوراید و استانوس فلوراید و محلول های دارای PH پایین
35-20 درصد کاهش در پوسیدگی
معمولا در برنامه دهانشویه مدارس استفاده می شود
وارنیش ها مستقیم با غلظت بالا
مزایا : موثر ، مفید برای افراد در معرض خطر بالای پوسیدگی دندانی و آزادی انتخاب
معایب : نیاز به پرسنل ، زمان بر بودن ، دسترسی به خدمات
خمیر دندان حاوی فلوراید
ساده ترین روش به کار بردن فلوراید
کاهش جهانی در تجربه پوسیدگی به خمیردندان نسبت داده می شود.
غلظت معمول مورد استفاده 1100-1000 ppm از فلوراید در 1 گرم از خمیر دندان، دوز پایین تری در بچه ها استفاده می شود
مزایا : آسان ، موثر ، آزادی انتخاب
معایب : خمیر دندان و مسواک گران هستند ، خطر اوردوز
دهانشویه های فلوراید
استفاده از دهانشویه ها در موارد پوسیدگیهای متوسط و یا برای افراد با ریسک بالای پوسیدگی توصیه میگردد
در کودکان زیر6 سال منع مصرف دارد مگر به صورت سیستمیک
ایمنی فلوریداسیون
مرور سیستماتیک در مورد شواهد مربوط به ایمنی و اثر بخشی فلوریداسیون آب (در انگلستان 1999):
فلوراید با سطوح پوسیدگی دندانی مرتبط بود
رابطه دوز پاسخ بین میزان فلوراید در آب و سطوح فلوروزیس برقرار بود.
اثرات خطرناک دیگری یافت نشد
فلوراید حتی در سالهای بعدتر که خمیردندان حاوی فلوراید بطور شایع استفاده می شد ، هنوز با در پوسیدگی ارتباط داشت
شواهد محدودی برای حمایت از این دیدگاه که فلوریداسیون نابرابری ها اجتماعی را کاهش می دهد ، وجود داشت
عوارض جانبی فلوراید
استفاده از میزان بالای فلوراید به شکل سیستمیک، مشابه هر داروی دیگر عوارضی را در پی خواهد داشت، بویژه در کودکان، مصرف سیستمیک فلوراید باید با احتیاط باشد.
1-مسمومیت حاد : تهوع، استفراغ ودرد شکم
2-مسمومیت مزمن(فلوروزیس دندانی): جذب مقادیر اضافی فلوراید در طی یک دوره طولانی زمان درطی تکامل دندانها و عامل اصلی آن مصرف آب آشامیدنی حاوی مقادیر بالای فلوراید در نوزادان و کودکان طی 6 سال اول زندگی است. در خفیف ترین شکل: فلوروزیس خال یا لکه های کوچک سفید مات روی مینای دندانها است و با شدت گرفتن آن لکه ها قهوه ای شده و به تدریج فرورفتگی ایجاد می شود.
فیشورسیلانت ها
تعریف ADA از پوسیدگی پیت و فیشور:
هنگامیکه سوند بعد از قرار گرفتن در شیار با فشار متوسط تا قوی گیر کرده و یا هنگام خروج از خود مقاومت نشان دهد و با یک یا تعداد بیشتر از علائم زیر همراه باشد
وجود نرمی در کف ضایعه
وجود opacity
مینای نرم مجاور شیار که بتوان با
سوند آن را خراش داد
فیشور سیلانت ها موادی هستند برای جایگذاری در پیت و فیشورهای دندانهای مولر به منظور جلوگیری از پوسیدگی های دندانی
به عبارت دیگرسیلانت ها موادی هستند که به صورت یک لایه نازک درون شیارهای سطح جونده دندان های مولرقرار می گیرند و به کمک آنها این شیارها صاف می شوند.
فیشور سیلانت به عنوان یک ابزار ”سلامت جامعه“
انواع سیلانت
Self cure
Light cure
کیور با نور UV
موارد تجویز FS
پیت و فیشورهای عمیق و گیردار که سبب catch یا wedge شود
پیت و فیشور های دارای stain یا حداقل نمای دکلسیفیکاسیون و opacity
پوسیدگی یا ترمیم پیت و فیشور در سایر دندانهای دائمی و شیری
عدم وجود شواهد کلینیکی یا رادیوگرافی از پوسیدگیهای بین دندانی نیازمند ترمیم
امکان ایزولاسیون
موارد عدم تجویز FS
پوسیدگی Rampant
پوسیدگی های اینترپروگزیمالی
پیت و فیشور خودبه خود تمیز شونده و پیوسته
عدم رویش کافی و عدم امکان ایزولاسیون
سطوح اکلوزالی داری پوسیدگی قبلی عاجی
مراحل :
توصیه هایی برای استفاده از فیشور سیلانت ها در کار کلینیکی
انتخاب بیمار
کودکان با نیازهای خاص
کودکان دارای پوسیدگی در دندانهای شیری (dmfs>2)
انتخاب دندان
هنگامیکه معیارهای بالا رعایت شد همه محل های مستعد در دندانهای دائمی باید سیل شود
شرایط کلینیکی
هر جا که در مورد وضعیت پوسیدگی شک وجود داشت رادیوگرافی بایت وینگ
اطمینان از محدود بودن ضایعه پوسیدگی به مینا سیلانت
گسترش پوسیدگی به داخل عاج ترمیم همراه با سیلانت
Follow up
همه سطوح سیل شده بطور منظم follow شوند و در فواصل منظم رادیوگرافی
هرسیلانت ناقص در صورتیکه ناحیه عاری از پوسیدگی است باید ترمیم شود
پایان