فسفر در گاوهای شیری
مقدمه: اطلاعاتی که در ادامه خواهد آمد نه تنها به وظایف فیزیولوژیک املاح در بدن گاوهای شیری مربوط میشود ؛ بلکه میزان احتیاجات آنها را نسبت به مواد مذبورمشخص می کند. جنبه های اختصاصی هر عنصر در بدن دام از نظر فاکتورهای فیزیولوژیکی و عواملی که پس از جذب آنها را تحت تاثیر قرار می دهد بحث و بررسی می گردد.
احتیاجات غذایی: در صورتیکه امکان داشته باشد نیاز بافتهای بدن را نسبت به مواد معدنی بررسی نماییم می توانیم بر این اساس نیازهای غذایی هر عنصر را در هنگام جذب در بافتها ی مربوطه محاسبه و تعیین نماییم. بر این اساس اگر ما بتوانیم نیاز نگهداری بدن (دفع عنصر از طریق ادرار و مدفوع را محاسبه نماییم) ؛ آبستنی(نیاز جفت و جنین)؛ تولید شیر (محتوای شیر) و رشد(نیاز بافتها به املاح جهت رشد) را مشخص کنیم ؛ بنابراین قادر خواهیم بود کل نیاز بدن به املاح را مشخص نماییم. اگر مابدانیم که چه مقدار از عنصر جذب شده در بدن به مصرف می رسد ؛ انگاه با توجه به فرمول زیر میزان نیاز آن در بدن قابل محاسبه میباشد.
میزان مورد نیاز عنصر= نگهداری + آبستنی+ رشد+شیرواری/ ضریب تاثیر جذب
مقادیر مورد نیاز نگهداری ؛ آبستنی؛رشد و شیرواری قبلا در سال ۱۹۸۰ توسط ان آرسی محاسبه گردیده است . این مقادیر خیلی کم هستند و بخوبی و به راحتی اندازه گیری شده اند و قابل اطمینان نیز هستند. چالش حقیقی ؛ تعیین ضریب تاثیر هنگام جذب در انواع و اقسام جیره های غذایی و مکمل های مورد مصرف به عنوان منابع اصلی تامین کننده املاح میباشد. این فاکتورها جذب عناصر را تحت تاثیر قرار می دهند و درصورت امکان در آینده می توان مشخص کرد که جهت تصحیح برآورد حقیقی میزان نیاز املاح از چه ظرایبی استفاده خواهد شد و بر این اساس میزان استاندارد نیاز حقیقی تک تک املاح پیشنهاد خواهد گردید.
یک منبع عالی که به تعیین نیاز واقعی هر عنصر کمک می کند میزان نسبی قابلیت فراهمی آن عنصر از غذاهای دامی و مکمل های مخصوص میباشد. منظور از این مسئله میزان قابلیت فراهمی یک ماده مغذی در بدن دام میباشد که توسط آمرمن و بیکر و لویس برای اولین بار اعلام گردید.
(C.Ammerman,D.Baker and A.Lewis) این مسئله می تواند به تشخیص مشکلات مربوط به مقادیر بیش از حد مورد استفاده از هر کدام از املاح در بدن حیوان کمک کند. یک منبع عالی به منظور شناخت و ارزیابی کمبود مواد معدنی در سلامتی دامها توسط پالس معرفی گردیده است. (R.Puls)
فسفر
فسفر یکی از اولین عناصر جذب شده در روده کوچک میباشد که ازطریق یک فرایند انتقال فعال باعث عکس العمل سریع نسبت به تولید ۱و۲۵ دی هیدروکسی ویتامین دی می گردد. کارایی جذب فسفر در روده در زمانی که کمبود آن وجود دارد می تواند عامل تنظیم کننده تولید ۱و۲۵ دی هیدروکسی ویتامین دی باشد بدین معنی که کاهش میزان فسفر پلاسما عامل محرکی برای تولید ۱و ۲۵ دی هیدروکسی ویتامین دی در دستگاه گوارش میباشد. غلظت فسفر پلاسما بخوبی با میزان فسفر جذب شده در روده ها ارتباط دارد. مقادیر زیاد و بیش از حد فسفر جذب شده در ادرار و بزاق ترشح می گردند.
هورمون پاراتورمون در زمانیکه استرس کلسیم وجود داشته باشد ترشح میشود و سبب افزایش ترشح فسفر در دستگاه گوارش و بزاق گردیده که این مسئله به عنوان یک عامل نگهدارنده غلظت طبیعی فسفر در خون تلقی میشود. دلیل اینکه گاوهای هیپوکلسمیک تمایل به هیپوفسفاتمیک(کمبود فسفر) دارند نیز همین مکانیسم ترشح هورمون پاراتورمون میباشد . هورمون پاراتورمون بطور امکان پذیر سبب افزایش غلظت فسفر خون گشته و این عمل را با تحریک بازجذب مواد معدنی در استخوان نیز انجام می دهد . بنابراین هورمون پاراتورمون در پاسخ به هیپوکلسمی ترشح می گردد نه به هیپوفسفوتمیا.این بدان معنی است که تعادل فسفر و کلسیم در بعضی مواقع با یکدیگر مغایرت دارند. هنگامیکه میزان فسفر حاصل از دستگاه گوارش افزایش پیدا می کند ؛ میزان ترشح فسفر خارج سلولی به منظور تولید بزاق به مقدار ۳۰ تا ۹۰ گرم در روز کاهش پیدا می کند. ترشح فسفر بزاق با میزان میکروبهای شکمبه که به سهولت فسفر را در اختیار بدن می گذارند در ارتباط میباشد بدین معنی که وجود فسفر منوط به هضم باکتریایی سلولز میباشد .
بیشترین فسفر ترشح شده در بزاق ولی نه همه آن , توسط جذب روده ای آن بازسازی می گردد. میکروبهای شکمبه قادر هستند اسید فایتیک را هضم نموده که این ماده فسفرباند شده بصورت فایتیک در سلولهای گیاهی میباشد و با هضم آن توسط فلور میکروبی قسمت اعظم فسفر آزاد گشته و قابل استفاده برای نشخوارکنندگان می گردد.
احتیاجات غذایی فسفر
نگهداری: مطابق با توصیه ان آر سی در سال ۱۹۸۹ , نیاز نگهداری فسفر ؛ مقدار ۱٫۴۳ گرم به ازای هر ۱۰۰ کیلوگرم وزن زنده میباشد و به عبارتی ۸٫۶ گرم به ازای یک گاو ۶۰۰ کیلوگرمی میباشد. بطور کلی ۱٫۲ گرم فسفر به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی مورد نیاز نگهداری میباشد , با این حساب یک گاوی که در روز ۲۰ کیلوگرم ماده خشک مصرف می نماید ؛ تقریبا ۲۴ گرم فسفر برای نگهداری بدن خویش نیاز دارد.
آبستنی: نیاز آبستنی فسفر با افزایش سن آبستنی افزایش می یابد بطوریکه از ۱٫۵ گرم در روز تا ۱۹۰ گرم در روز افزایش می یابد و درست قبل از زایمان نیاز آن به ۶ گرم در روز می رسد. رشد: حیوانات جوان نسبت به مسن ترها نیاز به فسفربیشتری دارند زیرا در حال ساختن استخوانهای بدن خویش میباشند ؛بنابراین میزان فسفر مورد نیاز برای دامهای جوان مقدار ۹ گرم به ازای هر کیلوگرم افزایش وزن زنده میباشد در حالیکه برای دامهای مسن تر مقدار ۶ گرم فسفر به ازای هر کیلوگرم افزایش وزن زنده مورد نیاز است. شیرواری: مقدار ۰٫۹ گرم فسفر به ازای هر یک کیلوگرم شیر ۴% چربی مورد نیاز میباشد.
ضریب جذبی فسفر
مطابق با ان آر سی سال ۱۹۸۹ , ضریب جذب فسفر در بدن گاو ۵۰% اعلام گردیده است . در ان آر سی سال ۱۹۷۸ ؛ میزان جذب آنرا ۶۰% اعلام کرده بود. بطورکلی در دنیا میزان جذب فسفر را ۶۰ تا ۷۰% از فسفر مصرف شده توسط غذا اعلام می کنند. بر اساس آخرین اطلاعات بدست آمده ۶۰% از فسفر حاصل از مواد غذایی در بدن حیوان قابل جذب و میزان ۷۵ تا ۸۰ درصد فسفر موجود در مکمل های معدنی برای بدن دام قابلیت جذب دارد. در رابطه با خوراندن بیش از حد فسفر ساتر و ویو در سال ۱۹۹۸ تحقیق نمودند . آنها دلواپس مقادیر خورانده شده بیش از حد فسفر به دامها بودند. آنها دلواپسی به خاطر چه چیزی داشتند؟ بیشتر نگرانی این دو محقق بخاطر دفع بیش از حد فسفر از طریق مدفوع و ادرار حیوانات در طبیعت میباشد که سبب آلودگی محیط زیست می گردد و این دو محقق اعلام داشتند که گاوداران بیش از حد لازم به گاوهایشان فسفر می خورانند زیرا آنها فکر می کنند فسفر زیادی در در بدن دامهایشان سودمندی دارد.
کمبود فسفر
کمبود ملایم و مزمن فسفر در پلاسمای حیوان وقتی اتفاق می افتد که میزان فسفر ۰٫۶۴ تا ۱٫۳ میکرومول در لیتر و یا ۲ تا ۴ میلی گرم در هر دسی لیتر خون باشد . در این حالت عملکرد ضعیف حیوان مشخص می گردد. رشد و باروری دو مولفه ای هستند که در اثر کمبود فسفر آسیب می بینند. با طولانی شدن روند کمبود فسفر در بدن دام عملکرد حیوان ضعیف می گردد و حتی مصرف خوراک حیوان کاهش می یابد . به همراه کاهش مصرف خوراک اغلب بیماری “پیکا” نیز اتفاق می افتد که در آن حیوان خاک, لاشه حیوانات,استخوان و کود مصرف می نماید . پیکا یکی از مشکلاتی است که در اثر کمبود فسفر ایجاد می گردد. شیوع بوتولیسم در گاوها در آفریقای جنوبی و سایر نقاط جهان بدلیل جویده شن لاشه حیوانات وحشی توسط گاو بوده که منشاء آن پیکا بوده است. در اثر جویده شدن لاشه ها ؛ سم حاصل از باکتری باعث مسمومیت دامها و انتشار آن در دنیا گردیده است. ضعف عضلانی و فلجی در بدن گاو هنگامی اتفاق می افتد که میزان فسفر پلاسما به کمتر از ۰٫۳ میکرومول در لیتر و یا یک میلی گرم در هر دسی لیتر خون کاهش یابد.