پاورپوینت صکوک



عنوان :صکوک

فهرست

فهرست ……………………………………………………………………………………………………3
تعریف وتاریخچه………………………………………………………………………………………..9-4
انواع صکوک………………………………………………………………………………………..12-10
انواع اوراق صکوک………………………………………………………………………………………13
تشریح کامل صکوک اجاره……………………………………………………………………………20-14
نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………….21

صکوک
اصطلاح صکوک در اصل برگرفته از واژه عربی صک به معنای چک ، نوشته بدهکار ، سفته و یا قبض بدهی است 
اما در یک معنای کلی گواهی سرمایه گذاری اسلامی بهترین معنا برای آن است .
برخی تصور می کنند صکوک را باید به صورت سکوک نوشت.
این موضوع عمدتا ناشی از تشابه کلمه سکوک با سکه است و آن ها را به نوعی با یکدیگر به ظاهر شبیه می داند.
صکوک جمع صک است. در لغت نامه دهخدا در شرح کلمه صک آن را نبشتن چک دانسته است. صک در حقیقت معرَّب کلمه چک است.

تاریخچه صکوک
ایده اولیه انتشار اوراق قرضه اسلامی به دهه 1980 بر می گردد. در آن زمان تلاش های زیادی توسط بانک های اسلامی جهت غلبه بر مساله نقدینگی صورت گرفت.
در جولای 1983 بانک مرکزی مالزی به عنوان پیشگام در این زمینه، از اوراق بهادار دولتی یا اسناد خزانه که بهره پرداخت می کردند استفاده نکرد و به جای آن از اوراق بدون بهره به نام «گواهی سرمایه گذاری دولتی» استفاده نمود.
این اوراق نرخ بهره از پیش تعیین شده نداشتند، بلکه نرخ بازدهی آنها توسط دولت و به تشخیص آن اعلام می شد

نرخ سود از رابطه ثابتی تبعیت نمی کرد و بیشتر بر ملاحظات کیفی طرح تاکید می شد.
برای تعیین نرخ بازدهی، معیارهای مختلفی مانند شرایط کلان اقتصادی، نرخ تورم و نرخ بازدهی سایر اوراق بهادار مشابه مورد توجه قرار داشت
بدین ترتیب شبه ربوی بودن سود به ظاهر بر طرف می شد و افراد مسلمان اقدام به خرید این اوراق می نمودند.

اولین ناشر اوراق صکوک Guthrie Berhad در مالزی بوده که بزرگترین شرکت هلدینگ در حوزه مدیریت نخلستان ها در دنیا است.
عمده ترین بانک های سرمایه گذاری در حوزه پذیره نویسی اوراق بهادار صکوک در دنیا بانک های تجاری بین المللی برهارد،MIMB, HSBC ، RHB SAKURA ، بانک اسلامی دبی و Citi group هستند.
که بانک تجاری بین المللی برهارد دارای بالاترین حجم بازار به میزان 25درصد است. به دنبال آن بانک HSBC ، 13 درصد بازار صکوک را در اختیار دارد.

در دهه 1990 همزمان با گسترش ساختارهای مختلف معاملات مالی توسط بانک های اسلامی ایده استفاده از ابزارهای مالی اسلامی نیز تقویت شد.
به دنبال آن متخصصان مالی در کنار علمای دینی اقدام به مطالعه راهکارهای مناسب نمودند.
ایده انتشار صکوک اجاره برای نخستین بار توسط «منذر کهف» در مقاله معروف وی با عنوان «استفاده از اوراق اجاره دارایی برای پوشش شکاف بودجه» در سال 1997 مطرح شد و پس از بررسی جزئیات عملیاتی، انتشار این اوراق آغاز شد.

پس از استقبال سرمایه گذاران در سراسر جهان از اوراق صکوک، سازمان بورس و اوراق بهادار ایران نیز مطالعاتی را به منظور استفاده از این ابزار مالی آغاز کرد و در نهایت در اواخر سال 1386 مصوبه ابزار مالی اوراق «صکوک اجاره» و ضوابط آن توسط شورای عالی بورس به تصویب رسید .
امروزه این اوراق در بورس های لابوان مالزی، لوکزامبورگ و بحرین پذیرفته شده و براساس نرخ گذاری روزانه معامله می شود.
 نبود ماهیت ربوی و بی عدالتی از ویژگی های خاص اوراق بهادار صکوک است و در خرید و فروش اوراق بهادار صکوک به هیچ وجه تقارن اطلاعات وجود ندارد و تمام گزارش ها شفاف و روشن است

انواع صکوک
بر اساس تقسیم بندی سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی
Accounting And Auditing Organization For Islamic (AAOIFI) Financial Institutions
در استاندارد شریعت شماره 17 در حال حاضر 14 نوع صکوک به شرح زیر وجود دارد :

1- صکوک اجاره  2- صکوک سلم  3- صکوک استصناع  4- صکوک مرابحه  5- صکوک مشارکت  6- صکوک مضاربه 7- صکوک مزارعه  

8- صکوک مساقات  9- صکوک مقارضه  10- صکوک حق الامتیاز  11- صکوک نماینده سرمایه گذاری  12- صکوک مالکیت دارایی هایی که در آینده ساخته می شود  13- صکوک مالکیت منافع دارایی های موجود  14- صکوک مالکیت منافع دارایی هایی که در آینده ساخته می شود

انواع اوراق صکوک
1- اوراق قرض الحسنه
2- اوراق اجاره
3- اوراق مرابحه
4- اوراق مضاربه
5- اوراق منفعت
6- اوراق مشارکت
7- اوراق مزارعه
8- اوراق مساقات
9 – اوراق استصناع
10 – اوراق سلف ( سلم(
11 – اوراق جعاله

اوراق اجاره
یکی از مهمترین انواع صکوک معرفی شده، صکوک اجاره است.
صکوک اجاره در حقیقت اوراق بهاداری است که دارنده آن به صورت مشاع، مالک بخشی از دارایی است که منافع آن بر اساس قرارداد اجاره به مصرف کننده یا بانی واگذار شده است.
در صکوک اجاره حق استفاده از منافع دارایی یا مجموعه ای از دارایی ها، در برابر اجاره بها از مالک به شخص دیگری منتقل می شود. مدت قرارداد اجاره مشخص است و می توان اجاره بها را در ابتدای دوره، انتهای دوره، با سررسیدهای ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت کرد.
از آن جا که صکوک اجاره اوراق بهاداری است که بیان گر مالکیت مشاع فرد است، می توان آن را در بازار ثانویه و به قیمتی که به وسیله عامل های بازار تعیین می شود، معامله کرد.

رویه اجرایی انتشار اوراق اجاره:
1- بانی جهت مشخص نمودن شیوه تامین مالی به یکی از نهادهای دارای مجوز مشاوره عرضه مراجعه می نماید.
2- مشاور عرضه به نمایندگی از بانی، از سازمان بورس و اوراق بهادار موافقت اصولی تامین مالی از طریق انتشار اوراق اجاره را دریافت می نماید.
3- مشاور عرضه جهت تعیین نهاد واسط به شرکت مدیرت دارایی مرکزی مراجعه می نماید.
4- پس از اخذ مجوز، نهادواسط برای تامین مالی از طرف بانی به انتشار صکوک اجاره مبادرت می ورزد.
5- نهاد واسط دارایی موجود را به بانی اجاره می دهد.
6- نهادواسط پرداختهای منظم اجاره بهای حاصل ازدارایی را بین سرمایه گذاران توزیع می نماید.
7- پس از پایان مدت اجاره وفروش دارایی به بانی، نهاد واسط مبلغ اسمی اوراق صکوک را به سپرده گذاران باز پرداخت می نماید.

انواع اوراق اجاره
1- اوراق اجاره تامین دارایی :
اوراق اجاره تامین دارایی، اوراقی است که در آن نهاد واسط، یک دارایی (یا مجموعه ای از دارایی ها) را از طرف سرمایه گذاران، از فروشنده ها خریداری نموده و به بانی اجاره میدهد.
از آنجا که اوراق اجاره جهت به دست آوردن یک دارایی خاص برای بانی توسط واسط منتشر می شود، لذا به این اوراق، اوراق اجاره تامین دارایی گفته می شود. مانند شرکت های لیزینگ
2- اوراق اجاره رهنی :
نوع دوم اوراق اجاره بیشتر مورد استفاده بانکها، لیزینگها و موسسات اعتبار دهنده می باشد. در این نوع از اوراق، بانی (بانک) تسهیلاتی که قبلاً در قالب عقد اجاره به شرط تملیک پرداخته کرده را به شخص ثالثی (واسط) می فروشد.
بنابراین ابتدا واسط، اوراق اجاره را منتشر می نماید و سپس دارایی هایی که بانک در قالب عقد اجاره به شرط تملیک در طی زمان به افراد مختلفی داده است را از وی خریداری می نماید.
با فروش این دارایی ها رابطه بانی و واسط قطع می شود و واسط از طرف سرمایه گذاران مالک دارایی هایی می شود که بانی آنها را قبلاً به صورت اجاره به شرط تملیک به گیرندگان تسهیلات واگذار نموده است.

3- اوراق اجاره تامین نقدینگی :
در این نوع از اوراق اجاره، واسط با واگذاری اوراق به مردم و جمع آوری وجوه، به وکالت از طرف آنها یک دارایی (ثابت مشهود) را از بانی خریداری کرده سپس مجددا به (بانی) اجاره می دهد.
به عبارت دیگر این نوع از اوراق، مبتنی بر فروش و اجاره مجدد است. در این حالت بانی با استفاده از اوراق اجاره، اقدام به تامین نقدینگی مورد نیاز خود می کند.
به بیان ساده می توان گفت بانی توانسته است با وثیقه قرار دادن دارایی خود، مبلغی را جهت رفع نیازهای نقدینگی خود کسب نماید.
این عامل سبب نامگذاری این اوراق به اوراق تامین نقدینگی شده است زیرا مثلاً شرکتی که نیازمند وجه نقد است دارایی خود را می فروشد و آن را به صورت اجاره به شرط تملیک مجدداً به دست می آورد. نیازی نیست شما سرمایه کلانی داشته باشید تا مال و ملکی بخرید و اجاره دهید و اجاره بها بگیرید
بلکه با ارقام اندک ، حتی در حد 100 هزار تومان و یک میلیون تومان نیز می توانید مالک بخشی از یک مال (مانند یک ساختمان) باشید و به نسبت پول تان ، اجاره بگیرید و اصل پول تان هم محفوظ بماند
به طور کلی فرآیند فوق را می توان در قالب یک مثال و به شرح مراحل ذیل خلاصه کرد:

مثال
1- شرکت الف (بانی) یک یا مجموعه ای از دارایی های خود را به مبلغ 1.000.000 ریال در قالب قرارداد بیع به شرکت ب واگذار می کند با این توافق که شرکت ب مجدداً همان دارایی ها را با شرایط مشخص به شرکت الف اجاره دهد.
2- شرکت ب دارایی(های) خریداری شده را برای مدت 10 سال و در ازای دریافت مبلغ 100.000 ریال به عنوان اجاره بهای سالانه به شرکت الف اجاره می دهد
3- شرکت ب 100 ورقه صکوک که ارزش اسمی هر یک 10.000 ریال است را به سرمایه گذاران می فروشد.  هر ورقه صکوک بیانگر درصد خاصی از مالکیت دارایی مورد اجاره است. بنابراین کسی که یک ورقه صکوک را خریداری می کند در واقع مالک یک درصد دارایی مورد اجاره است و یک درصد اجاره بهای سالانه (مبلغ 1000 ریال) به وی تعلق می گیرد

4- شرکت ب در ازای انتشار و فروش 100 ورقه صکوک که جمعاً مبلغ 1.000.000 ریال به دست می آورد که باید آن را بابت خرید دارایی در مرحله 1 به شرکت الف بپردازد
5- شرکت الف در ازای اجاره دارایی سالانه مبلغ 100.000 ریال به مالک (دارندگان صکوک) می پردازد؛ به عبارت دیگر شخصی که یک ورقه صکوک را خریداری کرده سالانه مبلغ 1.000 ریال به عنوان اجاره بها دریافت می کند
در پایان سال دهم و در پایان مدت اجاره در صورتیکه اجاره از نوع اجاره به شرط تملیک باشد شرکت الف با پرداخت 1.000.000 ریال به شرکت ب دارایی را به تملک خود در می اورد.
شرکت ب نیز این مبلغ را به دارندگان صکوک می دهد.

در صورتیکه قرارداد اجاره عادی باشد شرکت ب اختیار دارد دارایی را به شرکت الف بفروشد یا نفروشد.
در صورتی که شرکت ب بخواهد دارایی را به الف بفروشد، شرکت الف موظف است دارایی را به قیمت اولیه خریداری نماید.
در صورتیکه شرکت ب نخواهد دارایی را به شرکت الف بفروشد می تواند دارایی را به قیمت روز در بازار بفروشد و اصل مبلغ ارزش دارایی را به همراه سود یا زیان سرمایه به دارندگان صکوک برگرداند
در مجموع می توان گفت که در سیستم صکوک اجاره ، شما ( اصل پول + سود + اجاره بها ) را دریافت می کنید که در هیچ کدام از سیستم های دیگر سرمایه گذاری نظیری برای آن وجود ندارد

نتیجه گیری
صکوک ابزاری جدید، آزمون شده و مناسب برای فرآیند تامین مالی اسلامی است.
با توجه به رونق استفاده از این ابزار در سایر کشورهای اسلامی و به ویژه در کشورهای همسایه ایران، انتشار صکوک می تواند روشی مناسب برای تامین مالی باشد.
با توجه به تحریم های مالی و اقتصادی و محدودیت های نهادها و شرکت های ایرانی برای دسترسی به بازار سرمایه بین المللی، ایجاد و توسعه این ابزار باید از اولویت های اصلی دولت و نهادهای تصمیم گیرنده باشد.
برخی از انواع اوراق صکوک که در کمیته تخصصی فقهی بورس مورد بررسی قرار گرفته اند، دارای مشکلات فقهی نبوده و استفاده از آنها بنا به شریعت مجاز است.

با توجه به آنچه که شرح داده شد، می توان گفت برنامه ریزی و ایجاد بسترهای استفاده از صکوک به عنوان نوآوری صورت گرفته در زمینه تامین مالی اسلامی(Islamic Finance)، ضروری است.وباید در این زمینه اطلاع رسانی لازم به مردم خصوصا سرمایه گذاران از طریق رسانه ملی ،روزنامه ها ، بانکها ، مساجد ، و…….. انجام شود

منابع:
ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، سید عباس موسویان، ناشر: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
2. فرهنگ اصطلاحات فقهی و حقوقی معاملات، سید عباس موسویان، ناشر: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
3. مجموعه مقالات بازارهای مالی اسلامی، علی صالح آبادی، ناشر: دانشگاه امام صادق(ع)
. اوراق بهادار اسلامی
1-1 مبانی شرعی اوراق بهادار اسلامی، آیت الله محمد علی تسخیری، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره 27
1-2 بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه، علی صالح¬ آبادی فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شماره 25
-1 اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره)، سید عباس موسویان، همایش بین المللی ابزارهای نوین مالی در نظام بانکداری اسلامی، 1386
2-2 بررسی صکوک اجاره، ابوذر سروش، مجله ماهنامه بورس، شماره 65
2-3 مدیریت ریسک اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره)، ابوذر سروش و محسن صادقی، مجله علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره 27
بررسی فرآیند تامین مالی از طریق انتشار اوراق صکوک، مهدی نجفی، دانشگاه امام صادق (ع)(پایان نامه)

با تشکر از توجه شما