عنوان: شبدر لاکی و ایرانی استاد: دکتر محمود توحیدی محقق: زینب ابراهیمی رشته: مهندسی تولیدات گیاهی دی ماه 89
عناوین مطالب
شبدر ایرانی
مشخصات سیستماتیک شبدر ایرانی
تصویر شبدر در فصل بهار
اکوتیپ های معروف شبدر ایرانی
مشخصات زراعی شبدر ایرانی
آفات و بیماری ها
شبدر لاکی
اهمیت و پراکنش شبدر لاکی
رقم های شبدر لاکی
مشخصات زراعی شبدر لاکی
مقاومت به تنش ها
تاریخ کاشت
میزان بذر مصرفی
عمق کاشت
برداشت علوفه
برداشت بذر
موارد استفاده از شبدر لاکی
منابع و ماخذ
شبدر ایرانی
مشخصات سیستماتیک شبدر ایرانی
شبدر ایرانی از شاخه پیدازادان، زیر شاخه نهاندانگان، رده دولپه ایها، زیر رده جدا گلبرگها، راسته گلسرخ، تیره بقولات، زیرتیره پروانه آسا، طایفه سه برگچه ای، جنس تریفولیوم ،گونه ریسوپیناتوم است. تعداد ژنوم پایه جنس تریفولیوم برابر هشت (۸=x ) است و از نظر ژنتیکی یک دیپلوئید خودگشن است.
شبدر در فصل بهار
اکوتیپ های معروف شبدر ایرانی
شبدر ایرانی دارای اکوتیپ های زیادی است که نام هر اکوتیپ از نام منطقه کاشت آن گرفته شده است. از جمله این نامها می توان به هفت چین استان مرکزی (شاندز)، هفت چین اناج، یک چین و دوچین کرمانشاه، قورچی باشی، الشتر لرستان، هراتی بروجرد، سوریان آباده، اقلید فارس، لردگان چهارمحال و بختیاری و … اشاره نمود.
مشخصات زراعی شبدر ایرانی
شبدر ایرانی گیاهی است یکساله و پاییزه، که در زمستان رشد اصلی آن به صورت رویشی و خوابیده در روی زمین است و در بهار به صورت ایستاده رشد می کند. دارای ارتفاعی بین ۴۵ تا ۹۰ سانتیمتر است. در خاکهای قلیایی (خاکهایی با pH بیشتر از ۶)، مرطوب و سنگین بهتر رشد می کند. به صورت تر، خشک، سیلو، مرتع و چراگاه قابل مصرف است، به صورت تنها و یا مخلوط با گرامینه ها مثل مرغ کشت می شود. وزن هر دانه آن حدد ۰/۷ گرم است. در اغلب مناطق سرد و نیمه سردسیر سازگاری یافته است. متوسط عملکرد علوفه خشک آن ۲ تا ۵ تن در هکتار است ولی در آزمایشها تا ۱۰ تن در هکتار گزارش شده است.
آفات و بیماری ها
از مهم ترین آفاتی که به شبدر حمله می کند و میزان محصول را کاهش می دهد، می توان به شته ها، سوسک سرخرطومی تخمدان شبدر و حلزون می توان اشاره نمود.
از بیماریهای مهم شبدر در ایران می توان به لکه سیاه بدر، سفیدک دروغی شبدر، سفیدک حقیقی شبدر، پوسیدگی ریشه و برگ اشاره کرد.
شبدر لاکی
شبدر لاکی به نام های شبدر کریمسون، شبدر گل میخکی و شبدر آلمانی نیز معروف است.
اهمیت و پراکنش شبدر لاکی
شبدر لاکی یا کریمسون با نام علمی Trifolium incarnatum.L بومی جنوب غربی آسیای صغیر تا نواحی اروپا است و هم اکنون در فرانسه، مجارستان، ایتالیا و جنوب انگلستان کشت می شود. این شبدر در سال ۱۸۱۹ میلادی وارد آمریکا شد و اکنون یکی از بقولات مهم علوفه ای این کشور به شمار می رود. شبدر لاکی در مراتع، تولید علوفه خشک و اصلاح خاک مورد استفاده قرار می گیرد. در مناطق گرم کشت آن به صورت یک ساله زمستانه و در مناطق سرد به صورت یک ساله تابستانه رایج است. در نواحی گرم آمریکا این گیاه بیشتر از سایر بقولات زمستانه یک ساله، کشت می شود.
رقم های شبدر لاکی
شبدر لاکی دارای رقم های اصلاح شده مختلفی است. از جمله آنها می توان به رقم های کاپریرا، آیوبورن، چیف، دیکسی، تالادگا و کنتاکی اشاره نمود.
مشخصات زراعی شبدر لاکی
شبدر لاکی گیاهی یک ساله و دارای تیپ (فرم) رشدی ایستاده (عمودی) بوه و ارتفاع ساقه آن به ۹۰ – ۳۰ سانتی متر می رسد و بدون انشعاب های زیاد است. بسیار شبیه شبدر قرمز است ولی انتهای برگچه های شبدر لاکی گردتر از شبدر قرمز بوده و برگ ها و ساقه های آن نیز پر کرک تر از شبدر قرمز است که گلهای به رنگ لاکی روشن و از قسمت پایین گل آذین شروع به بازشدن می نمایند.
به زمستان های معتدل مقاوم و حداکثر تولید را در شرایط سرد و مرطوب دارد. در خاک های به طور نسبی در محیط اسیدی رشد خوبی داشته (Ph=6-7) ولی شرایط قلیایی را هم تحمل می کند و از این لحاظ شبیه شبدر آلسالیک است. کاشت آن در خاک های سبک و سنگین موفقیت آمیز است ولی به خاک های فقیر و پیت سازگاری ندارد. بهترین رشد را در خاکهای حاصلخیز و زهکشی شده دارد. رنگ بذر آن زرد و اندازه آن دو برابر بذر شبدر قرمز و گردتر است. شبدر لاکی خود بذرپاش است و حدود ۳۰ تا ۷۵ درصد بذر سخت دارد و همین خصوصیات موجب می شود که بذرهای ریخته شده در زمین، در پاییز جوانه زده و در سال بعد مزرعه ای از شبدر لاکی تولید شود.
مقاومت به تنش ها
شبدر لاکی به طور نسبی مقاوم به سرما، مقاوم به شرایط غرق آبی، حساس به خشکی، متحمل به شرایط قلیایی و به خاکهای اسیدی Ph=6-7 سازگار است.
تاریخ کاشت
بهترین زمان برای کاشت بستگی به منطقه و هدف کاشت دارد. به طور کلی در کشت پاییزه از نیمه دوم شهریور تا اوایل مهر و در کشت بهاره از نیمه اول اردیبهشت می توان آن را کشت نمود.
میزان بذر مصرفی
میزان بذر مصرفی با توجه به هدف کاشت، نوع خاک، تاریخ کاشت، نحوه تهیه بستر بذر و قوه نامیه متغیر است. به طور کلی برای ایجاد یک مزرعه خوب مقدار ۲۰ – ۱۵ کیلوگرم بذر در هکتار توصیه می شود.
عمق کاشت
با توجه به ریز بودن بذر شبدر، عمق کاشت نباید بیشتر از ۲۱ سانتی متر باشد.
برداشت علوفه
بهترین زمان برداشت علوفه شبدر لاکی، اوایل گلدهی (۱۰ – ۵ درصد) بوده که در این مرحله علوفه خشک با کیفیت خوبی تولید خواهد شد. اگر برداشت تا مرحله گلدهی کامل به تاخیر بیافتد محصول آن افزایش یافته ولی ارزش غذایی آن کاهش می یابد. ساقه و برگ شبدر لاکی پر کرک تر از شبدر قرمز است و با مسن شدن گیاه کرکها سخت تر می شوند.
اگر علوفه خشک تهیه شده در مراحل آخر رشد به دام داده شود ممکن است به علت سخت شدن کرکهای روی ساقه و برگ مشکلاتی مثل ایجاد گلوله های کرکی در شکم دام نموده که حتی در بعضی موارد سبب مرگ آنها می شود، بنابراین برای کاهش این خطر، می توان علوفه خشک شبدر لاکی را با سایر علفهای خشک مصرف نمود. متوسط عملکرد علوفه خشک آن ۶ – ۵/۲ تن در هکتار است.
برداشت بذر
شبدر لاکی گیاهی خودگشن است ولی وجود حشره های گرده افشان مانند زنبور در افزایش عملکرد بذر موثر است و قرار دادن دو عدد کندوی زنبور عسل در هر هکتار برای گرده افشانی بیشتر توصیه می شود. زمان مناسب برداشت بذر هنگامی است که برگها و ساقه ها به طور کامل رسیده و گل آذین ها به رنگ زرد تا قهوه ای در آمده باشند. از یک مزرعه خوب گرده افشانی شده می توان حدود ۱۰۰۰ کیلوگرم بذر در هر هکتار برداشت نمود.
موارد استفاده از شبدر لاکی
شبدر لاکی به صورت علوفه تر (چرای مستقیم در مزارع و مراتع)، علوفه خشک و کود سبز قابل استفاده است و به خاطر این که رشد خود را در بهار زودتر از سایر شبدرها (حتی شبدر ایرانی) شروع می کند، می تواند منبع علوفه خوبی برای چرا در اوایل بهار باشد. در منطقه کرج در نیمه دوم فروردین علوفه این گیاه آماده برداشت است.
منابع و ماخذ:
• ماهنامه ترویجی سبزینه شماره هشتم
• کوچکی، ع و ح، خیابانی وغ، سرمدنیا. ۱۳۶۶. تولید محصولات زراعی (ترجمه). انتشارات دانشگاه فردوسی، صفحه ۴۷۰ ۴۲۴.
• مدیر شانه چی، م، ۱۳۶۹، تولید و مدیریت گیاهان علوفه ای (ترجمه). انتشارات آستان قدس رضوی. صفحه ۱۴۰ – ۱۳۵.
Anonymous, 1999, crimson clover cv.Caprera. Seedco publisher , Australia.
• Anonymous 1961, Growing crimson clover, leaflet no 482, U.S.Department of Agricultuer.
• Taylor,n.l.1988.clover science and technology American society of Agronomy publishers Medison, wiscons, U.S.A.
پـایـان
با تشکر از استاد ارجمند:
جناب آقای دکتر ***