سنگ های رسوبی
مقدمه
سنگ های رسوبی بیش از 75 درصد سطح زمین را می پوشانند.
یک توده رسوبی شامل موادی است که در سطح یا نزدیک سطح زمین و در محیطی که دارای فشار و حرارت پایین می باشد، انباشته می گردد. معمولاً مواد رسوبی از مایعی که آن ها را در بر می گیرد، در محیط های مختلف رسوبی ته نشین می گردند ، رسوبات به روش های مختلفی تشکیل می شوند.
رسوبات در برخی از مواقع از هوازدگی و فرسایش سنگ های قدیمی تر تشکیل می شوند که در این شرایط به رسوب تخریبی یا آواری می گویند. گاهی اوقات رسوبات در اثر فرایند های بیولوژیکی ، شیمیایی و یا بیو شیمیایی هم تشکیل می شوند.
اندازه دانه ها
یکی از مهمترین شاخصه های بافتی رسوبات و سنگ های رسوبی اندازه دانه های تشکیل دهنده آن می باشد. زیرا توسط بررسی اندازه دانه ها می توان انرژی عامل حمل ونقل و دوری و نزدیکی رسوب نسبت به ناحیه فشار را تعیین نمود و به واسطه اندازه دانه ها تقسیم بندی رسوبات و سنگ های رسوبی مطابق جدول زیر انجام می شود.
طبقه بندی دانه ها از روی بلندترین قطر آنها صورت می گیرد که برای اولین بار توسط ونثورث واودرن ارایه شد. این مقیاس لگاریتمی بوده و در آن ، هر درجه ای برابر بزرگتر از درجه قبلی است. امروزه این مقیاس میلی متری نیز معروف است.
شکل دانه
شکل دانه عبارت از توصیف فرم هندسی دانه در رسوب یا سنگ است که توسط فرم، کروپت ، گردشدگی و بافت سطح دانه مورد بررسی قرار می گیرد.
کرویت
کرویت عبارتست از این که شکل دانه تا چه حد به کره نزدیک باشد. کرویت یکی از ویژگی های ارثی دانه ها می باشد.
گردشدگی
گردشدگی عبارت است از این که دانه رسوبی زوایا و گوشه های تیز خود را در حین حمل و نقل از دست بدهد. هرچه دانه رسوبی بزرگتر باشد گردشدگی سریعتر اتفاق می افتد.
امروزه اگر کنار بستر یک رودخانه بروید ذراتی را خواهید دید که کاملاً گوشه های تیز خودرا از دست داده اند. به واسطه میزان گردشدگی می توان به راحتی مقدار مسافت طی شده رسوب را تخمین زد.
هرچه رسوبی مسافت بیشتری را طی نموده باشد گردتر می شود. باید توجه داشت ذرات دانه ریز در صد سیلت هیچگاه گرد نمی شوند. میزان گردشدگی بستگی به درجه سایش دانه در هنگام حمل ونقل ، اندازه دانه ومسافت حمل ونقل دارد.
بافت سطح دانه
عوارض مواد در سطح دانه ، بافت سطح دانه را تشکیل می دهند. به عنوان مثال رسوبات از منشاء یخچالی که در حد گراول باشند عمدتاً برروی آن ها خطوطی دیده می شود که نمایانگر جهت حرکت یخچال می باشد. و یا اینکه در کنار ساحل دریا به دانه های ماسه ای توجه نمایند متوجه می شوید که دانه ها ماسه ای درخشان و براق می باشند. زیرا سطح این دانه ها در اثر حرکت بر روی یکدیگر توسط امواج براق گردیده است.
انواع سنگ های رسوبی
انواع سنگ رسوبی دارای دسته های گوناگونی و تنوعی هستند که اصلی ترین آنها شامل موارد زیر می گردد:
رسوبات بیوشیمیایی و تشکیل شده از مواد آلی شامل سنگ های آهکی، زغال و شیل نفتی، چرت ها و فسفات ها
رسوبات شیمیایی شامل سنگ های تبخیری و آهن دار
رسوبات سیلیسی آواری شامل کنگلومراها، گل سنگ ها، برش ها و ماسه سنگ ها
رسوبات آذرآواری شامل هیدروکلاستیک ها، رسوبات ولکانی کلاستیک (جریانی)، رسوبات پیروکلاستیک (ریزشی)، رسوبات اتوکلاسیک، رسوبات اپی کلاسیک
سنگ های رسوبی، همانطور که بیان شد، در اثر فرایند طولانی نشست و رسوب، طی هزاران سال تشکیل شده اند. این سنگ ها دارای لایه هایی بوده تفاوت جنس مواد رسوب گذاری شده در این لایه ها به شکل تفاوت در رنگ و ایجاد نقش هایی در این نوع سنگ ها دیده می شود.
این نقوش و رنگ ها هنگام برش خوردن سنگ، به خوبی دیده شده و بر زیبایی و تنوع سنگ رسوبی اثر می گذارند. این خاصیت باعث انتخاب طیف وسیعی از سنگ های رسوبی به عنوان سنگ نمای ساختمان شده است. سنگ آهک، تراورتن و سنگ مرمر نمونه های معروف و پرکاربردی از سنگ های رسوبی هستند که در کار ساختمان سازی کاربرد دارند.
سنگ آهک
این سنگ جزو شناخته شده ترین سنگ های رسوبی در دنیاست. فراوانی منابع موجود از این ماده در کنار کاربرد های گوناگون آن، باعث شده آهک در همه جای دنیا مورد استفاده قرار گیرد.
در کشاورزی و صنعت در رشته های گوناگون از این نوع سنگ رسوبی استفاده می شود.
جلوگیری از رشد و پیشروی علف های هرز و گیاهان ناخواسته در صنعت راه سازی با استفاده از این ماده شکل می گیرد. در صنایع کاغذ سازی، حفاری و استخراج معدن، تصفیه مواد و موارد گوناگون دیگر نیز سنگ آهک کاربرد های زیادی دارد.
استفاده از سنگ آهک در ساختمان سازی نیز، بسیار انجام می گیرد. اما به دلیل گوناگونی انواع این سنگ، کاربرد های متفاوتی نیز برای آن در کارهای ساختمانی و عمرانی وجود دارد.
از نمونه های فشرده تر و زیبا تر برای نما و کف استفاده می شود. در حالی که بلوک های متشکل از این سنگ، در نمای حاشیه پنجره یا بخش های دیگر ساخت به شکل مستقیم مورد استفاده قرار می گیرند.
سنگ تراورتن
تراورتن یک سنگ رسوبی شیمیایی لایه لایه متشکل از کربنات کلسیم می باشد که غالباً در ارتفاعات کم تشکیل می شوند. که در اطراف زهکش ها، چشمه ها ، در طول نهرها و رودخانه ها ، در طول گسل ها و گاهی در دریاچه ها شکل می گیرند.
عمده ترین استان های کشور از نظر ذخائر شناخته شده تراروتن مرکزی، اصفهان، آذربایجان شرقی و غربی و زنجان می باشند.
سنگ مرمر
این نوع سنگ رسوبی، در نمونه های متنوع با رنگ و نقش های متفاوتی در طبیعت وجود دارد. شکل تشکیل این سنگ باعث شده تا از برش پذیری خوبی برخوردار باشد. همین موضوع به انجام برش هایی با ضخامت های گوناگون در آن منجر می شود.
از مجسمه سازی که قدیمی ترین و پرکاربرد ترین مورد استفاده مرمر است، تا ساخت لوازم تزئینی و دکوراتیو و البته استفاده به عنوان مصالح ساختمانی نما از مرمر استفاده های گوناگونی صورت می گیرد.
در کاربرد مرمر برای ساختمان، از خاصیت انعطاف آن استفاده شده و آن را به شکل لایه هایی با ضخامت مشخص برش می زنند. این لایه ها بسته به خواص و ضخامتی که دارند، در بخش های مختلف از نما تا کف و دیواره های ساختمان قابل استفاده هستند. هم چنین صیقلی بودن و قابلیت شستشوی آسان باعث شده تا از این نوع سنگ رسوبی به عنوان بخش مهمی از مصالح ساختمانی استفاده شود.
کاربرد سنگ رسوبی
سنگ ها از ابتدای پیدایش تمدن بشری و آغاز ساخت و ساز، جزو اصلی ترین مصالح ساختمانی به شمار می رفته است. وجود مشخصاتی از قبیل سختی، قابلیت برش به روش های گوناگون، عایق بودن در برابر دما، رطوبت و عوامل محیطی طبیعی از جمله مشخصاتی است که یک نوع سنگ را برای استفاده در ساخت و ساز مفید و کاربردی می کند.
با تشکر فراوان از توجه شما عزیزان