1
2
دوره نوجوانی
نوجوانان، گروه سنی دوازده تا هجده سال را تشکیل م یدهند. شما یک
نوجوان هستید. در این دوره، افراد از نظر جسمانی دچار تغییراتی می شوند
که به این تغییرات «بلوغ » می گویند. نوجوانان علاوه بر تغییرات جسمانی از
نظر ذهنی و اجتماعی نیز تغییر میکنند. آنها در حال پشت سر گذاشتن کودکی
و رسیدن به جوانی و بزرگسالی هستند. تغییرات این دوره، اغلب باعث بروز
مسائل مختلف عاطفی و احساسی در نوجوانان می شود.
3
4
برخی از خصوصیاتی که در دوره بلوغ و نوجوانی، در افراد ظهور می کند:
شک و تردید: نوجوان گاه با شک و تردید نسبت به دانست هها و آموخت ههای قبلی خود نگاه م یکند. م یخواهد تحقیق کند و خودش حقیقت را کشف کند.
هویت جویی: نوجوان م یخواهد خودش را بشناسد. بداند کیست؟ چه جایگاهی دارد؟ هدفش در زندگی چیست؟ و به کدام سمت باید حرکت کند؟ …
هیجا ن طلبی و میل به تجربه کردن: نوجوان سرشار از انرژی و هیجانات مختلف است و دوست دارد که با پدید ههای تازه، آشنا شود و آنها را تجربه کند …
استقلا ل طلبی: نوجوان دوست دارد وابستگ یاش را به دیگران کم کند، م یخواهد خودش تصمی مگیری، انتخاب و در مورد مسائل اظهارنظر کند …
حسا س شدن نسبت به خود: نوجوان توجه و حساسیت بیشتری به ظاهر خود پیدا م یکند. او دوست دارد که مورد قبول و تایید همسالانش قرار بگیرد …
5
ما نوجوانان، سرشار از نیرو و توانایی هستیم. ما حق داریم درس
بخوانیم، مطالعه کنیم، حرفه و مهارت بیاموزیم، به ورزش و هنر بپردازیم،
استعدادهای خود را بشناسیم و شکوفا کنیم، تفریح و شادی کنیم و از زندگی
لذت ببریم. ما وظیفه داریم از این دوره زندگی خود که هنوز مسئولیت اداره یک خانواده را بر عهده نگرفت هایم، به خوبی استفاده کنیم و قدر امکاناتی را که
خانواده و مدرسه در اختیار ما م یگذارند، بدانیم. ما نوجوانان رو به جوانی و
بزرگسالی حرکت م یکنیم و باید هد فهایی برای زندگی خود داشته باشیم.
6
آسیب های اجتماعی
نوجوانی، فرصتی برای کسب شایستگی ها و مهار تهای زندگی است و این فرصت کوتاه را باید غنیمت شمرد، اما در این
دوره به دلیل برخی خصوصیاتی که در دوران بلوغ به وجود م یآید، افراد حسا سترند و ممکن است روحیهٔ هیجانی و کنجکاوی
آنها باعث شود که بیشتر در معرض آسی بهای اجتماعی قرار بگیرند.
از جمله آسیب های اجتماعی که مشکلات زیادی برای افراد یک جامعه به وجود می آورد، پرخاشگری و نزاع و اعتیاد است.
7
پرخاشگری و نزاع، نتیجهٔ کنتر(مهار) نکردن خشم است. سال گذشته در کتاب تفکّر و سبک زندگی تا حدی با
موضوع خشم آشنا شدید و به لزوم کنترل (مهار) خشم، پی بردید.
خشم و عصبانیت، احساسی طبیعی است و هر کس در
زندگی خود در مواقعی عصبانی م یشود. اما مهم این است که در
موقع خشم، رفتاری مناسب از خودمان بروز بدهیم.
راه های مختلفی برای بیان عصبانیت وجود دارد. برخی
از این را هها درست و مفید و برخی از آنها مضرند.
افرادی که راه های درست ابراز خشم را یاد نگرفته و
نمی توانند به طور معمول خشم خود را کنترل (مهار) کنند، به
افراد پرخاشگر تبدیل می شوند و ممکن است در بزرگسالی
نیز به این رفتار ادامه دهند.
رفتارهای پرخاشگرانه درجات گوناگون دارد و
ممکن است به شکل های مختلفی مانند آزار و اذیت، کتک
زدن، مسخره کردن و تحقیر دیگران، بی ادبی نمودن و ناسزا
گفتن و شکستن و تخریب وسایل، بروز کنند.
نوجوانان پرخاشگر، تحمل کمی دارند. پرخاشگری
همچنین مشکلاتی را در یادگیری و تحصیل به وجود می آورد
و زمینه را برای سایر آسیب های اجتماعی فراهم می کند.
گاهی پرخاشگری ممکن است اثرات جبران ناپذیری در
زندگی فرد به وجود بیاورد. ماجرای روبه رو را بخوانید.
پرخاشگری و نزاع
8
گاهی اوقات ما از یک موضوع یا رفتار دیگران،
عصبانی م یشویم. در اینجا باید یاد بگیریم که خشم خود
را کنترل و از راه های صحیح، عصبانیت خود را
ابراز کنیم.
گاهی اوقات ما در معرض عصبانیت دیگران
قرار می گیریم، یعنی با فردی مواجه م یشویم که از دست
ما خشمگین است. در اینجا نیز باید یاد بگیریم چگونه
برخورد مناسب داشته باشیم.
9
بچه ها!
این سه قاعده را در هنگام خشم و
عصبانیت به خاطر بسپارید:
1 نباید به خودم صدمه بزنم.
2 نباید به دیگران صدمه بزنم.
3 نباید به وسایل یا اموال خودم
و دیگران، صدمه بزنم.
10
وقتی ما از دست کسی عصبانی هستیم:
به خدا پناه ببریم و با گفتن ذکر و نام و یاد
خدا خود را آرام کنیم.
نف سهای عمیق بکشیم و از یک تا ده
بشماریم.
با رعایت سه قاعده ای که در بالا گفته
شد، علت عصبانیت خود را مودبانه و آرام
بیان کنیم.
اگر نم یتوانیم خود را آرام کنیم، محیط
ناراح تکننده را ترک کنیم.
برای آرام کردن خود از گفت وگو و
مشورت با بزر گترها کمک بگیریم.
وقتی دیگری از دست ما عصبانی است:
به آرامی از او سوال کنیم چرا از دست ما
عصبانی است و علت چیست؟
به حر فهای طرف مقابل، خوب گوش
کنیم و حر فهای او را قطع نکنیم.
اگر اشتباهی مرتکب نشد هایم، با آرامش
توضیح دهیم و اگر اشتباهی کرده ایم
عذرخواهی کنیم و راهی برای جبران
اشتباه، پیدا کنیم.
اگر کسی از دست ما خیلی عصبانی
است، به طوری که حاضر به شنیدن
حرف های ما نیست و ممکن است به ما
صدمه بزند، فوراً صحنه را ترک کنیم و از
بزرگ ترها کمک بخواهیم.
11
امام علی
٭ خشم دشمن توست، پس آن را بر خود مسلط مگردان.
« غررالحکم حدیث »١٣٣٧
امام صادق
٭ هر کسی مالک خشم خود نباشد، مالک عقل خود
نخواهد بود.
الکافی جلد 2
12
یکی دیگر از آسیبهایی که در هر کشوری افراد و به ویژه جوانان را تهدید میکند، اعتیاد٭ به موادّ مخدّر است. شاید
شما از طریق آشنایان و دوستان، روزنامه ها و مجلات یا فیلم های تلویزیون درباره موادّ مخدّر چیزهایی خوانده یا شنیده باشید.
آیا تاکنون نام انواع موادّ مخدّر را شنیده اید؟ دربارهٔ موادّ مخدّر چه اطلاعاتی دارید؟
موادّ مخدّر، موادی هستند که مصرف آنها تغییراتی روی سیستم عصبی ایجاد میکند و باعث کم شدن هوشیاری و
بی حسی و بیحالی میشوند اما پس از تمام شدن اثر آن روی مغز، فرد حال بسیار بدی پیدا میکند و مجبور است دوباره به
سمت آن ماده برود. به عبارت دیگر فرد به آن وابستگی پیدا میکند و حاضر است برای به دست آوردن آن ماده، هر کاری بکند.
اکنون مطالبی را که در کادر صفحهٔ بعد درباره آثار موادّ مخدّر نوشته شده، بخوانید.
شاید شما از خود بپرسید چرا برخی افراد، گول میخورند و به سمت چنین موادی گرایش پیدا م یکنند؟
بعضی از افراد ادعا میکنند برای فرار از مشکلات به این سمت کشیده شده اند. برخی از نوجوانان و
جوانان که جرات و مهارت «نه گفتن » را ندارند، تحت تاثیر دیگران قرار میگیرند و به خواسته های آنها پاسخ مثبت
میدهند و فریب میخورند. بعضی دیگر از افراد از روی کنجکاوی یا خودنمایی و اینکه نشان دهند، دیگر بچه
نیستند، سیگار و موادّ مخدّر را تجربه (آزمایش) میکنند. در حالی که تجربه موادّ مخدّر، خطرناک است و حتی با
یکبار استفاده، فرد به دام آنها می افتد و به سادگی نمیتواند از شرّ آنها خلاص شود.
موادّ مخدّر، تجربه ای خطرناک
13
ماده نیکوتین در سیگار و تنباکو در قلیان به قلب و شش ها آسیب
می رسانند. این مواد همچنین باعث بروز بیماری سرطان می شوند.
تریاک، هروئین، حشیش، شیشه، کِراک، و قر ص های اِکستازی، از
جمله موادمخدر و افیونی هستند که آسیب های شدیدی به جسم و روان افراد
وارد میکنند. این مواد اثراتی مخرّب بر مغز و سیستم اعصاب مرکزی انسان
میگذارند. کاهش وزن، لرزش و سرگیجه، خواب نامنظم، از دست دادن کنترل
خود و تغییر در شخصیت و رفتار فرد، از جملهٔ این تاثیرات است. برخی از
موادمخدر، محرک یا توهم زا هستند و به آنها «روا نگردان » هم میگویند. افراد
با مصرف این مواد، دچار هیجان یا توهم (خیال) میشوند و نمیتوانند واقعیت را
تشخیص دهند. بنابراین با مصرف این مواد از حال طبیعی خارج شده و عقل خود
را از دست میدهند و دست به اعمال خلاف و خطرناک میزنند و معمولا به خود
یا دیگران صدمه وارد میکنند.
به طور کلی همهٔ افراد معتاد نسبت به زندگی خود بی توجه میشوند. آنها به
تدریج دوستان سالم خود را از دست میدهند، در رابطه با اعضای خانواده شان
دچار مشکل میشوند و نمی توانند به تحصیل یا کار خود ادامه دهند. همچنین،
افراد معتاد دچار مشکلات قانونی میشوند و جامعه آنان را از خود طرد میکند.
14
15
نوجوانان عزیز، مراقب باشند و بدانند:
بر طبق قانون، نگهداری و مخفی نمودن، خرید و فروش و پخش، مصرف و واردات و صادرات
موادّ مخدّر، جُرم٭ است و افرادی که موادّ مخدّر را در جامعه پخش یا خرید و فروش کنند با شدیدترین
مجازات ها روبه رو م یشوند. گاهی ممکن است قاچاقچیان٭ موادّ مخدّر، کودکان و نوجوانان را فریب دهند
و از آنها سوءاستفاده کنند و بخواهند در مقابل دریافت پولی، مقداری از این مواد را برایشان جاب هجا کنند.
اگر نوجوانی این کار خطا را بکند، حتی اگر فریب خورده و مجبور شده باشد، مجرم شناخته شده و به زندان
منتقل م یشود، چون عمل مجرمان های انجام داده است.