بسم الله الرحمن الرحیم
دمانس وگفتا ر( )
Dementia & SPeech
ـ دمانس چیست؟ دمانس یک اصطلاح کلی بوده و نامی است برای مجموعه ای از نشانه ها که به علت برخی از اختلالات یا بیماری هایی که مغز را تحت تاثیر قرار می دهند، ایجاد می شود. در دمانس، تخریب سلول های عصبی می تواند در چندین ناحیه مغز اتفاق افتد که این تخریب به اختلال شناختی منجر می گردد. این عارضه بر شخصیت، مهارت های ارتباطی، و حتی خلق و خوی افراد تاثیر می گذارد.
ـ شایع ترین علت دمانس
دمانس نشانگانی بالینی است با مجموعه ای از علایم و نشانه ها که به صورت اختلالاتی در حافظه، اختلال زبان، تغییرات روان شناختی و روان پزشکی، و مختل شدن فعالیت های روزمره تظاهر می یابند. بیماری آلزایمر یک بیماری خاص است که شایع ترین علت دمانس است.
دمانس برخلاف تصور بسیاری نام یک بیماری خاص نیست. از دست دادن حافظه علامت شایع دمانس است ولی به تنهایی دلیل بر دمانس نبوده و دو یا چند آسیب جدی در عملکرد مغز همانند از دست دادن حافظه، اختلال زبان و مشکلاتی در تفکر و توانایی های اجتماعی جهت تایید دمانس باید وجود داشته باشد.
ـ علل دمانس
عوامل و بیماری های مختلفی در ایجاد دمانس نقش دارند. بیماری زوال عقل (Alzheimer's disease) شایع ترین علت آن محسوب می شود. دومین عامل شایع در ایجاد دمانس، سکته های مغزی (Strokes) ناشی از ضایعات عروقی مغز است (دمانس عروقی).
به طورکلی دمانس ممکن است به دمانس های قشری و زیر قشری (Cortical and Subcortical dementias) یا دمانس های برگشت پذیر و برگشت ناپذیر (Reversible and Irreversible dementias) تقسیم گردد.
ـ برخی از مواردی که در ایجاد دمانس نقش دارند عبارتنداز:
– بیماری آلزایمر یا زوال عقل (Alzheimer's disease)
– دمانس عروقی (Vascular dementia). اختلال در خونرسانی مغز منجر به دمانس عروقی می شود. یک سکته مغزی یا چندین سکته مغزی کوچک (Small strokes) باعث ایجاد این نوع از دمانس می گردند.
– دمانس پیشانی-گیجگاهی یا فرونتو-تمپورال (Frontotemporal dementia)
– آسیب ضربه ای مغز (Traumatic brain injury)
– عفونت ها (Infections) مانند مننژیت، بیماری لایم و اچ آی وی
– مشکلات متابولیک (Metabolic problems)
– اختلالات غدد درون ریز (Endocrine disorders)
– نقص های تغذیه ای (Nutritional deficiencies)
– واکنش به دارو (Reactions to medications)
– هیدروسفالی با فشار طبیعی (Normal-pressure hydrocephalus)
– مشکلات قلبی (Heart problems)
ـ بیماری های ریوی (Lung diseases)
ـ علایم و نشانه های دمانس
علایم و نشانه های دمانس وابسته به آسیب ناحیه ای از مغز است که ممکن است درگیر شود. به همین علت افرادی که از دمانس رنج می برند نشانه های متفاوتی را بروز می دهند.
در بیماری آلزایمر (زوال عقل) روند بیماری پیشرونده است، درنتیجه شدت دمانس به تدریج افزایش می یابد ولی در مواردی مانند عفونت ها، استفاده زیاد از الکل، اثرات جانبی دارو و مشکلات تیرویید، با درمان یا کنار گذاشتن عامل اصلی، دمانس نیز ممکن است برطرف شود. در آلزایمر اغلب آن دسته از سلول های مغزی در ناحیه هیپوکامپ که مسئول حافظه هستند در ابتدا آسیب می بینند.
ـبه طورکلی علایم و نشانه ها ممکن است درارتباط با موارد زیر باشند
– اختلال در حافظه
– مشکلاتی در استدلال و قضاوت
– اختلال در توجه و تمرکز
– مشکلاتی در حل مسئله و تفکر
– اختلال زبان
– اشکال در عملکردهای حرکتی
– اختلال در هماهنگی
– تغییرات شخصیتی
– تغییراتی در رفتار اجتماعی
– اختلال هیجانی
– مشکلاتی در ایجاد ارتباط
– مشکل در کارهای پیچیده
– توهم
– سوء ظن یا عدم اعتماد (پارانویا)
– تحریک پذیری
– گیجی
– اختلال خواب
– اشکال در بلع
– افسردگی
اختلال گفتاری ودمانس
جمعیت ایران درحال پیر شدن میباشد به همین منظور آسیب شناسان گفتار و زبان (گفتاردرمانگران) بیشتر و بیشتر با ارزیابی و درمان بیماران مبتلا به دمانس سروکار خواهند داشت .
دمانس با زوال پیشرونده حافظه ، آگاهی از زمان و مکان،توانایی هوشی و رفتارهای مناسب مشخص می شود .این بیماری عموما از آسیب بسیار خفیف تا بسیار شدید شناخت در طی ماه ها یا حتی سالها پیشرفت میکند .
دمانس تغییر پذیر
شکل دیگر از دمانس هم هست که تغییر پذیر است ؛برای مثال دارو درمانی معمولی می تواند باعث علامتهای دمانس شود . افسردگی میتواند به شکل رفتارهار شبیه دمانس آشکار شود ؛همچنین وضعیت های معمول پزشکی مانند تومورها و عفونت ها ممکن است منجر به دمانس شوند . این شکل های تغییر پذیر دمانس عموما به وسیله ی متخصصین بهداشت و سلامت درمان میشود .
دمانس تغییر ناپذیر
شایع ترین نوع این دمانس آلزایمر است .
دمانس های دیگر عبارت اند از: بیماری پارکینسون،بیماری هانتینگتون،بیماری پیک،فلج فوق هسته ای .
بیشتر انواع دمانس از یک الگوی پیشرونده پیروی میکنند .
مرحله هایی که درادامه آمده است،عمدتا مربوط به دمانس از نوع آلزایمر است .به هرحال اشکال متنوع دمانس الگویی شبیه به یکدیگر در پیشروندگی دارند .
شروع آهسته،بی سرو صدا
برخی اختلالات حافظه
مشکلات واژه یابی(فراموش کردن کلمات) وتوجه ضعیف
اختلال در آگاهی از زمان و مکان
مشکلات قضاوت و استدلال
داشتن مشکلاتی در مفاهیم انتزاعی
گاه به گاه گفتار بی محتوا
ـ مرحله 1:دمانس در مرحله ی اولیه
افزایش اختلال و کاهش حافظه
افزایش اختلال در واژه یابی
کاهش آگاهی از زمان و مکان
گفتار بی محتوا
ضعف در حفظ و نگهداری محتوا
ناتوانی در انجام تکالیف پیچیده
پریشان خیالی و سرگردانی و عدم مواظبت از خود
مرحله 2: دمانس در مراحل میانه
حافظه به شدت آسیب دیده
زوال عمیق عقل
توانایی های کلامی به شدت آسیب دیده است(بی معنی یا وجود ندارد)
ناتوانی در شرکت در صحبت های اجتماعی
ضعف جسمانی
استراحت نکردن و آشفتگی
ناتوانی در انجام تمام فعالیت های روزمره ی زندگی
مرحله 3: دمانس در مراحل پیشرفته
ـ شیوع دمانس در جهان
تخمین زده میشود که 46/8 میلیون نفر در سال 2015 در جهان با دمانس زندگی میکنند که این رقم هر بیست سال دوبرابر میشود ؛ به طوری که در سال 2030 به 74/7 میلیون نفر و در سال 2050 به 131/5 میلیون نفر بالغ خواهد شد .
بر اساس طبقه بندی جاری بانک جهانی 57 درصد افراد مبتلا به دمانس در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی میکنند و پیشبینی میشود که این آمار تا سال 2030 به 63 درصد و تا سال 2050 به 68 درصد برسد .
میزان شیوع دمانس در جهان
آمار جدید پراکندگی منطقه ای ابتلا به دمانس :
ـ 4/9 میلیون نفر در آسیا (49 درصد)
ـ 2/5 میلیون نفر در اروپا(25 درصد)
ـ 1/7 میلیون نفر در قاره آمریکا (18 درصد)
ـ 0/8 میلیون در آفریقا (8 درصد)
در مقایسه با برآوردهای 2012 این ارقام افزایش نسبی شیوع در آسیا،قاره آمریکا و آفریقا نشان می دهد؛ درحالی که در اروپا شیوع دمانس کاهش داشته است .
طبق آخرین گزارشی که سازمان بهداشت جهانی (11 آوریل 2012) هم اکنون در دنیا درهر4 ثانیه یک نفر به بیماری آلزایمر و دمانس مبتلا میشود . در حال حاضر در جهان بیش از 36 میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند و تا سال 2030 این تعداد به 65 میلیون نفر افزایش خواهد یافت .
در حقیقت در هر سال 7/7 میلیون نفر به جمعیت دمانس اضافه میشود (کشور سوئیس) .
شیوع ابتلا دمانس در ایران:
طبق آمار در هر 7 دقیقه یک نفر به دمانس مبتلا میشود ؛البته باید اضافه نمود که 60 درصد از افراد مبتلا در کشورهای در حال توسعه هستند در حالی که 89 درصد از هزینه ی جهانی در کشورهای توسعه یافته است .
ـ درمان دمانس
تشخیص سریع دمانس جهت تعیین یک استراتژی درمانی دارای اهمیت است. درمان دمانس به علت یا عوامل ایجاد آن وابسته است.
درمان ممکن است در ارتباط با موارد زیر باشد:
-درمان های دارویی طبق نظر متخصص مربوطه
-فیزیوتراپی جهت افزایش و بهبود حرکات اندام ها
-کاردرمانی جهت آموزش فعالیت های روزمره
-گفتاردرمانی در موارد اختلالات گفتاری
– مراقبت ها و حمایت های روانی
– مهیا کردن شرایطی جهت انجام فعالیت های فیزیکی
– حفظ فعالیت های روزمره تا حد امکان
– اصلاح محیط جهت مشارکت بیشتر فرد و آسان تر کردن فعالیت ها
– ایجاد شرایطی جهت فعال ماندن از لحاظ ذهنی و اجتماعی
– روش هایی جهت ارتقای حافظه
– روان درمانی به خصوص درمان شناختی رفتاری
– ممکن است جراحی در موارد خاصی چون تومور مغزی و افزایش مایع مغزی-نخاعی انجام گردد
پایان