ECGدستگاه
مقدمه
بیماری های قلبی بنابر آمارهای سازمان جهانی بهداشت شایعترین علت فوت را در میان سایر بیماری ها به خود اختصاص می دهند. تشخیص سریع و به هنگام بیماری میتواند کمک شایانی در پیشگیری از مرگ و سایر عواقب بیماری های قلبی باشد. الکتروکاردیوگراف کاربرد وسیع و قابل توجهی در این بین دارد. به دلیل حجم کاری فراوان متخصصین قلب احتمال تشخیص اشتباه بیماری وجود دارد. برای کاستن این اشتباهات امروزه از دستگاه های ECG استفاده میشود که میتوانند به صورت خودکار امواج قلب را دریافت, تقویت و به صورت شکل موجی ساده نمایش دهند.
چیست؟Ecg
الکتروکاردیوگرام پروسه بدون دردی است که فعالیت الکتریکی قلب را ضبط می کند. الکترودهای فلزی کوچکی بر روی مچ دست ، قوزک پا و سینه افراد قرار داده می شود.
سیگنالهای الکتریکی از الکترودها و از طریق سیمهایی به دستگاه نوار قلب منتقل می شوند و این دستگاه سیگنالها را بصورت امواج نمایش میدهد. امواج محتلف نمایانگر نواحی متفاوتی ازقلب هستند که جریان الکتریکی از آنها عبور می کند. جریانهای الکتریکی ماهیچه قلب را منقبض و منبسط می کنند. موج P نمایانگر جریان الکتریکی در حفرات بالائی قلب ) دهلیزها ( است. کمپکس QRS نشاندهنده جریان الکتریکی درحفرات پائینی قلب )بطن ها( می باشد. موج T نمایانگر دوره استراحت کوتاه قلب است ، زمانی که بین دو ضربان قلب دوباره شارژ می شود. امواج ECG بر روی کاغذی که در طول دستگاه نوار قلب حرکت می کند ضبط می شود و سرعت و ریتم قلب را نشان می دهد. الگوی امواج در مورد آسیب وارده به عضله قلب و یا التهاب غشاء دور قلب ) پریکاردیوم) نشانه های مهمی ارائه می دهند. در بسیاری از موارد نوار قلب اصلی 5_11 دقیقه وقت می گیرد و در مطب پزشک، آزمایشگاه و بیمارستان قابل انجام می شود.
کاربرد نوارقلب
ECG برای بررسی افرادی که درد قفسه سینه دارند.، ممکن است دچار حمله قلبی شوند. و یا مشکوک به بیماری عروق کرونری یا آریتمی هستند بکار برده می شود. همچنین برای تشخیص التهاب پرده دور قلب (پریکاردیت(، لخته خونی که جریان خون را در ریه مختل کرده ) آمبولی ریوی (، سطح غیرطبیعی کلسیم و پتاسیم خون یا سطح خونی بالای بعضی داروها کمک کننده است. گاهی اوقات نوار قلب بعنوان قسمتی از معاینه فیزیکی معمول یا برای غربالگری افرادی که ریسک بالای مشکلات قلبی دارند، شامل افرادی که فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت یا تاریخچه فامیلی محکمی از بیماری های قلبی دارند و افراد سیگاری، بکار برده می شود. گاهی اوقات نوار قلب نماینگر بیماری قلبی در افراد است، حتی اگر فرد هیچ علامتی نداشته باشد . در طول جراحی نوار قلب مکرر عملکرد قلب را حین عمل نشان می دهد.
تقویت کننده الکتروکاردیوگرام
ECG به عنوان ابزار تشخیصی برای عملکرد نواحی مختلف قلب مورد استفاده قرار می گیرد.
معمولا سیگنال ECG توسط لیدهای مختلف ثبت می شود که عبارتند از:
لیدهای اصلی I ,II و III
لیدهای تقویت شده تک قطبی شامل avr, avf, avl
لیدهای سینه ای V1-V6
لیدهای الکتروکاردیوگرام
شکل ECG و نام گذاری اجزای آن
مثلتث آیندهون (Eindhoven Triangle)
لیدهای اصلی دوقطبی:
I: LA to RA
II: LL to RA
III: LL to LA
I-II+III=0
مثلث آیندهون
اختلاف پتانسیلی که توسط الکترودها ثبت می شود در اثر پتانسیل عمل تولیدی سلول های برانگیخته قلبی می باشد.آگوستوس والر اولین نفری بود که در سال۱۸۸۰توانست این سیگنال را ثبت کند و بعد ها ویلیام آیندهون دستگاه ثبت این سیگنال را به صورت گالوانومتر رشته ای توسعه داد.او همچنین محل هایی برای نصب الکترود ها بر روی دست ها و پاها مشخص کرد که هم اکنون نیز از این روش تحت عنوان مثلث آیندهون استفاده می گردد.
این سیگنال معرف چرخه قلبی می باشد و هر قسمت از آن بیان کننده حالتی خاص از قسمت های مختلف عضله قلب است . یک دوره از سیگنال ECG دارای قسمت های مختلفی است که آن را با حروف انگلیسی P-Q-R-S-T مشخص می کنند.
Leadهای I,II,III را Lead های اعضاء می نامند این لید ها اساس چیزی که به مثلث Einthoven معروف است را تشکیل می دهند.
الکترو دها برای دست یابی به سیگنال به صورت زیر در بدن قرار می گیرند:
Lead I یک الکترود دو قطبی است الکترود منفی (سفید) به بازوی راست و الکترود مثبت (سیاه) به بازوی چپ وصل می شود.
Lead II یک الکترود دو قطبی است در این لید الکترود منفی (سفید) در بازوی راست و مثبت (قرمز) در پای چپ قرار می گیرد.
Lead III در این لید نیز الکترود منفی(سیاه) در بازوی چپ و الکترود مثبت(قرمز) در پای چپ قرار می گیرد.
بلوک دیاگرام دستگاه الکتروکاردیوگراف
مسائل قابل توجه در طراحی و کاربرد دستگاه الکتروکاردیوگراف
-1 اعوجاج فرکانسی
-2 اعوجاج اشباع و قطع
-3 حلقه های زمین
-4 قطع شدن سیم های ارتباطی الکترودها
-5 آرتیفکت گذرهای الکتریکی بزرگ
-6 تداخل سیگنال از وسایل الکتریکی دیگر
ECG مشکلات رایج در دستگاه ثبت
.1اعوجاج فرکانسی: اعوجاج در شکل موج ((ECGاز بین رفتن گوشه های تیز موج QRS در اثر کاهش فرکانس قطع بالا یا اعوجاج خط پایه در اثر افزایش فرکانس قطع پائین ، به دلیل نامناسب بودن پاسخ فرکانس یا تغییر آن در طول زمان.
2. اعوجاج قطع و اشباع: در هر دو حالت خط مبنای صفر ثابت می ماند و حتی موج های T , P نیز می تواند بصورت قبل باشد. غلت: ولتاژ آفست بالا ، تنظیمات نامناسب تقویت کننده
3. حلقه های زمین: اگر بیش از یک دستگاه به بیمار متصل باشد این حلقه ایجاد شودکه دارای اثرات زیر است:
الف) با عبور جریان از زمین ها و الکترودها و بدن بیمار یک ولتاژ مشترک ایجاد می شود.
ب)جریان ممکن است باعث ایجاد شوک در فرد شود.مشکل حلقه های زمین را می توان با یک ترمینال زمین حل کرد.
اعوجاج فرکانسی
اعوجاج اشباع و قطع
حلقه های زمین
سیم های لید باز
ممکن است یکی از سیم هایی که الکترود بیوپتانسیل را به دستگاه الکتروکاردیوگراف وصل می کند، قطع شود و یا بشکند یا الکترود تماس خوبی با بدن بیمار نداشته باشد. در این حالت پتانسیل های نسبتاً بالا در اثر میدان های الکتریکی که از خطوط تغذیه یا منابع دیگر در مجاورت دستگاه ناشی می شود، القاء می شود. این امر سبب ایجاد یک انحراف وسیع با دامنه ثابت در قلم یا چاپگر در فرکانس تغذیه و البته از دست رفتن سیگنال می شود.
آرتیفکت گذرهای الکتریکی بزرگ
در برخی وضعیت ها هنگامی که از بیمار ECG گرفته می شود، ممکن است اعمال شوک الکتریکی به قلب لازم باشد. در چنین حالتی پتانسیل های گذرا در اطراف الکترودها مشاهده می شود که باعث ایجاد جابجایی ناگهانی در ECGبیمار می شود.
تداخل سیگنال از وسایل الکتریکی دیگر
میدان های مغناطیسی اطراف:
سیم های برق
ترانسفورماتورهای راه انداز لامپ های فلورسنت
فرستنده های رادیویی/تلویزیونی
الکتروکوتر
دیاترمی
روشهای کاهش ولتاژ القاء شده ناشی از میدان مغناطیسی
کاهش میدان مغناطیسی از طریق شیلد کردن
دور نگه داشتن الکتروکاردیوگراف و لیدها از نواحی پتانسیل میدان مغناطیسی
کاهش سطح موثر سیم پیچ تک دور با پیچیدن سیم های لید به یکدیگر
حذف میدانهای الکتریکی و مغناطیسی
استفاده از مدار درایو پای راست
اجزای اصلی دستگاه
صفحه کلید
اتصالات جانبی
صفحه نمایشگر
برد تغذیه
باطری پشتیبان
چاپگر
مدارات تقویت کننده
مدارات تقویت کننده
ECGنمونه ای از تقویت کننده
ECGنمونه جدول مقایسه ای انواع
نگهداری و سرویس
در هنگام استفاده از ECG حتما از سیم زمین استفاده نمایید .
پس از هر شیفت کاری و یا حداقل روزی یک بار الکترودها را با پنبه و الکل شستشو دهید .
در صورت گیر کردن کاغذ در بین غلطکها هرگز آن را بوسیله اجسام سخت خارج نکنید .
حداقل هفته ای یک بار نوکقلم و یا کریستال حرارتی را با پنبه و الکل سفید تمیز نمایید .
همواره از کاغذهای استاندارد و مناسب استفاده کنید.
برای حفاظت از دستگاه حتما از استابلایزر و یا UPS مناسب اتفاده کنید .
اگر در ECG از باطریهای NI – CD استفاده شده است حتما باید این باطریها به طور منظم شارژ و دشارژ شوند
اگر در دستگاه ECG از باطریهای سربی استفاده شده است ، هرگز این باطریها نباید کامل دشارژ شوند.
اشکالات متداول و رفع آنها
اشـکـالات مـکـانـیـکـی یـا الـکـتـریکی داخلی، فقط گاهی در دستگاه های ECG رخ می دهد
در بسیاری از موارد، بد عمل کردن دستگاه ناشی از عملکرد اپراتور است و می توان آن را به وسیله یک تنظیم یا تعمیر ساده تصحیح کرد. مثال 1: نـشـانـه: دسـتـگـاه کـار مـی کـنـد امـا سوزن با نوک حرارتی، نمی نویسد، یا بسیار کم رنگ می نویسد. دلایـل احـتـمـالـی:
1) گرمای خیلی کمی روی نوک سوزن است
2) فشار سوزن روی کاغذ، کافی نیست. رفع عیب : استفاده از یک پروب عایق شده نظیر یک پیچ گوشتی و به آرامی فشار دادن سوزن روی کاغذ . -اگر یک خط تیره روی کاغذ ظاهر شد، مشکل در ارتباط با فشار است، اما اگر هیچ خط تیره ای ظاهر نشده، مشکل مرتبط با حرارت است.
اشکالات متداول و رفع آنها
جـهــت اطـمـیـنــان از عــدم گــرم شــدن هـیـتــر، ولـتـاژ هـیـتـر را درسیم های سوزن بازرسی کنید.
فشار سوزن را تنظیم کنید. هرگزحدس نزنید، چون مدل های مختلف در فشار مناسب ممکن است به مقداری بین 2و 20 گرم، نیاز داشته باشند، از یک گیج فشار سوزنی استفاده کنید. برای مقدار صحیح به دفترچه راهنمای سرویس سازنده مراجعه کنید. در برخی مدل ها فشار باید در یک ولتاژ خاص هیتر ساخته شود.
مثال 2: نشانه: اثر لکه دار دلایل احتمالی: سوزن فرسوده یا بد گذاشتن کاغذ. رفع عیب: کـاغـذ را بـازرسـی کـرده و اگـر درسـت بـود، سـوزن را برای فرسایش سوراخ یا دیگر عیوب بازرسی کنید.
اشکالات متداول و رفع آنها
مثال 3: نشانه: ثبت ضعیف
دلایل احتمال: مشکلات مکانیکی الکترونیکی، سوئیچ لید خراب یا کانکتور ورودی خراب، کابل خراب بیمار یا اتصال نامناسب به بیمار.
رفع عیب: سوئیچ انتخاب گر لید را در وضعیت STD قرارداده، همه الکترودها را به یکدیگرمتصل کنید و دکمه کالیبراسیون mV 1 را فشار دهید.
1- اگر پالس های کالیبراسیون طبیعی ظاهر شوند، مشکل، اتصال به بیمار است. 2- اگر همچنان مشکل باقی ماند، مرحله اول را با استفاده از یـک کـابـل سـالـم با یک دو شاخه deadhead تکرار کنید ، اگر مشکل همچنان باقی بود، اشکال از داخل دستگاه است 3- ممکن است تداخل Hz 60 و پتانسیل های عضله و دیگر آرتیفکت های بیوالکتریکی نیز وجود داشته باشد.