در این درس به بررسی عواملی که انسان بخاطر آنها رفتاری را انجام میدهد می پردازیم
درس هفتم : انگیزه و نگرش
انسان و حیوان در پاسخ به نیازهای زیستی و غریزه یکسان نیستند انسان ها به علاوه ی نیازهای زیستی(انگیزشی) و غریزه از نگرش برای تصمیم گیری و رفتار استفاده میکنند حیوان بر اساس غرایز عمل میکند و فاقد نگرش است ولی انسان در کنار غریزه و خواسته ها با نگرش خود رفتار خودش را کنترل می کندبه طور مثال وقتی یه مادر و کودکش تشنه باشن ولی فقط اندازه یک نفر آب باشد مادر کودکش را مقدم میداند و آب را به او میدهد یا وقتی خانواده ای در شرایط مالی مناسبی نیستند از خوردن چیز های غیر ضروری مثل فست و فود یا خریدن لباس تا جایی که بتوانند جلوگیری میکنند تا از هزینه های اضافی جلوگیری کنند
تفاوت انسان و حیوان از نظر فکری و روانشناسی:
انگیزه
هنگام بررسی تعریف انگیزه در کتابهای مختلف، معمولاً با سه مولفه ی اصلی مواجه می شوید
جهت :Direction
پافشاری :Persistence
شدت: Intensit
به عبارت دیگر، انگیزه باعث می شود که رفتارهای فرد دارای جهت و هدف مشخص باشد.
هم چنین انگیزه خود را در قالب پافشاری (در رویارویی با موانع و مشکلات) نشان می دهد.
سومین مولفه هم میزان انرژی و شدت عمل است.
عاملی است که انسان را بر می انگیزد و به حرکت در می آورد و به سوی رفتار معین سوق میدهد انگیزه مثل موتور برای ماشین که که نیروی محرکی را تولید کند تا ماشین به حرکت در بیاید انسان هم مانند ماشین هست که نیاز به یه موتور دارد که این موتور انگیزه هست حالا مثال های مختلفی میشه برای انگیزه انسان هست مثل پول و خانه و… و انگیزه از نظر شدت و جهت در افراد متفاوت است
سوال – صفحه 162
تفاوت انگیزه در افراد
انواع انگیزه:
انگیزه بیرونی چیست؟ انگیزه بیرونی همان نیروی محرکه ای است که باعث می شود برای دستیابی به پاداش یا جلوگیری از تنبیه شدن، طور خاصی رفتار کنیم یا کار خاصی انجام بدهیم. مثال این قضیه زمانی است که برای دریافت تایید رئیس، اضافه کاری می کنید یا برای پرهیز از جریمه و تنبیه شدن، به موقع سر کار حاضر می شوید. انگیزه های بیرونی در تلاش برای پیروزی در مسابقات و رقابت ها و برای دست یابی به یک جایزه هم خود را نشان می دهند.
انگیزه درونی چیست؟ دقیقا نقطه مقابل انگیزه بیرونی است. این نوع از انگیزه به خاطر رسیدن به رضایتی درونی در شما ایجاد می شود. در واقع، خود اعمال و رفتارها برایتان مهم هستند و به عاملی خارجی گره نمی خورند. مثلا برای تجربه حسی خوشایند، تصمیم می گیرید که به تماشای یک فیلم کمدی در سینما بنشینید یا برای دل خودتان آهنگی با گیتار بنوازید. انگیزه هایی درونی، شما را به سمت انجام کاری خاص یا بروز رفتاری ویژه سوق می دهند.
به عبارت بهتر، اعتبار انگیزه های درونی از عاملی خارجی مثل پاداش یا تنبیه وام نمی گیرند. زمانی که هیچ نیروی خارجی برای رسیدن به اهداف و خواسته ها وجود نداشته باشد، انگیزه انجام امور، انگیزه ای درونی خواهد بود. انگیزه های درونی یعنی شوق انجام کارهای مختلف به نیت لذت بردن و کشف فرصت ها، یادگیری یا شکوفا کردن استعدادهایی که در درون تان وجود دارند.
سوال – صفحه 163
فعالیت 7-1
صفحه ی 163 و 164
فعالیت 7-2
صفحه 164
مجموعه ای از عوامل فرازیستی که باعث به حرکت در آوردن رفتار و شناخت ما می شود
چرا یکی حاضر است در گرمای طاقت فرسای تابستان، با وجود تشنگی فراوان، روزه بگیرد، ولی دیگری توجه به خواستههای جسمانی را ترجیح دهد؟ انگیزه افراد از این اعمال (خوردن یا نخوردن) ، چیست؟ بزرگسالان برخلاف کودکان و حیوانات، علت رفتار خود را فراتر از نیازهای زیستی میدانند؛ به عبارت دیگر، وقتی از آنها میپرسیم چرا دیگری را بر خود مقدم میدارید، پاسخی که به این قبیل «چرا»ها میدهند، به عواملی همچون گرسنگی و تشنگی ارتباط ندارد. به اینگونه عوامل ایجاد کننده رفتار، «نگرش» میگویند و نگرش تاثیراتی بر انسان دارد که این تاثیرات به تاثیرات مثبت و منفی تقسیم میشود
نگرش
مهم ترین عوامل نگرشی عبارت اند از :
1- باور ها و نظام ارزشی فرد
2-اراده
3- هدفمندی(انتخاب هدف)
4- ناهماهنگی شناختی
5- ادراک و کنترل و ادراک کارایی
6- اِسناد
باور چیست؟
باور یا اعتقاد یا عقیده، وضعیتی در ذهن است که با وجود آن، فرد فکر می کند که چیزی درست است، بدون توجه به اینکه آیا شواهد تجربی ای یا دلایل عقلی و منطقی ای وجود دارد یا نه، که با قطعیتی که بر حقایق مسلم دیگری مبتنی باشد، ثابت کند که آن چیز درست است. یکی دیگر از راه های تعریف باور، آن را به مثابه بازنمایی ذهنی از یک نگرش مثبت جهت گیری دار به سمت محتمل دانستن حقیقی بودن چیزی تعریف می کند
یا به عبارت دیگر اگه بخوام در لغت اعتقاد چیست را برای شما تعریف کنم میشه گفت وقتی یه چیزی توی دل ما قرار بگیره و ما در درونمون اون رو قبول داشته باشیم و بهش ایمان داشته باشیم اون حالت درونی بهش میگن اعتقاد پس هر چیزی که برای بیشتر قابل لمس باشد و ما بیشتر اون رو در درونمون قبول داشته باشیم،
1-باورها و نظام ارزشی فرد
اعتقاد قوی به چیزی که شناخت داریم، نظام باورهای ما را شکل میدهد. اگر این اعتقاد را داشته باشیم که برای موفق شدن، تلاش و سختکوشی شرط ضروری است، در واقع باور داریم که با پشتکار موفقیت حاصل میشود. در دنیای فعلی برای اینکه «هر ملتی بمانند، باید بدانند» در این مثال این باور وجود دارد که شرط سرافرازی یک ملت دانایی است. بنابراین، باور عبارت است از: «اعتقاد راسخ و واقعی به بودن یا نبودن چیزی یا انجامپذیربودن یا انجامناپذیر بودن کاری.»
فعالیت 7-3
صفحه 166
اراده چیست؟
خواستن و همّت و اراده، آن قدر مهم است که گفته شده، خواستن، توانستن است، یعنی این که اگر کسی علاقمند به انجام کاری باشد در مقابل سختی ها و مشقت های آن مقاومت می کند، پس گویا که از همین الان به مقصد و مقصودش رسیده است. یا در اشعار می خوانیم:
همّت بلند دار که مردان روزگار از همّت بلند به جائی رسیده اند
اراده، یکی از صفات نفس است که به ایجاد یا ترک فعلی تعلق می گیرد و دارای مقدماتی، از جمله مرحله تصور است؛ یعنی انسان ابتدا چیزی را تصور نموده و سپس بررسی می کند که آیا فایده و مصلحتی دارد یا نه، بعد از تصدیق فایده آن، به آن تمایل پیدا می کند و به دنبال آن، هیجانی در نفس او پیدا شده و در پایان، حالت نفسانیه ای به نام « اراده » برای وی پدید می آید.
اراده
تمام افراد که عکسشان قرار داده ام یه نوع معلولیت داشتند نفر اول از سمت راست بتهوون هست که از نوعی بیماری که باعث ناشنوایی میشد رنج میبرد وی وقتی که سمفونی نهم را مینوشت که نوشتنش 2 سال طول کشید کاملا ناشنوا بود تا وقتی که این کار در صحنه اجرا شد اون چیزی را نمی شنید ولی از چهره تماشاگران و اشاره های انها وقتی که نمایش تمام شده بود میفهمید که همه راضی هستند
یا فرد ی عکسش در وسط هست استیون هاوکینگ هست که معلوم بوده و فقط چند انگشت از دست او کار میکرده ولی با این حال او توانست چندین کتاب بنویسد و مسائل بزرگ فیزیک را حل کند
و یا فرد اخر که نیک وی آچیچ نام دارد نه دست دارد و نه پا ولی او الان در تمام جهان کلاس های انگیزشی بنا میکند و حتی اون الان صاحب 2 فرزند هم هست
سوال
صفحه 167
فعالیت 7-4
صفحه 168
هدف چیست؟
هدف در لغت به معنای نشانه، غرض و مقصد می باشد. و در تعریف کامل آن می توان گفت که هدف، وضعیتی است که می خواهیم در آینده داشته باشیم و این خواستن حتما با عمل همراه است.
منظور از کلمه ی وضعیت در تعریف هدف چیست؟
وقتی می گوییم هدف وضعیتی است که می خواهیم در آینده داشته باشیم، منظور از این وضعیت شرایط مادی، معنوی، جسمی، تحصیلی و شغلی، اجتماعی و… در آینده می باشد.
در واقع این وضعیت فقط به تنهایی یک هدف نیست، بلکه مجموعه ای از چندین هدف مهم، وضعیت مورد دلخواه شما را در آینده تشکیل می دهد.
هدفمندی (انتخاب هدف)
هدف، هر چیزی است که انسان سعی دارد به آن برسد و فکر میکند برای او موثر و مفید است. وقتی فردی سعی میکند یک میلیون تومان بهدست بیاورد، نمره عالی بگیرد، از دانشگاه فارغالتحصیل شود، به قله کوهی برسد، باورهای خود را محکم و استوار کند، روزانه یک ساعت ورزش کند، یا در یک مسابقه پیروز شود، در واقع به رفتاری دست زده است که هدف دارد و هدفش متمرکز بر آینده است و با تلاش و کوشش میخواهد آن را بهدست بیاورد و بخشی از نیازهای خود مانند پول، مدرک یا سلامتی را بهدست بیاورد انتخاب هدف، علاوهبر ایجاد توانمندی، باعث انسجام در رفتار میشود. هدف معین، فرد را از بیراهه رفتن و اتلاف منابع انرژی خود مصون میدارد حرکت در مسیر دستیابی به هدف، نوعی موفقیت تلقی میشود؛ در نتیجه، فرد تحت تاثیر موانع زودگذر و عواملی همچون خستگی قرار نمیگیرد. انتخاب هدف، امید به موفقیت را بههمراه میآورد
سوال صفحه 168
فعالیت 7-5
صفحه 169
ناهماهنگی شناختی
یکی دیگر از عوامل بروز رفتار در افراد این است که رفتار و باورمان هماهنگ نباشد و فرد دچار ناهماهنگی ذهنی شود که به آن «ناهماهنگی شناختی» میگویند وقتی شخص دارای دو شناخت هم زمان و در تضاد باشد، که با یکدیگر در تضاد است میگویند او دارای ناهماهنگی شناختی است اگر فردی بداند که سیگار کشیدن سبب ایجاد سرطان (شناخت و باور) و باز هم به کشیدن سیگار ادامه دهد(رفتار،) باور او با رفتارش ناهماهنگ است. برای رفع حالت ناهماهنگی، که ناراحت کننده هم هست، فرد میتواند این ارتباط را نپذیرد و بگوید سیگار با سرطان ریه ارتباطی ندارد. این استدلال، عقلانی نیست، اما امکان ادامه سیگار کشیدن او را فراهم میکند و فرد احساس آرامش فکری میکند مثال دیگر :
این عقیده ی من که معلم نباید بذل نمره کند و اینکه من امروز به توصیه ی فردی که احساس می کنم روزی من دست اوست، ناچار شدم که نمره ی«7» یک دانشجوی بی خیال و کمک تلاش را به نمره قبولی برسانم تا زودتر بتواند با مدرک خود ارتقای شغلی پیدا کند، دو امر متعارض است و در واقع برای من نوعی ناهمسازی شناختی آزار دهنده ایجاد میکند
هنگام بروز ناهماهنگی فرد دو کار میتواند بکند برای درمان خودش:
1- رفتار خود را تغییر بدهد
2- نگرش خود را تغییر بدهد تا دو تضاد در ذهنش با هم هماهنگ بشوند
سوال صفحه 170
فعالیت 7-6
صفحه 171
سوال صفحه 171
ادراک چیست؟
ادراک یا دریافتن فرایندی اگاهی یافتن از اطلاعات حسی و شناخت آنها همچنین ادراک فرایندی است که هر کسی با آن برداشت هایی را که از پیرامون خود دارد دسته بندی و شناسایی میکند و به این روش به انها معنی می دهد ولی ادراک میتواند از رویداد های دیدنی بسیار جدا و دور باشد در بیشتر نمونه ها مردم از یک چیز برداشتهایی گوناگونی دارند می توان گفت رفتار مردم به روش ادراک یا برداشت انها بستگی دارد
ادراک کنترل وادراک کارایی
ادراک کنترل یعنی اینکه ما شرایط رو تحت اختیار خودمون داریم برای همین سعی میکنیم از چیزایی که سختی داره دوری کنیم ولی ادراک کارایی یعنی ما شایستگی انجام یه کاری رو داریم مثلا مهارت و توانایی انجام یه کار. حالا بعضی اوقات ممکنه ادراک کنترل و کارایی کاذب بوجود بیاد یعنی ما توانایی لازم رو واسه انجام کار نداریم ولی تصور میکنیم که قادر به انجام اون هستیم که این مانع از بروز رفتاره.
سوال صفحه 173
اِسناد
اسناد آن است تا تبیین کند که چگونه آدمی تلاش می ورزد تا علت های رخ دادن رفتارهای آشکار فردی را بر پایه عوامل درونی یا بیرونی برای خود یا دیگران بازشناسد. اسناد فرایندی است که از طریق آن در پی کسب اطلاعات درباره فهم چرایی رفتار برمی آییم به سخن ساده تر، اسناد به کوشش انسان ها در دریافتن چرایی رفتار خود و نیز رفتار دیگران اشاره دارد
این نظریه رفتار انسان را ترکیبی از نیروهای خارجی (مانند بخت، شانس و محیط) و نیروهای درونی (مانند توانایی، کوشش و دانش) می داند. عوامل واقعی رفتار به اندازه ی عوامل ادراک شده دارای اهمیت نیستند، آنچه آدمی هنگام مشاهده ی رفتار در ذهن می پروراند و نسبت دادن رفتار به علل درونی یا بیرونی است که بسیار مهم است.
سوال
صفحه 175
2 نکته برای کمک کردن به افرادی که شکست و پیروزی را به عوامل بیرونی یا درونی نسبت میدهند
نکته اول وقتی یادگیرندگان، شکست را به چیزی نسبت میدهند که نمیتوانند آن را کنترل کنند، (مانند توانایی پایین و دشواری تکلیف،) انگیزه بسیار کمی برای جبران آن خواهند داشت. برای کمک به این افراد باید گفت، برای پیروزی در تکالیف و امتحانات، باید آنها را به چیزهایی نسبت دهند که در اختیار خودشان است نه به چیزهایی که از دایره اختیار آنها بیرون است. شکست و اشتباه خود را به ناتوانی و دشواری تکلیف نسبت ندهیم بلکه بگوییم: چون من تلاش نکردم، موفق نشدم؛ چون من برنامهریزی نکردم، موفق نشدم. برنامهریزی و تلاش از عوامل تحت کنترل ما هستند و به راحتی میتوانند شکستهای ما را در ورزش، درس و شغل جبران کرده و ما را به توفیق برسانند. نکته دوم کسانی که شکست را به عوامل پایدار، مانند استعداد و دشواری تکلیف، نسبت میدهند. استعداد، توانایی و تکلیف از عواملی نیست که در اختیار فرد باشد. فرد هرگز نمیتواند استعداد را افزایش داده یا تکلیف را آسان نماید این موضوع مثله فردی هست که با یه پراید میخواهد مسابقات فرمول یک شرکت کند مصلم هست که نمی تواند مسابقه را ببرد این باعث دل سرد شدنش برای شرکت در مسابقات بعدی میشود.
دو نکته ای که در صفحه قبل بیان شد برای این بود که افراد برای موفقیت در کار ها باید یه سری عوامل توجه کنند:
1-کنترل خودش باشد
2-به عوامل ناپایدار مربوط کند تا بتواند تغییری در آن ایجاد کند یعنی بتواند با تلاش، موانع رسیدن به هدف را برطرف کند
3-پیروزی یا شکست را به عوامل درونی مانند تلاش نسبت دهد، نه به عوامل بیرونی مانند دشواری تکلیف.
در کشور های مختلف عوامل موثر بر پیشرفت علاوه بر شناسایی و از بین بردن موانع بیرونی موافق روش های اِسناددهی درست مثل روش های تحت کنترل می باشد مانند نظم و انظباط و اراده و قدرت و پشتکار و…… هستند
درماندگی شناخته شده
وقتی ما کاری را انجام میدهیم که بعد از تمام شدن کار نتیجه ای بگیریم یا مشکلی از ما بر طرف شود مثلاپول به دست بیاوریم یا نمره خوبی بگیریم و… پس بین کار ما و نتیجه ان رابطه متقابل وجود دارد ولی وقتی بین آن فعالیت و نتیجه مار رابطه ای نبیند دچار درماندگی اموخته شده میشود یعنی قبول کرده که ناتوان است
مانند جدول روبه رو:
فعالیت 7-8
صفحه 176
درماندگی آموخته شده
در علم روانشناسی به شرایطی اشاره می کند که در آن افراد بر طبق تجربیات گذشته (مانند سرکوفت ها و ناکامی های مستمر و طولانی و مداوم) به این نتیجه می رسند که کوشش را با پیشرفت مرتبط نمی دانند. آنها یادگیرندگانی هستند که فکر می کنند هر کاری انجام دهند به موفقیت دست نمی یابند. این موضوع نخستین بار توسط مارتین سلیگمن مطرح شد.
مارتین سلیگمن روانشناس آمریکایی، استاد دانشگاه و نویسنده چندین کتاب روانشناسی و همکارانش در آزمایش های خودشان یک گروه از سگ ها را در قفسی گذاشتند که نمی توانستند از آن فرار کنند و از طریق دستگاه برقی به آن ها شوک می دادند. آن ها سپس دریافتند که حتی در شرایطی که سگ ها می توانستند از شوک بگریزند، به جای گریختن، درمانده وار دراز می کشیدند. در مقابل سگ هایی که اصلاً در معرض شوک قرار نگرفته بودند، بعد از اینکه یاد گرفتند راه گریزی وجود دارد از آن استفاده کردند. طبق توجیه اولیه سلیگمن بی تفاوتی و نافعالی که افراد افسرده نشان می دهند، نشانه های رفتاری درماندگی آموخته شده هستند. افراد این نشانه ها را در واکنش به تجربیات قبلی نشان می دهند که در آن ها، دیگران باعث شدند احساس کنند قدرت کنترل کردن سرنوشت خودشان را ندارند. به هر حال به این توجیه انتقاداتی وارد بود. یک نقطه ضعف مهم در توجیه اولیه افسردگی توسط این نظریه این بود که نمی توانست این واقعیت را که افراد افسرده خود را به خاطر شکست های شان سرزنش می کنند توجیه کند.
نمونه های درماندگی آموخته در زندگی ما انسان ها بی شمار است. مثلاً در کلاس های مدرسه، عدم تلاش برای بهبود عملکرد در یک موضوع خاص مانند ریاضیات نمونه ای از درماندگی فرا آموخته شده است. بعضی از دانش آموزان کلاس همیشه ساکت و خجالتی هستند. آن ها هرگز داوطلب صحبت کردن یا پاسخ دادن به یک سوال نیستند. آن ها بعد از رد شدن در یک امتحان یا نمره پایین گرفتن، می آموزند که درمانده باشند. زمانی که آن ها در یک موضوع خاص شکست خورده اند، آن را به عنوان موقعیتی تلقی می کنند که از کنترل آن ها خارج است. مطالعات ثابت کرده اند که کودکان به طور متفاوت شکست را درک می کنند؛ برخی از آن ها یاد می گیرند دوباره تلاش کنند و برخی همیشه درمانده اند و منفعل! نمونه دیگر را در نوع رفتارهای سیاسی مردم باید جستجو کنیم. اگر مردم شخصی را با رای بالا انتخاب کنند اما او به قول هایش عمل نکند، مردم دلسرد می شوند و دیگر تمایلی به رای دادن نخواهند داشت. مگر اینکه حرکت قوی تری آنان را به رای دادن دوباره تشویق کند. خشونت علیه زنان نوع دیگری از درماندگی آموخته شده است. بسیاری از زنان بعد از مورد خشونت قرار گرفتن، دیگر در برابر آن واکنشی نشان نمی دهند و فکر می کنند این خشونت همیشگی و غیرقابل تغییر است. آن ها می پذیرند که این خشونت ها بخشی از زندگی هر زنی است و نمی توان در مقابل آن مقاومت کرد.
سوال صفحه 180
جمع بندی درس صفحه 184
پایان درس 7