شناسایی و بررسی اثرات دارویی علف چای Hypericum perforatum
مقدمه:
امروزه گیاهان به عنوان یکی از منابع مهم دارویی مورد توجه قرار دارند و با توجه به عوارض جانبی که مصرف داروهای سنتیتیک و شیمیایی به همراه دارد ، روند استفاده از داروهای گیاهی در بین مردم کشورهای مختلف رو به افزایش است همچنین استفاده نادرست از آنتی بیوتیکها سبب مقاوم شدن عوامل بیماریزا نسبت به این داروها گردید و کارایی این داروها را در درمان برخی از بیماریها کاهش داده است . از این رو محققین مطالعات فراوانی جهت بررسی و شناخت اثرات دارویی گیاهان – به ویژه گیاهانی که در طب سنتی مورد استفاده بودند ، انجام داده اند تا از این طریق به تقلید داروهایی با عوارض کمتر و کارایی بیشتر دست یابند . در طب سنتی استان گلستان، مردم منطقه از ترکیبات طبیغی و موثره گیاهان دارویی و بومی استان جهت پیشگیری و کنترل بسیاری از بیماریها استفاده می کردند از جمله این گیاهان می توان به علف چای Hypericum perforatum. اشاره کرد که استفاده های زیادی در طب سنتی از جمله درمان سیاتیک ، مارگزیدگی ، کمر درد ، التیام زخم و جراحت ، دفع میکروب داشته اند . با توجه به نقش گیاهان دارویی و درمان بیماریها این مطالعه با هدف مروری بر اثرات دارویی گونه علف چای Hypericum perforatum. صورت گرفته است .
علف چای یا گل راعی
(Hypericum perforatum)
تیره: Hypericaecae
نام عمومی: (St.John's Wort)
مشخصات گیاه شناسی:
گیاهی علفی ، چند ساله به طول 80 سانتی متر، ساقه راست ، برگهای خطی یا تخم مرغی ، گلهای زرد رنگ ، دو جنس ، قطعات گل پنتامر ، گلبرگها دارای لکه ریز سیاه رنگ ، میوه کپسول ناشکوفا .زمان گل دهی : اردیبهشت تا مرداد تکثیر از طریق دانه در بهار و قلمه ریشه در پاییز. بخش مورد استفاده : برگها و سر شاخه های گلدار.
تاریخچه:
نام عمومی علف چای St.John's Wort است که از نام یک شوالیه اورشلیمی گرفته شده است . یونانیان باستان در قرون وسطی از آن به عنون یک داروی جادویی دررفع انواع بلایا و بیماریها استفاده میکردند . دیسکو رید ( پزشک ارتش روم ) در 2400 سال پیش، از آن به عنوان یک داروی گیاهی در درمان سیاتیک ، کمردرد ، مارگزیدگی ، رفع عقربهای سمی ، التیام زخم و جراحات، نارسایی های عصبی و دفع میکروب استفاده می نمود .
زیستگاه و پراکنش : این گیاه بومی حاشیه جنگلهای مناطق معتدله آمریکا ، اروپا و آسیا و آفریقای شمالی ، خودرو در خاکهای جنگلی با زهکشی مناسب و مناطق آفتابگیر جنگلهای شمال ایران است . به ویژه استان گلستان درجنگلهای النگدره و زیارت.
مصارف سنتی:
در طب سنتی از آن در درمان کوفتگی ، انواع کمردرد ، گرفتگی عضلات ، تحریک ترشح صفرا ، التیام سوختگی، پریشانی و اضطراب ، رفع عوارض ناشی از محدودیت هورمونی در زمان یائسگی ، دفع ویروس و باکتری ، خونریزی ، اسهال ، مشکلات ادراری ، درمان شب ادراری و به عنوان مسکن، محرک ، قابض و مدر مورد استفاده بوده است .
ترکیبات و مواد موثره:
Hypercine ، Pseudohypericine ، Hyperforine ، Isohypericine ، Protohypericine ، فلاونول ، فلاونوئیدهای روتین کوئرستین ، هایپیرن ، کامفرول ، متیل هایپریسین ، هیپروزید ، کومارین ، گزانتون ( در ریشه ) ، اسیدهای فنولیک کربوکسیلیک ( اسید کافئیک ، اسید فرولیک ) ، هیپرفورین ، روغن اسانسی شامل مونوترپنهای ( آلفا – پینن – بتا پینن – میوسن – لیمنون ) سزکویی ترپنها ( کاریوفیل و هومولن ) ، کارتنوئید و استرولهای گیاهی ( بتا-سیستوسترول ) ، تانن ، آلکانها و آلکن ها .
تحقیقات کلینیکال:
تحقیقات کلینیکی در آلمان حاکی از آن است که عصاره این گیاه دارای خاصیت ضد التهابی و در رفع تنش های عصبی موثر است و به علت وجود ماده ی موثر هایپریسین و دیانترون طبق گزارش پروفسور مایکل فیلیپ( Michael Philipp ) در درمان 263 بیمار مبتلا به افسردگی و اضطراب موثر بوده است . همچنین مطالعات دیگری در آمریکا و آلمان در سالهای 2003 و 2004 نشان میدهد که عصاره این گیاه در رفع میگرن و سردرد و به عنوان ضد ویروس و ضد التهاب موثر بوده و در التیام زخم و خونریزی مفید می باشد . و همچنین مشخص شده که فعالیت ضد سرطان آن به علت وجود آلکالوئیدهای مختلف علیه سرطان های پوست ، مغز و ریه موثر است .
عصاره این گیاه از طریق تاثیر بر روی سلسله اعصاب مرکزی ( بازدارنده آنزیم MOA و بازدارنده اثر سرتونین ، نوراپی نفرین و کورتیزول ، در تنظیم ملاتیون و تحریک کورتیکوتروپین ) باعث رفع میگرن و عوارض بیماری پارکینسون و از همه مهمتر عامل انقباض عضلات
مخصوصاً ماهیچه های ناحیه سر ( میگرن ) ، هورمون Serotonin ،ترشح سروتونین را بلوکه می کند و تحریک خواب و افزایش فعالیت نسبی می شود .
نتایج تحقیقات در مورد اثر ضد باکتریایی عصاره علف چای علیه باکتریهای گرم منفی و مثبت نشان میدهد که عصاره این گیاه علیه باکتریهایی E.Coli ، سودو موناس ائروژینوزا (Pseudomonas aeroginosa) ، استافیلکوکوس ارئوس (Staphylococcus aureas) ، استافیلوکوکوس اکسفورد (Staphylococcus oxford ) ، استافیلکوکوس موتانس (Staphylococcus mutans ) ، موثر بوده و اثرات ضد ویروس hypericine از طریق تاثیر مستقیم بر روی ترکیبات غشاء ویروس و یا نابودی سلولهای مبتلا به ویروسهای تبخال نوع 1 و 2 ، آبله مرغان ، هپاتیت B و C ، آنفولانزای نوع سوم ، سیتومگاد و ویروسها ( اثر بر روی مراحل اولیه تولید مثل و چرخه همانند سازی ویروس ) ، رترو ویروسها ( در موش و حیوانات ) گذاشته و منجر ، افزایش میزان مقاومت و ایمنی بدن انسان نسبت به ویروس HIV نوع I می شود .
امروز در برخی از کشورها از جمله آلمان و آمریکا این گیاه در سطح وسیعی کشت شده و در تهیه داروهای گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد که به فرمهای قرص ، قطره و کپسول در داروخانه ها به فروش می رسد.
دوز مصرفی :
در مورد افرادی که ناراحتی معده و روده دارند ، باید به همراه غذا صرف شود .
و اغلب دوره درمان توسط این داروهای طولانی است و بین 8-4 هفته طول می کشد . مصرف روزانه آن برای درمان میگرن بین mg 2.7 – 0.2 است و این مقدار مصرف باید سه نوبت در روز تقسیم شود و فواصل بین هر نوبت مصرف حداقل 3 ساعت باشد . مصرف برای کودکان 12 -6 سال باید 2/1 تا 3/2 دوز مصرفی بزرگسالان باشد.
اثرات جانبی:
استفاده از این گیاه اثرات جانبی کمی دارد و فقط 4/2 % از مردم اثرات جانبی آنرا گزارش داده اند .
اثرات جانبی در روده و معده6/0 % ، اثرات آلرژی زایی 5/0 %
هشدارها : استفاده از عصاره این گیاه در دوز بالا باعث ایجاد حساسیت نوری می شود و همچنین در مواردی که فشار خون بالا است نباید مورد استفاده قرار گیرد . مصرف آن در هنگام بارداری و شیردهی مضر است و بدون تجویز پزشک نباید استفاده گردد .
بررسی اثرات دارویی علف چای
Hypericum perforatum
ارایه دهنده:
سوده یساقی
استاد راهنما:
خانم دکتر معصومه مازندرانی