آشنایی با دستگاه های
فشارسنج و استتوسکوپ
فشار خون : فشاری که در هر انقباض عضله قلب بر اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ وارد می شود .
وسایل و شرایط لازم برای سنجش فشار خون:
فراهم کردن شرایط صحیح قبل از انجام اندازه گیری فشارخون
دستگاه فشارسنج
گوشی پزشکی ترجیحا با دو قسمت بل و دیافراگم
انواع دستگاه فشارسنج :
فشارسنج عقربه ای
فشارسنج جیوه ای
فشارسنج دیجیتالی
فشارسنج عقربه ای و جیوه ای در ایران کاربرد بیشتری دارد و غیر از اختلاف در نوع مانومتر بقیه وسایل در این دستگاهها مشترک هستند.
ساختمان دستگاه فشارسنج:
کاف یا بازوبند :
یک روکش پارچه ای با پوشش دو لایه و مستطیل شکل که در دو نوع کلی برای پوشش فشار خون کودکان و بزرگسالان طراحی شده است.
* از بازوبند فشار سنج می توان برای جلوگیری از خونریزی سرخرگی دست یا پا به جای شریان بند استفاده کرد.
تذکر : از کاف فشار سنج بزرگسالان برای
کودکان و بالعکس نمی توان استفاده کرد .
( اگر کاف بزرگتر یا کوچکتر از اندازه مناسب
باشد فشار خون را بالا یا پائینتر ازمقدار واقعی
نشان میدهد.
کیسه هوا (Bladder ) :
یک کیسه از جنس لاستیکی و قابل انبساط که درون بازوبند قراردارد و دو لوله لاستیکی از آن منشعب می شود.
2.لوله های لاستیکی :
دو لوله لاستیکی که از کیسه هوا منشعب می شوند . یکی از این لوله ها به پمپ یا دیوار لاستیکی و دیگری به مانومتر وصل است .
حداقل طول لوله ها بین بازوبند و مانومتر باید حدود 76 سانتی متر و بین بازوبند و پمپ هوا 30 سانتیمتر باشد.
3. پمپ یا پوار لاستیکی ، دریچه و پیچ تنظیم هوا :
جهت ایجاد فشار مثبت مناسب در کاف استفاده می شود .
4. مانومتر ( Sphygomanometer) :
سیستمی جهت سنجش و نمایش فشارخون بیمار است که بر حسب نوع دستگاه می تواند جیوه ای ، عقربه ای یا دیجیتالی باشد.
طرز استفاده از دستگاه فشارسنج:
انواع فشارسنج ها:
فشارسنج جیوه ای :
دقیق تر و بهتر و بادوام تر از بقیه فشار سنج ها است ولی به علت بزرگی و حمل سخت از آن کمتر استفاده می شود.
اجزا :
محفظه فلزی
صفحه مدرج عمودی که با فاصله 10 میلی متر جیوه درجه بندی شده است.
لوله شیشه ای(چون سطح جیوه به صورت هلالی در لوله قرار می گیرد برای خواندن میزان فشار خون باید بالاترین نقطه هلال جیوه در ستون را در نظر گرفت.
مخزن جیوه
مخزن جیوه در انتهای دستگاه و داخل لوله شیشه ای قرار دارد و دارای یک پیچ تنظیم است که ورود و خروج جیوه را به داخل لوله شیشه ای تنظیم می کند.
قبل از اندازه گیری فشارخون باید پیچ مخزن باز باشد.
پس از خاتمه اندازه گیری باید دستگاه را کج نمود تا جیوه درون لوله به سمت مخزن هدایت شده و سپس پیچ مخزن را بست تا در زمانی که از دستگاه استفاده نمی شود جیوه در لوله باقی نماند.
خطرات جیوه
خطر سمیت جیوه برای گیرنده فشارخون و معاینه شونده
تماس با جیوه باعث اختلالات عصبی روانی و در موارد حاد منجر به آسیب کلیه می شود.
اثرات سمی روی محیط که به شکل بخار و همراه فاضلاب یا در زباله های جامد وارد محیط می شود.
دستورالعمل ها و احتیاطها :
با احتیاط حمل شوند.
جلوگیری از افتادن یا ضربه خوردن به طوری که باعث صدمه به مانومتر شود.
کنترل منظم برای اطمینان از عدم نشتی سیستم تخلیه بادیا آسیب مانومترکه منجر به کاهش از دست رفتن جیوه می شود.
در زمان تمیز کردن یا تعمیر آن را در یک سینی که سطح آن صاف و غیر قابل نفوذ باشد با یک شیب 10 درجه قرار داده.
برای اجتناب از تماس مستقیم با جیوه از دستکشهای مناسب ( مثلا لاتکس ) استفاده شود.
برای تعمیرات وسیعتر باید به طور محکم در یک بسته بندی مناسب و در یک پوشش یا کیسه پلاستیکی قرار گیرد.
فشارسنج عقربه ای :
به نوع ساعتی نیز مشهورند.
معمولترین و پرمصرفترین نوع موجود در مراکز درمانی می باشد.
در صورتی که به طور منظم کالیبره و تنظیم شود از دقت نسبی خوبی برخوردار است.
مانومتر از نوع عقربه ای که دارای یک صفحه مدرج دایره ای بر حسب میلی متر جیوه (با فاصله 10 میلی متر جیوه ) درجه بندی شده و یک عقربه گردان است.
ضربه ها و تکانهای سخت در استفاده روزانه بر روی دقت آن اثر گذاشته و در طول زمان دقت خود را از دست می دهند .
وقتی با یک دستگاه جیوه ای کالیبره شوند تا اختلاف حدود 3 میلی متر جیوه قابل قبول است.
کالیبراسیون فشارسنج عقربه ای
بهترین وسیله برای تنظیم و کالیبراسیون فشارسنج عقربه ای ، استفاده از یک فشارسنج جیوه ای است.
ابتدا فشارسنج جیوه ای را تا حد مناسبی ( در حدود 200 میلی متر جیوه ) باد کنید .
شلنگ هوای فشار سنج را به آرامی باز کرده و به مانومتر فشارسنج عقربه ای وصل کنید، مراقب باشید که هوای داخل کاف خارج نشود.
در این حالت عددی که هر دو فشارسنج نمایش می هند باید یکی باشد.
فشارسنج دیجیتالی :
کالیبراسیون دستگاه فشارسنج دیجیتالی:
فشارخون فرد را یک با با همان ابزارهای دستی استاندارد (کاف و گوشی)اندازه گیری شود.
بعد از گذشت چند دقیقه فشارخون از همان دست توسط دستگاه اتوماتیک کنترل شود.
در صورت وجود تناقض باید با شرکت تولید کننده جهت رفع نقص تماس حاصل شود.
مزایا و معایب دستگاه های با مانومتر عقربه ای و جیوه ای:
مانومتر عقربه ای به راحتی از محلی به محل دیگر قابل حمل است. دستگاههای جیوه ای نسبت به حرکت و جابجایی حساس تر هستند و احتمال شکستن لوله شیشه ای و نشت جیوه وجود دارد.
نمایشگر عقربه از نمایشگرهای الکترونیکی ارزان تراست اما به راحتی آسیب می بیند و دقت آن کم می شود.
مانومترهای جیوه ای یا عقربه ای برای افراد دارای نقص شنوایی مناسب نیستندچون باید از طریق گوشی به صدای کورتکوف گوش دهند.
بسیاری از مراکز و موسسات پزشکی ، مانومتر جیوه ای را به علت خطرات جیوه حذف کرده اندو از انواع عقربه ای استفاده می کنند.
مزایا و معایب دستگاههای با نمایشگر دیجیتال:
چون دستگاههای جیوه ای به علت خطر جیوه از دور خارج خواهند شد ، وسایل اندازه گیری فشارخون الکترونیکی در آینده رواج می یابند.
برای خود پایشی و اندازه گیری توسط خود فرد، استفاده از این دستگاه بسیار راحتر است.
یکی از معایب این دستگاهها این است که با حرکت بدن یا ضربان قلب نامنظم ، دقت آن تغییر می کند.
نمایشگر نیاز به باطری دارد.
بعضی از مدل های دیجیتال فقط برای بازوی چپ طراحی شده اند این مسئله ممکن است در بعضی بیماران که اندازه گیری فشارخون در بازوی چپ امکان ندارد و فشارخون باید از بازوی راست اندازه گیری شود ، مشکل ایجاد کند.
نکات مهم در استفاده از دستگاه های سنجش فشارخون:
قبل از کار با دستگاه از سالم بودن کیسه هوا ، پمپ و لوله های رابط و نیز عقربه نمایشگر و گوشی پزشکی اطمینان حاصل کنید.
فشارسنج را به صورت صاف ، هم سطح بازوی بیمار قرار دهید.
انتخاب صحیح ابعاد بازوبند(کاف فشارسنج):عرض کیسه هوا باید تقریبا 40 در صد محیط بخش بالایی بازو باشد(در بزرگسالان دارای جثه متوسط، حدود 12-14 سانتی متر). طول کیسه هم باید حدود 80 درصد محیط بخش بالایی بازو باشد.
عرض بازوبند باید متناسب با بازوی بیمار انتخاب شود.( حدود دو سوم طول بازو)
محل قرار گرفتن بازوبند:
لبه پائینی بازوبند باید 3-2 سانتی متر بالاتر از چین آرنج طوری بپیچد که فضای کافی برای اینکه یک انگشت بتواند زیر بازوبند قرار بگیرد داشته باشد.
برروی بعضی بازوبندها یک خط شاخص عرضی به شکل عمودی در انتهای بازوبند با علامت (↕) قرار دارد که این خط باید بر روی وسط یا حداکثر در انتهای منطقه محدوده ای که در انتهای کیسه هوا با با علامت (↔)روی بازوبند مشخص شده است قرار گیرد.
علاوه بر خط شاخص و منطقه محدوده دربرخی بازوبندها نو ع بازوبند(مثل بزرگسال یا بزرگسال درشت) در بالای منطقه محدوده نشان داده شده است . نوع بازوبند باید مطابق و متناسب با دور بازو باشد.
عیب یابی و رفع عیب:
در فشارسنج های غیر دیجیتال پس از باد شدن کاف، عقزب یا سطح جیوه ثابت نمی ماند:
واشر شیر پوار(پمپ)خراب است.
پوار نیاز به سرویس دارد.
مربوط به کثیف بودن پیچ تنظیم ،بالاخص واشر لاستیکی آن می باشدکه با تمیز کردن آن مشکل حل می شود.در هنگام در آوردن واشر لاستیکی دقت شود که واشرآسیب نبیند.
تیوپ کاف سوراخ است باید تعویض گردد.
لوله های اتصال سوراخ شده اند : در صورت
عدم امکان بریدن 2 سانتیمتر آخر لوله باید
تعویض گردد.
2 . در فشارسنج جیوه ای به هنگام باد کردن کاف ، سطح جیوه پس از مقداری بالا آمدن در مانومتر شروع به جوشیدن و سر رفتن می کند:
میزان جیوه موجود در مخزن جیوه کمتر از میزان استاندارد است.
3 . در فشارسنج دیجیتال خطای کاف مشاهده می شود:
کاف را به خوبی و محکم نبسته اید.
کاف سوراخ است باید تعویض گردد.
یکی از اتصالات نشتی دارد.
4 . در فشارسنجهای عقربه ای ، فشارنشان داده شده صحیح نیست:
عقربه مانومتر بر روی صفر آن قرار ندارد:
الف)در صورتی که اختلاف عقربه مانومتر تا عدد صفر کم باشد ، باید با دم باریک یا انبر دست قسمت فلزی زیر گیج را کمی چرخانده تا عقربه بر روی عدد صفر قرار گیرد.
ب)در صورتی که اختلاف عقربه مانومتر تا عدد صفر زیاد باشد ، ابتدا باید شیشه روی گیج را برداشته و عقربه آن را درآورده و با تنظیم آن برروی صفر ، عقربه را درجای مناسب قرار دهید.
مانومتر خراب است باید تعویض گردد.
5- وقتی که پیچ تنظیم هوا کاملا باز است سطح جیوه مقابل صفر نباشد:
باید دستگاه فشارسنج را وارسی کرد، چنانچه سطح جیوه بالاتر از صفر باشد(از 2 درجه به بالا)باید مقداری از جیوه را خالی کرد.
اگر پائین تر از صفر است ، اندکی جیوه به آن افزود.
6- در صورتی که جیوه نشت می کند :
هنگامی که پیچ تنظیم بسته است اما سطح جیوه پائین می آید ، نشانگر نشت کردن جیوه می باشد.
پیچ تنظیم را ببندید ، بازوبند را دور بازوی خود بپیچید، پوار را بفشاریدتاجیوه به درجه 200میلی متر برسد.10 ثانیه در همین حال نگه دارید. سطح جیوه نباید خود به خود پائین تر از 200 میلی متر بیاید.
معمولا علت نشتی :
خرابی لوله لاستیکی : محل اتصال لوله به پوار یا بدنه دستگاه را کنترل کنید( موقتا می توان 2 سانتی متر آخر لوله که ترک خورده را برید و به دستگاه وصل کرد .اگر سر لوله را باآب خیس کنید راحتر می توان آن را جا زد.)
سوراخ شدن کیسه هوا: باید کیسه هوا را تعویض کرد.
کثیف بودن پیچ تنظیم :پیچ تنظیم را کاملا باز کنید:
کثیف بودن داخل پیچ : تمیز شود.
کثیف بودن شیارها و سوراخ هوا : با تمیز کردن آنها مشکل برطرف می شود.
کثیف بودن شیار باریک بر روی واشر لاستیکی : واشر را تمیز کنید.
بزرگ شدن شیار بر روی واشر لاستیکی : واشر باید تعویض گردد.
خراب بودن واشر لاستیکی : واشر باید تعویض گردد.
7 – وقتی که پیچ تنظیم باز است ، ستون جیوه خیلی آهسته پائین می آید:
بسته بودن پیچ تنظیم
بسته بودن درپوش فلزی روی لوله
8 – اگر هوا وارد کیسه هوا نمی شود:
لوله تاب دارد یا فیلتر کثیف است که باید فیلتر را تمیز کرد.
اگر هنوز هم خوب کار نمی کند احتمالا داخل آن کثیف شده که باید عوض شود.
پیچ تنظیم خراب یا کثیف است : باید پیچ را تعویض کرد.
9 – اگر وقتی پوار را می فشارید هوا از آن بیرون می زند یا بعد از فشردن به خوبی پر از هوا نمی شود :
چسبناک شدن دریچه زیرین لوله لاستیکی ( تهیه پوار جدید یا تمیز کردن پوار )
10- خرابی شیر مخزن جیوه : باید تعویض گردد.
11 – شکسته شدن لوله فشارسنج جیوه ای : باید تعویض گردد.
12 – نوسانها یا نبض زدنهای شدید ستون جیوه :
به علت سوراخ شدن صفحه چرمی دیافراگم می باشد که باید تعویض گردد.
13 – کثیف بودن لوله مانومتر در فشارسنج جیوه ای :
((منجر به خطای دید می شود.
لوله شیشه ای را در آورید و تمیز کنید :
الف : دستگاه فشارسنج را کج کنید تا مخزن جیوه ای در سطحی پائین تر از لوله شیشه ای .قرار بگیرد
نکته مهم : تا زمانی که لوله شیشه ای را در جای خود محکم نکرده ایم نباید فشارسنج را به حالت اول خود برگردانیم.
ب : درپوش فلزی روی دستگاه را باز و
دیافراگم چرمی و واشر را جدا کنید.
ج : لوله شیشه ای را به آرامی از پائین فشار دهید و سپس آن را خارج کنید.
د : کاری کنید که دستگاه در حالت مایل ثابت بر سر جای خود بماند تا جیوه ها به بیرون نریزد.
ه : لوله شیشه ای را با یک لوله شور بلند تمیز کنید.
و : لوله شیشه ای را در جای خود محکم کنید.
واشرها را فراموش نکنید.
ز : درپوش فلزی را با دست محکم کنید.
تذکر : جهت تعمیر دستگاه حتما به دستورالعمل ها ، احتیاطات و خطرات کار با جیوه دقت شود.
گوشی پزشکی (استتوسکوپ)
استتوسکوپ (stethoscope) از دو کلمه stetho به معنی سینه و scope به معنی نمایش یا نشان دادن است و در کل به معنی وسیله ای برای سمع است.
اجزای مختلف استتوسکوپ:
مجموعه مربوط به سر(Headset )
مجموعه مربوط به قفسه سینه(Chest Piece )
لوله های لاستیکی(tubing )
انواع استتوسکوپ:
استتوسکوپ دوسر(Head Dual )
(Single head استتوسکوپ یک سر(
استتوسکوپ اسپراگ راپا پورت (SpragueRappaport(
نکات مهم در استفاده از گوشی :
قبل از اینکه گوشی را در گوش بگذارید پوشش لاستیکی را با الکل تمیزکنید به خصوص اگر توسط افراد دیگر یا اینکه خیلی کم از آن استفاده شده است .
انتقال صدا به گوشی را با زدن ضربه ملایم انگشت بر روی دیافراگم یا بل امتحان کنید.
وقتی دو طرف گوشی را در گوش گذاشتید ، در قسمت بل یا دیافراگم صحبت نکنید یا ضربه محکم نزنید ، اینکار می تواند به گوش آسیب جدی بزند و اگر حجم صدا زیاد باشد باعث کاهش شنوایی یا نقص شنوایی شود.
هنگامی که صفحه گوشی بر روی بازوی فرد قرار دارد به صفحه دیافراگم یا بل فشار زیاد وارد نکنید. با فشار کمی توسط انگشت وسط و نشانه صفحه گوشی را روی پوست (محل شریان بازویی ) نگهدارید.
تمیز کردن گوشی :
گوشی را می توان با آب و صابون یا الکل پاک کرد، اما هرگز آن را در مواد ضد عفونی یا آب غوطه ور نکنید.