پاورپوینت حفاظت صنعتی

1
حفاظت صنعتی
به نام خدا

2
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
فرایند صنعتی شدن، موجب استفاده فزاینده از ابزار و ماشین آلات فنی شده است. عدم رعایت اصول صحیح در ساخت یا استفاده از وسایل، حوادث ناشی از کار را افزایش داده است. بنابر بیانیه آمارسازان بین المللی کار در سال 2003 روزانه هزار نفر در اثر حوادث ناشی از کار جان می دهند و خسارت سالانه بالغ بر 109 * 1250 $ می شود.

3
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
وقوع انقلاب صنعتی 1760-1830 در انگلستان ( اختراع ماشین بخار 1782 جیمزوات) و سرایت به دیگر کشورهای اروپایی و استفاده از نیروی محرکه مکانیکی و الکتریکی موجب تبدیل کارهای دستی به ماشینی گردید و باعث تقسیم کار، افزایش تولیدات و سرعت در انجام کار شد که نتیجه آن افزایش خطر در محیطهای صنعتی بوده است.

4
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
بدین ترتیب استفاده از انرژی ماهیچه ای به حداقل رسید و همچنین به جای استفاده از انرژی باد، حیوانات و جریان آب، استفاده از انرژی بخار(توربین بخار) و انرژی سوخت (بنزین، گازوئیل و…) معمول شد. صنایع غول پیکر بوجود آمد و به دلیل استفاده از چرخ دنده، پرس ها، تیغه ها، … . معلولین و مصدومین ناشی از کار چنان افزایش یافت که جمع آنها قشون از جنگ برگشته را تداعی می کرد. اصطلاح "لشکر معلولین منچستر" زیاد در کتابها بکار رفته است.

5
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
با اختراع ماشین بخار جهشی در صنایع نساجی و دیگر صنایع انگلستان و سایر کشورها رخ داد.
تولید انبوه (Mass production ) رونق گرفت و کارگران از مزارع به صنایع روی آورند.
در چند سده قبل توجه به حفاظت مطرح نبوده و کارهای سخت و خطرناک مثلاً کار در معادن و تونل ها را محکومین به اعدام انجام می دادند.

6
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
اولین قانون برای ایمنی محیط کار و بازرسی از آن در سال 1820 در انگلستان تصویب شد. گروهی از روحانیون و قضات بطور افتخاری از کارگاهها بازدید می کردند. در سال 1833 با تجدید نظر در قانون قبلی یک اداره رسمی برای بازرسی ایجاد شد و در سال 1844 مقررات مربوط به حفاظت ماشین آلات و استفاده از وسایل پیشگیری و اعلام حوادث در متن قانون وارد شد.

7
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
در همین دوران در فرانسه از اطفال 6-8 ساله تا 17 ساعت در روز کار می کشیدند. در سال 1867، در فرانسه انجمنی برای پیشگیری از حوادث تشکیل شد. این انجمن در شهر مولهوز و توسط آنجل دلفوس تشکیل شد. منشور این انجمن چنین بیان شده بود:
"صاحب کارخانه علاوه بر فرد وظیفه دارد که به شرایط جسمی و روحی کارگران توجه نماید. این الزام کاملاً اخلاقی است و هیچ گونه مزدی نمی تواند جایگزین آن گردد و می باید مقدم بر هر گونه منافع و ملاحظات ملحوظ گردد."
اولین قانون در زمینه حفاظت فنی به مفهوم دقیق در فرانسه در سال 1893 تدوین شد.

8
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
در پروس در سال 1839 آیین نامه ای برای یک نظام بازرسی در کارخانه ها تدوین شد و در سال 1845 به کارخانه ها از سوی وزارت کشور و دارایی پروس توصیه شد که بازرس طبی داشته باشند و سرانجام در سال 1872 یک نظام بازرسی و حفاظت و بهداشت کار در پروس ایجاد شد و در سال 1878 به موجب قانون امپراطوری بازرسی کارخانه ها اجباری شد و بیمه حوادث ناشی از کار در سال 1884 در آلمان تدوین شد.

9
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
نظام های واقعی و موثر در زمینه بازرسی کارخانه ها در دانمارک و سوئیس در سالهای 1873 و 1877 بوجود آمد و استانداردهای مربوط به حفاظت و بهداشت به اجرا در آمد.
در آمریکا تاسیس ادارات رسمی برای بازرسی ایمنی کارخانه از ایالت ماساچوست در سال 1867 آغاز شد و سرانجام از سال 1885 اصل مسئولیت کارفرما در صورت بروز حوادث ناشی از کار، در مقررات قانونی ایالت های گوناگون ظاهر شد.

10
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
با اهمیت و پیچیدگی تدریجی صنعت در کشورهای غربی کارشناسان و رشته های گوناگونی در این حوزه ها توسعه یافت و بتدریج مسئولیت کارفرما در این موارد به شرکت های بیمه سپرده شد و این شرکت ها بازرسانی برای اطمینان از اتخاذ تدابیر حفاظتی استخدام نمودند و فعالیت در زمینه پیشگیری حوادث بتدریج گسترش یافت.
در سال 1889 در شهر مولهوز با مجاهدت های آنجل دولفوس تدابیر حفاظتی در کلیه کارخانه های نساجی پیش بینی شد. و آلبومی از تصاویر وسایل حفاظتی انتشار یافت. چاپ دوم این آلبوم در سال 1895 با تجدید نظر انتشار یافت. پاره ای از این وسایل هنوز برای حفاظت و ایمنی معتبر شناخته می شود.

11
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
از سال 1889 کنگره های بین المللی در زمینه حفاظت تشکیل شد ( 1889، پاریس، 1891 برن و 1894 میلان) این کنگره ها و تبادل اطلاعات مربوط به توسعه قوانین حفاظتی منجر شد بطوریکه اجرای موثر الزامات قانونی و نقش مستقل بازرسان مورد تاکید قرار گرفت و انجمن هایی برای حمایت از این اقدامات شکل گرفت. از جمله در بلژیک سوئد و انگلستان این نهادها شکل گرفت. شورای ملی کوبا در سال 1936، انجمن ژاپنی برای رفاه در صنایع 1928 و انجمن هندس در سال 1931 و شورای ملی برای حفاظت در سال 1927 آغاز بکار کردند.

12
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
علل عمده افزایش سوانح و حوادث ناشی از کار در محیط های صنعتی بعد از انقلاب صنعتی:
1. افزایش بسیار سرعت حرکات ماشین ها و محدود بودن توان عکس العمل انسان.
2. تراکم کارکنان در فضاهای نسبتاً کوچک.
3. افزایش قدرت ماشین آلات و پیچیدگی کار آنها.
4. تقسیم زیاد کار که هر کارگر با آموزشی اندک فقط از عهده بخشی اندک از فرایند تولید بر می آید و تصوری از مجموع این فرایند ندارد و از نظر روانی باعث خستگی، بی حوصلگی، افزایش اشتباهات و در نتیجه ایجاد حادثه می شود.

13
تاریخچه ایمنی، حفاظت و بهداشت کار
علل عمده افزایش سوانح و حوادث ناشی از کار در محیط های صنعتی بعد از انقلاب صنعتی (ادامه):
5. فقدان آموزش کافی برای کار با ماشین آلات و شیوه های پیش گیری و مقابله با سوانح و حوادث
6. عدم تطابق دانش و توانایی های جسمی و روانی انسان
توجه بیش از حد به افزایش سطح تولید به جای توجه به حفظ ایمنی انسانها.
7. تمرکز ماشین آلات زیاد در محیط های محدود و ایجاد سر و صدای زیاد
8. عدم سرمایه گذاری در سیستمهای حفاظتی و برنامه های مربوط

14
آشنایی با سازمان بین المللی کار
بهبود شرایط کار و استقرار عدالت اجتماعی در سطح بین المللی، در طول سالیان دراز دلمشغولی بسیاری از افراد بوده است. رابرت آون انگلیسی در سال 1818 پیشنهاد نمود که مسائل مربوط به کار " در کمیسیون کار" در سطح بین المللی بررسی شود. اما اولین گامی که در این زمینه برداشته شد کنفرانس بین المللی در سال 1890 با حضور 14 کشور در برلین بود که نتیجه آن توصیه هایی در زمینه شرایط کار در معادن و تجدید کار اطفال و زنان و تعطیل هفتگی بود. در سال 1900 جامعه بین المللی حمایت قانونی از کارگران تشکیل شد.

15
آشنایی با سازمان بین المللی کار
سرانجام در سال 1919 سازمان بین المللی کار در پایان جنگ جهانی اول بموجب ماده 13 قرارداد صلح ورسای برای حمایت از حقوق کارگران، ایجاد شرایط مساعد کار و امکانات کافی برای اشتغال و سطح زندگی مناسب برای کارگران سراسر دنیا تاسیس شد و هدف از تاسیس آن استقرار عدالت اجتماعی، آزادی و امنیت اقتصادی و ایجاد فرصت های مساوی برای آحاد ملتها بوده است. در بدو تاسیس 45 کشور به عضویت این سازمان در آمدند و در حال حاضر 174 کشور عضو این سازمانند.
این سازمان سه جانبه است یعنی اعضایی از کارگران، کارفرمایان و دولتها در آن عضویت دارند.

16
آشنایی با سازمان بین المللی کار
وظایف سازمان بین المللی کار برابر نتایج کنفرانس 1944 فیلادلفیا تبیین گردید و در زمینه محیط و شرایط کار وظایف زیر را بر عهده دارد.
بهبود امور حفاظت و بهداشت در محیط کار به جلوگیری از امراض و حوادث ناشی از کار و کنترل خطرهای محیط.
ایجاد و تقویت موسسات تخصصی مانند موسسه ملی کار، آزمایشگاههای بهداشت صنعتی، مراکز بهداشت و حفاظت کار و بخش های آموزش حفاظت

17
آشنایی با سازمان بین المللی کار
رسیدگی به مسائل مربوط به زمان کار (حداکثر کار قانونی، اضافه کاری، نوبت کاری و شب کاری) و مسائل پزشکی، اقتصادی و اجتماعی آنها.
کمک به گزینش تکنولوژی مناسب به عنوان وسیله ای جهت بهبود و حفاظت شرایط و محیط کار.
کمک به سازمانهای محلی حفاظتی و بهداشت کار و مراکز تحقیقات و انجمن های کارفرمایی و سندیکاهای کشورهای مختلف.

18
آشنایی با سازمان بین المللی کار
کنفرانس بین المللی کار سالیانه یکبار تشکیل می شود و از هر کشور 4 نماینده (دو نماینده دولت، دو نماینده از کارگران و کارفرمایان) شرکت می نمایند. استانداردهای بین المللی کار و اهداف کلی سازمان، بودجه و برنامه کار سازمان در این کنفرانس تعیین می شود هیات مدیره هدایت امور سازمان بین المللی کار را عهده دار است و مرکب از 28 نماینده دولت و 28 نماینده کارگر و کارفرما می باشد. دفتر بین المللی کار که محل آن در ژنو است دبیرخانه سازمان محسوب می شود و مرکزیت انتشارات و تحقیقات را عهده دار است. زیر نظر این دفتر بیش از سه هزار نفر در نقاط مختلف جهان کار می کنند.

19
آشنایی با سازمان بین المللی کار
در سال 1946، سازمان بین المللی کار جزء سازمانهای اختصاصی سازمان ملل شد و در سال 1969 نیز جایزه نوبل صلح را دریافت نمود. ایران از سال 1919 عضو آنست.

20
تعریف حادثه ناشی از کار
الف: تعریف کار
کار مجموعه اعمالی است که انسان به کمک مغز، دست، ابزار و ماشین برای استفاده عملی از ماده روی آن انجام می دهد.
ب: تعریف حادثه :
حادثه عبارتست از رویدادی که بطور تصادفی و بنا به عللی ناشناخته و غیرقابل پیشگیری رخ می دهد.
حادثه واقعه ای غیر منتظره یا پیش بینی نشده که می تواند در تمام موقعیتهای زندگی رخ دهد.
حادثه عبارتست از رویدادی کنترل نشده، غیرعمدی و پیش بینی نشده که بدون برنامه قبلی رخ می دهد و سبب وقوع صدمه یا آسیب می شود.

21
تعریف حادثه ناشی از کار
حادثه ناشی از کار عبارتست از رویدادی غیر منتظره که در هنگام کار روی می دهد و جریان عادی کار را متوقف می سازد. حادثه ممکن است دارای پیامدهای جسمی و روانی برای کارکنان و خسارات اقتصادی برای سازمان باشد.
دریک مفهوم وسیع حوادث ناشی از کار کلیه حوادثی را که در ضمن کار و نیز در حین رفت و آمد به محل کار به وقوع می پیوندد در برمی گیرد و برای اینکه حادثه ناشی از کار تلقی شود باید هم در حین انجام وظیفه رخ دهد و هم به سبب انجام وظیفه رخ دهد.

22
حوادث ناشی از کار
انواع حادثه
حوادثی که مستقیماً سبب آسیب دیدگی می شود در کنفرانس جهانی 1962 بشرح زیر احصاء شده است:
1- سقوط اشخاص
2- سقوط اشیاء
3- راه یافتن و تصادم یا اشیاء
4- گیرکردن و قرارگرفتن بین اشیاء

23
حوادث ناشی از کار
انواع حادثه
حوادثی که مستقیماً سبب آسیب دیدگی می شود در کنفرانس جهانی 1962 بشرح زیر احصاء شده است (ادامه):
5- کارهای سنگین و تلاش بیش از حد
6- برخورد یا ارتباط با حوادث غیر متعارف
7- برق گرفتگی
8- برخورد یا ارتباط با مواد یا پرتوهای زیان آور
9- سایر انواع حوادث

24
حوادث ناشی از کار
اهمیت حوادث ناشی از کار:
1- از نظر انسانی : شخص کارگر و خانواده وی را تحت تاثیر قرار می دهد.
2- از نظر اجتماعی : سوانحی که باعث از کارافتادگی می شود، باعث تزلزل در وضع اجتماعی جامعه می شود.
3- از نظر اقتصادی : شامل هزینه های مستقیم و غیر مستقیم.

25
علل و عوامل دخیل در حوادث ناشی از کار

علل مستقیم
علل غیر مستقیم

26
علل و عوامل دخیل در حوادث ناشی از کار
علل مستقیم :
انجام غیر صحیح کار مانند سرعت غیر مجاز، تجهیزات ناقص
سهل انگاری و قصور مانند قصور مدیریت در ایجاد وضعیت امن، سهل انگاری در آگاه سازی و نصب علائم هشداردهنده و استفاده نکردن از وسایل حفاظتی

27
علل و عوامل دخیل در حوادث ناشی از کار
علل غیر مستقیم : (عامل حوادث نیستند اما تعداد آن را افزایش می دهند.)
این علل می تواند شامل عوامل شخصی باشد مانند کمبود دانش و مهارت یا فقدان انگیزه یا ناتوانی های جسمی و فکری یا ناشی از عوامل دیگر نظیر مدیریت، طراحی نامناسب محیط کار نامناسب یا روش های غیر ایمن باشد.

28
علل و عوامل دخیل در حوادث ناشی از کار
تقسیم بندی علل بروز حوادث به علل رفتاری و محیطی :
علل رفتاری : به شخص و قصور وی مربوط می شود.
علل محیطی : به عوامل درگیر (غیر از شخص آسیب دیده) مربوط می شود.

29
تقسیم بندی علل بروز حوادث
علل جسمانی مانند ضعف بینایی، حواس پرتی، صرع، کندی کنشهای مغزی و ….
علل روانی مانند ساختار شخصیتی، نحوه ادراک، ماهیت و خلق وخوی کارکنان، فشارهای روانی، عدم رضایت شغلی و ….
علل اقتصادی مانند طفره رفتن از سرمایه گذاری در امور حفاظتی بدلایل اقتصادی، عدم توجه به نقائص فنی دستگاهها
علل فرهنگی و اجتماعی مانند ضعف فرهنگ ایمنی،
عادات فرهنگی و اجتماعی، تقدیرگرایی

30
تقسیم بندی علل بروز حوادث
علل محیطی شامل :
شیمیایی
فیزیکی مانند عدم استقرار صحیح دستگاهها، عدم رضایت حد سروصدا، گرما، نور و ….
بیولوژیکی مانند حساسیت ها، میکروب ها و …
ارگونومی مانند طراحی نامناسب محیط کار که از راحتی و آسودگی می کاهد و سلامت کارکنان را بخطر می اندازد.
ارگونومی خرد ترسیم کننده رابطه تنگاتنگ انسان و ماشین
و ارگونومی کلان ترسیم کننده رابطه انسان و نظام
مدیریت و سازمان و فناوری می باشد.

31
تعریف حادثه ناشی از کار
سازمان تامین اجتماعی حادثه حین انجام وظیفه را در یکی از حالات زیر می داند:
الف: در کارگاه یا موسسات وابسته و محوطه آن مشغول خدمت باشد.
ب: بدستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مامور انجام وظیفه باشد. این ماموریت باید در ارتباط با کارگاه و وظایف قانونی وی و مقررات و عرف کار منطبق باشد.
ج: حوادثی که هنگام رفت وآمد از منزل به کارگاه و بالعکس رخ می دهد مشروط بر آنکه در اوقات متعارف کار رخ دهد.

32
تعریف حادثه ناشی از کار
د: حوادثی که در اوقات مراجعه به درمانگاه رخ می دهد مشروط بر آنکه مبدا حرکت کارگاه بوده و در زمان و مسیر متعارف رخ دهد.
ه: حوادث مربوط به نجات سایرین و مساعدت به آنان که در ارتباط با کارگاه رخ می دهد.
برای احراز اینکه حادثه به سبب انجام وظیفه رخ می دهد باید بین حادثه و انجام وظیفه رابطه وجود داشته باشد.

33
نظریه های مرتبط با حادثه
نظریه تعهد ایمنی کالا (Product liability)
تا حدود یکصدسال قبل نظریه رومی خرید به مسئولیت مشتری(caveat emptor) نظریه حاکم بر تجارت بود که بر اساس آن مسئولیت خوبی و بدی کالا بعهده خریدار است و حوادث ناشی از بکارگیری کالاهای غیرایمن و خطرناک بعهده فروشنده نخواهد بود. اما در حال حاضر نظریه تعهد ایمنی کالا یا "بدهی محصول" مطرح می باشد که بر اساس آن تولیدکننده یا فروشنده در مورد بدی یا مخاطرات کالا مسئولیت
دارد.

34
نظریه های مرتبط با حادثه
نظریه مسامحه(negligence)
بر طبق این نظریه هر یک از طرفین کار مسئولیت خساراتی را که بر اثر اهمال کاری وی به طرف دیگر وارد می شود بر عهده دارد. بنابراین باید مسامحه و غفلت احراز شود و این امر علت اصلی بروز حادثه محسوب شود و سایر عوامل در حادثه دخیل نباشند. بنابراین در هر حادثه هر طرف ممکن است سهمی داشته باشد.

35
نظریه های مرتبط با حادثه
نظریه حادثه پذیری
برخی بر این باورند که احتمال بروز حوادث برای عده ای از کارکنان بیش از دیگران است. این افراد را حادثه پذیر و مستعد حادثه می نامند. ویژگی این افراد باید شناسایی شود و افراد حائز این ویژگی ها باید از مشاغل پرخطر دور باشند.

36
نظریه های مرتبط با حادثه
نظریه درخت حادثه
هر حادثه معلول رویدادی اولیه است. به کمک تنظیم درخت حادثه می توان ریشه و علت اصلی بروز حادثه را تعیین نمود. درخت حادثه روشی منطقی برای تعیین پیامدهای مختلف احتمالی حادثه ای است که حادثه اولیه نامیده می شود. بدین ترتیب علل ابتدایی و پیامدهای آنها دنبال می شود و مسبب اصلی بروز حادثه تعیین می گردد.

37
مدلهای مرتبط با حوادث
مدلهایی هستند که برای بررسی حوادث و عوامل موثر در بروز آن پیشنهاد شده هر کدام به برخی عوامل توجه می کنند لذا صرفاً از مدلها بعنوان یک راهنمای کلی برای دستیابی به محیط ایمن کار استفاده می نماییم.

38
مدلهای مرتبط با حوادث
مدل هاینریش
Herbert Heinrich در سال 1928 با بررسی هفتادوپنج هزار حادثه صنعتی متوجه شد که 88% حوادث بر اثر اقدامات ناصحیح کارگران و 10% بدلیل شرایط غیرایمن کار رخ می دهد و 2درصداز حوادث اجتناب ناپذیر می باشند.
نظریه ای بنام نظریه دومینو وی وضع نموده است بدین ترتیب که مجموعه ای از شرایط و موقعیتهای مرتبط با یکدیگر موجب بروز حوادث می شوند و ارتباط این وضعیت ها با یکدیگر مانند آنست که چند ردیف دومینو به نحوی قرار داده شوند که با افتادن یکی از آنها کل ردیف فرو ریزد. بر اساس این نظریه اگر برای پیشگیری یک برنامه تنظیم شود که در توالی بروز حوادث تاثیر بگذارد و آنرا متوقف سازد می توان از آسیب ها و حوادث جلوگیری کرد. عوامل ایجاد حادثه به رغم وی، سوابق فرهنگی و محیط اجتماعی، قصور و کوتاهی خود فرد و عمل غیرایمن و مشکلات مکانیکی یا فیزیکی
می باشند که به بروز حادثه و سرانجام آسیب منجر می شود. بعضی
به جای محیط اجتماعی از عامل مدیریت (ساختار و نظارت) نام
برده اند.

39
مدلهای مرتبط با حوادث
مدل فیرنزFirenze
مدل فیرنز از مدلهای نظام ضد بررسی حوادث است و به مدل خطر پذیری تصمیم گیری مصروف است. به نظر وی هرچه اطلاعات ما در مورد خاطرات احتمالی بیشتر باشد تصمیمات مناسب تری را اتخاذ می نماییم.
به عقیده وی درتعامل انسان، ماشین و محیط، تصمیماتی بر اساس اطلاعات اتخاذ می گردد که پاره ای از آنها خطراتی را تولید می کند هر چه اطلاعات برای تصمیم گیری صحیح بیشتر باشد مخاطرات کمتری ایجاد می شود. گاهی در تصمیم گیری تحت تاثیر تنش واقع می شویم و تصمیمات ضعیفی را که مخاطرات در پی دارد اتخاذ می نماییم. تزریق اطلاعات ، بازخورد و آموزش عوامل مختلف از جمله کارگران بویژه در مورد پیامدهای احتمالی
حوادث، اتخاذ تصمیمات شایسته را ممکن می سازد.

40
خسارت های ناشی از حوادث کار
حوادث ناشی از کار خسارت ها و زیانهای جانی و مالی فراوانی بدنبال دارند که بطور مستقیم کارگر و کارفرما از آن متضرر می شوند و در مرحله بعد اقتصاد و صنعت از آن صدمه می بینند.
علل مستقیم آسیب ها و خسارات مستقیم
حوادث علل غیر مستقیم آسیب ها و خسارات غیرمستقیم

41
خسارت های ناشی از حوادث کار
خسارات ناشی از حوادث کار را می توان به دو دسته قابل سنجش و آشکار و غیر قابل سنجش و ناآشکار و نامرئی تقسیم بندی نمود.
خسارات قابل سنجش شامل همه هزینه هایی که برای جبران خسارت پرداخت می شود مانند هزینه های درمان، تعمیرات، حقوق ایام بیکاری و مستمری بازماندگان.
خسارات غیر قابل سنجش شامل همه هزینه هایی که آثار آنها در درازمدت ظاهر می شود و مقدار آنها قابل برآورد کمی نیست مانند ناراحتیها و تالمات روحی فرد حادثه دیده و نزدیکان، هزینه های
فرصت، هزینه های تجدید آموزش و نظایر آن

42
خسارت های ناشی از حوادث کار
غرامت های پرداختی به حادثه دیدگان از طریق نظام بیمه ای عبارتند از:
بخش بلند مدت که ماهیت استمراری دارد نظیر مستمری ازکارافتادگی کلی یا جزئی و مستمری بازماندگان
بخش کوتاه مدت که بر مبنای میزان و عمق و شدت معلولیت در مقطع زمانی محدودی پرداخت می شود
غرامت درمان که مجموع هرینه هایی است که برای بهبود و درمان پرداخت می شود مانند هزینه خدمات درمانی هزینه های سفر بیمار و همراه و جلسات پزشکی و …
هزینه های اداری و متفرقه
جمع هزینه های حوادث ناشی از کار سازمان تامین اجتماعی
در سال 80 حدود 17 میلیارد تومان بوده که نسبت به ده سال
قبل ده برابر شده است که البته صرفاً شامل هزینه های
قابل سنجش می باشد.

43
احتراق (ایجاد آتش):
احتراق عبارتست از ترکیب سریع اکسیژن با مواد سوختنی است. در اثر حوادث ماده سوختنی بصورت بخار یا گاز درمی آید و شعله آشکار می گردد. شعله در اثر سوختن گاز است.
ترکیب اکسیژن با ماده در مجاورت حرارت بعنوان میانجی در یک فعل و انفعال زنجیره ای به تولید آتش منجر می شود. سه وجه، حرارت، هوا و سوخت، مثلث حریق نامیده می شود.
نتیجه این سه عامل، گرمای زیاد، دودهای تند و غلیظ و گازهای مسموم کننده است.

44
ایمنی و حفاظت در مقابل آتش سوزی
آتش سوزی از خطرناک ترین حوادث صنعتی است. مطالعه نشان می دهد حدود 75 تا 80 درصد آتش سوزی ها قابل پیشگیری و پیش بینی است. آشنایی با خاموش کننده ها و طرز نگهداری و استفاده آنها اهمیت زیادی دارد.

45
اکسیژن حریق معمولاً از هوای اطراف تامین می شود. گاهی نیز اکسیژن از نشت لوله یا سیلندر اکسیژن آزاد می شود که باعث شدت حریق می گردد. بعضی مواد در اثر سوختن تولید اکسیژن می نماید مانند پروکسیدها) (H2O2و نیترات ها.
گرما یا ایجاد جرقه نیز از عوامل بوجود آوردن آتش است. جرقه از طریق تماس آب با تجهیزات الکتریکی اعمار بار اضافی در وسایل الکتریکی و الکتریسته ساکن بوجود می آید. در جوشکاری، سنگ زنی، برش کاری و نظایر آن نیز بطریق غیرالکتریکی تولید جرقه می نمایند.

46
طبقه بندی آتش:
1. نوع اول (A) شامل سوختن هر ماده ای که پس از سوختن از خود خاکستر بجا می گذارد مانند مقوا، کاغذ، لباس چوب. برای خاموش کردن این نوع آتش از آب استفاده می شود و منبع آتش را هدف می گیرد.
2. نوع دوم (B) شامل تمام مواد قابل اشتعال می باشد که از خود خاکستر بجا نمی گذارد مانند مواد نفتی، روغن های صنعتی و رنگ ها. برای خاموش کردن این نوع آتش از خاموش کننده هایی مادی کف نظیر 2Co یا پودر خشک استفاده می شود تا اکسیژن از دسترس آتش دور گردد. استفاده از آب برای خاموش کردن این نوع آتش به توسعه آن کمک می کند.

47
3. نوع سوم (C ) : این نوع آتش از سوختن گازهای قابل اشتعال با موادی که بسرعت به گاز تبدیل می شوند بوجود می آید. مثل پرویان مایع که بسرعت تبدیل به گاز قابل اشتغال می شود. خاموش کننده هایی مانند پودر خشک، هالوژن ها کف و دی اکسیدکربن برای مقابله با این نوع حریق استفاده می شوند.
4. نوع چهارم (D) : حریق ناشی از سوختن برخی فلزات قابل اشتعال نظیر منیزیم، پتاسیم و آلومینیم برای خاموش کردن این نوع حریق از پودرهای خاص باید استفاده نمود و در صورت دسترس نبودن امکانات کافی از شن و ماسه استفاده نمود. باید توجه نمود که پودرهای اطفا را بایستی به آرامی روی مواد محرق ریخت و مراقب نور شدید ناشی از سوختن این فلزات بود.

48
5. حریق دسته E: این دسته شامل حریق های الکتریکی می باشد که در اثر استفاده نابجا از یک وسیله الکتریکی و نگهداری نادرست تجهیزات برقی استفاده می شود. استفاده از فیوز در کاهش این نوع حریق بسیار موثر است. برای اطفاء باید ابتدا برق را قطع نمود و تا آن هنگام لااقل یک متر با برق فاصله داشت. هنگام اطفاء امکان تولید گاز سمی وجود دارد لذا از ماسک استفاده می شود. 2Co بهترین ماده برای خاموش کردن است و استفاده از آب بسیار نامناسب است.

49
چند نکته در باب خاموش کننده ها:
همانطور که اشاره شد خاموش کننده های محتوی آب برای اطفاء حریق نوع A بکار می رود در حالیکه خاموش کننده های محتوی کف که از هوا سنگین تر و از مایعات قابل اشتعال سبک تر است روی این مایعات شناور می شود و ارتباط آنها را با اکسیژن هوا قطع می کند.
خاموش کننده های محتوی پودر عموما شامل پودر بیکربنات سدیم یا پتاسیم می باشد که با گاز Co2 یا N2 تحت فشار است. در اطفاء حریق تجهیزات الکتریکی بهتر است از Co2 استفاده شود

50
استفاده از خاموش کننده های محتوی هالوژن که از استخلاف یک هالوژن نظیر کلر، برم و یا ید در C2A6یا CH4 بوجود آمده در حریق های نوع A,B,C باید با توجه به این نکته صورت گیرد که بخصوص با پاشیدن روی فلزات داغ، تولید گازهای سمی می کند لذا در فضای محدود خطرناک می باشد این مواد چون دی الکتریک نمی باشند پس از مصرف در دستگاه های الکتریکی اثر ایجاد نمی نمایند.
براساس استاندارد BS خاموش کننده های محتوی آب به رنگ قرمز، حاوی کف به رنگ کرم، محتوی Co2 به رنگ سیاه و محتور پودر به رنگ آبی کوتداری شده است.

51
عوامل ایجاد آتش سوزی
بی دقتی در ایجاد جرقه
بی دقتی در رها کردن آتش
عدم کنترل تجهیزات ایجاد کننده جرقه، شعله یا گرما (عملیات برش، جوشکاری و …)
وسایل گرم کننده نامناسب
آتش سیگار
ذخیره نامناسب مواد و نگهداری نامناسب مواد قاب اشتعال مانند رنگ، تینر، گازهای فشرده اصولاً توجه به ایمنی انبارها، آموزش ذینفعان و وجود سیستم های اطفا و اعلام اهمیت زیادی دارد.
عدم دفع زباله
نگهداری ضعیف ماشین آلات (عدم روغن کاری، اعمال بار اضافی، ایجاد اصطلاک و …)
سیستم الکتریکی و روشنایی غیر ایمنی

52
خطرات خاموش کننده ها
خطرات ِCo2: اگر چه سمی نیست اما تنفس آن در محیط بسته مشکلات تنفسی ایجاد می کند و گاه گیجی، بیهوشی و حتی مرگ را بدنبال دارد.
خطرات پودر خشک: سمی نیست اما اگر بمدت زیاد تنفس شود ایجاد سوزش و تحریک می کند. در فضای بسته نیز کاهش دید و گیجی را باعث می شود. پودر منو آمونیوم فسفات در صورتیکه با کمی آب مخلوط شود خوردگی در فلزات را سبب می شود.
خطرات هالوژن ها: همانطور که اشاره شد مواد حاصل از تجزیه خاموش کننده های هالوژن دار سمی بوده و لذا ورود به محل حریق حتی پس از اطفاء باید با احتیاط صورت گیرد.
خطرات خاموش کننده های تحت فشار: خاموش کننده هایی که در هنگام استفاده ایجاد فشار می کنند انفجار و ترکیدگی است که باید در لحظه شروع استفاده، آنرا روی زمین قرار داده و فاصله مناسبی از آن داشت

53
حریق های الکتریکی
اصولا الکتریسته قابلیت ایجاد دوخطر آتش سوزی و شوک الکتریکی را دارد. قوس الکتریکی و جرقه در محل هایی که گرد و غبار و بخارات قابل اشتغال وجود دارد آتش سوزی در پی دارد. اضافه بر آن عبور بار الکتریکی زیاد از سیم هایی که مقاومت زیاد و پوشش نا مناسب دارند به از بین رفتن پوشش آنها و آتش سوزی منجر می شود. آتش سوزی های الکتریکی عموما ناشی از آتش سوزی ناشی از دستگاه های فرسوده، استفاده نادرست و خارج از استاندارداز دستگاه های الکتریکی، نصب ناقص دستگاه ها، رویدادهای تصادفی ناشی از بی توجهی های انسانی می باشد.

54
وسایل و لوازم اطفاء حریق
بطور کلی در استفاده از خاموش کننده ها این نکات باید رعایت شود:
متناسب با وضعیت محل و به میزان کافی استفاده شود.
به افراد آموزش کافی داده شود.
مرتباً بازرسی و تایید شود.
در مکان مناسب و ثابت قرار داده شود.

55
هشدار دهنده ها
هشدار دهنده ها (detectors) وسایلی هستند که با نصب در محل وقوع آتش سوزی را اعلام می دارند. آنها یک مدار الکتریکی را بر حسب نوع حساسیت باز یا بسته می نمایند و سیستم هشدار دهنده بکار می افتد. گاهی سیستم های هشداردهنده به طور اتوماتیک به سیستم اطفاء حریق نیز وصل می باشد.
هشدار دهنده ها دارای انواع حرارتی، دودی و شعله ای می باشند.

56
روشهای پیشگیری از آتش سوزی یا مقابله با آن
پیش بینی در ساختمان و تاسیسات از قبیل رعایت ضوابط مربوط، استفاده از لوازم ایمنی، پیش بینی سیستم های خروج ( درب ها، پله ها و روشنایی های اضطراری )، تهویه و …
نصب سیستم های هشدار دهنده و اطفاء حریق در محلهای مناسب
تهیه وسایل مناسب اطفاء حریق.
رعایت نکات ایمنی شامل جدا کردن مواد آتش زا و شیمیایی، تابلوها و علائم کافی، آموزش های عمومی و خاص.
انجام تمرینات دوره ای و بازرسی های مرتب
امکان اعلام بموقع

57
انفجار
انفجار به مفهوم اشتعال یکباره است که در آن انرژی های آزاد شده خیلی سریع و ناگهانی با سرعت و در حداقل زمان ممکن خارج می شود. هر ماده شیمیایی که بر اثر یک محرک خارجی ( ضربه، حرارت، الکتریسیته و غیره) تغییر شکل ناگهانی دهد و از حالت جامد یا مایع بصورت گاز تبدیل شود ماده منفجره نام دارد. از جمله استیلن، nبوتیلن، اکسید کربن اتر، هیدروژن سولفوره، متانول یا غبارهای آلی شامل نشاسته، چوب پنبه یا گردهای فلزی شامل گرد آلومینیوم یا منیزیم می تواند ماده منفجره محسوب شود.
برای جلوگیری از انفجار باید از تراکم این گازها، بخارها و گردها کاست و درجه حرارت نیز در دمایی پایین تر از حد انفجار
نگه داشته شود. بدین ترتیب تهویه اهمیت زیادی دارد.

58
گروههای اطفاء حریق

این گروهها عندالاقتضاء می توانند شامل گروه تامین، گروه پزشکی، گروه تخلیه و گروه آتش نشانی باشد.

59
ایمنی و حفاظت در مقابل برق
جریان برق یک روش بسیار مناسب و ایمن برای انتقال انرژی می باشد اما تماس انسان، حیوانات و تجهیزات باعث انتقال انرژی به آنان و احتمال آسیب شدید و حتی مرگ می شود. خطرات برق شامل موارد زیر ممکن است باشد:
شوک الکتریکی
سوختگی ناشی از برق
آتش سوزی و انفجار ناشی از برق
خطر قوس الکتریکی
خطر ناشی از تجهیزات قابل حمل
خطرات ثانویه ناشی از برق

60
شوک الکتریکی و سوختگی
شوک الکتریکی باعث ایجاد درد و در موارد شدید باعث سوختگی می شود. اختلاف پتانسیل، شدت جریان مقاومت بافت، نوع جریان مدت تماس و مسیر عبور جریان در میزان شوک و سوختگی موثر است. در ولتاژهای بالا فاصله کمتر از 18 متر باعث ایجاد قوس الکتریکی می شود و امدادگر را نیز دچار سانحه می کند.

61
آتش سوزی و انفجار ناشی از برق
بیش از 25٪ حریق ها ناشی ازنقصان در یک وسیله برقی یا سیم کشی تجهیزات برقی می باشد. مهمترین دلایل این حریق ها، اتصال کوتاه برق ، گرم شدن کابل ها و تجهیزات، جرقه در محیط حاوی گاز و بخار قابل احتراق ، عایق کابل ها، نشت آب و خم کردن و پیچیدن کابل ها رخ دهد.
جعبه های تقسیم و تابلوها مهمترین نواحی خطر می باشد. گاه گرد و غبار در این محل ها به تخریب عایق ها و ایجاد اتصال منجر می شود. استفاده زیاد از پریزها ـ اثر درخت کریسمس ـ نیز باعث ایجاد مشکلات اضافه بار می شود.

62
قوس الکتریکی (Electric)
قوس الکتریکی برای شخصی که در مجاورت خطوط نیرو با ولتاژ زیاد قرار دارد باعث شوک، کوری موقت در اثر سوختگی مردمک چشم و خطرات ثانویه می گردد.
الکتریسیته ساکن
تولید الکتریسیته ساکن در اثر اصطکاک بین دو ماده عایق و یا القاء الکتریسیته بوسیله یک میدان الکتریکی در یک نارسانا ایجاد می شود. تخلیه بار الکتریسیته ساکن گاهی می تواند باعث شوک الکتریکی و اشتغال شد بویژه در مجاورت گرد و غبار و پودرهای سوختی نظیر گرد آرد امکان احتراق وجود دارد.
رعد و برق نیز یک منبع الکتریسیته ساکن می باشد و جریانی که از آن تولید می شود تا 3000 آمپر می رسد و اختلاف پتانسیل بین ابر و زمین تا 100 میلیون ولت می رسد.

63
وسایل الکتریکی قابل حمل
25٪ حوادث برقی در این وسایل رخ داده که عمدتاً از نوع شوک الکتریکی بوده است که غالباً مربوط به کابل های این وسایل می باشد. در این حالت در صورتی که ولتاژ برق بیش از 50 ولت باشد احتمال آسیب جدی وجود دارد رطوبت و وجود گازهای قابل اشتعال در محیط مخاطرات بیشتری ایجاد می کند.
بخصوص کار با وسایل برقی خطرات دیگری مانند بریدگی، برخورد، صدا، ارتعاش و پرتاب از ارتفاع دارد.

64
کنترل خطرات بالقوه الکترسیته
علاوه بر آموزش مخاطرات برق و چگونگی کمک های اولیه برای مصدومین، موارد زیر می بایستی مورد توجه قرار گیرد:

انتخاب تجهیزات برقی مناسب
استفاده از سیستم های حفاظتی
بازرسی و نگهداری از تجهیزات برقی

65
انتخاب تجهیزات برقی
با توجه به شرایط محیط کار (قابلیت اشتعال، انفجار، رطوبت هوا، دمای بالا یا پایین صدمات ناشی از حیوانات، گیاهان و گردوغبار) باید انتخاب تجهیزات انجام شود. نصب تجهیزات نیز باید با اتصال زمینی مناسب صورت گیرد و سیستم های جایگزینی تامین برق باید پیش بینی شود. انتقال برق کابل ها، پریزها و سایر تاسیسات باید از نظر ایمنی مورد توجه قرار گیرد.

66
سیستم های حفاظتی
اتصال بدنه به زمین
فیوز
عایق سازی
رعایت استاندارد در دوری از قسمت های برق دار

67
کمکهای اولیه هنگام برق گرفتگی
جریان یک میلی آمپر، کاملاً بی خطر است. با افزایش جریان بتدریج سوزش، گرما و درد احساس می شود. در جریان 10 میلی آمپر، ماهیچه ها در حالت انقباض باقی می ماند. در جریان 20 تا 40 میلی آمپر ماهیچه سینه در حال انقباض باقی می ماند و تنقس قطع می شود و خفگی و مرگ در چند دقیقه رخ می دهد. در صورت قطع جریان در 2 تا 3 دقیقه، تنفس به حال خود باز می گردد.

68
کمکهای اولیه هنگام برق گرفتگی
در جریان متناوب عبور یک میلی آمپر برای زمان نامحدود، 65 میلی آمپر برای یک ثانیه و 500 میلی آمپر برای 1/0 ثانیه بی خطر است و جریان مستقیم کمتر از جریان متناوب خطرناک است. مسیر پا به پا، کم خطر ترین و بازو به بازو و بازو به پا، پرخطرترین است.
افرادی که نارسایی قلبی، غدد، اختلال اعصاب، خستگی و اعتیاد دارند به شوک الکتریکی حساس تر و آسیب پذیرترند. به همین جهت آزمایشات پزشکی مرتب اشخاصی که با برق کار می کنند ضروری است.
جدا کردن شخص مصدوم از مسیر جریان برق اهمیت بسیار دارد. تنفس مصنوعی و ماساژ خارجی قلب (برای گردش خون در
بدن) از اقدامات ضروری است.

69
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار

این عوامل شامل جا و مکان و وسایل و تجهیزات، روشنایی، تهویه، صدا، ارتعاشات، فشار، و تشعشعات رادیواکتیو است که به ترتیب آنها را بررسی می کنیم.

70
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
1- جا و مکان و وسایل و تجهیزات
فضای مناسب کار برای کارکنان و امکان دسترسی آنان به وسایل و تجهیزات مورد نیاز اهمیت بسیاری دارد.
کوچکی محیط کار و فشردگی افراد، آثار سوء روانی دارد و سوانح ناگواری بوجود می آورد.
همانگونه که تجهیزات مورد نیاز باید در دسترس باشند، وجود وسایل اضافی و فرسوده نیز آزار دهنده و خطرناک است.
نیازهای شغلی کارکنان باید بخوبی شناسایی شود
و سرویس های عمومی، فنی، بهداشتی و غیره به میزان
کافی پیش بینی شود.

71
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
2- روشنایی
روشنایی کافی هم بعنوان یک عامل حفاظتی و هم برای افزایش بازدهی اهمیت دارد و به طراوت محیط کار می افزاید.
بطور کلی نور مناسب دارای محاسن زیر است :
جلوگیری از خستگی
کاهش اشتباهات
کاهش تعداد سوانح در محیط کار
بهبود روحیه کارکنان
بهبود کیفیت کار و افزایش بهره وری

72
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
تعریف نور: نور آن دسته از امواج الکترومغناطیس است که بین طول موج های 380 تا 780 میلی میکرون قرار دارد. واحد شدت نور Lux می باشد.
عوامل موثر در رویت اجسام
– اندازه اشیاء
رنگ اشیاء : هر چه رنگ اشیاء به سفید نزدیک تر باشد نور بیشتری انعکاس می دهند.
رنگ سفید 84%، کرم 70%، زرد60%، سبز روشن 54%، آبی روشن 45%، قرمز تند 14% و سیاه 1% انعکاس می دهند. هر چه تضاد نور بین رنگهای اجسام بیشتر باشد شناسایی آنها کنار یکدیگر آسانتر است.
– زاویه دید
میدان دید طبیعی انسان، 110از وضع عمودی شخص است
و برای رویت بقیه اشیاء خارج از این زاویه باید حرکات گردن و
دیگر اندامها صورت گیرد.

73
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
– فاصله اشیاء
– مدت رویت اجسام :
حداقل زمان دید که یک شیئی قابل رویت 7/ 0 ثانیه است اما حداقل زمان تشخیص 17/0 ثانیه است. بنابراین کارگران حرکت قسمتهای مختلف ماشین را با این تاخیر ملاحظه می کنند.
در رفت و آمد بین تاریکی و روشنایی زمانی برای تطبیق شرایط جدید تاریکی یا روشنایی نیاز می باشد.

74
(Contrast) تباین
تباین بین جسم و زمینه طبق تعریف برابر است با اختلاف نسبی درخشندگی جسم و زمینه.

L1 درخشندگی زمینه و L2 درخشندگی جسم است. 0 < C < l .
دید خوب زمانی رخ می دهد که تباین درخشندگی بین اجسام موجود در محیط زیاد می باشد.

75
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
منابع نور
نور می تواند منشاء طبیعی یا مصنوعی داشته باشد اگر چه نور طبیعی بهترین نور و دارای آثار بهداشتی نیز هست ولی بدلیل عدم امکان کنترل و مدیریت آن ناچار به استفاده از نور مصنوعی می باشیم.
نور مصنوعی ممکن است مستقیم، غیر مستقیم و یا نیمه مستقیم باشد.

76
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
میزان روشنایی لازم برای برخی مشاغل در جدولی زیر آمده است:

77
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
باید دقت نمود که اگر چه نور کافی برای محیط کار ضروری است اما نور اضافی نیز مضاری دارد. بویژه گاهی انجام کار با تولید نور اضافی همراه است نظیر کوره های یا تحمل تابش بیش از حد خورشید. همچنین امواج خارج از محدوده نور دیدنی نیز ضررهایی دارد که بترتیب به آن پرداخته می شود.

78
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
اشعه مادون قرمز:
امواج با طول موج 780 نانو متر تا یک میلی متر تشعشعات مادون قرمز نامیده می شود. این امواج اگر به حد کافی متراکم شود بوسیله پوست بصورت گرما احساس می شود. در مشاغلی نظیر صنایع شیشه، بلورسازی، ذوب فلزات و آهنگری ضرورت دارد که اشخاص به شیشه مذاب یا فلزات گداخته نگاه کنند که اشعه مادون قرمز از خود ساطع می نمایند که باعث افزایش درجه حرارت عدسی چشم و آب مروارید یا کاتاراکت می شود. استفاده از عینک های مخصوص در این مورد ضرورت دارد.

79
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
اشعه ماوراء بنفش:
طول موج اشعه فرابنفش از حدود 100 تا 400 نانومتر می باشد. تابش این اشعه بویژه برای کسانی که زیر نور مستقیم خورشید کار می کنند بخصوص در کنار دریا و ارتفاعات سبب کم شدن عرق، سوختگی و سرطانهای پوستی می شود. همچنین اشعه ماورا بنفش ناشی از جوشکاری (بخصوص جوش الکتریکی) سرخی چشم، ریزش اشک و خارش را ایجاد می نماید. استفاده از سایبان ها، پوشش مناسب، عینک های مخصوص و سپرهای حفاظتی حسب مورد توصیه می شود.

80
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
3- تهویه
تهویه در محیط کار عبارتست از کنترل کیفی هوا از نظر درجه حرارت، جریان هوا و تصفیه مواد مضر موجود در هوا.
درجه حرارت مناسب، در شرایط مختلف متفاوت است و با میزان رطوبت مربوط است. هرچه میزان رطوبت اضافه شود درجه حرارت کمتری قابل تحمل است. حداکثر رطوبت قابل تحمل، در شرایط معمول70% است و دمای محیط کار نیز نباید نوعاً از 21 درجه باشد. دمای کمتر از 5/15 درجه نیز باعث کاهش بازدهی می شود و خشکی هوا نیز باعث کم شدن مقاومت بدن در برابر بیماریهای ریوی می شود.
برای جلوگیری از آلودگی در محیط کار باید هوا جریان
داشته باشد و تراکم گازها یا تغییر رطوبت یا دما باید
کنترل شود.

81
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
تدابیر حفاظتی برای مخاطرات ناشی از دما
گرما ناشی از حوادث محیط کار و متابولیسم حاصل از انجام کار می باشد. کارگرانی که در محیط های گرم کار می کنند باید استعداد تحمل گرما را داشته باشند و همچنین به استراحت آنان بویژه هنگام تعریق زیاد، توجه شود. ممکن است با استفاده از حجابهایی مانند سطوح انعکاس دهنده صاف و صیقلی برای کارگران، پوشاندن منبع حرارت با جسم دافع یا جاذب حرارت استفاده از لباس مخصوص حفاظت از گرما یا لباس
خنک کننده گرما را کنترل نمود.

82
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
تدابیر حفاظتی برای مخاطرات ناشی از سرما
برای کار در محیط های سرد استفاده از لباسهای گرم، استراحت در محیط گرم، غذای گرم توصیه می شود و لازم است کسانی که قبلاً سرمازده شده اند یا به اختلالات عروق محیطی مبتلا هستند و معتادین به الکل و سیگار از کار در محیط سرد منع شوند. آموزش های مناسب نیز در این شرایط ضرورت دارد.

83
عوامل ناشی از گرما
عوارض حفیف شامل سوختگی پوست و جوش های گرمایی است
عوارض شدید شامل گرفتگی عضلانی مانند کرامپ گرمایی، گرمازدگی و ضعف گرمایی می باشد.
کرامپ گرمایی هنگامی رخ می دهد که کارگران در محیط های گرم کار های سخت انجام می دهند مانند کارگران معادن کوره های ذوب فلزات و شیشه سازی. گاهی قبل از شروع علائم بیماری نظیر دردهای شدید در ماهیچه های دست و بازو و سپس شکم و پا، آثاری نظیر سردرد و سرگیجه خفیف ملاحظه می شود.
علت اصلی این بیماری عرق زیاد و از دست دادن آب و
الکترولیت هایی نظیر سدیم می باشد. قرص نمک برای
درمان و پیشگیری توصیه می شود.

84
گرمازدگی
آغاز این بیماری ناگهانی بوده و دفعتاً بیمار بیهوش می شود و دمای بدن وی بالا می رود علت بیماری ناتوانی مرکز تنظیم حرارت در مغز بوده و برای درمان باید پوست را سریع خنک نمود و مرطوب نگاه داشت یا شخص را درآب سرد غوطه ور ساخت.

85
ضعف گرمایی
این بیماری با اظهار ناراحتی بیمار از ضعف، خستگی و سرگیجه شروع می شود و علائمی چون کار نامرتب دستگاه گوارش ملاحظه می شود دمای بدن بالا می رود و نبض تند می زند پوست مرطوب می شود و علت بیماری ضعف گردش خون در جبران مایعات از دست رفته می باشد. محرک های قبلی و عروقی و سرم نمکی برای درمان توصیه می شود.

86
روش های عمومی کنترل گرما در محیط کار

87
کنترل گرمای تابشی
دیگر روش های مقابله با آثار گرما، سازش با محیط گرم، رژیم کار و استراحت، معانیات پزشکی و تهیه و تامین آب و نمک می باشد.

88
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
4- صدا
پیشرفت و توسعه فناوری استفاده وسیع از ماشین آلات را باعث شده و در نتیجه، بشر در زندگی روزمره و شغلی خود با آشفتگی های ناخوشایند آکوستیکی روبرو شده است. مطالعات نشان می دهد که تراز شدت صدا در جوامع ارتباط مستقیم با میزان جمعیت دارد در نتیجه در جوامع صنعتی و شهری مردم و نیروی کار بیشتر در معرض این پدیده قرار دارند.

89
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
صوت یک انرژی مکانیکی است که توسط مکانیسم شنوایی قابل تشخیص است. طیف 20 تا 20000 هرتز امواج صوتی، را طیف شنوایی می گویند فرکانسهای کمتر از آنرا مادون صوت و بیش از این طیف را ماوراء صوت یا فراصوت می نامند فرکانس های گفتگوی روزانه حدود 500 تا 4000 هرتز می باشد.
صدا در انسان آثار مختلف و متعددی دارد بطوریکه از اثر روی اندام بینایی (کاهش عکس العمل به نور) سیستم تعادلی (گیجی، تهوع)، اثرات عصبی و گوارشی، روانی، فیزیولوژیک عمومی (ضربان قلب، فشارخون) تا ناراحتی های اجتماعی را در بر می گیرد.

90
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار

اشخاصی که در کارگاههای مختلف صنعتی مانند صنایع سنگین، موتورجت، چکشهای پنوماتیک (جک های باری و دژبر) ، مته های برقی پر سروصدا و ماشین های برش سروکار دارند و کارگرانی که به فلزکاری، صاف کاری، آهنگری، نجاری و غیره مشغولند در معرض ضایعات جبران ناپذیر گوش قرار دارند.
واحد شدت صوت بل می باشد که مقیاس دیگر آن دسی بل (dB) است.
dB =10-12 w/m2

91
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
سطوح صوت برخی از منابع تولید صدا در جدول زیر آمده است:

92
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
میزان حد مجاز تحمل سروصدا در روز به شرح زیر است:

93
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
اصولاً صداهای 35 تا 55 دسی بل طبیعی هستند و حد تحمل صدا طبق نظریه (Spieth) برای کار فکری 75 دسی بل و در کار غیر فکری 85 دسی بل است.

اثر سروصدا روی کارگران:
اثر روانی: عصبانیت، تحریک پذیری. مطالعه نشان می دهد که منازعات و اختلافات خانوادگی در کارگان که در محیطی پر سروصدا کار می کنند بیشتر است.

94
اثر روی شنوایی: تشخیص صدا و جهت صدا دشوار می شود
افت شنوایی: در این حالت فرکانس آستانه شنوایی افزایش می یابد که در ابتدا موقتی (Temporary Threshold shift ) و در صورت تکرار دائمی (Permanent Threshold shift Pts) خواهد بود. عواملی مانند سابقه کار، نژاد، تغذیه و بیماری نیز در این امر دخیل است. پاره ای از مسمومیت ها (اکسید کربن، جیوه، فسفر، سرب) و برخی داروها مانند استروپتومایسین (Streptomycin) نیز می تواند به افت شنوایی منجر شود

95
چگونگی فرایند شنوایی
صوت بصورت امواج مکانیکی و ارد گوش می شود و پرده گوش را تحریک می کند توسط مرکز شنوایی درک می شود و در گوش داخلی به امواج الکتریکی تبدیل می شود و به مغز می رود.

96
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار

97
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
ویژگی های فیزیولوژیک امواج صوتی
بلندی یا شدت صوت
ارتفاع یا فرکانس صوت : انسان فرکانس های بین 20 تا 20000 هرتز را می شنود و فرکانس صحبت روزمره بین 500 تا 000 4هرتز است.
طنین یا شکل ارتعاشات

امواج با فرکانس زیاد و بلند برای گوش دردناک هستند. بطوریکه در فرکانس های بالاتر از 4000 هرتز گوش بتدریج آسیب می بیند و دچار عارضه شنیدن صدای دائمی Tinnus می شود که روی اعصاب آثار ناگوار می گذارد.
صدای انفجار نیز ممکن است به پارگی پرده یا ایجاد خونریزی
داخل صماخ شود و گاهی گسیختگی زنجیره استخوانی را به وجود
آورد. آسیب دیدگی گوش داخلی غیر قابل بازگشت است.

98
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
آثار سروصدا
عوارض روانی وعصبی : این اثر به مشخصات فیزیکی (فرکانس، فشار و شدت صدا) دارد و بطور کلی سروصدای زیاد باعث کاهش تمرکز اعصاب و فعالیت های مغزی شده، روی سلسله اعصاب اثر می گذارد و علائمی نظیر سردرد، سرگیجه، ضعف عمومی، بی خوابی و عصبیت ظاهر می شود و تداوم آن عوارض روانی ایجاد می کند.
تداخل در ارتباطات
خستگی و کاهش راندمان کار
اثر فیزیولوژیک : شامل کاهش شنوایی (کری موقت یا
دائم) درد گوش، بالا رفتن فشارخون، زخم معده

99
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
قدرت شنوایی بر حسب شدت صوت

100
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
کاهش و کنترل سروصدا
می توان برای کاهش و کنترل سروصدا در کارگاههای صنعتی از روشهای تعویض وسایل کار، استفاده از ماشین های بدون سروصدا، استفاده از روش های معمول مانند روغنکاری، تعویض قطعات فرسوده استفاده از قطعات لاستیکی استفاده نمود. همچنین استفاده از گوشی ها و کلاههای مخصوص توصیه می شود.
بطور کلی برای حذف سروصداهای مزاحم می توان از روش جذب صدا (مانند وسایلی برای تخفیف ارتعاشات و جذب در سقف ها و دیوارها) و عایق کردن صدا (جدا کردن کانونهای صدا از بقیه محیط) و از بین بردن صدا در منبع (روغنکاری، اتوماتیک کردن بخشهای مختلف، سیستم ارتباطی مناسب برای جلوگیری از صحبت با صدای بلند، استفاده از کف پوش مناسب، بی صدا کردن حمل بار مثلاٌ
چرخ بجای اصطکاک) استفاده کرد.

101
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
5- ارتعاشات
وسایل و ابزارهای دارای ارتعاش (نظیر مته برقی، چکش بادی و غیره) به بافت های نرم دستها صدمه زده و در مفاصل دستها، بخصوص مچ و آرنج تولید درد می نماید. علاوه بر آن در اندامهای کارکنانی که با لوازم بادی و اره های زنجیری کار می کنند کیستها، حفره ها و تغییرات استئوپروز ( )پدید می آید. همچنین رنگ پریدگی انگشتان بر اثر ارتعاش ضایعه دیگری است.
برای ایمنی در قبال ارتعاشات حاصل از لرزش امواج صوتی جداکردن محل قسمتهای متحرک و دوار و مرتعش از سایر قسمتها، نصب ماشین ها و دستگاههای متحرک بر تکیه گاههای منعطف، نصب چرخهای لاستیکی زبر برخی دستگاهها، عدم استقرار افراد روی قسمتهای مرتعش، آموزش برای استفاده صحیح از
دستگاههای مرتعش و کاهش مدت کار روزانه یا منقطع کردن
مدت کار پیشنهاد می شود.

102
انرژی ارتعاشی از بیشتر تجهیزات و ماشین آلات به بدن افرادی که با آنها کار می کنند منتشر می شود. این انرژی مکانیکی آسایش را مختل می کند، بازده کار را کاهش می دهد و اعمال فیزیولوژیک بدن را دچار اختلال می کند. وسایل و ابزارهایی نظیر مته برقی و چکش بادی بیشترین صدمه را در بین وسایل تولید کننده ارتعاش به بدن و بویژه بافت های نرم در مفاصل دست ها، مچ و آرنج وارد نموده و تولید درد می نمایند. کیست ها، حفره ها و رنگ پریدگی انگشتان از جمله صدمات ارتعاشات می باشد.
ارتعاش در محیط کار

103
اصولاً ارتعاشات مکانیکی در محدوده 1 تا 2000 هرتز، متناظر با سرعت های دورانی 60 تا 120000 دور در دقیقه می باشد که حتی در محدوده 1تا 20 هرتز نیز برای شاغلین، زیان آور محسوب می شود و سبب برهم زدن اعمال طبیعی می گردد. بدن انسان معادل یک دستگاه ارتعاشی پیچیده است که در اثر بعضی از بسامدها به حال تشدید در می آید. نتیجه بسیاری از اثرات فیزیولوژیک ناشی از ارتعاشات در بدن به پدیده تشدید بستگی دارد. “مهندسی کنترل ارتعاش” در بدن امروزه پیشرفت زیادی کرده است. یکی از انواع بیماری ارتعاش بیماری حرکت می باشد که در دریا به دریاگرفتگی مشهور است. تکان های آهنگین یا نا منظم در موارد شدید با سردرد، سرگیجه، اختلال دستگاه گوارش و دیگر ناراحتی های عمومی همراه است.
ارتعاشات در بدن

104
وسایل و ابزارهای هوای فشرده و بادی که در ساختمان، معدن، سنگبری استفاده می شود انرژی ارتعاشی زیادی تولید می کند و به دست و بازوها منتقل می شود. آسیب در موج نرم، کاهش کلسیم در استخوان های کف دست، استئوآرتریتOsteoarthritis) ) مفاصل و آسیب های عروقی می تواند ناشی از این ارتعاش ها باشد. جذب انرژی ارتعاشی با بسامد 30 تا 300 هرتز توسط نسوج به پدیده سپید انگشتی (white finger) منجر می شود (ناشی از کم خونی موضعی انگشتان). درد، خارش، مور مور شدن و تورم از نتایج کار با این دستگاه هاست که در سرما تشدید می شود.
استانداردهایی که برای کنترل ارتعاشات بکار می رود مبتنی بر حفظ بازده کار، سلامت یا ایمنی (تعیین حداکثر گذاری) و حفظ راحتی و آسایش می باشد.
آثار ارتعاشات در دست و پا

105
با استفاده از فنربندی های مناسب، صندلی های روغنی و بادی صورت می گیرد.
میراکردن ارتعاش تمام بدن
میراکردن ارتعاش دست و بازو
شامل میرا کردن ابزار از درون، میرا کردن ارتعاش بین بدنه ابزار و دست کاربر هدایت ابزار از دور و کاهش زمان کار با دستگاه (روزانه براساس میزان ارتعاشات یا از طریق چرخش شغلی)

106
ارتعاشات وارده به بدن گاه با فرکانس تشدید بخش هایی از بدن نزدیک است و به وقوع پدیده رزونانس منجر می شود اثرات فیزیولوژیک و روانی ارتعاشات مکانیکی در این شرایط با تحریک گیرنده های مکانیکی بدن تشدید می شود و به جذب کل انرژی ارتعاشی منجر می گردد.
البته عوامل متعددی در این امر از جمله شکل ساختمان بدن فرد، وضعیتِ بافت، شدت نیروی ارتعاشی جهت و سطح اعمال ارتعاش، ماهیت و توزیع بارهای خارجی روی بدن در این پدیده دخیل است.
تشدید در بدن انسان

107
ارتعاشات در حیوانات گاهی به مرگ منتهی می شود در انسان ضایعات خونریزی در ریه، میوکارد قلب و ضایعات در مجاری روده ای و معده ای و ضایعات کلیه و مغز نیز پی آمد آن می تواند باشد.
در کار با تراکتور , وسائط نقلیه سنگین و هلیکوپتر ضایعات نخاعی نیز ملاحظه شده که توجه به فاکتورهای ارگونومی در کاهش آنها موثر است ارتعاشات با فرکانس پایین (کمتر از 2 هرتز) توسط و ستیبول گوش داخلی درک می شود.
تاثیرات ارتعاشات بر سیستم اعصاب محیطی و مرکزی، سیستم عروق محیطی، ماهیچه ها، استخوان ها و رباط های دست و بازو نیز ملاحظه شده است.
تشدید در بدن انسان (ادامه)

108
برای ایمنی در قبال ارتعاشات علاوه بر جداکردن قسمت های متحرک و مرتعش از دیگر بخش ها، نصب ماشین ها روی تکیه گاه های منعطف، نصب چرخ های لاستیکی زیر برخی از دستگاه ها، عدم استقرار افراد روی قسمت های مرتعش، آمرزش برای استفاده صحیح از دستگاه های مرتعش و همانطور که گفته شد کاهش کار روزانه یا انقطاع آن گاهی لازم است.
تشدید در بدن انسان (ادامه)

109
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
6- فشار
فشار هوا در مجاورت سطح آزاد دریا 76 سانتی متر جیوه است و مقدار نیرویی که بر هر سانتی متر مربع از سطح بدن وارد می شود 1033 گرم و بر تمام سطح بدن 17 تا 20 هزار کیلوگرم است. با توجه به تعادل بین فشار بیرون و مایعات و گازهای داخل بدن به راحتی این نیرو تحمل می شود. تغییر این فشار عوارضی بشرح زیر دارد :

110
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
عوارض و بیماریهای ناشی از کاهش فشارهوا
فشار در ارتفاع 5500 متری نصف و در ارتفاع 8000 متری ثلث و در ارتفاع 16000 متری عشر فشار یک جو است. با افزایش ارتفاع, فشار اکسیژن نیز به همین ترتیب کاهش می یابد. دما نیز 8/9 درجه سانتی گراد برای هر کیلومتر کاهش می یابد. در ارتفاعات مقدار اشعه ماوراء بنفش بیشتر است. چون انرژی بدن از اکسیداسیون مواد غذایی و ترکیب با اکسیژن تامین می شود کاهش اکسیژن کاهش انرژی را باعث می شود و جریان اکسیژن در بدن نیز کم می شود. همچنین با کاهش فشار گازهای محلول در مایعات بدن خارج می شود و عوارضی نظیر نفس تنگی، مورمورشدن اندامها، سوزش و خارش پوست، ناراحتی های گوارشی. اختلال گردش خون، اختلال در حس شنوایی و سیستم بینایی آشکار می شود. اگرچه بدن به تدریج و بعد از مدتی با تغییرات فشار تطابق
حاصل می کند. بدین ترتیب کار کردن مبتلایان به
اختلالات قلبی عروقی و فشارخون و ریوی در ارتفاعات
ممنوع می باشند.

111
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار
عوارض و بیماریهای ناشی از افزایش فشار
عمده محیط های کار همراه با افزایش فشار زیر سطح رودخانه ها و دریاها می باشد. به ازای هر ده متر عمق آب یک جو فشار افزوده می شود بطوریکه در عمق 40 متری، 4 جو فشار اضافه می شود.
تحت فشار زیاد گازها بتدریج در مایعات بدن حل می شوند. مثلاً در عمق چهل متری مقدار ازتی که در خون حل می شود پنج برابر شرایط معمول است. بازگشت سریع به سطح آب برای کسانی که زیر آب و در فشار زیاد کار می شکنند خطرناک است و این کار باید تدریجی صورت گیرد در غیر اینصورت عوارضی مثل دردهایی در سراسر بدن، درد اطراف مفاصل و استخوانها و عضلات، سرگیجه و تهوع و عدم تعادل در حرکت، ایجاد ملکولهای هوا در مغز که به سکته مغزی منجر می شود ممکن است تا 24 ساعت بعد آشکار شود.
محدودیت ساعات کار، معاینات پزشکی دوره ای، آموزش و حساسیت
نسبت به بیماری های مختلف کسانی که در فشار بالا کار می کنند
ضروری است.

112
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
تشعشعات یون ساز در این بخش مورد بررسی قرار می گیرند. این تشعشعات شامل تشعشعات الکترومغناطیسی مانند اشعه x و γ و تشعشعات اتمی نظیر اشعه x ، الکترون ها، پروتونها و نوترونها می باشد.
اجسام رادیواکتیو ایزوتوپهایی از یک عنصر می باشند که در حالت تعادل قرار ندارند و با جذب یا دفع یک یا چند نوکلئون و تشعشع انرژی اضافی، بحالت تعادل درمی آیند. عناصر رادیواکتیو ممکن است با شکسته شدن نیز به عناصری با حالت پایدارتر تبدیل شوند. اجسام رادیواکتیو سه نوع اشعه β، xو γ از خود منتشر می سازند.

113
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
امروزه خاصیت رادیواکتیویته را با ایجاد عدم تعادل در هسته های پایدارتر بطور مصنوعی نیز درست می کنند. منابع تولید اشعه رادیواکتیو می توانند طبیعی یا مصنوعی باشند. رادیواکتیویته طبیعی از تشعشعاتِ کیهانی و دیگر منابع طبیعی بوجود می آید که میزان و آثار سوء آنها، در مقایسه با مواد رادیواکتیو مصنوعی، ناشی از فعالیت های انسانی، ناچیز است.

114
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
واحدهای سنجش مواد پرتوزا :
کوری : کوری بیانگر تحولات و میزان کاهشی است که در یک ثانیه در مقدار معینی از رادیوایزوتوپ رخ می دهد و معادل فعالیت یک گرم رادیوم است.
گری : مقدار دز جذب شده که یک ژول انرژی را به یک کیلوگرم انتقال می دهد یک گری نامیده می شود.
مقدار معادل : از نظر کیفی, پرتوها روی بدن آثار بیولوژیک متفاوتی دارند یعنی یک مقدار مشخص از یک نوع پرتو ممکن است اثر
بیولوژیک کمتر یا بیشتری از یک نوع دیگر باشد. کمیتی
که این تفاوت را معلوم می کند دز معادل نام دارد.

115
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
DE = D * RBE
RBEرا ضریب تاثیر بیولوژیک می نامند. واحد دز معادل (DE)، رِم یا سیورت Sivert می باشد.

116
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو

117
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو

118
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو

119
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
شناخت پرتوها و ذرات یونساز:
1- ذره α : ذرات α دارای جرم زیاد می باشند. مسیر حرکتشان مستقیم
است.
انرژی خود را از دست می دهند و سرانجام با جذب دو الکترون به اتم هلیم تبدیل می شوند. ذرات با توجه به انرژی خود بین 2 تا 10 سانتی متر در هوا نفوذ می کنند. در آب و محیطهای جامد نفوذ کمتری دارند و بدین ترتیب با یک ورقه نازک فلزی و حتی صفحه کاغذ می توانند از حرکت آنها جلوگیری کرد.
ورود آنها از بیرون به بدن چندان خطرناک نیست اما اگر
از طریق استنشاق وارد بدن شوند بسیار خطرناکند.

120
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
2- ذره β : انرژی ذرات β که از هسته های رادیو اکتیو خارج می شوند متفاوت است و بدین دلیل برد آنها اختلاف دارد. قدرت نفوذ آنها زیاد است. مسیر آنها بدلیل انحراف های پی در پی مستقیم نمی باشد این ذرات در هنگام عبور به مرور انرژی خود را از دست می دهند و موجب یونیزه کردن اتمها می شوند. مثلاً پرتوی p 32 دربافت نرم حدود 7 میلی متر نفوذ می کند و انرژی خود را در صورت ورود به بدن در داخل بدن پراکنده می کند و صدمات زیادی می زند.

121
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
3- پرتو γ : این پرتو معمولاً از هسته اتم رادیواکتیو که به حالت پایدار می رود بدست می آید. قدرت یونیزاسیون اشعه γ ضعیف است ولی قدرت نفوذ آن بسیار زیاد است و بدلیل نفوذ در عمق بافت بدن خطرات زیادی دارد. پرتوهای β با صفحه آلومینیومی به ضخامت چند میلی متر متوقف می شوند در حالیکه برای جلوگیری از پرتوهای γ از بلوک های ضخیم سربی استفاده می شود.
4- پرتو X : این پرتوها دارای انرژی کافی برای یونسازی و تحریک اتمها و مولکولهای جسم جاذب می باشد و از طریق کاهش ناگهانی سرعت الکترونهای سریع یا خارج کردن یک الکترون از مدار اتم
بوسیله الکترون های سریع (که باعث جذب الکترون دیگر
در مدار مزبور و صدور فوتون می شود) تولید می گردد.

122
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
5- نوترون: پرتو نوترون فاقد بار الکتریکی است و به صورت نوترون های سریع و حرارتی ممکن است آثاری داشته باشد.

123
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
آثار تشعشات یونیزه
1- اثرات مستقیم
ایجاد وقفه در تقسیم سلول جهش ژنی شکست کروموزومی یا تغییر ساختمان و ترکیب کروموزوم های آسیب دیده مرگ سلولی
2- اثرات غیر مستقیم
تغییر اجزاء شیمیایی سلول (مثلاً تولید آب اکسیژنه که سمی است)

124
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
آثار تشعشات یونیزه
آثار زودرس:
الف: اثرات پوستی: نظیر سرخی، تاول یا مرگ سلولی پوست.
ب: اثرات خونی: کاهش گلبول های سفید ، قرمز (خفیف تر) و پلاکت ها و مغز استخوان (در دزهای بالا تا حدود 6 گری)
ج: اثر روی سلولهای جنسی: اختلال در سلولهای جنسی مردانه و زنانه که در دزهای بالا (تا حدود 6 گری) می تواند به عقیمی در زنان منجر شود.
د: اثر روی جنین: بویژه در هفته های اول رشد.

125
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
آثار تشعشات یونیزه
آثار عمومی در تمام بدن:
دز تا حدود 25/0 گری آثار کلینیکی قابل مشاهده ای ندارد اما از حدود 6/0 گری به بعد از بی اشتهایی، تهوع و تا حدود 3 گری به اختلال کامل دستگاه گوارش منجر می شود. آثاری نظیر جوش های پوستی و کاهش تدریجی وزن بدن با تاخیر ظاهر می شود و احتمال مرگ هنگام دریافت دز بالاتر از 5 گری پس از 4 هفته 50% است. اقداماتی نظیر پیوند مغز استخوان و رفع آلودگی های موضعی می تواند در این
حالت مفید باشد.

126
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
آثار تشعشات یونیزه
آثار تاخیری:
شکست های کروموزومی و تغییر در زنجیر DNA و نتیجتاً جهش و عواقبی نظیر سرطان از جمله سرطان خون تیروئید، سینه، ریه.

127
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
حفاظت در برابر پرتوها:
حفاظت در برابر پرتو, کسب اطمینان از عدم دریافت دز بالاتر از حد مجاز و به میزان حداقل ممکن باشد.

اصول زیر در این مورد پیشنهاد می گردد :
کنترل دز دریافتی و مراقبت از عدم دریافت دز توسط حداقل افراد.
استفاده از فیلم بج توسط افرادی که با اشعه سروکار دارند.
استفاده از موانع متناسب با شدت و انواع تابشها برای محیط کار و محبوس کردن منابع پرتوزا
کسب فاصله مناسب.

128
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
حفاظت در برابر پرتوها:

سایر اقدامات احتیاطی از جمله ممانعت از افراد با اختلالات متابولیکی، بیماریهای پوستی، زخم های آشکار بیماریهای دستگاههای خونساز و امراض عفونی و عدم خوردن غذا، کشیدن سیگار و . . . در محیط رادیواکتیو
تعویض کلیه وسایل و لباس ها و اشیاء آلوده.

129
تشعشعات و مواد رادیو اکتیو
رفع آلودگی از مواد رادیواکتیو
از روش های مکانیکی، رقیق کردن ماده، گذشت زمان (در نیمه عمرهای کوتاه) و شستشو می توان استفاده نمود. روشهای شیمیایی شامل استفاده از محلولهای اسیدی و قلیایی برای جداکردن موادرادیواکتیو از سطوح و جلوگیری از رسوب آنها و طرق بیولوژیک ( بر پایه جذب مواد آلی یا کلوئیدی آلوده توسط باکتری ها) می باشد.

130
عوامل روانی محیط کار
یکی از ابعاد مهم انسان، ابعاد روحی و روانی او است که متقابلاً بر زندگی جسمی او تاثیر می گذارد. بیماریهای روانی و عصبی آشکارا در همه محیط های کار ملاحظه می شود بطوریکه گفته می شود حدود 20% کارگران از آن رنج می برند و حدود 30% غیبت ها ناشی از وضعیت نامناسب روانی می باشد. این بیماریها عامل مهمی در تشنج محیط کار و افت بهره وری می باشد.

131
عوامل روانی محیط کار
بی اعتنایی نسبت به تدابیر ایمنی
بسیاری از حوادث ناشی از کار ناشی از بی مبالاتی نسبت تدابیر حفاظتی است. ممکن است عوامل زیر در این امر دخیل باشد :
غرور و احساس اینکه تجربه کافی نسبت به مقابله با حوادث وجود دارد.
تصور آنکه تدابیر حفاظتی، راندمان را کاهش می دهد و سرعت انجام کار تقلیل می یابد.
اجرای تدابیر حفاظتی فرمانبرداری را نشان می دهد و نیروی کار از این امر گریزان است.
بی اطلاعی از شیوه های انجام کار کم خطر و بطور کلی کمبود آموزش.
خستگی و عدم تمرکز.
بیماریها
سایر عوامل محیطی

132
عوامل روانی محیط کار
محیط و شرایط کار
محیط کار عامل روانی مهمی به شمار می آید. روابط صمیمانه و انسانی بین کارگران و کارفرما و مدیران و رضایت کارگران از شرایط کار از جمله مزد، ساعت کار، عدم تبعیض، امکانات رفاهی، تضمین آتیه، وضع استخدامی مناسب و… می تواند تاثیر مهمی در کاهش حوادث داشته باشد.
نظم و ترتیب و نظافت محیط کار و وجود مددکاران برای رسیدگی به مشکلات شخصی نیروی کار نیز در بهبود شرایط محیط کار موثر است.

133
عوامل روانی محیط کار
خستگی جسمی و روانی (سورمناژ)
عدم وجود استراحت کافی و کار خارج از قدرت بدنی نیروی کار، اختلالات گوناگونی را ایجاد می کند. کاهش توان انجام کار، بی علاقگی به کار و عدم تمرکز، عدم تنوع کافی در فرایندهای کاری که شخص به آن مامور است. بیماریهای مزمن و دردهای مختلف از عوامل سورمناژ بحساب می آیند.
نتیجه خستگی، ابتدائاً کوفتگی، ضعف مفرط، تب، اختلالات گوناگون جسمی و روانی است و در صورت تداوم به بیماریهای مزمن، عصبی و درماندگی منجر می شود که تمام اعمال بدنی و فکری
شخص را دچار اختلال می کند.

134
عوامل روانی محیط کار
اگر چه در ابتدا خستگی را صرفاً از نظر حرکات عضلانی مورد توجه قرار می دارند اما اینک معلوم شده که عوامل متعددی بشرح ذیل در خستگی موثر است:
بی علاقه بودن به کار و یکنواختی محیط کار
کم یا زیاد بودن کار و یا مسئولیت بیش از حد یا عکس آن
نداشتن علاقه به محیط کار از جمله همکاران، کارفرما
کار در انزوا

135
عوامل روانی محیط کار
مسائل خانوادگی و مادی
مسائل اجتماعی سیاسی
عوارض و بیماریهای جسمانی
مسائل رفاهی و مرخصی و تعطیلات نامناسب و تبعیض در محیط کار
مطابق نبودن کار با توانایی های جسمی و ذهنی فرد و نیر انجام کار به طور ناصحیح
شرایط فیزیکی (حرارت، رطوبت، نور، تهویه، فشار، سروصدا و …)

136
عوامل روانی محیط کار
عوارض خستگی بشرح زیر است:
احساس کسالت و سستی و ملالت
تقلیل ظرفیت و قابلیت انجام کار و بهره وری
اختلال در کار طبیعی بخش های مختلف بدن از جمله جریان خون، تنفس، ترشحات، عصبی و … افزایش بیمارها
افزایش غیبت
افزایش تصادفات و حوادث ناشی از کار
تقلیل توانایی انجام کار خارج از محیط کار
عدم توانایی انجام وظایف و تکالیف اجتماعی و معاشرت
با دیگران
پیری زودرس و کوتاهی عمر.

137
پیشگیری و درمان خستگی
الف: پیشگیری
نکات زیر در پیشگیری از خستگی کارگران موثر می باشد:
توجه به فیزیولوژی کار و تطبیق کار ماشین با شرایط انسانی به نحوی که ماشین بر انسان غلبه نکند و انسان خود را در برابر ماشین عاجز نبیند.
توجه به شرایط بهداشتی محیط کار و پاکیزگی و زیبایی آن (درجه حرارت، روشنایی، رطوبت و . . . )
استفاده از روانشناس اجتماعی برای کاهش کشمکش های شغلی و نگرانی های مربوط و آسایش روانی کارگران خارج از محیط کار.
احترام به کارگران و رعایت ارزش های انسانی آنان
رعایت قانون کار، حقوق کارگران، عدالت و انصاف در تقسیم کار،
شایسته سالاری.

138
پیشگیری و درمان خستگی
توجه به توانایی کارگران در ارجاع کار (از جمله توجه به سن و عدم فشار به نیروی کار مسن و عدم استفاده از نوجوانان) در سن زیاد بتدریج یادگیری و توانایی های حسی و سیستم اعصاب کاهش می یابد.
انجام درست کار و عدم اتلاف بی مورد انرژی و قوای فکری و بدنی و دارا بودن مهارت کافی برای انجام درست کار
وجود تنوع کافی در کار
پیش بینی استراحت کافی در کارهای سخت، کارهای شبانه
استفاده از مرخصی های سالیانه و تعطیلات قانونی
تامین امکانات تفریحی، ورزشی

139
پیشگیری و درمان خستگی
ب: درمان
خستگی های عادی نیاز به استراحت دارد و درمان خاصی توصیه نمی شود اما در سایر حالات درمان های زیر ضمن ضرورت یافتن علت، پیشنهاد می گردد:
درمان های فیزیکی : شامل ماساژ برای رفع گرفتگی عضلات برای تسریع در جریان خون عضلات و دفع مواد سمی.
درمان های شیمیایی : داروهای شیمیایی شامل اکسیژن، ویتامین ها، آدرنالین، هورمونها و اسیدهای آمینه وجود دارند که کم و بیش در رفع خستگی موثرند اما باید زیر نظر پزشک مصرف شوند.

140
پیشگیری و درمان خستگی
درمانهای عصبی : استفاده از داروهای آرام بخش که باید زیر نظر پزشک و پس از رعایت علت یابی و یافتن عوامل خستگی و در صورت تداوم باید مورد استفاده قرار گیرد.
درمانهای روانی : درماندگی و بی حوصلگی انجام حرکات غیرارادی و از دست دادن اعتماد به نفس ممکن است نتیجه این شرایط باشد. جلب اعتماد این افراد، روشن نمودن جنبه های مثبت زندگی، برخورد با صداقت و صمیمیت می تواند آنان را به لیاقت ها و شایستگی خود امیدوار نمود. گاهی روانپزشکان برای کاهش مقاومت این افراد از داروهای
مسکن و مخدر استفاده می نمایند تا شخص را بتوانند
برای ادامه درمان در اختیار خود داشته باشند.

141
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
با رشد تکنولوژی و برهم زدن تعادل طبیعی محیط زیست انسان، ادامه حیات بشر با مخاطرات بسیاری مواجه شده است. تولید و کاربرد دهها هزار نوع ماده شیمیایی بصورت محصولات واسطه ای و نهایی موجب آلودگی محیط های کاری شده و سلامتی شاغلین در صنایع را تهدید می کند. این مواد بصورت گاز، مایع و یا جامد ممکن است طبیعی یا مصنوعی و آلی یا معدنی باشند.

142
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
برای طبقه بندی بیماریهای ناشی از عوامل شیمیایی تقسیم بندی زیر را می توان انجام داد:
بیماریها و مسمومیتهای ناشی از جذب مواد از طریق دستگاه تنفسی (جذب گردوغبار و گاز)
بیماریها و مسمومیتهای ناشی از جذب مواد از طریق دستگاه گوارش مانند جذب ارسنیک، فسفر و سیانورها
بیماریها و مسمومیتهای ناشی از جذب مواد از طریق پوست مانند جذب تترااتیلن سرب و آنیلین و فنول

143
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
گردوغبار:
اعمال مکانیکی مانند خردکردن، اره کردن، مته کردن، سائیدن و شکستن، تولید غبار و گرد می نمایند که ذرات آن ممکن است قابل رویت با چشم یا ذرات میکروسکوپی باشد. این گردوغبارها را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
گردوغبارهای کم اثر
گردوغبارهای سمی
گردوغبارهای کم اثر : که بیماریهایی نظیر سل یا سایر عفونتها ایجاد
می نمایند مانند پودر کربن، سیمان، گچ، گردوغبار آهن

144
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
گردوغبارهای سمی
که معمولاً ایجاد بیماریهای ریوی می نمایند و بسته به نوع گردوغبار و طول مدت تماس از ظرفیت تنفسی می کاهند و تا آخر عمر زندگی شخص را متاثر می سازند.
مهمترین آنها عبارتند از سیلین، آزبست، سیلیکاتها، زغال سنگ، سرب، کادمیوم، کروم و کروماتها آرسنیک، حشره کش ها، گردوغبارهای پنبه، نیشکر، یونجه و غلات.
آثار آنها شامل اثر بر مجاری تنفسی و ایجاد آلرژی، اثر بر نسوج عمیق ریه، اثر بر دستگاه گوارشی در صورت بلع ، اثر بر سیستم اعصاب، اثر بر مجاری ادرار، ساختمان استخوان بندی، چشمها،
ایجاد سرطان، اثر کاهنده مقاومت بدن، اثر بر
سیستم خون ساز و سیستم گردش خون می باشد.

145
اصول کلی شناسایی عوامل شیمیایی زیان آور
بررسی مقدماتی کارگاه صنعتی. شامل تعیین نوع مواد اولیه و مواد بنیابینی و نوع نگهداری و چیدمان میزان مخاطرات آنها، تعداد کارگران، مساحت کارگاه، منابع تولید آلودگی اقدامات کنترلی و وسایل حفاظتی، وضعیت بهداشت عمومی رفاهی و تغذیه و وضعیت کاری کارگران
تهیه دستورالعمل ها و استانداردهای نگهداری مواد و اطلاعات مربوط به آنها نظام حمل و نقل، و هشدارها و توصیه های ایمنی به هنگام مخاطرات گوناگون و آموزش های لازم

146
اصول کلی شناسایی عوامل شیمیایی زیان آور
3. کنترل های فنی و مهندسی شامل ملاحظه فرایند تولید، طراحی، جانمایی، تجهیز، محصور کردن، جداسازی و سیستم های حفاظتی و تهویه. دقت در بسته بندی، نظام بازرسی و کنترل، کاهش سطح مواجهه با مخاطرات
4. استفاده از وسایل حفاظت فردی متناسب با آلاینده ها و مخاطرات همراه با رعایت مسائل بهداشتی و تدوین نظام آموزشی و فرهنگ سازی.

147
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
راههای پیشگیری و کنترل ذرات در محیط کار
کنترل عامل تولیدکننده آلودگی شامل جایگزینی، تغییر روش کار، روش های مرطوب، تعمیر و نگهداری و نظافت عمومی
انتقال عامل آلودگی شامل استفاده از تهویه طبیعی یا مصنوعی، ایجاد فاصله و غیره
کنترل عوامل کار شامل آزمایش های پزشکی، دوزیمتری، ماسکهای حفاظتی، تنظیم ساعت کار و چرخش.

148
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
گازها
گازها ممکن است در محیط کار تولید شوند که حتی ممکن است نظیر گازکربنیک بی رنگ و بو باشند.
خطرات آنها ممکن است هم ناشی از خواص سمی آنها و هم قابلیت اشتعال آنها باشد.
گاهی گازهای تولید شده سمی محسوب نمی شوند ولی به لحاظ رقیق کردن هوا در تنفس دچار اختلال می نمایند مانند ازت و متان

149
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
گازهای سمی
خواص پاره ای از گازهای سمی در این بخش توضیح داده می شود:
1- منواکسید کربن CO
گازی است بی بو، بی رنگ و بدون مزه. از احتراق ناقص کربن تولید می شود و به علت میل ترکیبی زیاد با هموگلوبین خون (دویست بار بیش از اکسیژن) در انتقال اکسیژن به بافتها اختلال ایجاد می کند مقدار کم آن باعث کاهش عکس العمل مرکز اعصاب، کند هوشی، سردرد خفیف مقدار بیشتر باعث ضعف و تهوع و بیهوشی و تشنج و ضربان شدید قلب و مرگ می شود.
استفاده از کپسولهای اکسیژن خالص به دفع این گازها از ریه
کمک می کند.

150
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
2- گاز هیدروژن سولفوره H2S
گازی است بی رنگ با بوی گندیدگی تخم مرغ، از تجزیه مواد آلی گوگرددار و فاضلاب ها تولید می شود و با تاثیر روی سلسله اعصاب و فلج کردن دستگاه تنفسی به مرگ منجر می شود.

151
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
3- گاز آمونیاک NH3
گازی بی رنگ که در تولید کودهای شیمیایی استفاده می شود و در پروسه های سنتر در صنایع شیمیایی مانند چسب سازی مورد استفاده قرار می گیرد. در تماس با پوست ایجاد سوختگی می نماید و مخاطرات بسیار برای سیستم بینایی و قرنیه دارد. استنشاق این گاز سبب برونشیت شیمیایی و تنگی نفس و سرفه های خلط دار و خونی و تورم دهان و گلو و ریزش اشک می شود. دستکش ها و عینک های حفاظتی و استفاده از وسایل تنفسی برای عوامل کار ضروری است.

152
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
4- گاز کلر cl2
برای تهیه مواد سفیدکننده، الیاف مصنوعی، ضدعفونی کننده آب آشامیدنی و استخرها بکار می رود احساس خفگی، سرفه، تحریک چشمها، ریزش اشک، تهوع از عوارض آن است. تهویه کافی و استفاده از وسایل تنفسی بهنگام کار با این گاز ضروری است.
5- اسموگ یا دود مه
ترکیب ذرات مه با آلوده سازهای هوا یا به عبارت دیگر سرمای زیاد و رطوبت زیاد و هوای آلوده تولید اسموگ می نماید که
بسیار خطرناک می تواند باشد.

153
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
دستگاههای کنترل مواد آلاینده هوا :
1- کنترل گازهای آلوده کننده هوا
برای این کار از جذب در مایعات ( انتخاب حلال متناسب با گاز) ، جذب سطحی جامدات ( استفاده از کربن فعال، اکسید آلومینیوم، ژل سیلیس و غیره حسب نوع گاز) ، تقطیر (کم کردن درجه حرارت یا گاهی افزایش فشار) ، بعدسوزها (سوزاندن گازهای آلاینده بعد از تولید) استفاده می شود.

154
عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
2- جدا کردن ذرات
برای این کار از روش اتاقک های ته نشینی (عبور گاز با سرعت بسیار کم برای ریزش ذرات) ، گردگیری سیلیکونی ( با استفاده از نیروی گریز از مرکز) ، فیلترها (بصورت یک بستر متخلخل عموماً پارچه ای) و غبارگیرهای الکتریکی و غیره و گاهی ترکیب این روش ها استفاده می شود.

155
بیماریهای ناشی از عوامل زیست شناختی محیط کار
برای برخی مشاغل مرتبط با موجودات زنده، تماس با میکروارگانیسم های عفونی، انگل ها و یا فراورده های مربوط موجب بیماری می شوند.
بیماریهای ناشی از ویروسها مانند بیماریهای هپاتیت، هاری، نیوکاسل، ایدز عموماً در مشاغل مرتبط با خون و حیوانات
بیماریهای ناشی از باکتری ها مانند سیاه زخم، بروسلوز، کزاز، سل و . . . عموماً در مشاغل مرتبط با دام و احشام و مراکز درمانی
بیماریهای ناشی از قارچ ها عموماً در دامداریها، مزارع، سیلوها
بیماریهای ناشی از انگل ها عموماً در مزارع، کارگران
ساختمانی، معادن ناشی از دفع غیربهداشتی فاضلاب

156
بیماریهای ناشی از عوامل زیست شناختی محیط کار
کنترل و پیشگیری
برای پیشگیری عمومی استفاده از حشره کش های مناسب، واکسینه کردن احشام، تهویه مناسب، محدودکردن واردات حیوانات و پرندگاه از محیط های آلوده از جمله اقدامات محیطی مناسب می باشد.
برای پیشگیری اختصاصی، واکسینه کردن کارکنان، داروهای پیشگیری کننده، لباس ها و دستکش های حفاظتی استریل کردن وسایل، آزمایشات مرتبط و تدوین دستورالعمل های بهداشتی از جمله مواردی است که توصیه می شود.

157
بیماریهای ناشی از عوامل زیست شناختی محیط کار
بیماریها و عوارض ناشی از عوامل ارگونومی
ارگونومی را تطابق علمی کار و محیط کار با ویژگی های فیزیکی و روانی انسان تعریف کرده اند.دعدم توجه به اصول ارگونومی منجر به بروز اختلالات اسکلتی عضلانی در انسان می شود.
هدف ارگونومی سلامت نیروی کار و کارآمدی و بهره وری سیستمها در فعالیت های مختلف می باشد. برخی حیطه های ارگونومی بشرح ذیل است:
1- آنتروپرمتری (تن سنجی)
آنرا علم سنجش ابعاد بدن دانسته اند. تعیین دامنه ابعاد
اندامهای مختلف از مهمترین موضوعات این حوزه است.

158
بیماریهای ناشی از عوامل زیست شناختی محیط کار
2- فیزیولوژی کار
این حوزه شاخه ای از فیزیولوژی انسانی است که اعمال و وضعیت بافت ها و اندامها را در هنگام کار توضیح می دهد. بدین ترتیب در ارگونومی تلاش می شود شرایطی تامین شود که افراد بدون خستگی غیرضروری قادر به انجام کار خود باشند.
3- فیزیولوژی محیط
در این حوزه، اثر شرایط مختلف مانند سروصدا، گرما، رطوبت، ارتعاش و غیره روی فیزیولوژی بدن انسان مورد
مطالعه قرار می گیرد.

159
بیماریهای ناشی از عوامل زیست شناختی محیط کار
4- بررسی صدمات اسکلتی- عضلانی مرتبط با کار
از مهمترین بیماریهای مرتبط با کار، عوارض اسکلتی-عضلانی است. به کمک اجرای اصول ارگونومی می توان از طریق کاهش تنش های عضلانی و کنترل عوامل مکانیکی با حد قابل توجهی از این اختلالات کاست.

160
بیماریهای ناشی از عوامل زیست شناختی محیط کار
5- بیومکانیک شغلی
در این بخش فشارهای مکانیکی وارد بر مفاصل و ماهیچه ها طی وضعیت های مختلف بدنی هنگام انجام کار برآورد و توصیه هایی مبنی بر چگونگی انجام ایمن این فعالیت ها ارائه می دهد.
6- بررسی ایستگاههای کار
در طراحی ایستگاههای کار رعایت جنبه های ارگونومیک کار باید مورد توجه قرار گیرد.

161
بیماریهای ناشی از عوامل زیست شناختی محیط کار
اختلالات ناشی از عدم توجه به اصول ارگونومی را شامل موارد زیر می دانند:
آسیب ناشی از حرکات تکراری
اختلالات دست و بازو
اختلالات زردپی
اختلالات عصبی
اختلالات عصبی- عروقی

162
عوامل زیست شناختی موجب بیماری های عفونی و آلرژی در انسان می شوند. عفونت نتیجه نفوذ و رشد میکروب ها در داخل بدن بوده در حالیکه آلرژی ها ناشی از مواجهه با آنتی ژن ها هستند. البته همه ارگانیسم ها موجب بیماری در انسان نمی شوند. آنتی ژن ها قادرند با تولید آنتی بادی ها بروز بیماری های آلرژیک تسهیل نمایند. واکنش های آلرژیک نتیجه پاسخی است که سیستم ایمنی بدن به آنتی ژن های تولید شده می دهند.
عوامل زیست شناختی زیان آور در محیط کار

163
باکتری ها:
این عوامل عفونی موجودات میکروسکوپی و تک سلولی بوده که با تقسیم شدن تکثیر می یابند. متوسط طول آنها 2 تا 5 میکرون می باشد. به باکتری هایی که نیازمند O2 هستند هوازی و به آنهایی که در غیاب O2 به حیات خود ادامه می دهند بی هوازی گفته می شود. باکتری ها با جوشاندن از بین می روند.
عمده ترین بیماری های شغلی ناشی از عفونت های باکتریایی آنتراکس (بیماری پشم ریسان) بروسلوز و سیاه زخم، کزار، سل و تولارمی می باشد.
از عوامل غیر زنده می توان گروه گیاهان و بقایای بدن حشرات را نام برد.

164
این گروه شامل مخمر و کپک هاست. قارچ ها عمدتاً روی سطح خشک گیاهان، اجساد حیوانات و حتی مایعات صنعتی که بمنظور خنک کردن استفاده می شوند وجود دارند و در محیط های کشاورزی مزارع ـ صنایع کاغذ و انبارهای میوه به وفور یافت می شوند. بیش از 40 گونه قارچ بیماری زا برای انسان وجود دارد که متداول ترین آن آسپرژیلوس است که در محصولات کشاورزی و آب های راکد دیده می شود.این قارچ موجب عوارض ریوی می گردد.
قارچ ها:

165
مخمرها نیز در ظرفشویی ها، آشپزخانه ها، شیرینی پزی ها و سایر صنایع غذایی یافت می شوند. بیماری های ناشی از قارچ ها و مخمرها می تواند درماتیت ها، التهابات ریوی و کاهش پلاکت خون باشد. برخی از مواد غذایی مانند بادام زمینی و پسته و غذاهای حیوانی تحت شرایط خاصی از نظر دما، زمان، رطوبت، مواد غذایی و PH تولید آفلاتوکسین می نمایند که بشدت سمی و سرطان زا می باشد.

166
ویروس ها از کوچکترین عوامل عفونی هستند بطوریکه قادرند در داخل سلول های باکتری رشد و تکثیر یابند عفونت های ویروس در دامداری ها، کشتارگاهی و مراکز پزشکی روی می دهد. این عفونت ها در اثر تزریقات یا فراورده های حیوانی آلوده به انسان منتقل می شود. هپاتیت، هاری، بیماری چنگ گربه و ایدز از جمله بیماری های مهم ویروسی است.
ویروس ها

167
میکروارگانیسم های زنده مانند باکتری ها، قارچ ها، مخمرها، کپک ها هستند که دارای اندازه های کمتر از 10 میکرون بوده و بواسطه عطسه، سرفه و غیره در محیط پخش شده و تا مدت ها در هوا معلق می مانند.
عوامل بیولوژیک می توانند دو شکل زنده و غیر زنده وجود داشته باشند:

168
Ergonomics
ارگونومی

169
تعریف ارگونومی
ارگونومی علم و مهارت طراحی مشاغل و محیط های کار برای تطابق با توانائیها و محدویت های انسان.
ارگونومی به مفهوم “تناسب کار با فرد”است
ارگونومی علم متناسب کردن شرایط محیط کار و نیازمندیهای شغل با توانائیهای فرد است.
استراتژی: ارگونومی توانائیها و محدویت های جسمانی و روانی کارگر را که با ابزارآلات،تجهیزات،روشهای کار،وظایف و محیط کار در تعامل است مورد توجه و بررسی قرار می دهد.

170
ارگونومی،مفهوم لغوی و تاریخچه
Ergon کار
Nomus قوانین طبیعی نخستین بار محقق لهستانی به نام جاسترزبوسکی اصطلاح ارگونومی را به دنیای ادبیات معرفی کرد(1882-1799)
جنگ جهانی دوم

171
ارگونومی بیشتر بر روی این موضوع بحث می کند که انجام کار چگونه بر انسان اثر می کند و برای پاسخ به پرسشهای مطرح واکنشهای فیزیولوژیک بدن در برابر کارهای جسمانی ،عوامل محیطی مانند گرما،صدا،روشنایی،ارتعاش،نوبت کاری و غیره را مورد مطالعه قرار می دهد. در ارگونومی بر روی روشهای کاهش خستگی تاکید می گردد.
.

172
اهداف ارگونومی بهبود کیفیت زندگی انسان
ارگونومی
سلامتی و ایمنی
بهره وری و کارایی
تولید
فیزیولوژیکی
روانی
رفاه

173
برای دستیابی به اهداف ارگونومی باید به ویژگیهای سه مولفه زیر توجه شود:
فرد
محیط
کار

174
ویژگیهای انسانی
ویژگیهای انسانی را به سه دسته زیر تقسیم می کنند:
فیزیکی : اندازه و ابعاد بدن،قدرت جسمی
فیزیولوژیک :دستگاه قلبی عروقی و تنفسی
روانی:ادراک حافظه،پردازش اطلاعات
انسانها در این ابعاد متفاوت هستند.
ارگونومی این ویژگیها را ارزیابی و اندازه گیری و از نتایج بدست
آمده برای تناسب و تطابق بیشتر انسان و محیط و کارش استفاده می کند.
میزان تطابق و تناسب

175
ارگونومی یک دانش چند رشته ای است
آناتومی و فیزیولوژی
روانشناسی
مهندسی
پزشکی
جامعه شناسی
بیومکانیک
ایمنی و بهداشت حرفه ای

176
Anatomy

استخوانها: ا سکلت بدن را تشکیل می دهند.

عضلات: بدن را استوار وحرکات بدن را ممکن می سازند.

تاندون ها(زردپی): عضلات را به استخوانها متصل می کنند

لیگامنت ها(رباط): استخوانها را به استخوانها متصل می کنند.

دیسک های بین مهره ای :بعنوان ضربه گیر عمل کرده و

حرکات ستون فقرات را ممکن می سازند.

اعصاب : حواس را منتقل و اطلاعات را جابجا می کنند

177
فیزیولوژی کار

178
تعریف کار
به هر عمل یا حرکتی که انسان بمنظور ایفا و تکمیل یک وظیفه انجام می دهد کار اطلاق می گردد.
از دیدگاه ارگونومی مجموع انرژی و اطلاعاتی که برای تحقق یافتن یک وظیفه کاری توسط انسان تجزیه و تحلیل شده و بکار گرفته می شود.
کار بر اساس میزان مصرف انرژی و نیز دقت لازم و .. قابل طبقه بندی است.

179
میزان انرژی مصرفی در فعالیتهای شغلی مختلف

180
فیزیولوژی و فیزیولوژی کار

فیزیولوژی
مطالعه اعمال و وظایف اندامها یبدن و نحوه کار آنها

فیزیولوژی کار
شاخه ای از فیزیولوژی انسانی که تغییرات بافتها و اندامها در کار را بررسی می کند

181
فیزیولوژی کار(ادامه)
فیزیولوژی بر مباحث متابولیسم،محدودیت های انرژی در کار و خستگی بحث می کند.
متابولیسم :یکی از پدیده های اصلی حیات است. به سوخت و ساز مواد غذایی که باعث تولید انرژی می شود متابولیسم می گویند.متابولیسم یکنوع احتراق آرام است که در کبد صورت می گیرد.
متابولیسم پایه 2400 کیلو کالری در 24 ساعت است.

182
فیزیولوژی کار
بدن انسان با متابولیسم مواد غذایی انرژی مکانیکی تولید می کند.
انرژی آزاد شده در اثر تجزیه مواد غذایی بطور مستقیم جهت انجام کار مکانیکی قابل استفاده نیست بلکه باید بصورت ترکیبی به نام ATP درآمده و در سلولهای عضلانی ذخیره و مصرف شود.
انرژی مکانیکی تولیدی بستگی دارد به:
1-منابع غذایی مورد استفاده 2- دستگاه گوارشی
3- دستگاه تنتفسی 4- دستگاه قلبی عروقی
5- عضلات

183
فیزیولوژی کار
25 درصد انرژی مکانیکی تولیدی صرف کار و 75 درصد بصورت گرما تلف می شود.
منابع )ATP پر انرژی) بدن محدود است به این دلیل سیستمهایی در بدن وجود دارند که ATP را بازسازی می کنند
1- دستگاه فسفاژن
2- دستگاه بی هوازی
3- دستگاه هوازی

184
)Fatigueخستگی (
در این وضعیت نیاز بدن به انرژی از میزان انرژی حاصل از متابولیسم هوازی فراتر می رود.
متابولیسم بی هوازی نیاز های انرژی بدن را تامین می کند.
گلوکز خون پایین می آید
اسید لاکتیک افزایش می یابد
خستگی هنگام مواجهه فرد با خطر یا هیجان از بین می رود.
در محیط کسل و یکنواخت بدون آنکه فرد فعالیتی انجام دهد خسته می شود.

185
انواع خستگی
خستگی ماهیچه ای: ناشی از کار عضلانی بعلت تجمع اسید لاکتیک در عضلات.
خستگی روانی: ناشی از فعالیتهای عصبی و فکری

خستگی موضعی : خستگی در یک عضو بدن مانند بینایی
خستگی عمومی : خستگی کلی بدن

خستگی مزمن:تجمع خستگی در زمانهای طولانی
خستگی حاد:عبارتست از تجمع اسیدهای متابولیک در عضله،اختلال موضعی تراز الکترولیت ها در مایع عضلانی،تورم تارهای عضلانی و زردپی و کاهش مستقیم انرژی.

186
علل خستگی
کار طولانی در طول روز
خواب کم(بیدار شدن قبل از ساعت 6 صبح و خوابیدن بعد از ساعت 10 شب منجر به کسر خواب و تجمع آن می شود.)
نوبت کاری(شب کاری یا شیفت عصر بدلیل برهم زدن ریتم سیرکادین)
فعالیت کم،کارها ی تکراری،وظایف پایشی و مراقبتی

انجام کارهای سنگین جسمی یا کار فکری
کار مداوم بدون استراحت
شرایط محیطی نامساعد از قبیل گرما،صدا، هوای نامطلوب نیز خستگی را افزایش می دهد

187
اثرات خستگی
برهم زدن اعمل شناختی(قضاوت و تصمیم گیری)
کاهش هوشیاری
بروز خطا و حوادث
بهم خوردن تمرکز
بد خلقی
کاهش زمان واکنش
افت مهارت
اثرات فیزیولوژیکی خستگی شامل سردرد،گیجی،تپش قلب و بیخوابی است.

188
محاسبه زمان استراحت
در 8 ساعت کار روزانه میزان مصرف انرژی نباید از 4.8 کیلوکالری بیشتر شود.در صورتیکه بیش از این مقدار انرژی مصرف شود باید آنقدر استراحت داده شود تا بطور متوسط در طول 8 ساعت کار مصرف انرژی به حد 4.8 نرسد.
مثال: اگر مصرف انرژی در کاری C کیلوکالری در دقیقه باشد و C>4.8 باشد در این صورت درصد استراحت به ازای هر ساعت کار از رابطه زیر بدست می آید:
C/4.8 –1)*100)= درصد استراحت

189
آنتروپومتری چیست؟
اندازه گیری ابعاد و ویژگیهای جسمانی انسان به منظور استفاده در طراحی وسایل و تجهیزات..
هدف: ایجاد تطابق و تناسب جسمانی بین انسان ،وسایل و تجهیزات
“Anthropos” واژه یونانی به مفهوم انسان
“Metron” = اندازه گیری و سنجش
“Anthropometrics” = اندازه گیری انسان

190
انواع اطلاعات آنتروپومتری
اطلاعات استاتیک(ساختاری)

اطلاعات دینامیک(کارکردی)

191
ابعاد استاتیکی
تعریف : اندازه گیری وقتی صورت می گیرد که بدن فرد در یک وضعیت ثابت قرار داردمعمولاً نشسته یا ایستاده.
انواع
اندازه:طول،ارتفاع،عرض،ضخامت
فاصله بین مفاصل بدن
وزن،حجم،چگالی
محیط
نقطه ثقل
ابعاد نشسته و ایستاده

192

193
ابعاد دینامیکی(کارکردی)
تعریف: اندازه گیری وقتی صورت می گیرد که بدن در حال انجام کار است.
این اطلاعات برای نشان دادن حرکت عضوی از بدن با در نظر گرفتن یک نقطه مرجع ثابت می باشد مثال حداکثر دسترسی به جلو در حالت ایستاده.
حد دسترسی بازو= طول بازو+حرکت شانه ها +حرکت جزئی تنه + خم کردن احتمالی پشت+ حرکت دست

194
در آنتروپومتری دینامیک مطالعه و اندازه گیری با توجه به سه صفحه ساجیتال،فرونتال و ترانسورس صورت می گیرد.
Transverse Plane
Frontal Plane
Sagittal Plane

195
ابعاد دینامیکی(کارکردی)
[Source: North, 1980]

196
بلند کردن و جابجایی دستی
هر گونه فعالیتی که مستلزم اعمال نیرو توسط فرد برای بلند کردن،پایین آوردن،هل دادن،کشیدن،حمل یا نگهداشتن بار باشد حمل و جابجایی دستی نامیده می شود

197
مثالهایی از جابجایی دستی

198
روش قدیم و جدید
روش قدیمی
روش جدید

199

200
Biomechanics. Levers.

201
کار نشسته
تغییرات در ماهیت کارها(کار جسمی کار فکری)
وضعیت انجام کار عمدتا نشسته
فشار وارد بر دیسک های بین مهره ای در وضعیت نشسته 35 بار بیشتر از حالت ایستاده است.
بیشترین فشار روی مهره پنجم کمری است که تقریبا نقطه ثقل بدن است و فشار زیاد بر این دیسک موجب فتق دیسک درناحیه کمر می شود.

202
عوارض کار نشسته
محدود شدن متابولیسم و تغذیه دیسکها بدلیل فشار وارد بر آنها و تحلیل تدریجی آنها
گردش خون ضعیف در پاها و عضلات کمری و پشتی
ضعیف شدن قلب
بهم خوردن تناسب اندام
بی حسی و تورم پاها

203
C1
2
3
4
5
6
C-7
T1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
T-12
L1
2
3
4
L-5
L5 / S1 disc.
S1
Cervical
Area
Sacral
Area
Thoracic
Area
Lumbar
Area
آناتومی ستون فقرات

204

205
Disc Herniation

206
علل عوارض ناشی از کار نشسته
وضعیت بدنی نامناسب(ناشی از فضای کاری نامناسب،چیدمان نادرست،صندلی نامناسب ،ارتفاع نامناسب صندلی)
عدم استراحت کافی در طول کار مداوم

207
اثر پوسچر نامناسب بر گردن

208
وضعیت بدنی نامناسب
پوسچرها نامناسب اغلب عبارتند از:
چرخش کمر
دسترسی به پشت سر
کار در ارتفاع بالای سر
زانو زدن
چمباتمه نشستن
خم شدن

209
برخی توصیه ها در مورد وضعیت و حرکات بدن
مفاصل نباید به جهت خاصی خم شوند.(بالا نگه داشتن بازوها،خم کردن گردن و چرخاندن سر،خم کردن و دولا شدن مثالهایی از وضعیت های نامناسب بدنی در اثر تمایل مفاصل به یک جهت هستند)
در هنگام برداشتن شی جسم را تا حد ممکن به بدن نزدیک کنید.
از خم کردن بدن به جلو خودداری کنید(وزن تنه فشار بر کمر)

210
برخی توصیه ها در مورد وضعیت و حرکات بدن(ادامه)
حرکات و نیروهای ناگهانی حداکثر فشار را بر بدن وارد می کند.
حالات و حرکات بدنب را تغییر دهیدذ.نباید مدت طولانی در یک وضعیت قرار گرفته یا حرکتی را انجام دهید.
مدت زمان انجام هر گونه کار ماهیچه ای مداوم را محدود کنید.
در بین کار بایستید ،بنشینید و راه بروید.

211
وسایل حفاظت فردی
حفاظت از نیروی کار بدون استفاده از وسایل حفاظت فردی ممکن نیست. آنها وسایلی هستند که شخص با استفاده از آنها خود را در برابر خطرهای گوناگون تا حدی محافظت می نماید. لباس کار، کلاه سربند، انواع ماسک ها، انواع دستکشها، انواع کفش ها و غیره در زمره این وسایل هستند.
لباس کار و پیش بند باید برای انتخاب لباس مخاطرات نیروی کار ارزیابی و این لباس بگونه ای طراحی شود که ایمنی کافی در مقابل آن مخاطرات ایجاد نماید.
کلاه کاسکت : برای حفاظت در مقابل سقوط اشیاء روی
سر ساخته می شود و باید سبک، عایق و متناسب با
شرایط کار باشد.

212
وسایل حفاظت فردی
عینک حفاظتی : برای کارهایی که مخاطراتی برای چشم دارند نظیر جوشکاری، کار در کوره ها، حفاظت در مقابل پرتاب اشیاء، گردوغبار عندالاقتضاء بدون منفذ استفاده می شوند. نوع آنها حسب کار متفاوت می باشد.
حفاظ گوشها : برای محیط های پرسروصدا
کمربندهای ایمنی : به ویژه برای کار در ارتفاع و با احتمال سقوط با امکانات کافی برای حفظ کل بدن.

213
وسایل حفاظت فردی
دستکش ها : با امکان حرکت مناسب انگشتان متناسب با شرایط کار
کفش ها و چکمه ها : متناسب با شرایط کار برای حفاظت از ضربه یا رطوبت یا بعنوان عایق الکتریکی یا حرارتی یا برودتی
ماسکهای حفاظتی تنفسی : متناسب با شرایط با فیلترهای مناسب قابل تعویض یا احیاناً کپسول های هوا

214
وسایل حفاظت فردی
اصولاً وسایل حفاظت فردی، شخصی بوده باید به موقع ضدعفونی، نظافت و از نظر کارکرد مرتباً بازبینی شوند و دقیقاً متناسب با شرایط کار استفاده شوند. یک وسیله حفاظت فردی که برای ایمنی در مقابل حادثه ای خاص طراحی شده ممکن است در حادثه ای دیگر و محیط کاری متفاوت کارآیی نداشته باشد.
گاهی استفاده از وسایل حفاظت فردی از کارآیی و توانایی نیروی کار و سرعت در کوتاه مدت می کاهد و بدین لحاظ با وجود اطلاع از مخاطرات عدم استفاده از این وسایل کارگران به سختی از آنها استفاده می کنند. آموزش های مداوم، آگاهی های مرتب اقدامات تشویقی و
تنبیهی برای استفاده مرتب از این وسایل گاهی ضرورت
می یابد.

215
وسایل حفاظت فردی
تاکید می شود که کنترل عوامل زیان آور در محیط کار ابتدائاً با روش های مهندسی و مدیریتی صورت می گیرد و سپس بعنوان مکمل از این وسایل استفاده می شود. برای استفاده از وسایل حفاظتی خطرات بالقوه محیط کار ضرورت دارد. مثلاً شناخت اشیائی که از بالا سقوط می کنند، مایعات شیمیایی مضر، منابع نور، گرما، صوت، گردوغبار، و …
و پس از اعمال روش های مدیریتی و مهندسی، استفاده از وسیال حفاظتی در دستور کار قرار می گیرد. این وسایل بشرح زیر هستند:

216
1- وسایل حفاظت از چشم
مخاطراتی که چشم را تهدید می کند بشرح ذیل است:
گرد و غبار و براده فلزات، چوب و غیره.
مواد مذاب
اسیدها و سایر مواد شیمیایی
مواد بیولوژیک و عفونی
نور شدید و انواع امواج الکترومغناطیسی مضر

217
عموماً برای حفاظت ا زچشم از عینک های حفاظتی استفاده می شود اما روشن است که تنوع این خطرات تنوع عینک های مورد استفاده را بدنبال دارد. گاگل های ایمنی، حفاظ های جوشکاری، گاگل های ایمنی لیزری و انواع حفاظ های صورت از وسایل مورد استفاده برای حفاظت از چشم می باشند.

218
2- وسایل حفاظت سر:
در قبال احتمال برخورد سر با تجهیزات و لوله ها در کارگاه، سقوط اشیاء از بالا و کار در مجاورت هادی های جریان برق استفاده از کلاه لازم است. کلاه ایمنی یک لایه خارجی و یک لایه داخلی معلق ساز دارد فاصله این دو باعث میرایی ضربات وارده می باشد. کلاهای در سه کلاس AوBوC بترتیب در ساختمان سازی معدن و کارگاه های مشابه، حفاظت در قبال جریان برق و کارهای سبک نظیر آتش سوزی و … استفاده می شود.

219
افراد ممکن است اصوات مضره گوناگونی را در محیط کار تحمل نمایند و بدین لحاظ حسب نوع کار و مدت زمان مواجهه با این اصوات، از وسایل حفاظتی فردی مختلفی ضرورت دارد که استفاده شود. پلاک های گوش و گوشی های روگوشی برای این کار استفاده می گردند. گوشی ها براساس قدرت کاهندگی در فرکانس های مختلف مشخص می شوند.
وسایل حفاظتی سیستم شنوایی

220
هنگامی که آلاینده های موجود در هوای محیط کار از حد مجاز افزون شود از رسپیراتورها برای حفاظت استفاده می شود. آنها یک وسیله حفاظتی می باشند که بینی و دهان یا تمام صورت و سرکارگر را می پوشاند تا آلاینده های موجود در هوا وارد سیستم تنفسی نشود و هوای کافی در اختیار قرار گیرد.
بطور کلی چهار روش برای کنترل خطرات تنفسی وجود دارد که شامل جایگزینی، کنترل های فنی و مهندسی کنترل های مدیریتی و استفاده از وسایل حفاظت فردی می باشد.
وسایل حفاظت تنفسی

221
آلاینده های ذره ای (Particulate Contaminants): (گردوغبار، فیبرها، م؟؟/ها، دمه ها و آلاینده های بیولوژیکی)
آلاینده های گاز و بخار
کمبود اکسیژن
مخاطرات تنفسی شامل موارد زیر است

222
دمه ها (ذرات بسیار ریز جامد): دمه ها زمانی تولید می شوند که مواد جامد مانند فلزات و یا پلاستیک گرم شده و به بجار تبدیل می شوند. دمه ها در فرایندهایی نظیر جوشکاری، ذوب و لحیم کاری تولید می شوند و استنشاق آنها به بیماری های تنفسی و ریوی و حتی مرگ منجر می شود.
آلاینده های بیولوژیک: شامل باکتری ها (مانند باکتری سل) ویروس ها، قارچ ها می باشند و در صورت استنشاق مشکلات تنفسی ایجاد می نماید.
رسپیراتورهای با فیلترهای مناسب برای حفاظت توصیه می شود. پاره ای از آلودگی ها ممکن است در اثر استنشاق ویروس موجود در مدفوع وادرار حیوانات موذی بوجود آید.

223
آلاینده های گاز و بخار: گازهایی مانند مونواکسید کربن و کلرین در محیط های صنعتی تولید می شوند. تیزهای رنگ، استن، تربانتین، نفتالین نیز از جمله بخارات قابل توجه می باشند. تحریک چشم، بینی، گلو، ریه ها پوست و گاهی موارد ورود به خون و سیستم اعصاب و آسیب به ارگان های داخلی گاهی فوری و گاهی بعد از مدت طولانی بعد از تماس رخ می دهد. غلظت این مواد نیز در آثار شو موثر است و برای جلوگیری از این آثار اسپیراتورها با فیلترهای مناسب بعنوان وسیله حفاظت فردی توصیه می شود.

224
کمبود اکسیژن: 21 درصد هوایی که تنفس می کنیم از اکسیژن تشکیل می شود و اکسیژن کمتر از 5/19درصد ناکافی تشخیص داده می شود کاهش اکسیژن به گیجی فرد، افزایش ضربان قلب و در صورت تداوم و کاهش بیشتر اکسیژن آسیب به مغز و توقف قلب ظرف چند دقیقه می شود. این اتفاق در فضاهای محصور مانند سیلوها، مخازن، چاله های فاضلاب و … رخ می دهد.
دلیل کمبود اکسیژن عموماض ناشی از واکنش شیمیایی اکسیژن (زنگ زدن فلزات، فاسد شدن مواد آلی و …) می باشد یا ورود گاز دیگری مانند آرگون در جوشکاری به کاهش اکسیژن منجر می شود.

225
رسپیراتورها: استفاده از رسپیراتورها بعنوان یک وسیله حفاظتی که بینی، دهان و تمام صورت و سر را می پوشاند برای آنست که هوای تمیز دراختیار سیستم تنفسی قرار دهد. در رسپیراتورها استفاده از فیلتر و کارتریج مناسب اهمیت دارد. این فیلترها به نوع مواد آلاینده و غلظت آنها مربوط است.
رسپراتورها گاهی با نیروی محرکه و گاهی بدون نیروی محرکه می باشند. گاهی صرفاً مجاری تنفسی و گاهی صورت را کاملاً می پوشانند. از رسپیراتورها گاهی برای تنظیم فشار هوا (منفی یا مثبت) نیز استفاده می کنند. باید توجه نمود که بدلیل پاره ای از مشکلات تنفسی گاهی شخص نمی تواند از رسپیراتور استفاده نماید.

226
رسپیراتورها ممکن است دارای کارتریج باشند کارتریج ها شامل ذغال فعال و دیگر ترکیبات شیمیایی می باشند که آلاینده ها را به دام می اندازند. اشباع کارتریج ها باعث کاهش یا قطع اثر آنها می شوند گاهی از یک سیستم هشدار دهنده برای اعلام وقوع اشباع استفاده می نمایند.
هشدار دهنده ها

227
در فرایندهایی مانند سند پلاست، برش کاری، کنده کاری، سنگ زنی و مته کاری ذرات ریزی بوجود می آیند که از مجاری تنفسی وارد ریه می شوند و بیماری های خطرناکی را باعث می گردند مثلاً ذرات سیلیس و الیاف آزبست می توانند باعث ایجاد سرطان شوند.
غبارات و فیبرها

228
قطرات ریز مایعات که در عملیات روغن کاری بوجود می آیند یا در فرآیند اسپری رنگ تولید می شوند مخاطرات بسیاری ایجاد می نمایند. میست های اسیدی طی فرایند آبکاری و در نتیجه دمیدن هوا به داخل مایع ایجاد می شود. میست ها باعث تحریک سطحی در پوست، چشم ها، ریه ها و مجاری تنفسی می شوند. حتی بعضی از حشره کش ها موادی تولید می کنند که وارد جریان خون می شوند و بر روی سیستم های عصبی اثر نامطلوب می گذارند.
میست ها

229
خطرات عمده برای پا در محیط های صنعتی شامل موارد زیر است که حسب مورد از کفش های مناسب با استانداردهای خاص استفاده می شود.
افتادن اشیاء سنگین روی پا
حفاظت در مقابل سطوح داغ
حفاظت در مقابل سطوح لغزنده
مخاطرات ناشی از عبور جریان برق یا عدم انتقال الکترسیته ساکن
مخاطرات کار با مواد شیمیایی
وسایل حفاظتی پاها

230
خطراتی که در محیط کار دست افراد را تهدید می کند بشرح زیر است:
خطر سوختگی، خطر خراشیدگی، خطر بریدگی، خطر سوراخ شدن دست، خطر شکستگی، خطر قطع عنصر، خطر تماس شیمیایی.
برای حفاظت از دست ها، دستکش های گوناگونی وجود دارد که عندالاقتضا مورد استفاده قرار می گیرد.
وسایل حفاظتی دست ها

231
حفاظت از بدن در مقابل مخاطرات زیر صورت می گیرد.
گرمای شدید
پاشیدن فلزات و مایعات داغ
برخورد با ماشین آلات و تجهیزات
بریدگی
مواد شیمیایی خطرناک
تماس با مواد عفونی مثل خون
تشعشعات
وسایل حفاظتی تمام بدن

232
برای مقابله با خطرات یاد شده از جلیقه های ایمنی، ژاکت های ایمنی، لباس های بلند ولباس های سرتاسر ی استفاده می شود. این لباس ها از نوع کاغذ، پنبه و پشم تصفیه شده، چرمی، لاستیکی یا پلاستیک ممکن است باشد.

233
مواد خطرناک در محیط کار ممکن است باعث ایجاد حوادث گوناگون شوند. قبل از هر چیز نگهداری فهرست این مواد شامل ذکر ویژگی های شیمیایی و فیزیکی آنها است. معمولاً در اع؟؟؟ کارخانه سازنده عناوینی نظیر خطرناک، آتش گیری، قابل انفجار، زیان آور و نظایر آن ذکر می شود. عموماً لازم است که خطر این مواد طبقه بندی شود. بر چسب گذاری این مواد براساس استانداردهای رایج از اهمیت خاصی برخوردار است.
ایمنی مواد خطرناک

234
عناوینی نظیر خطر بهداشتی، خطر آتش گیری، خطر «واکنش پذیری» و نظایر آن در ادبیات مربوط به حفاظت تعاریف دقیق و روشنی دارد.
از تماس و ورود مواد شیمیایی به بدن از طریق گوارش، تماس با پوست، استنشاق و نظایر آن آسیب هایی رخ می دهد که تماماً باید مستندسازی شود.

235
همه موارد مربوط به مواد خطرناک (مثلاً مواد شیمیایی) باید تحت نظامی خاص مورد نظارت مستمر قرار گیرد. سفارش خرید این مواد، استفاده از آنها، ذخیره آنها، ریخت و پاش و نشست آنها، فرایندهایی که در مورد این مواد در تولید صورت می گیرد و رفع آنها همه باید براساس یک نظام نامه مشخص صورت پذیرد. ویژگی های نظیر واکنش پذیری، پایداری، ناسازگاری و نظایر آن باید مطابق نظامی مشترک مورد بررسی قرار گیرد. این خصوصیات در مورد چگونگی نگهداری این مواد در انبارها، توجه به مقرراتی را باعث می شود که بعنوان سیستم انبارداری ایمن، مشهور می باشد.

236
بهسازی محیط کار
منظور از بهسازی محیط کار مراعات اصول بهداشتی برای جلوگیری از مخاطرات و عوامل بیماری زایی است که سلامت کارکنان، مشتریان و مراجعان محیط کار را بخطر می اندازد. در این بخش به حوزه های عمومی و مشترک محیط های کار پرداخته می شود.

237
بهسازی محیط کار
مهمترین مسائل عمومی بهسازی محیط کار بشرح زیر است:
1- تامین آب آشامیدنی و غذای سالم مناسب.
تامین آب آشامیدنی بهداشتی و غذای سالم و کافی و تخصیص فرصت و مکان مناسب برای صرف غذا اهمیت بسیاری دارد. بهداشت تهیه و توزیع غذا در کارگاه توجه زیادی را می طلبد و در صنایع نسبتاً بزرگ حضور کارشناسان بهداشت و تغذیه ضرورت دارد.

238
بهسازی محیط کار
2- جمع آوری و رفع صحیح زباله و مواد زاید و فاضلاب های انسانی و صنعتی
در هر صنعتی با هر راندمانی، مقداری مواد زاید در فرایند تولید به وجود می آید و باید دفع آنها بگونه ای باشد که برای شاغلین در صنعت و محیط حداقل آلودگی و مخاطرات را ایجاد نماید. علاوه بر آن فاضلاب های تولیدی هر صنعت ممکن است مشکلاتی را برای محیط ایجاد نماید. این مشکلات بشرح زیر است:

239
بهسازی محیط کار
1-2- کاهش اکسیژن محلول در آب: ورود مواد آلی قابل فساد (انسانی یا صنعتی) به منابع آب منطقه باعث جذب سریع اکسیژن محلول در آب در فرایند تجزیه این مواد می شود تا حدی که گاه آب فاقد اکسیژن می شود. این امر برای آبزیان بسیار نامطلوب، و تعفن ناشی از اتلاف آنها از عوارض آنست. صنایع غذایی، نساجی، دباغی، شکر از جمله صنایعی هستند که چنین خسرانی را ایجاد می نماید.

240
بهسازی محیط کار
2-2- ته نشینی مواد جامد : مواد و ذرات ریز و درشت جامد معلق در فاضلاب صنایع در منابع آب محیط رسوب می کنند و آثار زیانبار ایجاد می نمایند. فاضلاب معادن، ذوب فلزات و فولادسازی، کاغذسازی، کاغذ و مقواسازی و بعضی از صنایع شیمیایی از این جمله اند.
3-2- انواع سموم : مواد شیمیایی گوناگونی در صنعت مورد استفاده قرار می گیرند یا تولید می شوند که برخی از آنها وارد فاضلاب صنعتی می گردد. بسیاری از این مواد سمی هستند از جمله ترکیبات سیانور، ارسنیک، سایر فلزات و در صنایع پتروشیمی انواع آفت کش های
کشاورزی و غیره.

241
بهسازی محیط کار
4-2- طعم و بوی نامطبوع : گاه مواد زایدی که به منابع آب منطقه راه می یابند استفاده آب برای پرورش ماهی و سایر موجودات دریایی و آبی، مصارف خوراکی و تفریحات آبی را دچار مشکل می کنند و باعث بو یا طعم نامطلوب موجودات دریایی می شوند. این صنایع گاهی گازهای نامطبوعی را در منطقه تولید می کنند که اکوسیستم را متاثر می سازند. صنایع کاغذسازی، نساجی یا الیاف مصنوعی استخراج و تصفیه نفت، پتروشیمی، دباغی و صنایع مربوط به مواد شیمیایی معدنی در زمره این صنایع می باشند.

242
بهسازی محیط کار
5-2- آلودگی های نفتی و روغنی : صنایع مربوط به استخراج، انتقال و تصفیه نفت از جمله آلوده کننده ترین صنایع می باشند و ضایعات بسیاری برای ماهیها، پرندگان، سایر موجودات آبزی، منابع آب ایجاد می کنند. لنگرگاه کشتیها از جمله آلوده ترین مناطق دریایی می باشند که خروج نفت و روغن و سایر ضایعات از جمله علل آنست.

243
بهسازی محیط کار
3- مبارزه با حشرات و جوندگان
حشرات گوناگون در صنایع بویژه صنایع غذایی ناقل ارگانیسم های بیماری زا می باشند و بیماری های عفونی را به ویژه توسعه می دهند. بهسازی محیط، مبارزه با پناهگاههای آنان و استفاده از سموم موثر بصورت دوره ای ضرورت بسیار دارد.
جوندگان بویژه موش موجد بیماری هایی نظیر طاعون و تیفوس موشی می باشند و آثار زیانبار اقتصادی و بهداشتی دارد. زادوولد زیاد آن باعث می شود که تنها سموم برای مقابله با آن کافی نباشد
و تدابیر ساختمانی خاصی در ساختمان کارخانه و
انبارها ضرورت دارد. (pat proofing)

244
بهسازی محیط کار
4- نظافت عمومی، سرویس های بهداشتی و استراحت
در محیط های جمعی که ممکن است توجه نیروی کار به بهداشت نیز کم باشد پیش بینی های خاصی برای جلوگیری از عفونت ها ضرورت دارد. تعداد کافی سرویس های بهداشتی، در دسترس بودن آنها، تعداد کافی حمام دوش (در صنایعی که بدان نیاز دارند) ، رخت کن مناسب، اطاق استراحت زنان و آگاهی های عمومی برای رعایت بهداشت ضرورت دارد.
نظافت محیط نیز تنها به مفهوم تمیز بودن نیست. علاوه بر دفع زباله و مواد زائد، رنگ آمیزی های دوره ای، تامین ماشین آلات مدرن برای شستشوی مرتبط، پیش بینی های ساختمانی
کافی برای ایمنی رفت وآمد و کارکارگران و نظایر آن
جزء الزامات محیط کار می باشد.

245
بهسازی محیط کار
5- مراکز بهداشت کار
برابر ماده 47 قانون کار، وجود مراکز بهداشت کار در کارگاه ها و کارخانه ها ضرورت دارد و کارشناسان و پزشک متخصص حسب موقعیت کارگاه باید سرویس های لازم را ارائه دهند. بدین لحاظ سلامت و بهداشت جسمی و روانی کارگران در محیط های کار باید مورد توجه و بازبینی های دوره ای و مقطعی قرار گیرد.

246
آموزش ایمنی
مقصود از آموزش برنامه ای است که طی آن افراد می توانند با توجه به گرایش ها و علایق خود آگاهی ها و مهارت های لازم را برای ایفای نقشی معین و موثر بدست آورند و به کمک آن قدرت تجزیه و تحلیل و شناخت افراد افزایش یابد.
آموزش های ایمنی آگاهی لازم را به کارکنان می دهد و میزان حوادث را کاهش می دهد. بسیاری از حوادث ناشی از عدم آگاهی یا توجه کافی نیروی کار به وقوع می پیوندد.

247
آموزش ایمنی
هدفهای آموزش ایمنی باید آشنا ساختن افراد با نوع کار و ارائه دانش و مهارت لازم برای انجام کار ایمن و بدون حادثه باشد بنابراین آموزش باید دربرگیرنده سه موضوع زیر باشد:
بالابردن آگاهی های افراد در زمینه اهمیت ایمنی و بهداشت در صنعت
ارتقاء سطح آگاهی در زمینه جلوگیری از حوادث و ارتقاء شناخت افراد از راههای علمی و عملی جلوگیری از حوادث
افزایش مهارت افراد در بکارگیری سیستم های ایمنی و ابزارآلات ایمنی

248
آموزش ایمنی
از آنجا که با وجود آگاهی، غفلت افراد زمینه ساز بسیاری از حوادث است تکرار دوره ای آموزش های ایمنی بمنظور جلب توجه مجدد افراد ضرورت دارد.
همچنین آموزش ها باید متناسب با حرفه افراد و نیاز آنان تهیه شود و آنان را با مخاطرات مجتمل آشنا نماید. انجام صحیح کار در برنامه های آموزشی باید تشریح گردد. عناصر موثر یک برنامه آموزشی بشرح زیر است:
تجزیه و تحلیل کار بویژه در مورد مشاغل پیچیده
تهیه و تدارک برنامه های آموزشی شامل نظارت دقیق
بر آموزش و نتایج آن
اجرا و نظارت و بررسی دوره های آموزشی

249
آموزش ایمنی
آموزش ایمنی با ابزارهای زیر صورت می گیرد:
نمایش فیلم، پوستر، عکس، سخنرانی ها، نشریات حفاظتی، اعلامیه های حفاظتی
رنگ ها و برچسب های حفاظتی و فیلم های حفاظتی.
اصولاً باید از شیوه های تبلیغاتی موثر و جذاب برای جلب توجه افراد استفاده نمود و بدین ترتیب کنجکاوی، علاقه، تحریک احساسات و حسب ذات آنان را برانگیخت و بنحو موثری توسعه داد. پاره ای از اطلاعیه ها اعلامیه های محیط های صنعتی استاندارد جهانی است و
می توان از همان ها استفاده نمود.

250
گروههای خاص در صنعت
علاوه بر آنکه باید برای کار در شرایط خاص معاینات و ملاحظات خاص ایمنی صورت پذیرد برای دسته های جوانان، زنان، سالمندان و مدیران باید توجهات خاصی صورت پذیرد.
1- جوانان
نیروی کار جوان هم به دلایل فیزیولوژیک و هم به علل روحی مراقبت و سرپرستی ویژه ای را انتظار دارند. صفاتی چون بی قراری، زودرنجی، توقع بیجا، کمی تجربه، عدم آشنایی با محیط کار، غرور جوانی در کنار ویژگی های خاص جسمی این گروه سنی باید مورد توجه قرار گیرد. بنابراین:

251
گروههای خاص در صنعت
٭ از انجام کارهای طاقت فرسا، شب کاری و کارهایی که در معرض مسمومیت های شغلی قرار می گیرند خودداری شود. در بسیاری از کشورها مشاغلی مانند کار با سرب و مواد رادیواکتیو برای جوانان کمتر از 18 سال ممنوع است.
٭ استادکاران و کارشناسان با تجربه و دلسوز به آموزش روش صحیح انجام کار به جوانان بپردازند و مشکلات روحی خاص آنان را مورد توجه قرار دهند.
٭ انجام معاینات منظم جهت تشخیص بیماریهای احتمالی اهمیت بسیار دارد.

252
گروههای خاص در صنعت
2- زنان
زنان دو تفاوت با مردان دارند. از نظر وضعیت فیزیولوژیک و از نظر مسئولیت های اجتماعی دیگر. زنان عموما ً:
٭ جثه ای کوچکتر و ضعیف از مردان دارند.
٭ برای انجام کار مشابه اکسیژن بیشتری مصرف می کنند.
٭ تحمل بیشتری در مقابل یکنواختی کار دارن.
٭ مهارت بیشتری در کارهای ظریف دارند.

253
گروههای خاص در صنعت
وضعیت خاص فیزیولوژیک زنان از جمله بیماریهای دوره ای، بارداری، مسئولیت های نگهداری کودک شیرخوار بی نظمی های اجتناب ناپذیر از نظر حضور و غیاب و تاخیر دارد. در پاره ای از اوقات زنان استعداد بیشتری برای ابتلاء به برخی از بیماریها و مسمومیتها دارند مثلاً میزان جذب و ذخیره سرب در دوران بارداری بیش از سایر مواقع است و بدین لحاظ حضور آنان در این دوره در پاره ای از مشاغل ممنوع است. اضافه برآن به دلایل فیزیولوژیک، زنان بیش از مردان نیازمند معاینات و راهنمایی های پزشکی هستند.

254
گروههای خاص در صنعت
از نظر حضور و غیاب، مردان بر زنان مجرد و آنان بر زنان متاهل وضعیت بهتری دارند و این گویای مسئولیت های خانوادگی زنان می باشد.
از نظر روحی نیز تفاوت هایی بین زنان و مردان وجود دارد زنان به شرایط مناسب محیط کار و فتار اطرافیان بیشتر اهمیت می دهند در حالیکه مردان به آتیه شغل و امکان ترقی بیشتر توجه دارند.
تحمل زنان در مقابل خشونت و بدرفتاری سرپرستان کمتر است و ملاطفت بیشتری را انتظار دارند.

255
گروههای خاص در صنعت
3- سالمندان
از عوارض سن بالا، موارد زیر می باشد:
٭ کم شدن توان عضلانی، کندی در حرکات و عکس العمل
٭ کاهش قدرت بینایی، شنوایی و حافظه نزدیک و کندی در فراگیری وظایف پیچیده و جدید
٭ گریز از مسئولیت پذیری مستقیم
٭ حضور مرتب تر و با غیبت کمتر و البته بیماری بیشتر.
اصولاً باید سالمندان را از کارهای با سرعت و دقت بالا و
کارهای سنگین بازداشت و معاینات دوره ای مرتب تری به ویژه
از نظر قلب و عروق و تنفس و سیستم اعصاب، پیش بینی نمود
و استراحت کافی در بین انجام کار برای آنان درنظر گرفت.

256
گروههای خاص در صنعت
4- مدیران
مدیران و کادر رهبری سازمان اداری اهمیت ویژه ای می باشند و ملاحظات خاص در مورد سلامتی آنان باید پیش بینی شود از نظر جسمی بیماریهای قلبی، عروقی، دیابت، فشارخون، چاقی ناشی از حرکت کم در بین آنان شایع است.
از نظر روحی نیز سکته قلبی ناشی از فشارهای روحی کار و بازار رقابت اقتصادی و هیجانات مربوط به آن بسیار شایع می باشد. معاینات برنامه ریزی شده در مورد مدیران، ضرورت دارد.

257
سیستم های ایمنی
یک سیستم ایمنی یک روش ایمن برای انجام کار شامل تعریف نقش هر یک از عوامل می باشد. در این سیستم ریسک هایی که همه عوامل درگیر را تهدید می کند محاسبه و تعیین شده و پیش بینی لازم در هر مورد صورت پذیرفته است. در یک سیستم ایمنی هدف حذف یا کاهش تمام مخاطرات بالقوه می باشد.
قاعدتا هر حادثه ای براثر عوامل مختلف و گاه متعدد بوجود می آید (نقص دستگاه ها، مواد اولیه ، بی نظمی، عدم نظارت، فقدان آموزش، عوامل فرهنگی، …) در یک سیستم ایمنی کنترل حوادث براساس توجه یکپارچه به همه عوامل صورت می گیرد.

258
ویژگی یک سیستم ایمنی :
کار را بصورت مجموعه ای کلی می بیند
تجزیه و تحلیل همه عوامل بالقوه را از منظر فیزیکی، شیمیایی، بهداشتی، روانی و … در دستور کار دارد.
همه اقدامات کنترلی طراحی روش انجام کار، آموزش، نظارت، بازنگری و … را بکار می گیرد.

259
در برنامه ریزی بمنظور تشخیص و کنترل عوامل بالقوه خطرناک می بایستی موارد زیر را مورد توجه قرار دارد.
ترتیب انجام عملیات
تجهیزات، دستگاه ها و ابزار مورد استفاده
مواد اولیه و بویژه مواد شیمیایی که استفاده می شود یا تماس با آنها حاصل می شود.
پرسنل و نیروی کار از نظر توانایی، مهارت و تجربه کاری
خطرات بالقوه بهداشتی، زیست محیطی و … که پرسنل و سایرین را تهدید می کند.
اقدامات احتیاطی که باعث کاهش یا حذف خطرات می شوند.
نظام کنترلی برای بازبینی، اصلاح و ارتقاء اقدامات حفاظتی.

260
تجزیه و تحلیل
یک سیستم ایمنی باید تجزیه و تحلیل کامل عملیات را شامل شود. در صورتیکه مخاطرت انجام عملیات زیاد باشد باید از روش های رسمی آنالیز خطر نظیر (Hazard and operability) Hazop studies یا (Fault Tree Analysis) FTP استفاده نمود و در هنگام مخاطرات کم از روش JSA (Job Safety Analysis) استفاده می شود. در این روش های آنالیز شناسایی مراحل کلیدی شغل یا عملیات، تجزیه و تحلیل خطراتی که در هر مرحله وجود دارد و اقدامات احتیاطی و کنترلی مورد توجه می باشد تا به ترسیم دستورالعمل انجام ایمن کار منجر شود.

261
مشاوره
استفاده از مشاوره خبرگانی که در کار تجارب مشابهی دارند بسیار مهم است و اضافه برآن مشارکت کارگران و پرسنل درگیر در این نظام مشاور موثر و مفید است.

مستند سازی، آموزش و پایش سیستم ایمنی

یک سیستم ایمنی بایستی به نحو مطلوبی مستند سازی شود و بدین معنا که بطور مکتوب در اختیار ذینفعان قرار گیرد آموزش یک سیستم ایمنی باید شامل مدیران، کارشناسان، ناظران، بازرسان و پرسنل و کارگران باشد.
پایش در مورد سیستم ایمنی شامل اطمینان از عملی بودن
انجام کار، بررسی نتایج اجرا و اطمینان از به روز بودن می باشد.

262
تعریف ریسک
ریسک عبارت است از احتمال وقوع یک حادثه با آثار منفی در مقایسه با اهداف ریسک بر حسب احتمال وقوع و آثار آن اندازه گیری می شود.
شدت × احتمال = مقدار ریسک

تعریف مدیریت ریسک

یک مدیریت فرایند است که هدف آن کاهش امکان آثار زیان آور یک فعالیت از طریق اقدام آگاهانه برای پیّش بینی حوادث
ناخواسته و برنامه ریزی برای اجتناب از آنها می باشد.

263
اجزاء اصلی فرایند مدیریت ریسک بشرح زیر است:
فراهم نمودن زمینه Context
تعیین ریسک ها
تحلیل ریسک ها
ارزیابی ریسک ها
مقدار ریسک ها
نمایش و مرور
ارتباط و مشاوره

264
ارزیابی ریسک کمی سعی می کند با تعیین احتمال وقوع یک حادثه و خسارات ناشی از آن امکان مقایسه آنرا فراهم می سازد.
ارزیابی ریسک کیفی نتایج ارزیابی را با الفاظ نظیر کم، زیاد و غیره بیان می کند.
مدیریت ریسک در شش مرحله انجام می گیرد:
شناسایی عوامل بالقوه خطرناک
تعیین کسانی یا امکاناتی که خسارت می بینند
ارزشیابی سطح ریسک (اولویت بندی ریسک)
اقدامات کنترل ریسک
ثبت نتایج مهم
بازنگری فرایند ارزیابی

265
برای ارزیابی نیاز به متخصصین ذیربط می باشد.
در ارزشیابی سطح ریسک احتمال رخ داد حادثه و شدت حادثه براساس جداول زیر بدست می آید و ریسک بین 6 تا 9 زیاد، بین 3 تا 4 متوسط و بین 1 تا2 ریسک کم تلقی می شود.

266
سلسله مراتب کنترل ریسک بشرح زیر است:
حذف Elimination
جایگزینی Subsituation
کنترل های مهندسی (جداسازی، عایق سازی، تهویه و …) Engineering control
کاهش زمان تماس Reduce Time exposure
نظم و انظباط کارگاهی Goool Hous keeping
سیستم ایمن کار Safe System of work
آموزش و اطلاع رسانی Training and Information
وسایل حفاظت Personal protective equipment
تسهیلات بهداشتیWelfare
پایش و نظارت Monitoring and Supervision

267
اولویت بندی در کنترل ریسک
همیشه نمی توان کنترل ریسک را بترتیب اولویت سطح ریسک ( زیاد، متوسط، کم) انجام داد. ممکن است در شرایطی کنترل هم زمان چند سطح ریسک ممکن باشد و گاهی سطوح ریسک پایین تر را می توان براحتی کنترل نمود اما سطوح ریسک بالاتر بدلیل ضرورت تامین تجهیزات بیشتر یا اتخاذ روش های پیچیده تر، دیرتر قابل کنترل می باشد.
عموما پیش بینی نظم و انظباط کارگاهی راحت تر از پیش بینی پاره ای از اصلاحات ساختمانی کلی می باشد.

268
ثبت نتایج حاصل از ارزیابی ریسک
این اقدام باید جزئیات مخاطرت، گروه های در معرض خطر و اقدامات کنترلی و نتایج آنها باشد.

پایش و بازنگری

اقدامات مربوط به کنترل ریسک باید بطور دوره ای بازبینی شود. ممکن است ماشین آلات تجهیزات، مواد اولیه و روش های کار تغییر کند و کنترل های قبلی دیگر، موثر و کارانباشد و علاوه برآن ممکن است مخاطرات جدیدی کشف شود یا استانداردهای تازه ای تدوین گردد. در حالت اخیر گاه لازم است علاوه بر کنترل های
دوره ای به محض اطلاع از ضوابط جدید بازبینی صورت
پذیرد.

269
علائم و هشدارهای ایمنی
علائم ایمنی نه تنها برای حفاظت از پرسنل می باشد بلکه برای سایر کسانی که بدلیلی در محیط کار حضور دارند قابل استفاده می باشد و بمنظور افزایش سطح ایمنی در محیط های صنعتی استفاده می شود و بترتیب زیر تقسیم بندی می گردد:
علائم ممنوعیت
علائم اجبار و الزام
علائم هشدار
علائم مربوط به فرار اضطراری و کمک های اولیه
علائم حفاظت در برابر حریق

270
این علائم بین المللی بوده و البته بعنوان جایگزین کنترل های مهندسی و سیستم های ایمنی بکار برده نمی شوند و فقط نقش مکمل را دارند. ارزیابی خطر برای نصب این تابلوها توسط مهندسین HSE انجام می گیرد.
این علائم برای اعلام مسیرهای خروج اضطراری، دسترسی به جعبه های تجهیزات مبارزه با حریق و کمک های اولیه، نقاط تجمع افراد در شرایط اضطرار، اعلام خطرات بالقوه آتش سوزی، الکتریسته، حفره ها، محیط های پر سروصدا، الزام به استفاده از تجهیزات خاص حفاظت فردی، ممنوع بودن کشیدن سیگار یا تولید جرقه، منع پارک خودرو، وجود سیستم اطفا و اعلام حریق آلودگی های بیولوژیک و بهداشتی و نظایر آنها استفاده می شود. اگر چه مجدداً لازم است تاکید شود که وجود علائم ؟؟؟ کنترل های دیگر نظیر موانع در لبه پرتگاه ها، حفاظ در قبال محیط های با مخاطرات خاص و غیره نمی باشد.

271
تابلوهای منع و ممنوعیت: بشکل دایره با رنگ زمینه ای سفید و یک دایره قرمز و خطی مورد که به شکلی که حکایت از انجام عملی می کند کشیده شده است.
تابلوهای هشدار: این تابلوها شکل مثلث بوده و با رنگ زمینه ای زرد که علامت یا متن هشدار در مرکز مثلث وارد می شود.
تابلو اجبار و الزام: به شکل دایره ای با رنگ زمینه ای آبی و علامت یا متن در مرکز آن با رنگ سفید نشان داده شده است.
تابلوی مربوط به فرار اضطراری و کمک های اولیه: به شکل مربعی یا مستطیل بوده و رنگ زمینه ای بند می باشد و متن یا علامت به رنگ سفید در مرکز می باشد.
حفاظت در برابر حریق: به شکل مربعی یا مستطیلی بوده و رنگ زمینه ای قرمز می باشد و متن یا علامت در مرکز و به رنگ سفید می باشد.
ویژگی های تابلوها ایمنی بشرح زیر است:

272
سازمان ایمنی و بهداشت حرفه ای (OSHA) occupational safety omcl Aeath Administration
این سازمان در سال 1970 تشکیل شده و مسئول تنظیم قوانین و مقررات مربوط به حفظ ایمنی و بهداشت کارگران در امریکا می باشد این سازمان وظیفه بازرسی از محیط های کاری را در کشور مذکور دارد و استانداردهای لازم را نیز تدوین می نماید.

سازمان های مهم در حیطه حفاظت و بهداشت کار

273
ارائه استاندارهای مواجهه با عوامل زیان آور
ارائه مشاوره در خصوص مسائل ایمنی و بهداشتی
بازرسی از محیط کار
چاپ کتاب و ارسال مواد مربوط به مسائل ایمنی و حفاظتی
ارائه برنامه های مدیریت ایمنی و بهداشت در سطح کارخانه ها
برگزاری دوره های آموزشی جهت صنایع
جذب دانشجو و آموزش آنها
ارائه کمک در شرایط اضطراری
این سازمان زیر نظر وزارت کار می باشد.
خلاصه خدمات این سازمان چنین است:

274
2- انستیتو ملی ایمنی و بهداشت حرفه ای (NIOSH)
National Institute for occupational safety omol Heath
موسسه ای فدرال است که در سال 1970 تشکیل شده و مسئول هدایت تحقیقات و انجام توصیه ها در خصوص پیشگیری از بیماری ها و جراحات شغلی است.
OHSA زیر نظر وزارت کار بوده و مسئول ایجاد و اجرای قوانین و مقررات ایمنی و بهداشتی در محیط کار است در حالیکه NIOSH زیر نظر وزارت خدمات بهداشتی و انسانی فعالیت می کند و یک موسسه تحقیقاتی است. این دو سازمان مکمل یکدیگرند

275
3- انجمن دولتی متخصصان بهداشت صنعتی امریکا: (ACGIA)
این سازمان در سال 1938 تشکیل شد. این سازمان دارای ؟؟؟ تخصصی است که معروفترین آنها کمیته مقادیر آستانه TLV، برای مواد شیمیایی می باشد که هم اکنون برای 42 ماده شیمیایی حد آستانه تعیین کرده است.

276
روشهای مقایسه حوادث
برای مقایسه میزان حوادث بخش­ها و موسسات مختلف از معیارهای سه­گانه زیر استفاده می­شود:
ضریب تکرار یا فراوانی حادثه Frequency rate
نسبتی است که رابطه بین تعداد حوادث ناشی از کار و تعداد ساعات کار را نشان می­دهد.

277
این نسبت موید آنست که در یک مدت معین (مثلاً یکسال) در مقابل هر یک میلیون ساعت کار چه تعداد حادثه رخ داده است. در محاسبه تعداد حوادث، تعداد کارکنان آسیب­دیده­ای منظور می شود که اقلاً کارگر آسیب­دیده 24 ساعت تحت معالجه بوده یا استراحت کرده باشد.

278
این نسبت رابطه زمان کار از دست رفته را با تعداد ساعت­های کار نشان می­دهد.

این ضریب معلوم می­کند که به ازای هر هزار ساعت کار به میزان رقم بدست آمده، ساعت کاری از دست رفته است.
بدیهی است هر چه صدمات ناشی از حوادث شدیدتر باشد این نسبت بیشتر می­شود. معیارهای جهانی برای محاسبه معادل روزهای از دست­رفته حوادث مختلف در جدول زیر آمده و برای فوت 7500 روز در نظر گرفته شده است.
شدت حادثهSeverity rate

279
شیوع حادثه incidence rate
ضریب شیوع حادثه رابطه تعداد حوادث را با تعداد کارکنان نشان می­دهد.

280
جدول ـ تعداد روزهای از دست رفته برای از کارافتادگی دائم اعضای مختلف بدن

281
تعداد روزهای از دست رفته بر اثر نقص عضو

282

283
ایمنی راهمیشه وهمه جا رعایت کنید

موفق باشید
پایان