موضوع :
حافظه شنیداری
درس مربوطه :
اختلالات یادگیری
مقدمه
حافظه شنیداری :
توانایی ذخیره سازی و بازخوانی کلمه ها یا چیزهایی است که قبلا شنیده باشد (کرک ساموئل، چالفانت، جیمز، 1377) .
توانایی ذخیره سازی و بازخوانی چیزهایی است که شخص می شنود. فردی که درحافظه ی شنیداری ضعف دارد ، دریادآوری اطلاعاتی که شنیده است مشکل دارد . با این که از حس شنوایی سالمی برخوردار است . در پاسخ گویی به سوالات مربوط به داستان رویدادهای متوالی ، که در یک داستان وجود دارد دچار مشکل می شود . در دیکته کلمات راجا می اندازد یا صدای اول یا آخر کلمات را جا می اندازد . درحفظ و به یادآوردن دستورالعمل های شفاهی معلم دچار مشکل می شوند . برای تشخیص صداها و صوت هایی که قبلا شنیده است ، ودنبال کردن دستورالعمل ، دچار مشک جدی هستند
براساس نتایج پژوهش حاضر، سن یکی از فاکتورهای موثر بر عملکرد حافظه کاری می باشد و با افزایش سن در کودکان بهبودی در امتیاز حافظه شنیداری و کاهشی در مدت زمان انجام آزمون های حافظه رخ می دهد که بلوغ عملکردی فرایندهای شناختی و ساختارهای مغزی مرتبط را نشان می دهد. اما جنسیت عامل تاثیرگذاری بر عملکرد حافظه نیست و تفاوتی بین دو جنس در امتیازات حافظه در هیچ یک از آزمون ها یافت نشد. از طرف دیگر با توجه به اینکه افزایش در مهارت های حافظه شنیداری مرتبط با افزایش دانش واژگانی و رشد توانایی های زبان نوشتاری و گفتاری است می توان نتیجه گرفت که تقویت حافظه شنیداری کودک احتمالا می تواند منجر به بهبود مهارت های اصلی سواد آموزی شامل خواندن، نوشتن، صحبت کردن و گوش دادن شود.
تاثیر سن و جنسیت
تحول حافظه در گذر زمان
طول حافظه شنیداری کوتاه مدت دو تاسه مرحله بین 4-16 سالگی افزایش می یابد و در 4 سالگی کودک طبیعی می تواند میانگین 3 عدد را به ترتیب تکرار کند. در 12 سالگی طول حافظه به 6 عدد می رسد و در 16 سالگی طول اعداد در 7-8 عدد ثابت می شود .
سنجش شنیداری
خرده آزمونهای حافظه منطقی و تکرار ارقام برای سنجش حافظه کوتاه مدت شنیداری استفاده میشود (هدف از این خرده آزمون به یاد نگه داشتن رووس اصلی یک متن شنیده شده و بازگوکردن آن است).
حافظه منطقی
این آزمون فرعی شامل دو متن است. دستورالعمل: به آزمودنی بگوئید که داستان کوتاه 5-4 خطی برایت می خوانم به دقت گوش کن، وقتی که تمام کردم شما آن را تکرار کن. حاضرید؟
بدین ترتیب متن الف برای آزمودنی شمرده شمرده خوانده می شود. بعد از این که خواندن متن الف تمام شد گفته می شود ، حالا می خواهم متن کوتاه دیگری را برایت بخوانم وببینم چه تعداد بیشتری از این متن را بخاطر می آوریدو بدقت گوش کنید.
آزمونگر متن"ب " را می خواند و آزمودنی طبق متن قبلی عمل می کند.
تکرار ارقام رو به جلو ومعکوس
دستورالعمل: به آزمودنی بگویید" می خواهم ببینم تا چه اندازه می توانید توجه داشته باشید". من چند عدد را برای شما می خوانم اعداد تمام شد شما باید اعدادی را که به صورت ارقام شنیده اید به من بگویید. گوش کنید با سلسله اعداد 4 رقمی شروع می کینم.
اگر آزمودنی در کوشش اول موفق نبود ارقام کوشش دوم اجرا می شود وبه همین طریق سوالهای دیگر را می پرسید. سلسله ارقام کوشش دوم زمانی اجراء می شود که آزمودنی در سلسله ارقام کوشش اول موفق نباشد. هرگاه آزمودنی در هر دو کوشش مربوط به سلسله ارقام معینی نا موفق بود آزمایش با این آزمون متوقف می گردد.
نمره گذاری: نمره آزمودنی برابر است با تعداد اعداد آخرین سلسله ارقام که وی درکوشش اول یا دوم با موفقیت تکرار کرده است. به عنوان مثال: اگر آزمودنی موفق به تکرار سلسله اعداد 5 رقمی در کوشش اول یا دوم گردد5 نمره به وی تعلق می گیرد.
تکرار ارقام به صورت معکوس
دستورالعمل: همیشه با سری اعداد 3 رقمی شروع می کنیم. برای اجرا به آزمودنی گفته می شود من می خواهم ببینم تا چه حد می توانم اعداد را در ذهنتان نگه دارید. اکنون اعدادی را برای شما می خوانم، وقتی خواندنم را تمام کردم شما باید آنها را بطور وارونه به من بگویید. به عنوان مثال: اگر من بگویم "5- 9- 1" شما چه خواهید گفت؟ "1- 9- 5- ". اگر پاسخ آزمودنی به سلسله ارقام یاد شده درست نبود ویا متوجه سوال نشده، پاسخ به وی گفته می شود"1- 9- 5".
به آزمودنی گفته می شود:"یادتان باشد که شما باید اعداد را به طور وارانه ومعکوس بعد ازمن بگویید" حاضرید؟
اگر آزمودنی موفق به تکرار وارانه سری اول ارقام گردید با سلسله ارقام بعدی ادامه می دهیم. هرگاه آزمودنی در دو کوشش مربوط به سلسله ارقام معینی ناموفق بود آزمون متوقف میگردد.
نمره گذاری: نمره آزمودنی برابر با تعداد آخرین سلسله ارقامی است که وی در کوشش اول یا دوم توانسته است با موفقیت بطور وارانه آنها را تکرار نماید. به عنوان مثال اگر آزمودنی سلسله اعداد 4 رقمی را بتواند بطور معکوس تکرارکند نمره 4 به او داده می شود.
حداکثرنمره: 7
اگر آزمودنی در تکرار وارانه اعداد سه رقمی در هر دوکوشش ناموفق باشد باید سلسله اعداد دو رقمی به او داد. اگر در هر یک از دو کوشش خود بتواند آن را با موفقیت تکرار کند نمره 2 به او تعلق می گیرد.
راهبردهای درمانی برای تقویت حافظه ی شنیداری
1- برای شروع تمرینات ، باید بدانیم که هر کودک چند کلمه یا عدد را می تواند بعداز شنیدن به خاطر آورد . سپس باید به کمک آزمایش ساده ای که قبلا توضیح آن گذشت تمرینات آغاز شود ( فراخنای حافظه ) یعنی این که ابتدا پایه و شروع تمرین را برای هر کودک به دست می آوریم که از چه تعدادی شروع کنیم و بعد برای انجام تمرینات ابتدا تعداد کلمه یا اعداد را به فاصله ی یک ثانیه برای کودک می خوانیم و او باید بعد از شنیدن کلمات ، آن ها را به همان ترتیبی که شنیده بود بازگو کند ( تکرار کند ) وقتی موفقیت او را در تکرار تعدادی کلمه دیدیم ، کلمات ( یا اعداد ) را به تدریج افزایش میدهیم .
2- تعدادی کلمه و عدد را به فاصله ی یک ثانیه برای کودک می خوانیم و به او می گوییم که خوب و با دقت به آن ها گوش دهد . سپس بعد از شنیدن آنها باید آن کلمات یا اعداد را به طور معکوس ، یعنی از آخرین عدد یا کلمه به اولین عدد یا کلمه ، تکرار کنی ، قبل از شروع این تمرین ، چندین بار این تمرین و توضیحات را با او کار می کنیم تا کاملا متوجه دستورالعمل شود و به تمرین تسلط پیدا کند .
3- تعدادی کلمه برای کودک می خوانیم ( باید از قبل برای هر کلمه تصاویری آماده کرده باشیم ) و به او می گوییم که به دقت گوش کن : من تعدادی کلمه برایت می خوانم ، بعد شما باید تصاویر مربوط به کلمه های خوانده شده را پیدا کنی و به همان ترتیبی که خواندم به ردیف قرار دهی .
4- تمرین قبل ( تمرین شماره 3 ) را به صورت جمله هم به کار می بریم ، یعنی به کودک می گوییم که « من یک جمله برایت می خوانم و تو باید از بین تصاویری که می بینی ، تصویر جمله ای را که من تکرار کردم پیدا کنی و به من بدهی » ( تصویر متناسب با جمله را پیدا کن)
5- کلماتی را به صورت جفت برای کودک می خوانیم و به او می گوییم که « با دقت گوش کن » دو کلمه ای را که من برایت می خوانم باید با هم حفظ کنی و هر وقت یک جفت آن را شنیدی ، باید جفت بعدی را خودت از حفظ بگویی برای مثال این جفت کلمات را برای او تکرار می کنیم .
برادر – امروز کتاب – مدرسه خورشید – دریا و به او فقط یکی از جفت کلمات مثل کتاب را می گوییم و اوباید جفت دیگر آن ، یعنی مدرسه را از حفظ بگوید و … بعد از یک تمرین ( فهم کامل دستورالعمل ) به او آموزش می دهیم که برای یادگیری بهتر باید با استفاده از هر جفت کلمات جمله بسازد تا سریع تر و بهتر در ذهن بپرده شود .
6- جملاتی را برای کودک می خوانیم و او باید با دقت به آن ها گوش دهد . البته از قبل به او توضیح می دهیم که : در بعضی از جملاتی که برایت می خوانم اشتباهاتی گنجانده شده است . شما باید بعد از شنیدن جملات ، اشتباهات آن را بگویی
7- استفاده از نوار صداهای مختلف ، ابتدا همزمان با پخش صدا نام و تصویر صدا به کودک معرفی می شود تا بچه هایی که دراین زمینه هماهنگ نبودهن اند به مرحله ی تسلط و آمادگی برسند و سپس چند صدا را پشت هم برای کودک پخش و بعد ضبط را خاموش می کنیم و از او می خواهیم که بگوید چه صداهایی شنیده است و تصاویر مربوط به صدا را نیز می تواند جدا کند .
8- انجام بده : پنج یا شش شی را مقابل کودک قرار بدهید و بعد دستوراتی بدهید که انجام دهد . مثلا : آن قطعه سبز را در دامن ژاله بگذار ، گل زرد را زیر صندلی جواد بگذار ، توپ نارنجی را در نیمکت جعفر قرار بده ، تعداد اشیاء را به موازات توسعه حافظه شنوایی کودک می تواند افزایش یابد
9- پیگیری دستورات : تکالیف ساده ای را به کودک گوشزد کنید که انجام دهد مثلا : دایره بزرگ قرمز رنگی را روی کاغذ ترسیم کن ؛ دایره کوچک سبز رنگی را پایین مربع بگذار ، با رنگ سیاه خطی از وسط دایره به گوشه راست بالای مربع بکش . این تمرینات را می توان با استفاده از گوشی و دستورات ضبط شده نیز انجام داد .
10 – بازیهای لفظی بی پایان ؛ این بازیها می تواند از این قبیل باشد : یی از بچه ها جمله ای می گوید ، مثلا « من دریا را دوست دارم » دومی باید با تکرار آن کلمه دیگری به آن بیفزاید و بازی به همین نحو ادامه می یابد از تصاویر نیز در جهت کمک به حافظه شنیداری می توان استفاده کرد .
11- ترتیب وقایع : یک واقعه ساده را برای کودک بازگو کنید و بخواهید آنچه را که اتفاق افتاده است به ترتیب صحیح خود تکرار کند
12- تکرار جملات : یک جمله ساده به کودک بگویید و بخواهید که آن را با صدای بلند تکرار نماید . تعداد کلمات جمله را بتدریج افزایش دهید .
13-کودک را طوری بنشانید که پشتش به شما باشد و صداهایی را با میز و اسباب بازی و وسایلی که در اختیار دارید تولید کنید مثلا ضربه ای روی میز بزنید، سکه ای را روی میز بچرخانید و توپی را به سمت دیوار پرت کنید و بگیرید و کف بزنید. بعد از آن از کودک بخواهید بعد از شما همان صداها را تولید نماید.
14 – از وسایل صدا دار استفاده کنید. مثلا یه جعبه موسیقی یا ساعت زنگداری در در گوشه ای از کلاس پنهان کنید و از دانش آموز بخواهید با تعقیب صدا آن را پیدا کند.
منبع:
ارجمند نیا، علی اکبر، شکوهی یکتا، محسن(1391)بهبود حافظه فعال، تهران، انتشارت تیمورزاده-نشر طبیب.
شکوهی یکتا، محسن، پرند، اکرم(1392) ناتوانی های یادگیری، تهران، نشر طیب.
کرمی نوری،رضا(1390)روانشناسی حافظه و یادگیری با رویکردی شناختی،تهران،انتشارات سمت.
درمان اختلالات دیکته نویسی مصطفی تبریزی
نارسائی های ویژه یادگیری احمد امیدوار
ناتوائی های یادگیری اکبر فریار ، فریدون درخشان
(سیف نراقی و نادری، 3841 )
What is auditory memory. Available from : www.wisegeek.com.
تهیه کنندگان