کشور انگلستان نخستین کشوری است که قدم های اولیه را در جهت سازمان دادن به خدمات اجتماعی برداشته است. قانون موسوم به فقرای الیزابت که در سال ۱۵۹۸ در انگلستان تصویب شد یکی از ابتدایی ترین مداخله های مستقیم دولتی در ارایه خدمات اجتماعی محسوب می شود. این قانون سال ها بعد تحت تاثیر افکار، نوشته ها و نظریات نویسندگان و متفکرین اقتصادی و اجتماعی تغییر کرد. در مجموع از سال ۱۶۰۰ به بعد در جهان عواملی مطرح می شوند که عنایت و توجه به رفاه اجتماعی و به تبع آن مددکاری اجتماعی به عنوان پلی بین برنامه های رفاهی و استفاده کنندگان از آنها یعنی انسان ها ضرورت پیدا می کند.
تاریخچه مددکاری
در سال ۱۸۷۸ کشور آلمان قانون تامین اجتماعی را به اجرا در آورد و تا سال ۱۹۲۰ تقریباً در سراسر اروپا این قانون پذیرفته شد. در سال ۱۸۹۹ اولین مدرسه خدمات اجتماعی در هلند و در سال ۱۹۰۴ مدارس مددکاری اجتماعی در آلمان، سوییس، بریتانیا و آمریکا شروع به فعالیت کردند. قانون تامین اجتماعی در سال ۱۹۳۳ با هدف حمایت از خانواده های بی سرپرست و بدسرپرست و آسیب دیدگان درآمریکا تصویب شد و در حال حاضر آموزش مددکاری در سطح دانشگاه های کشورهای مختلف و سطح بین الملل به نحو وسیعی جریان دارد.
متفکری به نام سیدردرخصوص سیرمددکاری درامریکا به پنج دوره اشاره دارد:
دوره اول: ایجاد موسسات ومراکزعرضه کننده خدمات اجتماعی اولیه به مراجعین؛
دوره دوم: متمرکز شدن هیاتهای رفاه عمومی وصندوقهای خیریه در امور مربوط به خدمات اجتماعی؛
دوره سوم: رسمیت تدریجی موسسات خدمات اجتماعی و منطبق شدن آنها بانیازهای اجتماعی؛
دوره چهارم: گرایش به تحلیل ریشه های مربوط به علل مسائل اجتماعی؛
دوره پنجم: تخصصی شدن و تمرکز خدمات اجتماعی سازمان یافته مطابق با هدفهای توسعه جامعه.
اولین مدرسه مددکاری در آسیا در سال 1938 درهندوستان تاسیس شد وسپس درسال 1957 مدرسه مشابهی در کشور ترکیه تاسیس شد که در سال 1965 به عضویت انجمن بین المللی مدارس مددکاری پذیرفته شد.درحال حاضرمددکاری اجتماعی به عنوان رشته ای کاربردی از مقطع فوق دیپلم تا دکترا در بسیاری از کشورهای جهان مطرح است، به گونه ای که در متجاوز از هفتاد کشور در جهان بیش از چهارصدوپنجاه آموزشگاه ، دانشکده و کالج مددکاری وجود دارد واغلب این موسسات در سازمان جهانی به نام "انجمن بین المللی مدارس مددکاری اجتماعی" عضویت دارند و با اجلاس های سالیانه به تبادل جدیدترین اطلاعات علمی و حرفه ای می پردازند و دامنه فعالیت مددکاران اجتماعی از جزئی ترین امور اجتماعی تا کلی ترین آن،از رفاه کودکان تاسالمندان،ازاختلالات روانی ورفتاری تا آسیبهای اجتماعی،از مراکز توانبخشی تا مراکز مشاوره خانواده ،از مشکلات دانش آموزان تا مسائل دانشجویان را شامل می شود.
تاریخچه مددکاری در ایران:
کشور ما نیز یکی از کهن ترین سرزمین هایی است که اندیشه ها و باورهای انسان دوستی و نیکوکاری و دستگیری از مردم نیازمند در آن بر پایه اعتقادات دینی و ارزش های فرهنگی بنا شده است. با این پیشینه تاریخی و فرهنگی خدمات حمایتی و بهزیستی در کشور ایران اغلب توسط افراد خیر و موسسات خیریه با زمینه مذهبی ارایه می شد. ازاواسط سال ۱۳۴۰ به بعد سازمان ها و موسساتی نظیر سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی، جمعیت خیریه فرح پهلوی، جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران، انجمن ملی حمایت از کودکان و انجمن ها و موسسات دیگر مسولیت ارایه خدمات حمایتی، توانبخشی به افراد نیازمند و معلولین را بر عهده داشتند.
در سال های قبل از انقلاب در سال ۱۳۴۷ برای اولین بار خدمات اجتماعی به صورت سازمان یافته در مجموعه وظایف دولت در برنامه عمرانی چهارم مطرح گردیده است. در نهایت در سال ۱۳۵۳ وزارت رفاه اجتماعی در یک قالب منطقی به وجود آمد که در سال ۱۳۵۵ به وزارت بهداری و بهزیستی تغییر نام داد و فعالیت آن در قالب دو معاونت بهزیستی و دو دفتر امور خدمات توانبخشی و امور خدمات رفاهی ادامه یافت. آموزش حرفه های مرتبط با خدمات اجتماعی نیز در سال ۱۳۳۷ توسط خانم فرمانفرمائیان که کارشناس امور اجتماعی سازمان ملل متحد بود در آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی تهران با امکاناتی ناچیز آغاز شد و فارغ التحصیلان آن موفق به دریافت دانشنامه فوق دیپلم در خدمات اجتماعی می شدند .
در سال ۱۳۴۴ مدت تحصیل به چهار سال افزایش پیدا کرد و فارغ التصحیلان درجه لیسانس خدمات اجتماعی را اخذ می کردند. در سال ۱۳۴۹ دوره فوق لیسانس مددکاری اجتماعی با عنوان مدیریت خدمات اجتماعی نیز شکل گرفت. پس از انقلاب اسلامی ایران، نام آموزشگاه به دانشکده خدمات تغییر یافت. سرانجام تعلیم و تربیت مددکاران اجتماعی در چارچوب گرایش خدمات اجتماعی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی متمرکز شد و انتخاب دانشجویان از طریق آزمون سراسری انجام شد.
مددکاری اجتماعی حرفه ای است که در آن مددکار اجتماعی با ایجاد ارتباط مناسب، بهره گیری از فرصتهای اجتماعی و روشهای مداخله، ظرفیت تغییر و توانایی حل مساله افراد، گروهها و جامعه را تقویت می کند و آنان را در راستای بهبود بخشیدن به موقعیت خویش، بهزیستن و ارتقاء کیفیت زندگی قادر می سازد.
رفاه اجتماعی سیستم منظم و شکل یافته خدمات اجتماعی است که برای کمک به افراد به وجود آمده است تا رضایت و استاندارد زندگی را برای افراد جامعه تامین کند .
مددکاری اجتماعی:
رفاه اجتماعی:
تعاریف، محتوا و برنامه های رفاه اجتماعی بر مبنای دیدگاه های نظری متفاوت نسبت به انسان و نیازهای او شکل گرفته است. اگرچه این نظریات با یکدیگر تفاوت مبنایی دارند ولی همگی مبتنی بر یک درک مشترک از ابعاد رفاه اجتماعی هستند که به طور کلی در 5 گروه تقسیم می شوند:
1ـ بعد زیستی رفاه اجتماعی: حوزه های سلامت، جمعیت، تعذیه و کیفیت زندگی را در بر می گیرد.
2ـ بعد حقوقی رفاه اجتماعی: قوانین موجود از جمله تهیه، تدوین، تصویب و اصلاحات برخی از قوانین موضوعه مرتبط را در بر می گیرد.
3ـ بعد سیاسی رفاه اجتماعی: در تداوم و پایداری برنامه های مربوط به آن نقش دارد که مقوله های توسعه و امنیت سیاسی، مشارکت عمومی، فعالیت احزاب و گروه ها را در بر می گیرد.
4ـ بعد اجتماعی رفاه اجتماعی: موضوعات امنیت اجتماعی، مهارت های اجتماعی، آسیب های اجتماعی، خانواده، اشتغال، مشارکت اجتماعی و گروه های اجتماعی در معرض خطر را در بر می گیرد.
۵ـ بعد اقتصادی رفاه اجتماعی: مقوله های فقر، امنیت و توسعه اقتصادی، اشتغال، مسکن، سیستم پرداخت یارانه ها، عدالت اجتماعی، حمایت اقتصادی از اقشار آسیب پذیر را در بر می گیرد.
عوامل مختلفی در پی انقلاب صنعتی زمینه های ایجاد و توسعه مددکاری اجتماعی را فراهم ساخت که این عوامل عبارتند از:
1.افزایش جمعیت
2.مهاجرت های گسترده و توسعه بی رویه شهرنشینی
3.نیازهای جدیدوگسترده
4.حوادث و سوانح ناشی از صنعت
5.سستی روابط اجتماعی
6.تدابیر و سیاستهای دولت در جهت نیل به اهداف رفاه اجتماعی
7.سستی پایه های اخلاقی و اعتقادات معنوی
8.سیاستهای سوءاستعمار
9.حوادث و سوانح طبیعی نظیرسیل و زلزله و. . .