بنام خداوند جان و خرد بیولوژی ،اکولوژی کژدم ها وپیشگیری از گزش آنها
D.R.D
Scorpions, which are grouped in the phylum Arthropoda .
scorpion has a flattened elongated body and can easily hide in cracks.
scorpion has a segmented tail that has a poisonous spike at the end.
Scorpion stings are a major public health problem in many underdeveloped tropical countries, especially Africa, South India, the Middle East, Mexico, and South Latin America.
The estimated annual number of scorpion stings is 1.2 million.
An estimated 5000 deaths occur annually from scorpion stings worldwide
Distribution
Scorpions have a world-wide distribution, being found in deserts, grasslands, forests, intertidal zones (coast) and mountains.
World distribution of scorpions
Size of scorpions
The average size of a scorpionid is 3 to 9 cm.
The largest forms are the African genus Pandinus which reaches 18 cm, and Hadogenes spp which measures 21 cm long and weighs 32 grams.
Some Carboniferous scorpions are known to have attained lengths of 44 to 86 cm or even a meter.
Pandinus imperator King of the Scorpions
Probable reasons for development of venom in scorpions
Food acquisition
A-Venom can be an effective tool for predators.
B-A second advantage of venom is that in many venom, enzymes are a major constituent.
2) Defense
This is in fact is one of the most important property of venom, pain. It is more immediate and the offending animal immediately gets the message and may live to communicate it to others.
دوره زندگی
جفت گیری
بارداری
زایمان
پوست اندازی
تغذیه و شکار
لانه گزینی
دوره های فعالیت زیستی
شکارچی های کژدم
وضعیت جفت گیری در کژدم ادنتوبوتوس دوریه
D.R.D
D.R.D
Hemiscorpius lepturus
Male
Female
جفت گیری
جفت گیری معمولا در طول شب و در محیط باز شروع می گردد.
نرها پنیس ندارند و اسپرم به کمک اسپرماتوفور منتقل می شود
مراحل جفت گیری
جفت گیری دارای مراحلی است که از طرف نر شروع و با همراهی کامل ماده به پایان می رسد
از ابتداتا پایان جفت گیری متغییر بوده و از حدود نیم تا یک و نیم ساعت طول می کشد
کژدم ادنتوبوتوس دوریه اسپرماتوفورهای
D.R.D
دوره بار داری
در مناطق گرم تر ممکن است کژدم ها یک یا چند زایمان در سال داشته باشند
دوره بار داری در بیشتر گونه ها مختلف 4-2 ماه طول می کشد در بعضی دوره بار داری از 16-4 ماه و در مواردی 18-3 ماه گزارش شده است.
D.R.D
Gestated Hemiscorpius lepturus
کژدم ارتوکیروس اسکروبیکولوزوس باردار
D.R.D
دوره زندگی
پس از جفت گیری جنین نوزادان در لوله تخمدان رشد می کنند.
نوزادان پس از تولد لارو نامیده می شوند
اولین سن لاروی نوزادان به علت نداشتن ناخن و نداشتن نیش از بقیه مراحل نوزادی متفاوت هستند.
تغذیه نمی کنند، و توانائی انجام حرکت مهمی بدون وابستگی به مادر ندارند، نمی توانند نیش بزنند، به طور طبیعی نوزادان روی پشت مادر قرار می گیرند .
اولین پوست اندازی 2-1 هفته پس از تولد و در پشت مادر انجام می شود
زایمان
طول مدت زایمان در میان افراد یک گونه یکسان و در میان گونه ها متفاوت است.
کژدم ها در هر زایمان از 105-6 نوزاد به دنیا می آورند .
تعداد نوزادان متولد شده در هر ماده بستگی به گونه ، تراکم جمعیت و در دسترس بودن غذا بستگی دارد.
نوزادان در ابتدا به صورت توده ای روی هم و در کنار کلیسر و مابین پاها قرار می گیرند.
سپس مادر به وسیله گیره های خود، نوزادان را تحریک نموده و آنها را از قسمت های مختلف بدن خود (گیره ها، پاها، شکم و دم) به طرف پشت هدایت می نماید.
این عمل تا زمانی ادامه می یابد که آخرین نوزاد نیز روی پشت مادر قرار گیرد.
مراقبت های مادرانه
کژدم ها ی تازه متولد شده از مادر به دلیل نداشتن نیش و جوانه نزدن ناخن ها لارو نامیده می شود.
لاروهای سن اول در پشت مادر خود وضع خاصی به صورت لایه لایه انباشته می شوند و به همین وضعیت تا پایان اولین مرحله پوست اندازی در پشت مادر قرار می گیرند.
پس از این مرحله و حدود 2 هفته پس از تولد، اولین پوست اندازی اتفاق می افتد. و بعد از آن پراکندگی نوزادان صورت می گیرد
در بعضی مواقع در بعضی از گونه ها تعدادی از نوزادان توسط مادر خورده می شود.
دلیل این رفتار مادرانه ممکن است:
به خاطر تامین نیاز آبی و غذائی نوزاد
دفاع در برابر شکارچی ها
همکاری مادر در انتخاب جای مناسب برای نوزاد باشد
Emergence of a Hemiscorpius lepturus young
D.R.D
کژدم مزوبوتوس اپئوس با نوزادان خود در پشت
D.R.D
D.R.D
Hemiscorpius lepturus with young on her back
کژدم ارتوکیروس اسکروبیکولوزوس با نوزادان خود در پشت
D.R.D
پوست اندازی
تعداد مراحل پوست اندازی در گونه های مختلف 7-5 بار گزارش شده است.
در بعضی از گونه ها نر ها در پنجمین و در بعضی در ششمین پوست اندازی بالغ می گردند.
تمام ماده ها پس از ششمین پوست اندازی بالغ می گردند.
کژدم ها در حالت بلوغ چندین سال زندگی می کنند.
تعداد زیادی از گونه ها در اولین سال زندگی خود بالغ می شوند در بعضی در 24-19 ماهگی و تعدادی در 3 سالگی بالغ می شوند
ابتدا حد فاصل کاراپاس و پهلوها شکاف برداشته و کلیسرها از پوسته قدیمی خارج می گردد.
با بیرون زدن کلیسرها از درون پوسته قدیمی، با انقباضاتی که در بدن کژدم صورت می گیرد کاراپاس به طرف بالا کشیده می شود.
با ادامه انقباضات بدن، گیره ها، پاها و دم به آرامی از درون پوسته خارج می گردد.
پوست اندازی کژدم سیاه، آندرکتونوس کراسیکودا
D.R.D
Hemiscorpius lepturus coming out of the old cuticule
D.R.D
D.R.D
5 Old-shed Hemiscorpius lepturus
ملانیزاسیون کامل در کژدم نیز نسبتا کند است و 30-10 روز طول می کشد که رنگ کژدم تازه بیرون آمده از پوسته تا حدودی مشابه کژدم های دیگر شود.
بیولژی تغذیه
کژدم ها به هنگام تغذیه سه روش اولیه برای صید شکار بکار میبرند.
اول اینکه ممکن است که در جائی یا محلی که در معرض رفت و آمد طعمه باشد، منتظر شوند
دوم اینکه بصورت فعال به جستجوی شکار بروند
سوم اینکه در ورودی سوراخ ها و پناهگاه های خود منتظر شکار بمانند.
متداولترین روش ترک پناهگاه روزانه در اویل شب است که در محلی سرباز قرار می گیرد و منتظر شکار می ماند و پس از صید و شکار در پناهگاه یا بیرون از آن به تغذیه از آن می پردازد .
کژدم ها توانائی شناخت و آگاه شدن از محل شکار را دارا می باشند وگیرنده های آنان حرکات و جنبش شکار و بستر های شنی یا خاکی آن را درک می کنند.
برای شناخت حرکات و نوسانها از موهای حساس استفاده می کنند.
کژدم ها می توانند از فاصله 50 سانتی متری با استفاده از این اندام های گیرنده محل شکار و یا سایر مشخصات آن را درک نماید
نحوه گرفتن شکار
کژدمها شکار های خود را با دست ها یا گیره ها می گیرند
تعدادی زیادی از آنها قبل از بلع شکار خود را نیش می زنند
ولی شکار های کوچک ممکن است بدون نیش زدن مورد تغذیه قرار گیرند.
میزان و شدت فعالیت شکار شدت و میزان زهر تزریقی کژدم به بدن طعمه را تعیین می کند
این جانوران مردار خوار نیستند
شکارکژدم ها
کژدم ها تقریبا هر شکاری را که بتوانند نگاهداری و تغذیه نمایند صید می کنند.
تغذیه اولیه آنها از حشرات و عنکبوتیان و سایر بندپایان و حلزون ها است.
کژدم های بزرگ از مهره داران کوچک تغذیه می کنند
کرم پروانه ها، دم موئی نقره ای ، پشه های پادراز ،موریانه ها،عنکبوت های زمین زی، سیرسیرک ها ، ملخ ها ،سوسری ها، سن ها،ولارو سوسک ها و هزارپایان به عنوان شکار پذیرفته می شوند.
کانی بالیسم
رفتار همنوع خواری در تعداد زیادی از کژدم ها مشاهده شده است.
کژدم ها به هنگام گرسنگی ونبود شکار کژدم های دیگر بویژه افراد کوچکتر از نظر اندازه را بوسیله گیره های خود محکم تحت کنترل در می آورند و مورد تغذیه قرار می دهند
نیاز به آب
در شرایط آزمایشگاهی در جائی که کژدم در بستر طبیعی خود قرار ندارد نیاز مستقیم به آب پیدا می کنند.
در این شرایط کژدم ها به سمت پنبه های خیس شده از آب و یا حتی قطعات میوه های آب دار حرکت کرده و کلیسر های خود را روی پنبه خیس شده و یا قطعات میوه های آبدار قرار می دهند.
پناهگاه ها یا زیستگاه های کژدم ها شامل:
شکاف ها و سوراخ های موجود در زیر سنگ ها
زیر پوسته درختان
در داخل شکاف های جداول باغچه ها
زیر مصالح ساختمانی
زیر لشمه ها و داخل سله ها
و سوراخ های دیوارهای قدیمی و گلی می باشد.
از دیگر زیستگاههای کژدم ها سنگ چین های اطراف کشتزارها است
لانه گزینی
لانه سازی
کژدم ها بطور وسیع و گسترده ای در محیط های مختلف با استفاده از لانه یا پناهگاه سازش نموده اند.
لانه یک کژدم ممکن است به سادگی یک حفره در زیر صخره ها، کنده درخت ها، ویا در سطوح پوشیده دیگر بطور استادانه و عمیق حفر شده یاشد
تعدادی از کژدم ها سوراخ های موقتی حفر می کنند ، درصورتیکه کژدم های دیگر لانه های دائمی می سازند که گاهگاهی تا عمق 42 سانتی متر می رسد.
انتخاب محل برای لانه سازی ، پراکندگی و میزان هر کدام از این گونه ها مربوط به انواع خاکها اختصاصی است
دوره های فعالیت کژدم ها
کژدم ها در شرایط اسارت و گرفتاری بیشتر اوقات را بی حرکت باقی می مانند ، در خلال اسارت فعالیت آنها متوقف می شود، قدرت اعضای حسی سست می شود.
در شرایط طبیعی در فواصل زمانی معین کژدم ها بطور فیزیکی درارتباط وبرخورد با شکار ، لانه سازی ،جفت یابی فعال می شوند
در طول دوره های آرامش میزان تنفس و مصرف اکسیژن کاهش می یابد
در یک شب درفصل فعالیت درصد کمی از کژدم های یک گونه در بیرون بسر می برند و بقیه افراد در شبهای بعدی از لانه بیرون می آیند. خروج دسته کوچکی از جمعیت یک گونه به عوامل محیطی، بستگی دارد
از نظر ساعات فعالیت شبانه کژدم های گونه های مختلف ، در ساعات متفاوت شب فعالیتشان بروز می کند.
تعدای در اوایل و تعدادی دیگر در نیمه وبقیه در پایان شب ازلانه بیرون می روند فعالیت دوره ای این کژدم هماهنگی داخلی دارد.
بالاترین وفور کژدمها در ساعات اولیه بعد از غروب آفتاب است که تا نیمه شب نسبت بیشتری از آنان به لانه های خود برمیگردند. تا طلوع آفتاب تعداد کمی از کژدم ها دربیرون از لانه خود فعال هستند.
شکارچی های کژدم
کژدم ها طعمه های جذابی هستند عوامل موثر در شکار شدن کژدم ها ، اندازه بزرگ بدن آنها، سرشار بودن از مواد غذائی، فراوانی جمعیت، نداشتن دفاع مناسب، قابل پیش بینی بودن دفاع آنها می باشد.
حداقل 142 مهره دار و 26 بی مهره از کژدم ها تغذیه می کنند. بخش اعظم رژیم غذائی بعضی از شکارچی ها از کژدم تامین می شود.
از بند پایان ، صدپایان ، سوسک های شکارچی و رطیل ها ، مورچه های دروگر و از مهره داران ، پرندگان مانند جغد شاخ بزرگ، پرنده های حشره خوار، روباه، موش های ملخ خوار، جوجه تیغی و تعداد زیادی از مهره داران دیگر از کژدم ها تغذیه می کنند
پیشگیری و کنترل کژدم زدگی
روش های مبارزه
-روش محیطی یا بهسازی و نوسازی اماکن مسکونی
-حفاظت فردی
-مبارزه بیولوژیک
-مبارزه شیمیائی و کاربرد سموم
بهسازی و نوسازی منازل و حفاظت منازل در برابر ورود و جایگزینی کژدم
-کلیه درزها و شکاف های دیوار با ماسه وسیمان و یا گل آهک(مخلوط گل و آهک) اندود شود
-کف ساختمان بایستی 40-30 سانتی متر بالاتر از سطح طبیعی زمین قرار گیرد یعنی برای ورود به ساختمان از 1 تا 2 پله با سطح صیقلی(مانند سنگ مر مر) استفاده شود.
-اگر ساختمان در یک محل باز یا زمین بایر احداث شده که اطراف آن ساختمان دیگری وجود ندارد بایستی تا ارتفاع 70-60 سانتی متری از سطح زمین، دیوار با سیمان و ماسه خیلی نرم روکش گردد.
در اماکن قدیم یا خانه های روستائی نکات زیر بایستی مورد توجه قرار گیرد:
-از انباشتن و توده کردن ، هیزم ،الوار،مصالح ساختمانی در خانه ها پرهیز کرد.
-در صورتی که کف حیاط خاکی است بایستی این قسمت ها را آب پاشی و سپس با غلطک های سنگی موجود در روستاها کوبید و یا در صورت امکان آن را به باغچه سبزی و گل تبدیل کرد
-کلیه شکاف ها و سوراخ های دیوار بایستی با مخلوط گل رس و آهک مسدود شود تا حد امکان سطح دیوار صاف گردد
-خاک انباشته شده در منازل بایستی هر سال یکبار زیر و رو گردد یا اینکه در حیاط پخش وسپس کوبیده شود
– خاکی که از بیرون جهت استفاده در ساخت منازل و یا استفاده در باغچه آورده شده است بایستی مورد بازرسی قرار گیرد.
– قبل از هرگونه ساخت و ساز بایستی آلودگی احتمالی زمین های بایر به افراد محلی اطلاع داده شود و را ه های پاکسازی نیز به آن ها آموزش داده شود.
– لشمه های حاصل از لایروبی جوی ها و نهرها که آب مورد مصرف در کشاورزی را به مزارع هدایت می نماید حاوی ریشه ها و ساقه گیا هانی است که پس از خشک شدن و پوسیدن در دیواره های نهر ها فضای متخلخلی را بوجودمی آورد
– سنگ چین های اطراف مزارع محل مناسبی برای پنهان شدن و یا تولید مثل شده است استراحت در کنار این سنگ چین ها بویژه در شب ممکن است موجب گزش افراد شود
چگونگی حفاظت ا فرد در جلوگیری از بر خورد با کژدم
-جلوگیری در مورد از بازی کودکان با پای برهنه یا دم پائی بویژه در اوایل شب هشدار داده شود.
-گارگران و کشاورزان در هنگام کار در شب از کفش های ساقدار یا چکمه استفاده کنند
-هنگام کار و جابجا کردن مصالح ساختمانی ، الوار وچوب ازدستکش استفاده شود.
-هنگام خواب از تخت های پایه بلند فلزی (لوله ای گالوانیزه) استفاده شود
-از هر گونه تماس تخت و وسایل خواب مانند بالش ، تشک و پشه بند با دیوار وتنه یا شاخ و برگ درختان جلوگیری شود. رعایت حداقل 50 سانتی متر فاصله تخت با دیوار ضروری است
– هنگام رفتن به گردش یا تفریح از نشستن یا خوابیدن به روی زمین به خصوص در اوایل شب خوداری شود
– از توقف کردن در جاده های بیابانی و نشستن روی خاک های انباشته شده که به منظور هدایت آب های ناشی از بارندگی و همچنین خاکریز های راه آهن ممانعت به عمل آید.
– منازل از نور کافی برخوردار باشند وچراغ های حیاط ، مستراح و یا آشپزخانه در طول شب بویژه در مناطق روستائی روشن باشند.
مبارزه بیولوژیک
کژدم ها طعمه های جذابی هستند عوامل موثر در شکار شدن کژدم ها ، اندازه بزرگ بدن آنها، سرشار بودن از مواد غذائی، فراوانی جمعیت، نداشتن دفاع مناسب، قابل پیش بینی بودن دفاع آنها می باشد.
حداقل 142 مهره دار و 26 بی مهره از کژدم ها تغذیه می کنند. بخش اعظم رژیم غذائی بعضی از شکارچی ها از کژدم تامین می شود.
مهره داران شکارچی
مرغ ها یکی از بهترین شکارچی های کژدم می باشد . نگهداری آنها در منازل روستائی توصیه می شود
جوجه تیغی ها که در ایران وجود دارند ازتواناترین شکارچیان بندپایان منجمله کژدم ها محسوب می گردند
حشره خور های موش مانند و دارای پوزه های باریک و دراز با حس بویائی خیلی قوی هستند. این جانوران با اشتهای زیادی از کژدم ها تغذیه می کنند
مارمولک ها(گکو ها) جانوران کم خطر و مفیدی هستند.
بی مهرگان شکارچی
رطیل ها از بی مهره گان، شکارچی های توانائی هستند که در زیستگاه های کژدم ها هم مشاهده شده اند
این بندپایان شکارچی های مهاجمی هستند که براحتی کژدم ها را با کلیسر های خود می درند و مورد تغذیه قرار می دهد
عنکبوت ها همگی شکارچی هستند به جز خانواده بد نام نرکشان بقیه مفید هستند و از سایر بند پایان تغذیه می کنند .
سوسک های شکارچی :در زیستگاه کژدم ها در استان خوزستان و اصفهان سوسکی از راسته قاب بالان، خانواده Carabidae و با نام Scarites sp مشاهده شد.
این سوسک به راحتی از کژدم ها تغذیه می نماید ، بدون اینکه نیش کژدم بتواند به او آسیبی برساند
D.R.D
با سپاس از نگاه و توجه شما