بسم الله الرّحمن الرّحیم
و انسان ها اثرات الودگی هوا بر روی گیاهان
الهام السادات قرشی
تاثیر آلودگی هوا بر محیط زیست گیاهان
آلودگی هوای شهر تهران 200-250 میکروگرم در هر متر مکعب در مقابل 100-150 برای هر متر مکعب هوا نشانگر این حقیقت تلخ است که آلودگی هوای تهران که دلیل اصلی آن بکارگیری اتومبیل های دارای نقص فنی و دودزا است دو برابر میزان آلودگی استانداردهای مجاز جهانی است. میزان آلودگی هوای بسیاری از مراکز دنیا کمتر از استانداردهای بین المللی و برای هوای شهر لندن 50 میکروگرم در هر متر مکعب گزارش شده است. بالا بودن سطح زیاد آلودگی سبب می شود که گازهای آلوده از طریق روزنه برگها جذب گیاهان مختلف شده وبا تغییر قابلیت نفوذ دیواره سلولی جذب آنزیمها در داخل گیاه را دچار اختلال می نماید.
بوجود آمدن چنین حالاتی تغییرات قابل ملاحظه ای در میزان فتوسنتز، تنفس، تبخیر و تعرق گیاهان پدید آورده و سرانجام برگها تحلیل رفته و بصورت قسمت کوچکی ظاهر می شوند. یا از بین رفتن برگها که در حقیقت کارخانه سازنده گیاه می باشند در چگونگی رشد گیاهان ایجاد اخلال می شود و درخت رشد طبیعی خود را از دست می دهد.
نحوه تاثیر آلودگی هوا بر روی گیاهان
الف) اثر مستقیم آلودگی هوا روی گیاهان ممکن است شدید، مزمن و یا نامرئی باشد. اگر تراکم مواد آلوده کننده زیادتر از قدرت تحمل گیاه باشد، با توجه به سن و وضعیت گیاه و سایر عوامل اکولوژیکی محیط زیست و مدت زمان تماس، اثرات مختلفی بر جای می گذارد. در صورتی که تراکم مواد آلوده کننده کم و زمان طولانی باشد اثر قوی ولی مزمن است و در نتیجهٔ آن اندام گیاه کوچک می ماند، قدرت نموگیاهان چند ساله کم می شود، تعادل جامعه گیاهی بهم می خورد و ترکیب فلور و توزیع گونه ها دگرگون می شود. در سطح سلولی نیز آثاری ظاهر می شود که شامل تغییر آنابولیسم و کاتابولیسم و کند شدن اعمال آنزیمی و تغییر رنگدانه ها می باشد.
ب) اثر غیرمستقیم
مهمترین اثر غیر مستقیم آلودگی هوا روی گیاهان از بین رفتن حشرات گرده افشان و در نتیجه کم شدن گرده افشانی گیاه می باشد که مستقیماً عملکرد را کاهش می دهد. بسیاری گیاهان مثل یونجه و انجیر برای گرده افشانی به حشرات وابسته هستند.
میزان حساسیت گونه های مختلف گیاهی نسبت به آلودگی
بسته به غلظت مواد آلوده کننده، مدت زمان در معرض بودن گیاه و سن گیاه مقدار حساسیت و خسارت وارده بر گیاه متفاوت خواهد بود. در بین گونه های گیاهی تفاوت های عمده ای از لحاظ حد تحمل به انواع مواد شیمیایی آلوده کننده دیده می شود. حتی در بین یک گونه نیز حساسیت تمام بوته ها یکسان نیست، با توجه به این تفاوتها یک متخصص اصلاح نباتات می تواند ارقام را انتخاب و اصلاح نماید.بسته به شرایط اقلیمی نیز ممکن است تفاوتهایی وجود داشته باشد. رطوبت زیاد خاک، رطوبت نسبی بالا در هوا و شدت نور زیاد خسارت آلودگی را بیشتر می کند. گونه های گیاهی نسبت به مواد مختلف آلوده کننده نیز تفاوتهایی نشان می دهند مثلاً یونجه، سویا و گوجه فرنگی به دی اکسید گوگرد حساس هستند در صورتی که کرفس، ذرت و پیاز کاملاً مقاوم هستند.
اثرات انیدرید سولفور بر روی گیاهان
انیدرید سولفور یکی از خطرناک ترین آلاینده های هوا به شمار می رود و تاثیر زیان باری بر روی گیاهان دارد و در هوای مناطق صنعتی و شهری از غلظت بیشتری بر خوردار است انیدرید سولفور گازی است بی رنگ و بد بو و متراکم. انیدرید سولفور با جذب شدن از طریق روزنه های هوایی گیاه به تدریج عمل می کند و عواملی مانند رطوبت و نور زیاد باعث باز شدن روزنه ها شده و حساسیت انیدرید سولفور را بالا می برد بعد از جذب انیدرید سولفور از فضای بین سلول های کلروفیل برگ عبور میکند تا اینکه توسط دیواره های سلولی جذب گردد و با آب ترکیب شده و تشکیل اسید سولفور و سولفیت میدهد که قسمتی از ان در اثر اکسیداسیون سولفات ها را می سازد
اثر انیدرید سولفور بر روی گیاهان
هنگامی که بافت های گیاه انیدرید سولفور را انباشته می کنند و این انباشتگی سریع تر از مقداری محسوب می شود که بتواند اکسید و در نتیجه جذب گردد سمیت در گیاه رخ می دهد و به سلول ها اسیب می رساند
اثرات دی اکسید گوگرد بر روی گیاهان
دی اکسید گوگرد از طریق روزنه ها(دهانه هامیکروسکوپی) وارد برگ میشود و به آن آسیب میرساند.آسیب حاصل شده به 2 گروه مزمن و حاد تقسیم بندی میشود.
آسیب حاد:
با جذب غلظت بالایی از دی اکسید گوگرد در یک مدت زمان نسبتا کوتاه ایجاد میشود.
علائم ضایعات 2 طرفه است که معمولا بین رگ و گاهی در امتداد حاشیه برگ ها رخ می دهد.
آسیب مزمن:
در دراز مدت با جذب دی اکسید گوگرد در غلظت های زیر کشنده ایجاد میشود.
گیاهانی که در معرض دی اکسید گوگرد قرار دارند: یونجه، جو، گندم سیاه، شبدر، کدو تنبل، تربچه، ریواس، اسفناج، تنباکو است.
گیاهان زراعی مقاوم: مارچوبه، کلم، کرفس، ذرت، پیاز و سیب زمینی میباشد.
آسیب حاد دی اکسید گوگرد به تمشک
اثرات باران اسیدی بر رشد گیاهان
نحوهٔ خسارت ازون به گیاهان
علائم خسارت این گاز در سطح بالائی برگها بصورت لکه های ریز سیاه و روشن و یا بصورت برنزه شده دیده می شود. اکثر محصولات زراعی، درختان میوه و گیاهان علفی به این گاز حساس هستند. کاهش عملکرد با ظهور علائم ظاهری حتمی است، اما کاهش عملکرد قبل از ظهور علائم قابل رویت نیز اتفاق می افتد. حسایت به گاز ازون به عوامل محیطی و سن گیاه بستگی دارد. افزایش رطوبت نسبی، زیادی ازت و افزایش آب قابل دسترس گیاه حساسیت را بیشتر می کند. برگهای جوان مقاوم هستند اما با توسعه سطح برگ حساسیت بیشتر می شود. ازون به پارانشیم نرده بانی گیاه آسیب می رساند و کلروپلاست را تخریب می کند و آثار آن بصورت رنگهای سفید و قهوه ای و قرمز ظاهر می شود. گاز ازون از طریق روزنه ها وارد برگ می شود و چون اکسید کننده ای قوی است در اعمال حیاتی گیاه نظیر تنفس، فتو سنتز و سوخت و ساز سلولها دخالت می کند. در طی ۲۵ سال گذشته تحقیقاتی در مورد خسارت ازون روی محصولات کشاورزی خصوصاً سه محصول زراعی ذرت، سویا و پنبه در آمریکا انجام شده است. در این تحقیقات با نصب اتاقک هایی در سطح مزارع و کنترل مقدار ازون میزان خسارت این گاز را بر روی محصولات کشاورزی برآورد کرده .اند. نتایج نشان داده است که سالیانه گاز ازون مبلغ ۶/۱ میلیارد دلار خسارت بر محصو لات کشاورزی وارد می کند
علائم خسارت گاز اوزون بر روی برگ سویا
اثر آلودگی ازون در برگ
اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان
آلودگی هوا به طرق گوناگونی می تواند آثار زیانبار درازمدت و کوتاه مدتی بر سلامت انسانها بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می بینند.
برخی بیماریها مانند آسم، بیماری قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می شوند. معمولا میزان آسیبها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار،یعنی مدت تماس با آلاینده ها و غلظت مواد شیمیایی دارد
آثار کوتاه مدت آلودگی هوا عبارت است از حساسیت چشمها، بینی و حلق، عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی مانند برونشیت و ذات الریه، سردرد، تهوع و واکنش های آلرژیک نیز از دیگر عوارض کوتاه مدت این مشکل زیست محیطی است.
آلودگی هوا برای مدت کوتاه می تواند بیماری مبتلایان به آسم و آمفیزم را تشدید کند.
آثار درازمدت آلودگی هوا می تواند بیماری مزمن تنفسی، سرطان ریه، بیماری قلبی، و حتی آسیب به مغز ، اعصاب ، کبد و کلیه ها را شامل شود.
تماس مداوم با آلاینده ها بر ریه کودکان تاثیر می گذارد و در سالمندان سبب تشدید بیماری می شود.
تاثیر الودگی هوا بر روی سلامت چشم
ریزگردها ذراتی بسیار ریز از شن و به قطر چند میکرون هستند که به راحتی در ریه رفته وحتی از آن عبور کرده و باعث التهاب عروق می شود و باعث کم شدن کیفیت خون رسانی به چشم شده که درست مثل افزایش منواکسید خون باعث خاکستری دیدن می شود. وقتی خون رسانی و اکسیژن رسانی به چشم مختل شود در طولانی مدت باعث ایجاد آب مروارید می گردد. غیر از منواکسید و دی اکسید نیتروژن سرب نیز در هوا وجود دارد سرب با غلظت 60 میکروگرم در دسی لیتر پلاسما سبب افزایش تورم مغزی می شود که علایم آن سردرد, کاهش دید و مسمومیت مزمن باعث کم خونی , افسردگی و کند ذهنی می شود.ذرات شیمیایی موجود درهوا مثل نیترات ها و ازن موجب سوزش چشم ناشی از اسیدی شدن سطح اشک می گردد و قرمزی و اشک ریزش ایجاد می کند. در موتورسواری بدون عینک محافظ چون چشمها خیس است در تمام مسیر ذرات آلاینده هوا فیلتر شده و روی چشم می نشیند و آلودگی هوا چند برابر در چشم رسوب میکند و عوارض زیادی بر جای می گذارد.قرمزی, سوزش, تغییر رنگ سفیدی چشم و ضخیم شدن و قرمز شدن لبه پلک از عوارض آن است.
آلودگی هوا، موجب تغییرات مخرب مغزی .میشود
پژوهشگران علوم پزشکی می گویند نتایج تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد دود اگزوز وسایل نقلیه و دیگر آلایند ه های هوایی روی توانایی های ذهنی و خلق و خوی افراد تاثیر منفی می گذارند و موجب تغییرات مخرب مغزی می شود.
گروهی از کارشناسان سلامت هشدار دادند تماس طولانی مدت با آلودگی هوا، تاثیرات مضری روی سیستم اعصاب مرکزی می گذارد و این پیامد حاصل رشد سریع اقتصادهای صنعتی بویژه در کشورهایی مانند چین و هند است.
دکتر “لائورا فونکن” از متخصصان دانشگاه ایالتی اوهایو در این باره گفت: آلاینده ها می توانند موجب بروز التهاب و تغییرات ویژگی های ریخت شناسی در اعصاب هیپوکامپ در مغز شوند.
نتایج آزمایشات نشان داده است که اعصاب هیپوکامپ در عملکرد حافظه اهمیت دارند و می توانند موجب تغییر رفتار در موش های آزمایشگاهی شوند.
بررسی ها نشان می دهد آلاینده های هوایی نه تنها روی عملکردهای ریوی تاثیر منفی می گذارد بلکه منجر به آسیب احتمالی سیستم عصبی نیز می شود.
آسیب های پوستی، بیماری های قلبی و عروق، آســم و بیماری های تنفسی، برخی از آسیب های آلودگی هوا بر بدن انسان است.
با تشکر از توجه شما