روش قیاسی
نام درس: فرآیند طراحی معماری
نام استاد:
نام دانشجو:
دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
1400/7/26
به نام خدا
2
فهرست مطالب
4
5
6
8
مقدمه
تعاریف ایده و کانسپت در معماری
تفاوت کلی میان ایده و کانسپت
روش های خلق ایده
روش قیاسی
3
11
20
29
30
انواع قیاس
نمونه های قیاسی
چکیده
منابع
یکی از بحث برانگیزترین و پرابهام ترین مراحل در فرایند طراحی مرحله ی شکل گیری ایده یا کانسپت طراحی است.
در معماری، هر طرح یک سیستم است. طراحی فرایندی است که از تفکر شروع و به یک محصول (بنا) ختم می شود، بنا محصول تجسم ، تخیل و تفکر است. فرایند طراحی یک معمار شامل تعداد زیادی از تصمیم ها و مراحل تکامل آن هاست که در نهایت مفهومی خیالی متولد شده از یک سری واقعیت هاست که در آینده قرار است توسط معمار تحقق پیدا کند. این مفهوم خیالی بر گرفته از یک سری مسائل خاص مانند الزامات فرم، عملکرد، فن آوری، زیست شناسی، بوم شناسی و مقررات دولتی به واسطه ی ترسیمات، گام به گام به طرح نزدیک می شود.
مقدمه
تعاریف ایده و کانسپت در معماری
طراحی نیازمند بهره گیری از توان تصور و تخیل طراح در راستای خلق طرحی بدیع و جذاب در معماری است. از اولین عناصر مورد نیاز طراحی می توان کانسپت و ایده را نام برد که اصل اساسی در طراحی است و ناشی از مشاهدات و تجربیات طراح است که در طی سالیان متوالی در ذهن خود آن را ثبت کرده و پرورش داده است. کانسپت در تعامل با ایده ها و با کمک تصور و تخیل خلاق است که رشد کرده و پایه بنیادی روند طراحی را شکل می دهد.
کانسپت وجه خلاق یک معمار است و جسمیت معماری را به وجود می آورد و بیان شخصی یک معمار از پدیده است.
در اصل چکیده مفهوم و اندیشه نهفته در طرح معماری است این مفهوم می تواند به معنی الگو گیری از ویژگیهایی که برای طرح مفیدند باشد.
در معماری ، کانسپت مسیری است که طی آن نیاز های فیزیکی ، شرایط محیطی و باور ها به هم میپیوندند و به این ترتیب کانسپت ها بخش مهمی از روند طراحی معماری را شکل میدهند.
تفاوت کلی میان ایده و کانسپت
ایده حاصل تفکرات و اندیشه های طراح و معمار است که در طی فرایند طراحی همراه با کانسپت، نقطه آغازین طراحی می باشند. در واقع ایده ها حاصل مشاهدات و تجربیات ما از محیط اطراف و اتفاقات زندگی ما می باشد طبق گفته لاوسون ایده ها معمولا در شرایطی به ذهن طراح خطور می کند که به هیچ عنوان انتظار آن را ندارد.
کانسپت زیر گروه هایی است که در راستای تحقق ایده آغاز گردیده و هدف اصلی اش معنادار کردن ایده و اجرای آن است.
در حقیقت پس از ایده کانسپت آغاز میشود و در راستای تحقق پذیری ایده فعالیت خود را شروع میکند.
5
روشهای آفرینش در معماری
صاحب نظران با دیدگاهها و نقطه نظرات متفاوت، دسته بندی های متفاوتی از همه ی روشهای تولید فرم در معماری ارائه کرده اند. روشهای متنوعی توسط محققان مختلف برای آفرینش در معماری معرفی شده است. برادبنت چهار طریق برای تولید فرم معرفی میکند که شامل عملگرا، عرفی ، قیاسی و قاعده مند است. لاوسون با استناد به این چهار روش، روش روایتی را به عنوان روش پنجم معرفی میکند.(لاوسون 1388 ، 247)
روش روایتی
عرفی
قیاسی
قاعده مند
طراحی عملگرا مانند انتخاب از یک کاتالوگ، بدون نوآوری، سنتی، محافظه کارانه و بدون شکست است.
روش عرفی شروع از راه حلهای موجود با تعدیل در جهت پاسخگویی به شرایط جدید و مورداستفادە ی خانه سازان بسازبفروش است.
روش قیاسی استفادە ی طراح از قیاس با عرصه ها و زمینه های دیگر مانند نظم ارگانیک و تناسبات بدن انسان است.
روش قاعده مند استفاده از قواعدی مانند هندسه مدولار است.
در روش روایتی، طراح داستانی را روایت میکند که میتواند ویژگیهای اصلی طرح را به یکدیگر ارتباط دهد.
عملگرا
در قیاس، طراح به پدیده های پیرامون مینگرد، از یک پدیده ی درون یا خارج از قلمرو معماری استفاده میکند، به شناسایی روابط بین اجزای آن میپردازد، تلاش میکند نکته هایی را بیابد که دارای ویژگی های موردنظر باشد و سپس از آن الگوبرداری میکند.
همان گونه که برایان لاوسون میگوید در این روش طراح از طریق قیاس طرح با زمینه های دیگر در جهت خلق راه حل تازه است. (لاوسون، ۱۳۸۴، ص ۳۴۹)
قیاس به معنی انتقال مفاهیم، اصول یا ویژگی های منبع به هدف از طریق فرآیند تناظر است.
آفرینش فرم در این روش با قیاس های بصری در جهت یافتن ساختاری برای پروژه است که با سایر ساختارها یا عوامل طبیعی موجود مشابه باشد.
قیاس شامل دو مرحله ی شناسایی و بازیابی، ترسیم و انتقال است. در مرحله ی شناسایی و بازیابی، موضوعات شناخته شده ودر مرحله ی ترسیم و انتقال بین علت ومعلول رابطه برقرار میشود.
روش قیاسی
دو رویکرد متفاوت درباره جایگاه روش قیاس در بین سایر روشها وجود دارد. صاحب نظران رویکرد اول همه ی روشهای طراحی را زیرمجموعه ی روش قیاس میدانند. طراح پدیده هایی را که مشابه ویژگی های مطلوب طرح موردنظر است، به عنوان منشا قیاس انتخاب میکند. پدیده ی مشابه ممکن است سبک یا گونه ای از معماری، اشکال هندسی و پدیده های طبیعی، آثارآرمانی معماری در ذهن طراح و حتی همه ی عوامل ذهنی و عینی تاثیرگذار باشد.
رویکرد دوم بین منابع الهام درونی و بیرونی تمایز قائل میشود و روشهای طراحی را در دو دسته دارای منبع بیرونی و بدون منبع بیرونی دسته بندی میکند.
مبنای کار در اینجا همان قیاس است. قیاس می تواند به کمک نمونه هایی در گستره ی معماری یا حتى خارج آن صورت گیرد. برادبنت به این روش عنوان استعاری را نیز داده است، بنابراین این شیوه در نتیجه ی مقایسه کردن زمینه ها و متن های دیگر با معماری توسط طراح شکل می گیرد. طراح این مقایسه را انجام می دهد تا مساله را به شیوه ی جدیدی ساختاربندی کند. (لاوسون، ۱۹۸۰، ص ۲۰۴)
در بســیاری از متون، قیاس و اســتعاره به عنــوان خلاقانه ترین روش طراحــی مــورد توجه قرار گرفته اســت. قیاس به دنبال ایجاد رابطه عینی و اســتعاره، رابطه ذهنی و انتزاعی بین پدیده هاســت.
انواع قیاس در آفرینش کانسپت
بــر مبنــای دســته بندی ویلیــام گــوردن و برادبنــت میتــوان قیــاس را بــه چهــار گونــه قیــاس ســمبلیک، مستقیم، شخصی و فانتزی تقسیم نمود.
11
قیاس شخصی
طراح خود را بجای موضوع یا بستر طرح قرار میدهد و به نوعی شخص خود را در موقعیت شی فرض میکند و راه حل و اهداف را ارائه میدهد. به عنــوان نمونه، وقتی میخواهیــم صدایمان در مســافت دور شــنیده شــود، دســتها رادور دهان میگیریم. درکلیسای رونشان لوکوربوزیه برای رساندن صدای نمازگزاران، از این روش استفاده کرده است
(ساختمان مجلس برلین اثر نورمن فاستر).
قیــاس ســمبلیک
بــه دنبــال الهــام گرفتن از شــکل و فرم ظاهری است. بسیاری از آثار کالاتراوا و اســتفاده از فرم صلیب در پلان کلیساها، از بهترین نمونه های این نوع قیاس هستند.
(موزه علوم و فنون در والنسیا اثر کالاتراوا)
قیــاس مســتقیم
از اتفاقات، رفتار و روابــط بین اجزا برای قیاس استفاده میکند. برای مثال پایه های نگه دارنده ســقف ســالن نمایشــگاه، طراحی پیر لوئیجی نروی ، قیاس از دستی است که یک سینی را متعادل نگه داشته است.
(آکادمکی علوم کالیفرنیا اثر رنزو پیانو)
قیــاس فانتزی
با اســتفاده از تکنولوژی، بــه رویاهایی که در ذهــن معمــار اســت امــکان اجرایــی شــدن می دهــد. ژان نوول در طراحــی انســتیتو عرب در پاریس از همین روش اســتفاده کرده است. در این ساختمان، میزان گشودگی دریچه های بکار رفته در جداره نما با تغییر شرایط تابش خورشید تغییر میکند. (باستانی و محمودی، ۱۱ ،۱۳۹7)
(انستیتو عرب در پاریس اثر ژان نوول)
الگوهای موجود در طبیعت
استفاده از طبیعت به عنوان مرجع قیاس در معماری بسیار رواج دارد.
از جمله الگو های موجود در طبیعت میتوان به مواردی مانند تقارن، فراکتال ها، اسپیرال ها، آشوب، امواج، حباب ها، موزائیک ها، شیارها و راه راه ها اشاره کرد.
الگو های طبیعی ذکر شده در برگیرنده ی ویژگی شکلی عناصر طبیعی است. علاوه بر موارد یاد شده بسیاری از طراحان، از ساختار های عملکردی موجود در طبیعت به ویژه در بدن جانداران، زندگی اجتماعی و لانه سازی جانوران الهام میگیرند.
بنابراین، ویژگی های قابل اقتباس از طبیعت در طراحی معماری را میتوان در سه دسته ی ویژگی های فرمی، ویژگی های ساختاری-عملکردی و ویژگی های مفهومی دسته بندی کرد. و در یک دسته بندی کلی ویژگی های مفهومی را میتوانیم در دو دسته ی احساسی و سمبلیک تقسیم کنیم.
همه ی روش های بهره گیری از طبیعت در طراحی را میتوان در سه دسته خالصه کرد.
قیاس سطحی: بهره گیری از ویژگی های ظاهری و فرمی موجود در پدیده های طبیعی
قیاس ساختاری: بهره گیری از ویژگی های ساختاری و کارکردی موجود در پدیده های طبیعی
قیاس مفهومی (استعاره): اشاره ی غیرمستقیم به مفاهیم موجود در پدیده های طبیعی
یافته ها نشان میدهد که اهداف دانشجویان از انتخاب پدیده های طبیعی به عنوان منبع الهام شامل عملکرد، فرم، سمبلیسم، زیبایی، بداعت، فرایند، طبیعت و اقلیم است و فرم بیشترین فراوانی را در بین سایر اهداف دارد. اکثر دانشجویان از قیاس مفهومی استفاده نکرده و یا از قیاس سطحی بیشتر از قیاس ساختاری استفاده میکنند که از ارزش بالایی برخوردار نیست.
نمونه هایی از استفاده دانشجویان معماری از قیاس برای طراحی
در این جدول رویکرد های مختلف طراحی معماری که معطوف به قیاس با پدیده های طبیعی هستند ، به همین روش دسته بندی شده اند.
نمونه های طراحی معماری به روش قیاسی
لوکوربوزیه نیز درباره ی آفرینش فرم کلیسای رنشان به قیاس هایی از جمله پوسته های خرچنگ اشاره کرده است.
دیگر استعاره های به کار رفته در کلیسای رنشان
کلیسای رنشان
20
فرانک لوید رایت به شماری از قیاس ها در ارتباط با کارهایش اشاره کرده است. نیلوفرهای آبی یا قارچها به عنوان قیاسی برای سازه های به کار رفته در بنای اداری شرکت موم جانسون (۱۹۴۶) و برج (۱۹۵۱) به کار رفته است.
همچنین دستان خودش به هنگام نیایش در خانه ی گردهمایی یکتاپرستان در ویسکانس (۱۹۵۱) قیاسی شکلی برای ایجاد این اثر بوده است.
شرکت موم جانسون
در آپارتمان های هم کامن اثر جیمز استرلینگ و جیمز گوان ایده های لوکوربوزیه در پروژه خانه های ژائول او در حومه ی پاریس به کارگرفته شده است.
استفاده از عناصر خاص مانند آجرکاری خام در نما، بتن نمایان سقف، چارچوب ضخیم بازشوها به صورت افقی و عمودی به روش قیاس مستقیم در کار این دو معمار دیده می شود.
این دو معمارکه در دوره ی نخست کاری خود از بیشتر معماران خلاق تبعیت کرده اند، در این پروژه ادبیات فرمی لوکوربوزیه را با حذف قوس هایی که زیر آن های سرامیک به کار می رفت. با تغییراتی در بقیه ی اصول بدون تقلید مو به مو به کار گرفته اند.
پروژه ی مسکونی هم کامن
قیاس با آثار معمار میس وندروهه و تجربیات قبلی
(میس وندروهه)
پاویون بارسلون
قیاس با پدیده عینی
(هرتزوگ و دمورن)
استودیوم المپیک چین
قیاس با پدیده های طبیعت و هنر
(فرشید موسوی)
پایانه یوکوهاما
یادآور سنت معماری کالیفرنیایی است.
(ریچارد مایر)
مرکز گتی
برگرفته از شعله های آتش
(شرکت آمریکایی هلموث، اوباتا و کاساباوم)
برج های شعله باکو
الهام گرفته شده از مار کبری
(واسیلی کلیوکین)
برج مار کبری آسیایی
چکیده
کانسپت ها عناصر مختلف طراحی را در یک کل منسجم گرد هم می آورند و معماران را قادر می سازند که با هدایت منابع و توانایی های خود آنها را در طراحی جنبه های مهم یک پروژه به کار گیرد. در این میان مقایسه متداول ترین راه شکل دادن کانسپت هاست و روابط عینی موجود بین اشیا را آشکار می کند.
29
منابع
لاوسن، برایان(1932) : طراحان چگونه می اندیشند، ترجمه حمید ندیمی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
آنتونیادس، آنتونی سی(1939) : بوطیقای معماری، ترجمه احمدرضا آی، انتشارات سروش، جلد اول، چاپ دوم.
داندیس، دونیس ا.(1933) : مبانی سواد بصری، ترجمه مسعود سپهر، انتشارات سروش، چاپ بیست و چهارم.
ادوارد تی. وایت (1391): مرجع کانسپت، واژگان فرم های معماری، ترجمه هدی کیانی و عبدالرحمن ماهوش، ناشر: کتاب وارش، تهران.
رضایــی، محمــود(1393): آنالوطیقــای طراحــی، بازنگــری انگاره هــا درفرآینــد طراحــی فرم و فضای معاصر، انتشــارات دانشــگاه آزاد اسـلامی، واحدتهران مرکزی، تهران.
یورماکا، کاری(1389): مقدماتی بر روش های طراحی، ترجمه کاوه بذرافکن. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
لازیو، پل(1388): تفکر ترسیمی برای معماران و طراحان ، ترجمه سعید آقایی. تهران : انتشارات گنج هنر و پرهام نقش.