موانع صادرات مرکبات

مقدمه
کاهش درآمدهای حاصل از صدور نفت و نوسانات شدید آن ،افزایش جمعیت کشور،کاهش قدرت خرید درآمدهای نفتی در نتیجه بر هم خوردن رابطه مبادله به نفع کشورهای صنعتی و پیشرفته در راه تجارت با کشورهای جهان سوم و از همه مهمتر پایان پذیر بودن منابع طبیعی و از جمله نفت،باید زنگ خطر را برای ما و خصوصاً برای برنامه ریزان و سیاست گذاران اقتصادی کشور به صدا در آورده و ما را به این باور رسانده باشد که توسعه صادرات غیر نفتی و رهایی یافتن از اقتصاد تک محصولی متکی به درآمدهای نفتی ،ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
امروزه توسعه صادرات غیر نفتی تنها به افزایش در آمدهای ارزی از طریق صدور انواع کالاهای ساخته شده و خدمات محدود نمی شود بلکه توسعه صادرات نقش مهمتری را به عنوان یک استراتژی رشد و توسعه اقتصادی بر عهده دارد.در اجرای استراتژی توسعه صادرات بخش های مختلف اقتصادی شامل:صنعت،معدن،خدمات،بهداشت،کشاورزی و غیره مورد توجه قرار می گیرد.
با توجه به این نکته که کشورمان به دلیل شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی جزو معدود کشورهای دنیا است که قابلیت های بالایی در تولید محصولات کشاورزی داراست و از نظر تنوع تولیدات در بخش باغداری و محصولات باغی سومین کشور دنیا پس از کشورهای چین(ترکیه و آمریکا)می باشد.می توان بعنوان بخشی از استراتژی توسعه صادرات کشور به بخش کشاورزی و باغداری معطوف شد و با تولید انواع محصولات کشاورزی و باغی علاوه بر تامین نیازهای داخلی،به صدور این محصولات و در آمدهای ارزی حاصل از آن
چشم داشت.

تعریف موضوع
موضوعی که در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهد گرفت(بررسی موانع صادرات مرکبات کشور و ارایه راه کارهایی برای افزایش صادرات آنها)می باشد.
کشور ما سرزمین پهناوریست که از شرایط آب و هوایی و اقلیمی بسیار متنوعی برخوردار است.همین شرایط آب و هوای و اقلیمی متنوع زمینه بسیار مساعدی را برای تولید انواع و اقسام محصولات کشاورزی فراهم آورده است.
بخشی از این تولیدات به مصرف داخلی می رسد و بخش قابل توجهی از آن نیز قابل صدور به سایر کشورها ی دنیا است.مرکبات نیز بدلیل همین شرایط مساعد آب و هوایی و خاک مناسب در اغلب نقاط کشور،بویژه ،شمال و جنوب کشور قابل کشت و پرورش و ذکر این نکته ضروری است که تولید فعلی مرکبات کشور در صدی است که مقدار قابل توجهی از آن قابل صدور است و هم اینکه به دلیل استعداد فراوان کشور در تولید این محصولات ،می توان با افزایش سطح زیر کشت و در نتیجه تولید آن به افزایش صادرات آن امیدوار بود.پس با توجه به ظرفیت موجود صادرات این محصولات می توان مقدار قابل توجهی از وارد سیستم اقتصادی کشور با توجه به اینکه در برنامه های اقتصادی دولت برای صادرات محصولات غیر نفتی اهمیت خاصی قائلند. لذا بررسی و تفحص پیرامون این موضوع می تواند راهگشا باشد.

اهمیت تحقیق :
این تحقیق اگر انجام شود چه اهمیتی دارد؟
صادرات فعالیتی پیچیده بوده و دارای ظرافت های خاص خویش است .توسعه صادرات امری آسان نیست .برای فروش بیشتر کالا به خریداران خارجی شرایط و عوامل مساعد بسیاری لازم است.
مرکبات یکی از انواع محصولات کشاورزی است که جزء اقلام صادراتی کشور قرار دارد.برای ارائه خدمات بهتر بایستی موانعی بر سر راه صادرات مرکبات وجود دارد شناسایی و راهکارهایی مناسب ارائه شود تا اینکه بین ظرفیت صادراتی این محصول و حجم صادرات آن توازن برقرار شود.
با توجه به تحقیقاتی که در این زمینه انجام شد،مشاهده شده است که کشورهایی که تولید بسیار پایین تری نسبت به کشور ما دارند، چندین برابر صادرات مرکبات دارند. لذا ضرورت پرداختن به این موضوع پیدا کردن موانعی که پیش روی ماست بسیار اهمیت دارد.
هدف از انتخاب موضوع
مرکبات یکی از انواع محصولات کشاورزی است که در سال های اخیر جزو اقلام صادراتی کشور قرار گرفته است .با توجه به اینکه ظرفیت صادراتی این محصول بسیار بیشتر از حجم فعلی صادرات آن است این تحقیق بدنبال این است که موانع موجود صادرات مرکبات را شناسایی و معرفی کند.
قلمرو مکانی تحقیق
از نظر مکانی مراکز عمده تولید و صدور مرکبات در جهان و از جمله کشورمان مورد بررسی قرار گرفته و همچنین کشورهای عمده مقصد صادرات مرکبات در جهان خصوصاً کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ،کشورهای واقع در آسیای میانه ، اروپا، ژاپن و چین.
قلمرو زمانی تحقیق
در این زمینه موضوع مورد بحث و آمار و ارقام تولید و صادرات،طی سالهای 1357 تا 1382 مورد بررسی قرار می گیرد.
محدودیت های تحقیق
– مساله کمبود و منابع و ماخذ در ارتباط با موضوع مورد بحث.
– نبودن سیستم اطلاعاتی منسجم و مدون.
– عدم همکاری صادر کنندگان.
فرضیات تحقیق
موضوع مورد مطالعه از طریق فرضیات زیر دنبال می شود.
فرضیه اول: بین وجود تسهیلات مناسب نگهداری با افزایش صادرات رابطه معنا دار مثبت وجود دارد.
فرضیه دوم: بین بسته بندی مناسب با افزایش صادرات رابطه معنا داری وجود دارد.
فرضیه سوم: بین سیستم حمل و نقل مناسب با افزایش صادرات رابطه معنا دار
وجود دارد.
فرضیه چهارم: بین بازاریابی خارجی صحیح با افزایش صادرات رابطه معنا دار
وجود دارد.
واژه ها و اصطلاحات
بسته بندی(Packaging) : کلیه فعالیتهایی است که برای طراحی و تولید ظرف یا لفاف یا بسته بندی یک کالا صورت می گیرد.1
بازاریابی: فرآیند برنامه ریزی و تحقیق یک ایده(Conception)، قیمت گذاری، تبلیغات (Promotion) و توزیع کالا،خدمات و یا عقاید و اندیشه ها (Ideas) است به نحوی که مبادله ای ایجاد نماید که اهداف فردی و سازمانی توسط این مبادله ارضاء شود. 2
بازار یابی بین المللی: عبارتست از اجرای یک یا چند مورد از فعالیتهای بازار یابی از این سو به آنسوی مرزهای ملی یک کشور.3
انبار : به محل یا فضایی گفته می شود که بر اساس یک سیستم طبقه بندی صحیح ،
مواد اولیه که کالای نیم ساخته ،محصول ساخته شده و یا فرآورده های مختلف صنعتی بازرگانی در آن نگهداری شود4
حمل و نقل : عبارت است از سیستمی که با حداقل هزینه جریان مواد در داخل واحد تولیدی طوری برقرار نماید که مطلوبیت مکانی لازم طبق نقشه استقرار حاصل شود.5
واریته:گونه،نوع،قسم،واحد رده بندی در گیاهان .6
سورتینگ: جداسازی،درجه بندی،طبقه بندی.جداسازی درجات مختلف یک محصول که برای هر محصول ویژگیهای کیفی همان محصول ملاک طبقه بندی خواهد بود.7
عمده فروش(Whole Saler): موسساتی هستند که عمده فعالیتهای آنان بر عمده فروشی استوار است.8
مشتری یابی(Prospecting) : مرحله ای از فرآیند فروش کالا است که در آن فروشنده مشتریان بالقوه واجد شرایط را شناسایی می کند9
بازار هدف(Targef market) : گروهی از خریداران هستند با نیازها یا خصوصیات مشترک که شرکت به خدمت کردن به آنها همت می گمارد 10

بخش اول
2-1 – سایر مطالعات انجام شده
تحقیقات و سمینارهای انجام شده و مقالات ارائه شده ،اغلب در ارتباط با کاشت و تولید مرکبات بوده و به امر صادرات و بازاریابی مرکبات کمتر پرداخته شده است.
در 15 شهریورماه 1373 ،سمیناری تحت عنوان بازاریابی و توسعه صادرات مرکبات ایران در دانشگاه مازندران برگزار شده که در این سمینار علاوه بر جنبه های کشاورزی مرکبات به امر صادرات و بازاریابی آن نیز پرداخته شده است.
اما جامع ترین تحقیقی که تاکنون در ارتباط با تجارت مرکبات انجام شده در کتابی تحت عنوان "بازار جهانی مرکبات و کیوی" در سال 1375 منتشر شده است.
بخش اعظم این کتاب به صادرات و واردات مرکبات اختصاص یافته و بطور مفصل در مورد تجارت مرکبات بحث شده است.
همچنین در همایش شناخت استعدادهای بازرگانی ،اقتصادی استان مازندران که در تاریخ 21/2/76 برگزار شد.مقاله ای در ارتباط با مزیت نسبی مرکبات استان مازندران جهت صدور به کشورهای آسیای مرکزی ارائه شده است.

2-2- تاریخچه مرکبات 11
منشا مرکبات در اصل در نواحی حاره و معتدله بوده و این گیاه توسط مردم چین از مدتها قبل شناخته و کشت می شده است.چین مبدا اولیه پرتقال بصورت وحشی و شمال هندوستان مبدا اصلی انواع نارنگی و لیمو شمرده می شوند.پیدایش بذر بعضی از مرکبات نظیر نارنج و بالنگ در بین النهرین و زمان کشت آنها را به هزاره چهارم قبل از میلاد منتسب می کنند.در این حدود سیصد سال قبل از میلاد در مناطق گرمسیری استان خوزستان خصوصاً در شوش و شوشتر کشت شده است.چندین قرن بعد اعراب پرتقال و لیمو ترش و نارنج را به آفریقا ،اسپانیا و چند کشور همجوار دیگر برده اند و در قرن شانزدهم میلادی پرتقال به اروپا معرفی و کشت شد.
در سال 1492 کریستف کلمب در دومین سفر خود بذرهای مرکبات (پرتقال -لیمو نارنج- نارنگی)را به آمریکا برد و در محلی که اکنون هائیتی نامیده می شود کشت نمود و در سال 1590مرکبات در برزیل کاشته شد و به این ترتیب مرکبات در دنیای امروز توسعه
یافته است.
در ایران مرکبات بومی وجود نداشته و اعراب با فتوحاتی که نمودند،بزرگترین انتشار مرکبات بودند و هنگام حمله به ایران مرکبات را نیز به ایران آوردند.پس از اعراب پرتقالی ها انواع مرکبات را به ایران آورده و در مناطق جنوبی کشور کشت نموده و تدریجاً در شمال نیز کاشته شد.در قرون هفده و هیجده در اثر رابطه ایران با روسیه از طریق دریای سیاه مرکبات بیشتری به ایران آورده شد.
مرکبات از خانواده Ruta Cease است که بیش از یک هزار گونه آن تاکنون شناخته شده است.در قرن 18 با بروز بیماری پوسیدگی طوقه در ایتالیا ،پیوند مرکبات بر روی نارنج و سایر پایه های مقاوم بر بیماری قارچی کموز،رسوم گردید که بتدریج با بروز این بیماری در سایر کشورهای مرکبات خیز دنیا این شیوه ،رواج یافت.از جمله در ایران که در سال 1297 با از بین رفتن اولین گروه درختان پرتقال عمل پیوند مرکبات نیز آغاز شد.در سال 1309 ارقام اصلاح شده و تجاری مرکبات وارد کشور شد و در شمال ایران مخصوصاً رامسر کاشته شد که عبارت بودند از:پرتقال تامسون ، ناول ، خونی ، بروهن، شاموطی،والینا و نارنگی های انشو،گلمانتین، و انواع گریپ فروت و نارنج.
بروز سرما و یخبندان شدید در سال 1342 و 1347 سبب شد که کلیه ارقام خارجی به جز سه رقم نارنگی انشو،گلمانتین و پرتقال تامسون ناول از بین رفت و از آن تاریخ به بعد این سه رقم به عنوان ارقام انتخابی و اصلی در شمال کشور،مورد ازدیاد قرار گرفت که البته بعدها دو رقم دیگر نارنگی "ایشی کوآ"و سوجی یاما نیز در برنامه ازدیاد قرار داده شدند.
2-3 – مشخصات کلی مرکبات
موفقیت مرکبات در کشور: مرکبات از محصولات کشاورزیی است که توسط سازمان های بین المللی و جزو محصولات غذایی با قیمت بالا تقسیم بندی شده و کشش قیمتی تقاضای آنها معمولاً بالاست.روند تجارت این محصولات فزاینده است.دلایل این ا مر تغییر الگوی تغذیه در نتیجه بالا رفتن درآمد سرانه،رشد شهرنشینی و درک اهمیت سلامتی ،تغییر الگوی تغذیه همراه با پیشرفت تکنولوژی در صنایع غذایی و نیز محدود شدن عوامل بازدارنده تجارت که با انجام مذاکرات دور اروگوئه و تشکیل سازمان جهانی (WTO)(World trad organization) شدت بیشتری گرفت.
گریپ فروت و لیمو شیرین و برخی واریته های پرتقال نتیجه مطلوب تری نسبت به شمال کشور نشان می دهند.
2-4 – بررسی وضعیت سطح زیر کشت تولید مرکبات کشور12
استان مازندران با حدود 4/37 درصد سطح بارور،بیشترین سطح تولید مرکبات کشور را داراست. استان فارس، مناطق جیرفت و کهنوج ، استانهای هرمزگان و کرمان بترتیب 7/20،8/14،2/13،2/5 مقام های دوم تا پنجم را به خود اختصاص دادهاند.استانها و مناطق مذکور جمعاً 3/91 درصد از سطح درختان بارور کشور را دارا هستند و 7/8 % باقیمانده به سایر استانها تعلق دارد.کمترین سطح زیر کشت بارور مرکبات با پنج هکتار به استان ایلام تعلق دارد. بیشترین میزان تولید مرکبات در استان مازندران با6/38 درصد کل تولید کشور
می باشد. استانهای فارس، جیرفت،کهنوج و هرمزگان به ترتیب با8/25 ،9/13،13 درصد رتبه ها ی دوم تا چهارم را به خود اختصاص داده اند.
کشورهای تولید کننده عمده13
بخش اعظم اضافه برداشت محصول مرکبات در جهان طی سالهای 1990 تا 1998 مرهون توسعه کشت مرکبات در کشورهای در حال توسعه بویژه برزیل،چین،ایران هند،کوبا و مصر بوده است.
شرایط آب و هوایی مناسب،در کنار افزایش درختان پربازده و قیمتهای نسبتاً مناسب مرکبات در بازارهای جهانی از عوامل مهم و ازدیاد محصول کشورهای مذکور بوده است.با آنکه در بیش از یکصد کشور جهان انواع متفاوتی از گونه های مرکبات بعمل می آید اما شش کشور برزیل،ایلات متحده آمریکا،چین،اسپانیا،ایتالیا و مکزیک در سال 1994 بیش از 8/60 درصد از تولید جهانی مرکبات را به خود اختصاص داده اند.
در سال 1994 ایالات متحده آمریکا با 4/15%و چین با 3/9% از تولید جهان دومین و سومین تولید کننده عمده مرکبات در جهان بوده اند .در سال 1994سهم ایران از تولید جهانی 2/3%بوده است.در طی سالهای 94-81 نرخ رشدسالانه تولید مرکبات در ایران 13% بوده که پس از کشور چین بالاترین نرخ رشد تولید جهانی را دارا بوده است.در سال 1998 کشورهای برزیل،ایالات متحده و مکزیک بزرگترین تولید کنندگان پرتقال و چین ،اسپانیا ، ژاپن بزرگترین تولیدکنندگان نارنگی در جهان بوده اند.همچنین در ا ین سال کشورهای مکزیک،هندوستان و ایران بزرگترین تولید کننده لیمو در جهان بوده اند.
برزیل بزرگترین کشور تولید کننده مرکبات در جهان است.مصون بودن از آفت یخ زدگی که مشکل اساسی تولید کنندگان مرکبات در نیم کره شمالی است از مزایای کشت مرکبات در برزیل است.ایالات متحده دومین تولید کننده عمده مرکبات در جهان است.چین اکنون سومین کشور تولید کننده عمده مرکبات در جهان است.کشور مکزیک بزرگترین تولید کننده لیمو و چهارمین تولید کننده عمده مرکبات در جهان است.
اسپانیا پنجمین تولید کننده عمده در جهان و دومین تولید کننده در نیمکره
شمالی است.
2-5 – تجارت جهانی مرکبات
تجارت جهانی مرکبات از دو بخش اصلی واردات و صادرات تشکیل می شود :
الف ـ واردات جهانی مرکبات :
کشورهای آلمان،فرانسه،انگلستان،هلند،کانادا و ژاپن مهمترین واردکنندگان مرکبات در سطح جهان به شمار می روند.مهمترین خریداران مرکبات را کشورهایی تشکیل می دهند که امکان تولید آنرا در داخل ندارند و درآمد سرانه بالا و توجه روز افزون به استانداردهای تغذیه مناسب،امکان مصرف میوه های وارداتی را برای آنها علیرغم قیمت بالای آن فراهم ساخته است.
در سال 1998 کشور آلمان بزرگترین وارد کننده مرکبات در جهان بوده است و بعد فرانسه و انگلستان روسیه،ژاپن.
ب ـ صادرات جهانی مرکبات :
تجارت مرکبات عمدتاً در داد و ستد انواع پرتقال،نارنگی و لیمو خلاصه می شود و سایر اقلام مرکبات نقش چندانی در مبادلات بین المللی ایفا نمی کنند .کشورهای اسپانیا ، ایالات متحده آمریکا،مراکش،یونان ،فلسطین،آفریقای جنوبی و … عمده ترین صادر کنندگان مرکبات تازه جهان محسوب می شوند.
با گسترش صنایع تبدیلی و راه یابی میوه های با اندازه متوسط به این صنایع و سهولت مصرف انواع فرآورده های تبدیلی به جای مرکبات تازه ،سهم صادرات مرکبات به صورت تازه نسبت به سالهای دهه هفتاد به کمتر از نصف تنزل پیدا کرده است.
2-6 ـ تاریخچه صادرات میوه و تره بار در ایران :14
صادرات محصولات کشاورزی و برخی گیاهان دارویی و صنعتی از دیر باز در ایران متداول بوده است. کوروش و داریوش پادشاهان هخامنشی در لشکرکشی هایشان گیاهان دارویی را جهت مبادله با خود می بردند.در کتاب"نزهت القلوب"حمدالله مستوفی نیز صدور خربزه گرگان و اصفهان به هندوستان سخن به میان آمده است . شواهد بسیاری از مبادلات تجاری محصولات کشاورزی ایران با سایر کشورها وجود دارد.در مورد تاریخچه صادرات میوه و تره بار ایران،روایت بسیاری شده است و تاریخ مشخص صادرات میوه و تره بار ایران را چهار قرن ذکر کرده اند.امروزه بعضی از شرکتهای صادرکننده میوه،مدعی سابقه پنجاه ساله در صادرات میوه هستند.میزان فعالیتی که در زمینه صادرات میوه از سال 1362 به بعد در ایران انجام شده بیشتر از آن مقداری است که طی چهار قرن اخیر در این زمینه انجام شده است.در سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ، در پی روانه شدن دلارهای نفتی افزایش قدرت خرید جوامع شهری و پیدایش روحیه مصرف گرایی ،واردات انواع میوه و تره بار و در راس آنها مرکبات ،روند صعودی را طی می کرد.در آن سالها کشور ما به عرصه شرکتهای چند ملیتی صادر کننده مرکبات بویژه شرکتهای آمریکایی و رژیم اشغالگر قدس تبدیل شده بود.
2-7 – مقدار صادرات انواع مرکبات از سال 1360 تا 1382
سال صادرات (واحد تن)
1360 21
1361 –
1362 4
1363 64
1364 750
1365 1154
1366 1058
1367 1666
1368 1425
1369 3272
1370 8077
1371 18865
1372 5784
1373 64499
1374 5/48894
1375 58461
1376 72964
1377 681/7477
1378 023/3549
1379 505/3758
1380 06/6571
1381 837/5568
1382 359/305 (بهار)
آمار نامه کشاورزی ـ اداره کل آمار و اطلاعات وزارت کشاورزی
2-8 – فرآیند صادرات مرکبات: 15
فرآیند صادرات مرکبات در حقیقت یک زنجیره متصل به هم و طولانی می باشد که مرکبات این مسیر طولانی را از مرحله تولید تا مرحله بازار فروش طی می کند.چنانچه در مسیر این فرآیند در هر مرحله ای نارسایی یا مشکلی بوجود آید کل فرآیند آسیب پذیر خواهد بود.این فرآیند به دو بخش:مراحل قبل از صدور و مراحل صدور تقسیم بندی می شود.جهت بررسی مسایل و مشکلات صادرات مرکبات و بطور کلی صادرات میوه آشنایی اجمالی این فرآیند ضرورت دارد.در این قسمت مراحل و اقدامات لازم برای انجام صادرات میوه و تره بار ارائه می شود و مرکبات هم که یکی از اقلام بسیار مهم میوه و تره بار کشور از هر دو جنبه تولید و صدور می باشد نیز مشمول این فرآیند قرار می گیرد.
2-9 – مراحل قبل از صدور:
1- بازاریابی و ایجاد ارتباط با خریداران خارجی.
2- دریافت سهمیه صادراتی از وزارت بازرگانی برای برخی از اقلام میوه.
3- خرید میوه و یا ترتیب تهیه آن که علی الاصول باید مستقیماً از باغات و مزارع
فراهم شود.
4- تهیه وسایل بسته بندی شامل کارتن،جعبه توری،پوشال ،پاکت و غیره.
5- تهیه آرم،برچسب و نوشتجات ضروری روی بسته ها.
مراحل صدور
ـ رزرو جا برای وسیله نقلیه
ـ تهیه محصول
ـ شستشو،ضد عفونی،درجه بندی و بسته بندی
ـ دریافت گواهی استاندارد
ـ حمل به گمرکات
ـ دریافت گواهی بهداشت
ـ انجام تشریفات گمرکی
ـ دریافت گواهی مبدا
ـ دریافت بارنامه حمل
ـ بارگیری در هواپیما
ـ پرواز
ـ بازدید کارشناس قرنطینه نباتی کشورهای مقصد
ـ انجام تشریفات گمرکی
ـ حمل از فرودگاه به شهر مقصد در کشور مربوطه یا کشورهای اطراف
ـ فروش در میادین میوه و تره بار
ـ حمل از میادین به مراکز خرده فروشی
2-10 – مراحل اداری صادرات مرکبات
این مراحل عبارتند از:
1-دریافت سهمیه صادراتی
2- دریافت اعتبار صادراتی
3-گواهی استاندارد گواهی بهداشت
4- نرخ گذاری کالاهای صادراتی
5- پیمان ارزی
6- تشریفات گمرکی(داخل کشور)
7-گواهی مبدا

بخش دوم:
2-11 – نگهداری و انبار
تعریف انبار16
انبار محل نگهداری مواد اولیه برای ساخت محصولات ،کالای نیمه ساخته(در جریان ساخت)،محصول ساخته شده ، مواد و لوازم مصرفی ،قطعات یدکی ماشین آلات ،ابزار آلات و اجناس اسقاط است که بر اساس یک سیستم صحیح طبقه بندی می شوند.
انبارها بسته به نوع محصول مورد نظر که در آن نگهداری می شود متفاوتند.
نیاز به انبار کردن محصولات در کلیه مراحل مختلف بازاریابی محسوس است.تقاضا برای مواد ذخیره شده نقش اصلی را در میزان نگهداری آن در انبار ایفا می کند.مهمترین علت نگهداری کالا این است که عرضه فعلی بیش از تولید مورد انتظار در دوره آینده باشد.17
طبیعت مرکبات و بطور کلی میوه به گونه ای است که حتماً باید در جای خنک و یا در انبارهایی نگهداری شود که مجهز به سیستم سردخانه و یخچال هستند،چون در غیراینصورت عمر بسیار کوتاهی خواهند داشت.
همچنین در نحوه چیدن بسته های محتوی میوه در داخل انبار به گونه ای باشد که فضای خالی،بین بسته ها وجود داشته باشد تا با حرکت جریان هوای سرد و خنک از پوسیدگی میوه جلوگیری شود.
عدم وجود تسهیلات نگهداری مناسب در کشور ما یکی از مشکلات اساسی می باشد.
در مرحله پس از برداشت محصول لازم است بلافاصله در مکانی مناسب که از لحاظ درجه حرارت و تمام شرایط محیطی در موقعیت ویژه قرار دارد نگهداری می شوند.
برای حفظ سلامت مرکبات باید آنها را در انبارهای مجهز به سردخانه نگهداری کرد.
بسته بندی18
امروزه بسته بندی بیش از هر موضوع دیگری برای یک صادر کننده موفق اهمیت دارد و اهمیت آن برای بازارهای خارجی به مراتب از بازارهای داخلی بیشتر است .به همین دلیل برای بسته بندی اصول و قواعدی تنظیم شده که هر فروشنده بطور کلی و صادر کننده بطور اخص جهت موفقیت خود بایستی به آنها توجه کند.
واژه بسته بندی در نگاه نخست سهولت حمل و ظاهر کالاها را به ذهن می آورد .اما در حال حاضر با توجه به گوناگونی کالاها ،سلیقه مصرف کنندگان و … صنایع بسته بندی وظایف گسترده ای را پیش رو دارد.
2-12-1 – تعریف بسته بندی
بسته بندی عبارت است از محافظتی که سلامت کالای محتوی خود را از مرحله تولید تا مرحله مصرف حفظ نماید.اساسی ترین هدف بسته بندی فراهم کردن سالم ترین و اقتصادی ترین طریقه تحویل کالا از نقطه تولید به آخرین مصرف کننده می باشد.بنابراین بسته بندی به عنوان یک عامل قوی و موثر در مسیر طولانی تولید ،توزیع و بازاریابی عمل می کند.
هدف اولیه بسته بندی محصولات حفاظت آنها در مقابل صدمات فیزیکی،شیمیایی و بیولوژیکی است.
کارشناسان ،بسته بندی را بازاریابی خاموش به شمار می آورند.(10)به باور آنها ظاهر مناسب یک کالا بهترین تبلیغ برای بدست آوردن بازار است.ظاهری مناسب که به همراه کیفیت مناسب خود کالا بازاری مطمئن برای کالاهای صادراتی ایجاد خواهد کرد.
امروزه بسته بندی به عنوان یک صنعت در دنیا مطرح شده است.
متاسفانه در جامعه ما مفهوم "صنعت بسته بندی" بطور شایسته جا نیفتاده است.در سطح دنیا کشورهای صنعتی پیشرفته ،به بسته بندی به عنوان یک صنعت نگاه می کند.
در جامعه ما از بسته بندی به عنوان عاملی برای پیشبرد فروش به ویژه در بسته بندیهای صادراتی استفاده می شود.تصور ما براین است که وقتی می گوییم:
" بسته بندی صادراتی " یعنی زرق و برق آن باید بیشتر باشد . در حالیکه بسته بندی صادراتی به دلایلی باید متفاوت باشد.این تفاوت دلایلی کاملاً تکنیکی و تاکتیکی دارد.زمانی که صحبت از صادرات می کنیم به بعد مسافتی که کالاهای صادراتی می بایست طی کند توجه کنیم.پس دور بودن مقصد خود باعث می شود که تغییراتی روی نوع مواد ، نوع سیستم تکنولوژی و یا سیستم حمل و نقل انجام شود.یک کالا ممکن است به گونه ای طراحی شود که درصد کیلومتر اول نقطه ضعف خود را نشان ندهد اما در صد کیلومتر دوم دچار حادثه یا عارضه شود.چنانچه ممکن است همه مردم بدوند ولی زیر 10 ثانیه دویدن را جایزه می دهند و اگر دو استقامت باشد توانمندی استقامت مهم است نه سرعت اولیه.
مساله تعداد دفعات جابجایی کالا است .ممکن است کالایی تا جابه جا نشده است اثرات غیر مناسب فنی را نشان ندهد اما در جابجایی لطمه ببیند.پس این دو پارامتر ،پارامترهای تکنیکی و تاکتیکی هستند.
در ا رتباط با بسته بندیهای صادراتی که خارج از محیط فرهنگی خود باید عرضه شود.باید یک تعریف از فرهنگ داشته باشیم .فرهنگ مجموعه ای است از ارزشها ،اعتبارات آداب و رسوم ،سنن،باورها،اعتقادات،انتظارات و قدرتها و حتی خرافات.تمامی این موارد روی سیستم تصمیم گیری شما برای صادرات تاثیر دارد.
در مورد صادرات چهار نکته کلی وجود دارد که باید رعایت شود :
اولین مساله این است ،صادرات مطابق با استانداردها و مقررات باشد.
دومین نکته،جلب توجه خریدارن است چون بسته بندی اولین نقطه تماس است پس زیبا شناسی دخالت دارد،زیبایی در فرهنگ های مختلف معانی گوناگونی دارد و در مورد رنگها نیز همینطور است.رنگ زرد در آسیای جنوب شرقی رنگ مطلوبی به حساب نمی آید یا در آمریکای لاتین رنگ ارغوانی کشش چندانی ندارد.به عبارتی طرح ها و رنگها زبان مخابره دارند پس برای صادرات باید با توجه به زیبا شناسی به این نکته توجه کرد که در کشور هدف زیبایی چگونه تعریف شده است.
نکته دیگر این است که باید بسته بندی های ما با خواست و نیازهای بازار مورد نظر تطابق داشته باشد.امروزه در اروپا با وجودی که یکی از شاخص های قدرت خرید سرانه بوده و قدرت خرید آنها بالاتر از کشور ما است می بینیم که کالاها در ابعاد و بسته بندیهای کوچکتر نیز وجود دارد.آیا این بخاطر فقر یا نخریدن است؟
جواب منفی بوده و عوامل متفاوتی در پاسخ به این پرسش مطرح می شود ،اول امنیت اقتصادی موجود در جوامع آنها است که همراه با حضور مستمر کالا در بازارها است.بنابراین خریدار به اندازه ظرفیت خود خرید می کند و نیازی به انبار کردن برای مصرف آتی وجود ندارد.دلیل دیگر این است که در روند زندگی آنها مکانیزم تعاریف وجود ندارد و کالاها حالت استفاده شخصی دارد.
سومین دلیل احترام نهادن به سلیقه های مختلف است،بنابراین کالاها در ابعاد گوناگون عرضه می شود.مساله دیگر بسته بندی این است که در امر صادرات به علت دور بودن مقصد ، بسته بندیها باید توان حفاظت از کالای درون بسته بندی را داشته باشد.زیرا ممکن است در یک فاصله از مصرف کالا محفوظ بماند.
2-12-2 – مهمترین وظایف بسته بندی:
– نقش حفاظت در برابر ضربات ،صدمات،دستکاری ،هرگونه عامل محیطی که خود باعث می شود تا کالاها سالم و قابل استفاده به دست مصرف کننده برسد.نقش حفاظتی بسته بندی است که کالا را از لحاظ شکل و فرم به همان ترتیبی که تولید شده است سالم و گیرا بدست مصرف کننده می رساند.
-نقش دوم بسته بندی ،سهولت در جابجایی و حمل و نقل است.به عنوان مثال زمانی که کالاهایی همه به شکل استوانه ای ،مربعی و یا شکل استاندارد باشد در چیدن و انتقال آنها سهولت بیشتری وجود خواهدداشت.
– وظیفه سوم بسته بندی ،اطلاع رسانی است.یک بسته بندی خوب باید بیانگر محتویات شرایط جابجایی نحوه نگهداری ،نحوه بازکردن ،و انواع اطلاعات اولیه باشد.
– از وظایف دیگر بسته بندی ،ترغیب و دعوت از مصرف کننده و جلب و جذب آنان است.
– آخرین نقش و وظیفه بسته بندی،نقش کاربردی و استفاده راحت از کالا است .بسته بندی باید به گونه ای باشد که باعث آرامش مشتری و عدم هرگونه صدمه و ضرر به او باشد که متاسفانه در این زمینه صنعت و بسته بندی کشور به علل گوناگون از جمله عوامل اقتصادی بسیار ضعیف عمل می کند.
2-12-3 – ویژگیهای مناسب برای صادرات عبارت هستند از:
1- مناسب بودن بسته بندی با شرایط اقلیمی کشورهای در مسیر حرکت تا بازار هدف با توجه به اینکه کالاهای صادراتی بیش از کالاهای داخلی جا به جا می شوند.بسته بندی صادراتی باید بسیار مقاوم و محکم باشد و قابلیت تحمل شرایط گوناگون اقلیمی را
داشته باشد.
2- بسته بندی صادراتی باید از لحاظ اندازه،شکل،رنگ،نوع جنس،استانداردهای بازار هدف را مورد توجه قرار دهد و همچنین قوانین و مقررات ،دستورالعملها و موانع گوناگون را رعایت کند.
3-در بسته بندی صادراتی اهمیت ارتباط آن با فرهنگ مصرف و مصرف کننده بسیار حایز اهمیت است زیرا مردم بیش از آنکه کالایی را مصرف کنند و کیفیت آن را متوجه کردند با ظاهر آن کالا آشنا می شوند.
" دکتر صرافی زاده"در مورد ویژگیهای لازم برای بسته بندی می گوید:"اولین ویژگی این است که بسته بندی باید به خریدار اطلاعات لازم را ارائه دهد.مساله دیگر نوشتن اندازه حجم و وزن بسته بندی و محصول است.جنس و ماده اولیه بسته ب ندی نیز نباید به محتوای آن لطمه وارد کند.
شناختن فرهنگ زیبا شناسی کشور هدف ،بسیار لازم است.
بسته بندیهای ما باید طوری طراحی شود که کالاها به راحتی قابل حمل باشد.
یک بسته بندی خوب باید بیانگر محتویات ،شرایط جابجایی ،نحوه نگهداری ،نحوه باز کردن و انواع اطلاعات اولیه باشد.
2-12-4 – انواع بسته بندی
1- از نظر اولیه: چوبی،مقوایی،کیسه ای،پلاستیکی.
2- از نظر محتوا و مظروف:میوه جات،لوازم خانگی و …
3-از نظر تکنولوژی تولید:بسته بندی واکیوم،روکش پلی اتیلن،اسپتیک یا عاری از وجود باکتریها و میکروبها.
4- از نظر مراحل توزیع.
الف- بسته بندی برای مصرف کننده
ب- بسته بندی برای حمل و نقل به منظور حفاظت و ایمنی
ج- بسته بندی بزرگ صنعتی ،استفاده از پالت.
2-12-5ا – همیت استراتژیکی بسته بندی :
– ارزش افزوده ایجاد می کند.
– به خریدار اعتبار می دهد.
– گروه مورد نظر را عوض می کند.
– قیمت تمام شده را پایین می آورد.
2-12-6 – بسته بندی صادراتی
به دلایل ذیل بسته بندی صادراتی نسبت به بسته بندی داخلی باید با دقت بیشتری طراحی و اجرا شود:
– دور بودن مقصد
– تعداد دفعات جابجایی
– رقابت بیشتر.
2-12-7 – نکاتی که بایستی بطور اصولی و کلی مورد بسته بندی و طراحی آن رعایت کنیم(از دیدگاه مصرف کننده)
1-بسته بندی باید به خریدار اطلاع دهد.
2-نوع و جنس ماده اولیه بسته بندی از نظر بهداشتی و ایمنی مناسب انتخاب شده باشد و سلامت مصرف را تضمین نماید.
3-بسته بندی باید مشتری را جلب کند و جذابیت داشته باشد.
4-بسته بندی باید شخصیت و شان مشتری را حفظ نماید و به مصرف کننده احترام بگذارد.
5-باید فرهنگ و ارزشهای کشور مقصد را در نظر داشته باشیم.
6-باید از فرهنگی که برای مردم لذت بخش است استفاده کنیم.
7-هزینه مواد اولیه بسته بندی نباید آنچنان سنگین باشد که فروش کالا را نسبت به کالای مشابه غیر قابل رقابت سازد.
8-بسته بندی باید به طریقی طراحی شود که دسترسی به کالا راحت باشد.
9-بسته بندی باید مطابق با استاندارد ها،مقررات و قوانین کشور و بازار مورد نظر باشد.
10-بسته بندی نباید به خود کالا لطمه بزند.
11ـ مواد مصرفی در بسته بندی ،تولید زباله نکند و به محیط زیست لطمه نزند.
12ـ بسته بندی بایستی با ساختار بازار خرده فروشی تناسب داشته باشد.
13ـ جایگاه کالا یا خدمت در الگوی مصرف کشور هدف مورد نظر قرار گیرد.
2-12-8 – مسوولیت های اجتماعی و قانونی در قبال بسته بندی:
بسته بندی باید به خریدار اطلاع دهد یعنی :
1-مواد تشکیل دهنده کالا را اعلام نماید (آنالیز محصول)
2ـ نحوه مصرف را بیان کند.
3ـ اندازه ،حجم،وزن و ارتفاع ،حسب مورد نوشته شود.
4ـ تاریخ مصرف(قدرت ماندگاری)و تاریخ تولید،حسب مورد قید شود.
5ـ قیمت کالا بستگی به قوانین کشور مربوطه دارد.
6ـ سایر موارد مطالبی که حسب قوانین کشور مورد نظر بایستی رعایت گردد.
2-12-9 – عمده ترین اهداف بسته بندی19
– کاهش ضایعات یا پیشگیری از تماس تمام محصولات با یکدیگر
– حفاظت محصول در مقابل صدمات فیزیکی،شیمیایی و بیولوژیکی.
– سهولت در اندازه گیری انتخاب و ایجاد جاذبه برای خریدار.
– سهولت در حمل و نقل و انتقال.
2-12-10- اصول بسته بندی :
الف-مشخصات محصول:بسته باید آنچه را در داخل خود دارد به آسانی معلوم سازد.با یک برچسب یا نوشته و عکس می توان کالای درون بسته را معلوم ساخت.
ب-چشم گیری محصول:کالای بسته بندی شده وقتی چشم گیر است که خریدار بتواند آنرا با سرعت میان صدها بسته موجود در یک فروشگاه بزرگ پیدا کند و بپذیرد.
2-12-11 – تقسیم بندی بسته ها از لحاظ نوع وظیفه:
بسته ها از لحاظ وظیفه ای که دارند به سه دسته تقسیم می کنند:
1- بسته های بزرگ حمل و نقل:که به منظور توزیع کالا در مسافت های دور و صادرات به دیگر کشورها مورد استفاده قرار می گیرند .بایستی دارای استحکام کافی تحمل عوامل مختلف موثر در حمل و نقل باشند.
2-بسته های کوچک حمل و نقل :بسته های کوچک حمل و نقل جهت جابجایی در مسافت های کوتاه مورد استفاده قرار می گیرند .این بسته ها نیز بایستی متناسب با کیفیت حمل و نقل باشند.
3-بسته های مصرفی :در طراحی بسته های مصرفی و موادی که برای این نوع بسته بندی مورد استفاده قرار می گیرد در د رجه اول بایستی مسایل بهداشت ،مخصوصاً در بسته بندی مواد غذایی ،مورد بررسی قرار گیرد.
2-12-12 – بسته بندی و الگوی توزیع20
هدف اصلی از بسته بندی کالا این است که در فاصله زمانی انبار داری،حمل و نقل و توزیع،صفات و مشخصات مهم کالا حفظ شده و از صدمات و خطرات احتمالی جلوگیری شود.اولین قدم در انتخاب نوع بسته بندی یک کالای خاص و برای حصول هدف یا هدفهای معین در بازارها ،ترسیم شمای دقیق یا تصویر روشنی از الگوی توزیع آن کالاست.بدیهی است در توزیع کالا از این الگو باید پیروی شود.بدین منظور ،یک روش یا مدل توزیع باید تهیه و ترسیم گردد.مدل توزیع بیان کننده سیستمی است که از آن طریق کالا با توجه به کمیت و ضرورت حفظ کیفیت حمل می شود.
بهترین اساس برای ترسیم چنین مدل توزیعی ،مطالعه مستقیم تمام مراحل عملیاتی است به هر حال ،تمرین و تکرار خود به خود به ندرت تحقیق در جزئیات را میسر می سازد.در اغلب موارد،مدل توزیع بر ا ساس اطلاعات کلی و تجارب دیگران ترسیم می شود.اگر چه اطلاعات مذکور ممکن است کامل نباشد،ولی مدل توزیع بدست آمده برای شناخت نیازها و انتخاب بسته بندی مناسب و بالاخره برنامه ریزی تغییرات احتمالی در آینده ،اساس با ارزش خواهد بود.
حدود استفاده از چنین مدل هایی به مشخصات کالا و پیچیدگی بازار،ویژگی تبعی توزیع نیز باید مورد توجه قرار گیرد.نوع بسته بندی انتخاب شده باید در تمام مراحل توزیع قابل قبول و دارای کاربرد باشد . بسته بندی باید به نحوی باشد که کالا را در مقابل آسیب دیدگیها حفظ کند.یک بسته در معرض انواع متفاوتی از ضربه ها و کوبیدگی ها و سایش ها قرار دارد و طراحی مناسب باید بگونه ای باشد که بسته و ملحقات و اتصالاتش از احتمال له شدن و کوبیده شدن محتویات آن بکاهد.در نتیجه سقوط خود کالا و یا برخورد بسته آن با سطوح سخت،محتویات بسته دچار له شدگی یا کوبیدگی می شود.به منظور کاهش خسارات ناشی از این نوع ضربه ها اولاً باید روش جابجایی بسته ها اصلاح شود ،ثانیاً باید با استفاده از انواع بالشتک ها و ضربه گیرها در داخل جعبه یا بسته ،مقاومت آنرا بالا برد.
تراکم زیاد کالا در یک بسته یا غلط بودن روش بسته بندی باعث خرد شدگی و له شدگی کالاهایی می شود که در قسمتهای زیرین و تحت فشار وزن قسمتهای بالاتر هستند.بدیهی است مقاومت کالاهای مختلف نسبت به فشار وزنه متفاوت است و باید سعی شود همیشه کمتر از حد تحمل مجاز به قسمتهای زیرین فشار وارد شود.
دلایل عمده فساد میوه ها و سبزی های تازه ،تغییرات ارزش غذایی ،صدمات مکانیکی وارده و حمله حشرات و انواع بیماریهای گیاهی است .عوامل محیطی می توانند در سرعت تنزل کیفیت آنها موثر واقع شوند.این عوامل عبارتند از:درجه حرارت،کاهش فشار تبخیر،رطوبت نسبی،ترکیب گازهای موجود در هوا و شدت یا ضعف نور محیط.بعلاوه نوع جنس بسته ای که کالا در داخل آن قرار دارد می تواند در شرایط محیط اثر بگذارد.
2-12-13 – عملیات مراکز بسته بندی :
آماده سازی کالا :
معمولاً میوه های صادراتی بلافاصله بعد از چیده شدن برای عملیات آماده سازی و بسته بندی به کارگاه یا کارخانه بسته بندی کننده آورده می شوند.
قبل از بسته بندی شدن هر کالا،بر اساس ویژگیهای خاص کالا باید عملیات آماده سازی متفاوتی روی آن انجام شود.این عملیات ممکن است شامل شستشو،خشک کردن،واکس زدن،قارچ کشی،درجه بندی،عملیات شیمیایی برای زدودن رنگ سبز و بالاخره برچسب زدن باشد.
در طول عملیات آماده سازی و معمولاً پس از شستشو و خشک کردن میوه،عملیات درجه بندی و تفکیک و جداسازی میوه ها ی نامناسب برای بازار از کالای سالم و مرغوب
انجام می شود.
در این مرحله ،یکی از اقدامات اساسی حذف میوه ها ی ناسالم و آفت زده است.یک میوه بیمار یا آفت زده فوراً و در طول زمان انبارداری و حمل و نقل فاسد شده و باعث می شود در مراحل بعدی توزیع مجدداً عملیات جداسازی و تفکیک تکرار می گردد.
2-12-14 – شکل دادن ،پر کردن و بستن جعبه ها
آخرین عملیاتی که در یک کارگاه بسته بندی انجام می شود.شکل دادن ،پر کردن و بستن جعبه هاست.این مراحل ممکن است با دستگاههای اتوماتیک انجام شود،اما بیشتر شکل دادن ها و بستن جعبه ها حتی در کشورهای صنعتی با دست انجام می شود و برای این کار از تجهیزات و وسایل ساده ای مانند:نوار چسب،سوزن دوخت و تسمه استفاده
می گردد.اغلب تجهیزاتی از این قبیل بسیار محکم و با دوام هستند،اما این بدان معنی نیست که بازرسی یا نگهداری از این وسایل لازم نباشد.
2-12-15- بسته بندی کالاهای صادراتی :
برای بسته بندی کالاهای صادراتی تمهیدات ویژه ای ضرورت دارد.
بسته بندی بیرونی :
هدف از بسته بندی ،محافظت ،سهولت در حمل و نقل و ایمنی در جابجایی می باشد.در مبادلات بین المللی ،کالاهای صادراتی معمولاً فاصله های زیادی را طی می کنند و دفعات زیادی از یک وسیله ،تخلیه و در وسیله ی دیگر ،بارگیری می شوند.(کامیون،واگن راه آهن،کشتی و …)در نتیجه خطر زیادی وجود دارد که کالا در این جابجایی صدمه ببیند.بنابراین ضرورت دارد که کالای صادراتی بسته بندی ویژه ا ی داشته باشد.
برای بسته بندی صادراتی کالاهای مختلف معمولاً استانداردهایی وجود دارد .برخی از بسته بندیها باید طبق استانداردهای صنعتی ژاپن باشد(J.I.S)این در حالی است که بسته بندی برخی از کالاهای خطرناک طبق قانون کنترل می شوند.برای افزودن سرعت تخلیه در مقصد ،اغلب از پالت استفاده می شود که به راحتی با لیفتراک قابل جابجایی می باشند.
خطراتی که در زمان حمل و بردن در انبارها متوجه کالاهای صادراتی می شوند عبارتند از:پرتاب شدن از کامیون یا واگن،تصادف،جابجایی درون کامیون یا واگن،لرزش ،خیس شدن ، آتش سوزی،ازدیاد درجه حرارت،حشرات،موش،برخورد با چنگکها و … با بسته بندی صحیح می توان کالا را در مقابل همه ی این خطرات محافظت نمود.
البته برای آنکه قیمت تمام شده محصول افزایش پیدا کند بسته بندی باید بنحوی انجام شود که ضمن محافظت کالا در برابر همه ی خطرات حداقل هزینه را نیز داشته باشد و به همین لحاظ باید در انتخاب مواد بسته بندی مناسب دقت بسیاری صورت گیرد.
بسته بندی درونی:برای کالاهای مصرفی نظیر سیگار،شکلات ،شمع و …بسته بندی درونی نیز ضروری است این بسته بندی علاوه بر محافظت کالا،باید جذاب بوده باشد و نظر مشتری را برای خرید جلب کند.لذا طراحی،برچسب،نوع چاپ و کلماتی که روی بسته بندی درونی نوشته می شوند اهمیت ویژه ای دارند.
2-12-16 – انواع مختلف بسته بندی صادراتی:
الف-طبقه بندی بسته بندیها:بسته بندیها را می توان به طرق مختلفی طبقه بندی کرد:
-از نظر مواد اولیه مورد استفاده
-از نظر خصوصیات کاربردی
-از نظر مراحل تقسیم توزیع مورد نظر
-از نظر تکنولوژی
-از نظر محتوی و ظروف
طبقه بندی کالاهای صادراتی بر حسب نوع بسته بندی آنها:
(1)کالاهایی که در کانتینر قرار می گیرند(کانتینرها شامل بسته،جعبه و قوطی و بطری هستند)
(2)کالاهایی که به شکل فله حمل می شوند:به صورت کویل و ورق هستند.
(3)کالاهایی که بسته بندی احتیاج ندارند (کود شیمیایی ،زغال سنگ،غلات و …)
پاکت یا کیسه
پاکت های حاوی کاغذ،لباس،پلاستیک و … این قبیل پاکت های صادراتی معمولاً ضخیم تر از انواع داخلی آن است.بعضی محصولات دیگری که درپاکتها ریخته و یا گذارده می شوند عبارتند از سیمان،کود شیمیایی ،مواد پلاستیکی،آرد و …
بشکه
بشکه ها از ورق آهن،فیبر و یا مواد دیگر ساخته می شوند.شبکه های فلزی معمولاً برای حمل مایعات،پودر و گرانول بکار می رود.
الف)بشکه های فلزی که برای مایعات استفاده می شوند اغلب دارای در کوچکی هستند که پرکردن و تخلیه ی آنها را تسهیل می کنند.این بشکه ها برای حمل مواد شیمیایی پتروشیمی و روغن نباتی بکار گرفته می شوند.
ب)بشکه های حمل گرانول معمولاً سرباز هستند.چون مواد گرانول سفت بوده و بیرون نمی ریزند.در چنین مواردی سطح بشکه با یک ورقه ی پلاستیکی پوشانده می شوند.
جعبه های چوبی و صندوق
از جعبه های چوبی و صندوق ها برای بسته بندی ماشین آلات،دوچرخه،قوطی و بطری که آسیب پذیری زیادی دارند استفاده می شود .توجه داشته باشید که در یک جعبه می توان کالاهای مختلف قرار داد.
بسته بندی یا کیسه های انعطاف پذیر
بسته بندیهای انعطاف پذیر که گاهی اوقات به شکل بسته بندیهای معمولی است از مواد پلاستیکی ساخته شده اند و می توانند 500 تا 8000 کیلوگرم کالا را پوشش دهد.این نوع بسته بندی با توجه به گسترش استفاده از لیفتراک ها ی سنگین رو به ازدیاد است.

2-12-17 – سایر انواع بسته بندی
بر مبنای طبیعت کالا،ممکن است بسته بندیهای متفاوت از آنچه که اشاره شد وجود داشته باشد.
پالت برای جابجایی سریع کالا تعدادی کالا را روی یک صفحه پلاستیکی یا چوبی قرار می دهند که پالت نامیده می شود.پالت ها با لیفتراک های چنگک دار به راحتی جابجا می شوند.در برخی موارد دور پالت با روکش پلاستیکی پوشانیده می شود.
کالاهایی که نیاز به ظرف یا کانتینر ندارند.مواد فلزی،لوله ها و … سیم و کابل ،لاستیک و سایل نقلیه و … نیاز به ظرف و کانتینر نداشته و تعدادی از آنها با رشته ای کابل یا طناب فلزی به هم بسته می شوند.
کالاهایی که بسته بندی نمی شوند:غلات،سنگ معدن،زغال سنگ،کود شیمیایی و غیره به صورت فله حمل می شوند.کشتیهای مخصوصی برای حمل این قبیل کالاها وجود دارند.مایعات و روغنها نیز در کشتیهای تانکر دار حمل می شوند.
گروه بندی بسته بندی
معمولاً سه گروه از بسته بندی ها مورد استفاده قرار می گیرند:
– بسته بندی برای مصرف کننده یا بسته بندی واحد.
– بسته بندی مخصوص حمل و نقل
– بسته بدی یک کاسه شده.
2-12-18 – بسته بندی برای مصرف کننده
یا بسته بندی ای که مصرف کننده کالا را در آن تحویل می گیرد می تواند در هر یک از مراحل توزیع کالا از فاصله مزرعه تا مغازه های خرده فروشی بر حسب نوع محصول ،زمان حمل و مناسبات تجاری درون زنجیره توزیع ارائه گردد.بنابراین عملیات (آماده سازی) بسته بندی برای مصرف کننده و برای اقلامی خاص فقط یکبار انجام می شود.در اروپای غربی، درصد قابل توجهی از محصولات در سطح خرده فروشی به چنین طریقی قبلاً بسته بندی شده اند و بقیه آنها نزد،محل های فروش به مصرف کننده نهایی بسته بندی می شوند.
بسته بندی مخصوص حمل و نقل به منظور تسهیل در عملیات حمل دستی و مرتب کردن و حفظ مقادیر شخصی از محصول مورد استفاده واقع می شود.این نوع بسته بندیها همچنین بعنوان یک قاعده ،عنصر اصلی محافظت از کالا بشمار می رود.بسته بندیهای مخصوص حمل و نقل علاوه بر موارد فوق در خرده فروشی ها و موسسات و صنایعی که با غذاهای آماده سر و کار دارند و یا در کارگاههای بسته بندی اولیه در کشورهای وارد کننده وظایف خود را به تمامی ایفا کنند.
بسته بندی های مخصوص حمل و نقل معمولاً در مزرعه یا در کارگاههای بسته بندی در کشور تولید کننده محصول انجام می شود.بعضی از این نوع بسته بندیها وظیفه ی نگهداری و محافظت از محصول را از کارگاه بسته بندی در کشور صادر کننده تا مقصدهایی یعنی خرده فروش های کشور وارد کننده به عهده دارند.البته معمولاً در کل مسیر توزیع یک کالای مشخص،بیش از یک بسته بندی مورد استفاده واقع می شود.مثلاً یک بسته بندی برای جمع آوری و انتقال میوه از مزرعه به کارگاه بسته بندی ،یک بسته بندی برای انتقال کالا از کشور تولید کننده به کشور وارد کننده و بالاخره یک بسته بندی دیگر برای حمل از مراکز بسته بندی به مغازه های خرده فروشی صورت می گیرد.به منظور تسهیل در نقل و انتقالات مکانیکی کالاها در حین توزیع ،از بسته بندیهای یکپارچه استفاده می شود.این نوع بسته بندی از نظر محافظت کالا نیز نقش مهمی ایفا می کنند.
بسته بندی یک کاسه-استقرار و بسته بندی کالاهای روی پالت به منظور کاهش هزینه های جابجایی کالا و جایگزین کردن حمل با استفاده از وسایل مکانیکی بجای نیروی انسانی صورت می گیرد.سازمان بین المللی استاندارد ،بعلاوه با استاندارد نمودن پالت هایی با ابعاد80×120 سانتیمتر برای حمل و نقل های داخلی و منطقه ای نیز موافقت نموده است.
2-12-19 – طراحی گرافیک(خطوط و اشکال)
وظایف طراحی گرافیک :
یکی از وظایف مهم بسته بندی انتقال اطلاعات است.این اطلاعات دو هدف عمده زیر را تامین می کند :
1ـ راهنمایی و اطلاع دادن در مورد محتویات بسته و نحوه جابجایی آن در طول زنجیره توزیع.
2ـ معرفی محصول و موسات بازرگانی مسوول در تولید و فروش آن.
اطلاعات مرجع
طبق ضوابط استاندارد های بین المللی ،نام کشور اصلی تولید کننده محصول باید روی بسته ها درج شود.در صورت لزوم باید محل پرورش محصول و نام تجاری محلی ،منطقه ای یا ملی آن محصول نیز ذکر گردد.
2-12-20 – اطلاعات حمل و نقل
اطلاعات حمل و نقل ممکن است شامل علائم نحوه جابجایی و درجه حرارت نگهداری نیز باشد.در صورتیکه ضعف در روشهای حمل باعث نقصان کیفیت کالا گردد،از علائم و برچسب های جابجایی استفاده می گردد.در مورد کالاهایی که نسبت به تغییر جهت،حساس هستند و نگهداری آنها در دوره حمل و نقل و یا انبارداری در خلاف جهت،باعث ضرر و زیان می گردد ،الصاق یا چاپ علامت ( ) یا عبارت This side UP به معنی"این طرف رو به بالا" ضرورت دارد.ضمناً چون اغلب میوه ها در اثر جابجایی غلط صدمه می بینند،همچنین می توان کلمه شکستنی (FRAGILE)روی برچسب ها قید کرد و یا علامت( T ) (شکستنی) چاپ شود.
در اغلب کشورها مقرراتی در مورد استفاده از زبان ملی روی برچسب ها وجود دارد.این مقررات در مورد برچسب هایی که روی بسته های سبزی و میوه تازه الصاق می شود بندرت رعایت می شود.به منظور جلوگیری از مشکلات حمل و نقل و کمک به توزیع کنندگان ،بهتر است کالاهای صادره به اروپا با برچسب هایی به زبان های انگلیسی و فرانسه همراه باشد.متن مندرجات برچسب باید قبل از چاپ بدقت کنترل شود.این امر توسط افراد صلاحیتدار در مسایل بازرگانی میوه های تازه که به زبان های خارجی تسلط دارند- بخوبی انجام می شود .برای کالاهایی که در بسته بندی های مخصوص به کشور های غیر انگلیسی و فرانسوی زبان صادر می شوند،باید قبلاً با موافقت بازرگانان وارد کننده ،بر چسب هایی به زبان ملی آن کشورها تهیه و الصاق گردد.
اطلاعات متغیری که اغلب در زبان بسته بندی روی جعبه ها درج یا الصاق شود شامل موارد زیر است:
– نوع و طبیعت محصول(نام میوه)
-گونه یا واریته خاص
-زمان بسته بندی
-آدرس مقصد
-اندازه و درجه مرغوبیت
-مشخصات کشاورز صادرکننده و گیرنده کالا.
اطلاعات تکمیلی مورد توصیه عبارتند از:
اطلاعات مربوط به پختگی یا رسیده بودن محصول
– مقدار در بسته و یا شمار آن.
– زمان بسته بندی
– وزن خالص
– وزن جعبه خالی
– اطلاعات مربوط به جابجایی کالا.
در مورد بعضی از کالاها یا بازارهای خاص ،اطلاعات اضافی دیگری در باره:
رنگ،شکل،عملیات بعد از چیدن محصول و بویژه رنگ سبز زدایی ممکن است لازم باشد.بسته هایی که قرار است با هواپیما حمل شوند باید فضای لازم در سطحی که اطلاعات حمل و نقل روی آن درج می شود.خالی گذارده شود بنحوی که کارگزار حمل بتواند به آسانی محموله و فرودگاه مقصد را شناسایی نماید.
2-12-21- انتظارات خریداران از طرح بسته بندی کالا
الف)طرح اشکال و خطوط (گرافیک)روی یک بسته باید القاء کننده تصوری از نظم و قابلیت کاربردی بعنوان مکملی از اطلاعات ارائه شده باشد،بدون اینکه انحرافی در تصورات بیننده از این اطلاعات ایجاد کند.
ب)با توجه به تجارب قبلی،مواد متشکله بسته ها(جنس مقوا،چوب و ملزومات آن و انواع ساخت بسته باید قابل اعتماد باشد.
ج)یک بسته ساده و شیک که با دقت تهیه شده باشد بمراتب از یک بسته با طراحی جاه طلبانه ولی ضعیف و تقلیدی بهتر است.
و) شکل ظاهری بسته باید نشان دهنده و گویای نوع ،کیفیت و مبدا و محل تولید کالای محتوی آن باشد.
بعضی از بازاریان بسته بندی را همراه با 4 پی دیگر،پنجمینP ترکیب عناصر بازاریابی نامیده اند.یکی از مشکلات اساسی در کشور ما هزینه های بسته بندی می باشد به همین دلیل توجه قابل ملاحظه ای به آن نمی شود.هزینه یکی از ملاحظات مهم در تصمیمات مربوط به بسته بندی به شمار می رود.طرح بسته بندی برای یک کالای جدید،احتمالاً به چند صد هزار دلار هزینه و از چند ماه تا یک سال زمان نیاز دارد.بازاریان باید بطور همزمان هزینه های بسته بندی را با تلقی مشتریان از فواید مزایای ناشی از بسته بندی و نقش بسته بندی را در کمک به دستیابی به اهداف بازا ریابی ،مورد مقایسه و ارزیابی قرار دهند.
2-12-22- شرایط اختصاصی در بسته بندی مرکبات
هر بسته باید از نظر شکل ظاهری یکنواخت ،یک اندازه و یک رنگ باشد(روی جعبه بسته بندی باید اطلاعات مربوط به نام بسته بندی کننده مبدا کالا (کشور یا ناحیه تولید و یا نام تولید کننده )نام محصول،نوع واریته،درجه ،اندازه ،تعداد(شمارش)و مواد نگهداری کننده (نام ماده شیمیایی مورد استفاده)درج گردد.
قبل از بسته بندی مرکبات و یا در اثنای بسته بندی،باید میوه های تیغ خورده و زخمی شده،ساییده شده آفت زده و مریض را از میوه های سالم جدا کرد.

2-13- حمل و نقل21
آگاهی از فواید حمل و نقل،به عنوان زیر ساخت عمده تجارت و بازرگانی .ضرورت دارد.بخش حمل و نقل با هموار کردن امر مبادله و تجارت ،موجبات رشد را هم در سطح ملی و هم در سطح جهانی فراهم می آورد و زمینه های امکان دسترسی به رفاه و تسهیلات ملی را افزایش می دهد.
2-13-1 – اهمیت حمل و نقل
بطور خلاصه اهمیت حمل و نقل عبارت است از:
– ایجاد فایده مکانی و زمانی نزد مصرف کننده
– توسعه بازارها
هرگونه پیشرفتی در صنعت حمل و نقل با پیشرفت تجارت و صنعت همراه بوده است مانند:
ساختن وسایل حمل و نقل سردخانه.
– از حیث هزینه های بازاریابی
در آمریکا 7%قیمت نهایی را هزینه حمل تشکیل می دهد ولی در کشورهای در حال توسعه به علت گران بودن هزینه حمل و نقل و عدم توسعه سایر صفات بازاریابی این نسبت به مراتب بیشتر است.هزینه حمل بر اساس مسافت ،زمان،نوع جاده،نوع محصول،حجم یا وزن یا ارزش تعیین می گردد.هر چه محصول فساد پذیرتر باشد،این هزینه افزایش می یابد.
نوع وسیله حمل و نقل،بر قیمت فروش کالا،سرعت تحویل و کیفیت کالا به هنگام تحویل تاثیر می گذارد و همه این عوامل به نوبه خود بر نحوه رضایت مشتری تاثیر بسزایی دارند.
یک شرکت برای حمل کالا به انبار یا برای واسطه های فروش و مشتریان می تواند بین پنج روش زیر یکی را انتخاب کند : از طریق : راه آهن،آبی،کامیون،لوله و هوایی.
2-13-2 – روشهای مختلف ارسال کالاهای صادراتی (از طریق دریا،هوا و زمین)22
وسایل نقلیه :
امروزه اقتصاد جهانی از طریق تجارت بین المللی توسعه یافته است و پشتیبانی می شود. تجارت بین المللی که اخیراً با نام تجارت جهانی از آن یاد می شود بر پایه ی واردات و صادرات مواد اولیه ،کالاهای ساخته شده و تجهیزات تولیدی است.حمل و نقل با جا به جا کردن کالاها ،نقش مهمی در تجارت بین المللی ایفا می کند.
روشهای مختلف حمل و نقل ،شامل حمل دریایی،هوایی و زمینی(کامیون و قطار)
می باشد.
برا ی حمل هر محموله باید مناسب ترین شیوه ی حمل انتخاب شود.

2-13-3 – روش ارسال کالاهای صادراتی
کشورهایی نظیر ژاپن که جزیره اند و اطراف آنان را آب فرا گرفته است بیشتر از حمل دریایی استفاده می کنند که امتیاز آن،حجم عظیم کالاها با قیمت نسبتاً ارزان است لذا باید در حمل دریایی به زمان طولانی حمل توجه کرد.
(1)انواع کشتیها
کشتیهای تجاری:کشتیهای مسافربری،باری و باری-مسافری.
کشتیهای مخصوص:کشتیها و قایقهای ماهیگیری ،یدک کشها و قایقهای دیده بانی.
کشتیهای نیروی دریایی:کشتیهای جنگی،رزم ناوها و سوخت رسان.
در این تحقیق مراد ما از کشتیها فقط کشتیهای تجاری است.
(2)انواع مختلف کشتیهای حمل کالا
الف)کشتی حمل کالا(استاندارد):این کشتیها،کالاهای مختلف نظیر فولاد،زغال سنگ ،غلات،کود شیمیایی و کالاهای عمومی را حمل می کنند.این کشتیها دارای طبقات مختلف و مجهز به جرثقیل می باشند.بعضی از این کشتیها مجهز به طبقات واسطه ای می باشند که بارگیری آنها را تسهیل می کنند.
ب)کشتیهای ویژه:این کشتیها به منظور حمل کالاهای خاص و یا کارآیی بالا طراحی شده اند نمونه بارز آنها کشتیهای روباز فله ای است که برای حمل سنگ آهن و زغال سنگ ساخته شده اند.
کشتیهای مخصوص دیگری برای حمل فقط یک نوع کالا ساخته شده اند.
برخی دیگر قابلیت حمل چند نوع کالا ی بخصوص را دارند.
ج)تانکرها:این کشتیها برای حمل مایعات از جمله نفت و مواد شیمیایی و امثال آن طراحی شده اند.
د)کشتیهای کانتینری:این کشتیها برای بارگیری کانتینرها طراحی شده اند و فقط می توانند کالاهایی را که درون کانتینرها قرار دارند حمل کنند.
2-13-4 – روشهای حمل هوایی
مزیت اصلی حمل هوایی در صرفه جویی زمان است .ولی باید توجه داشت که هزینه های آن نیز زیاد است و محمولات هوایی از نظر وزن و حجم نیز با محدودیتها ی جدی تری مواجه اند.می توان محموله های هوایی را با هواپیماهای باری و یا هواپیماهای مسافربری و در حد ظرفیت بار آنها حمل کرد.
2-13-5 – روشهای حمل زمینی
ترکیب حمل دریایی و زمینی رایج ترین شیوه ی حمل و نقل است.با این روش،کالا تا مناسب ترین بندر با کامیون برده می شود و از آنجا به بندر مقصد حمل می گردد،برای مثال در ایران برای صدور کالا می توانیم آنها را با کامیون به یکی از بنادر خلیج فارس،دریای عمان و یا دریای خزر حمل و از آنجا با کشتی به یکی از بنادر کشور خریدار منتقل کنیم.البته از بندر مقصد تا محل مصرف کالا نیز مجدداً از حمل زمینی استفاده می شود.
واگن های راه آهن و کامیون ها،اصلی ترین وسایل حمل و نقل زمینی اند.
(1)راه آهن
مزیت راه آهن این است که می تواند محموله های با حجم زیاد برای مسافتهای طولانی جابه جا کند.اشکال اساسی حمل با راه آهن این است که اولاً مجبور به حمل ایستگاه به ایستگاه است.ثانیاً اگر کالای ما کم حجم باشد،باید مدتی آنها را انباشت به میزان قابل توجهی برای حمل با قطار برسد.واگن های جعبه ای ،روباز ،تانکری،یخچال دار،واگن های تهویه دار و بالاخره واگن های تخت که برای حمل کانتینر ها استفاده می شوند.
(2)کامیون:
به لحاظ توسعه ی راههای اصلی و شبکه ی بزرگراهها،در اغلب کشورها حمل با کامیون از حمل با راه آهن پیشی گرفته است.علاوه بر آن ،بر خلاف راه آهن،حمل با کامیون در بین راه کمترین تخلیه و بار گیری را دارد و بویژه در مسافتهای کوتاه در مبدا ،حمل و در مقصد ،تخلیه می شود.این مزیت در کشور ما برای صادرات به کشورهای همسایه بویژه جمهوریهای تازه استقلال یافته شوروی سابق قابل توجه است.
2-13-6 – گزینش روش حمل مناسب با توجه به زمان و هزینه
هنگام گزینش شیوه ی حمل کالای صادراتی باید به عوامل زیادی توجه داشت.ولی مهمترین عوامل،هزینه و زمان هستند.بعضی محصولات باید سریعاً و برخی دیگر نیز می توانند با وسایل کند روتر جابه جا شوند.شیوه ی حمل باید بر حسب نوع کالا ،خواسته ی مشتری،عرف تجاری و بالاخره عنایت به زمان و هزینه ،انتخاب شود.مکان جغرافیایی صادرکننده نقش قابل توجهی در گزینش شیوه ی حمل ایفا می کند.
روش حمل باید پس از مطالعه ی دقیق یکی از عوامل زیر انتخاب شود:
ویژگیهای کالا،بسته بندی آن،وزن و حجم آن،زمان تحویل،تاریخ حمل،برنامه ریزی وسایل ترابری و بالاخره هزینه ی حمل و نقل.
2-14 – بازاریابی
پیش از آغاز این بحث ابتدا به ارائه تعاریفی از بازاریابی پرداخته می شود.
بازار یابی عبارت است از:تجزیه و تحلیل ،سازماندهی،برنامه ریزی و کنترل عوامل موثر در مشتری،خط مشی ها و عملیات شرکت به منظور ارضاء احتیاجات و خواسته های گروه برگزیده ای از مشتریان که در ازاء آن شرکت به سودی دست می یابند .تعریفی دیگر از بازاریابی آن را چنین معرفی می کند:فرآیند ارضاء نیازها و خواسته های بشر. 23
صادر کنندگان مرکبات ،بایستی از بازارهای خارجی محصولات خود،محیط و خصوصیات آن بازارها و وضعیت رقیب شناخت کافی داشته باشند که این امر باعث موفقیت در صادرات را به دنبال خواهد داشت.
در بازاریابی بین المللی،مهمترین نکته این است که بطور روشن تفاوتهای بازار صادراتی و بازار محلی را درک کنیم.
موفقیت یک شرکت در بازار داخلی،الزاماً به معنی موفقیت آن شرکت در بازارهای صادراتی نیست.
چنانچه محصولی ،علی رغم موفقیت در بازار داخلی،در بازار خارجی با شکست مواجه شود،علت آن را می بایست در بی توجهی شرکت به شرایط اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی کشور مقصد جستجو کرد.لذا ،تحقیق و پژوهش در شرایط اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی کشور وارد کننده ،قبل از صدور کالا الزامی است.
خود محوری،علت عمده شکست بسیاری از سازمانها در بازاریابی بین المللی است.آنها تصور می کنند چون در بازار داخلی موفق بوده اند لزوماً در بازار صادراتی نیز موفق خواهند بود.این عدم موفقیت به لحاظ ضعف فعالیتهای فروش نیست،بلکه به علت عدمتوجه به نیازهای مصرف کنندگان آن کشور می باشد.
صاحب نظران،یکی از بزرگترین دلایل ناموفق بودن صادر کنندگان آمریکایی را علاوه بر خود محوری،بازار محلی گسترده آمریکا می دانند.در گذشته ،تقاضای بازار داخلی آمریکا به حدی بود که کلیه تولیدات را جذب می کرد ،لذا تولید کنندگان برای صادرات هیچ کوششی نمی کردند.و خود را از آشنایی با فرهنگ سایر ملل بی نیاز می دانستند.اما در سالهای اخیر که آمریکا مواجه با ناترازمندی پرداختها شده است ناگزیر بسیاری از تولید کنندگان آمریکایی به این مساله که باید برای صادرات با فرهنگ و آداب سنن ملتهای دیگر آشنایی پیدا کنند توجه کرده اند.
تعریف یک بازار صادراتی
بازار صادراتی به مثابه ی یک کشور:
1)مردم یک کشور خارجی از نظر نژادی،عادات و زبان با مردم کشور صادر کننده تفاوتهای اساسی دارند.تفاوتهای دیگر شامل زمینه تاریخی سطح درآمد ملی و قدرت خرید مردم می باشد.رابطه بین عوامل فوق الذکر و درجه اختلاف آنها به صورت اختلاف در شرایط اجتماعی اقتصادی نمودار می شود .
2)هنگامی که به کشوری به صورت یک بازار صادراتی توجه می شود،می توانیم از فعالیتهای اقتصادی و ویژگیهای نظام اداری و قانونی آن کشور استنباط صحیحی به دست آوریم.
فعالیت های بازاریابی از کشوری به کشور دیگر باید عمدتاً متفاوت باشد.لذا تحقیق درباره بازار و تشخیص و شناسایی مصرف کنندگان بالقوه ،بر اساس آن تحقیقات ضروری است .نوع کالا و خدمات ،چگونگی مصرف ،میزان مصرف و بسیاری اطلاعات دیگر باید جمع آوری و تجزیه و تحلیل شوند و نهایتاً مطابق با شرایط واقعی ،کالاها و خدمات لازم،فراهم شود تا از این طریق بتوان "نیازها" و "تمایلات"مصرف کنندگان را تامین نمود.
بازار صادراتی،واحدهای جداگانه ای برای کالاها و خدمات:
1)یک شرکت صادراتی باید ابتدا توجه داشته باشد که در کجا می خواهد کالاها و خدمات خود را به فروش رساند.
2)یک شرکت صادراتی ابتدا باید کشورهایی را که امکان فروش کالا در آن وجود دارد و همچنین کشورهایی را که امکان تامین نیازهای مصرف کنندگان در آن عملی نیست،تشخیص و تعیین نماید.
3)برای کشورهایی که کالاها و خدمات ما را پذیرفته اند مشکل کمی وجود دارد.اما مشکلات در کشورهایی که در مقابل کالا و خدمات ما مقاومت نشان می دهند بیشتر است باید با استفاده از تحقیق بازار علل این مقاومت را مشخص کنیم.
4)چنانچه با تغییر در محصول بتوان نیاز مصرف کنندگان را تامین نمود،مشکلی نخواهد بود.اما در صورتیکه نوع کالا و خدمات ،با خواسته های مردم بازار مطابق نداشته باشد باید از صدور آن به بازار صرف نظر نموده و یا اینکه کالاهای ویژه ای که با تمایلات مصرف کنندگان آن بازار تطابق دارد تولید کرد.
بازار بین المللی
1)فعالیتهای بازار یابی صادراتی در خارج از مرزهای ملی انجام می شود.
2)فعالیتهای بازاریابی اغلب از طریق سازمانهایی که در کشورهای مختلف دارای علایق تجاری هستند انجا می شود.
3)فعالیتهای بازار یابی با توجه به دستور العملهای شرکتهای خارجی و تحت نظارت آنها صورت می گیرد.
تفاوتهای اساسی بین بازار یابی داخلی و خارجی (تفاوتهای محیطی):
1)تفاوت در سطوح اقتصاد ملی
در کشور های مختلف،سطح اقتصاد ملی متفاوت است.در برخی از کشورها صنایع اولیه همچون کشاورزی ،معدن،و ماهیگیری نقش اساسی در اقتصاد دارند در حالیکه در برخی از دیگر کشورها صنایع ثانویه همچون ماشین آلات،نساجی ،کشتی سازی و غیره شکوفا هستند.
2)تفاوت در سطوح فنی:
در برخی از کشورها صنایع الکترونیکی و اتوماسیون ،در تولید نقش اساسی دارند و در برخی دیگز هنوز بر نیروی کار انسان تکیه می شود.
3)تفاوت در نظامهای اجتماعی:
هر کشوری از ساختار اجتماعی و فرهنگی ویژه ای برخوردار است که زندگی روزانه بخصوص عادات مصرفی مردم آن کشور را تحت تاثیر قرار می دهد.
4)تفاوتهای دولتی و بوروکراسی:
الف)تفاوت در قوانین حاکم بر صادرات و واردات
ب)تفاوت در قوانین حاکم بر مجوز ها(حق لیسانس)و مارک های تجاری.
5)تفاوتهای مبادلاتی در تجارت:
الف)تفاوت در مبادلات تجاری
ب)تفاوت در نظامهای توزیع کالا و خدمات
6)تفاوت در شکل رقابت:
الف)رقبا در کشورهای مختلف با هم تفاوت دارند.
ب)در برخی از کشورها صنایع داخلی مورد حمایت دولت هستند.
بررسی موانع صادرات مرکبات کشور

نتیجه گیری و پیشنهاد
در این فصل به نتیجه گیری از مطالبی که در فصول پیشین مورد بررسی قرار گرفته ،
می پردازیم همچنین راه حل و پیشنهاداتی جهت افزایش صادرات مرکبات ارایه
خواهد شد.
یکی از مشکلات مهمی که بر سر راه صادرات مرکبات کشور وجود دارد و به عنوان فرضیه اول مورد بررسی قرار گرفت عدم وجود تسهیلات نگهداری مناسب در کشور می باشد.عدم وجود تسهیلات نگهداری جهت حفظ و سلامت مرکبات در چند مرحله می تواند مشکل ساز باشد در مرحله پس از برداشت محصول که لازم است بلافاصله در مکانی و درجه حرارتی متعادل،محصول نگهداری شود.در مرحله حمل محصول جهت انتقال به بازارهای فروش و مصرف نیز که معمولاً مسیرهای حمل طولانی است و در مرحله نهایی پس از حمل به بازارهای فروش یا مصرف و تخلیه محموله ،معمولاً همه محصول حمل شده،خیلی سریع توزیع نمی شود و به مصرف نمی رسد .لذا چاره ای جز نگهداری و انبار کردن آن نیست.بایستی برای حفظ سلامت مرکبات آنها را در انبارهای مجهز به سردخانه نگهداری کرد.به دلیل اینکه معمولاً احداث یک سردخانه نیاز به صرف هزینه های زیادی دارد و افراد قادر به تحمل هزینه ها و سرمایه گذاری لازم در این زمینه نیستند از اینرو پیشنهاد می شود تا در مراکز عمده تولید مرکبات در کشور انبارهای جدید و مجهز ساخته می شود.اما عملی ترین راه و خوشایندترین پیشنهاد از نظر تولید کننده و صادر کننده این است که دولت با حمایت های خود از طریق دادن به احداث سردخانه های جدید کمک کند یا اینکه بخشی از هزینه های احداث سردخانه را بصورت ارائه کمکهای بلاعوض تقبل نماید.
محصولی قابلیت صدور به بازارهای خارجی را داراست که تازه،پرآب ،براق ،خوش رنگ و سالم است و در نتیجه به مشتری به دنبال خرید آن است.برای این امر توصیه می شود مرکبات را در کارخانجات مخصوص،مجهز که کارخانه سورتینگ نامیده می شودد شستشو داده و برای از بین بردن آفات،آنها را با محلولهای مخصوصی ضد عفونی کرده و قبل از بسته بندی آنها را واکس زده و سپس در بسته بندی های خاص و ویژه صادرات قرار دهند.
یکی از موانع و مشکلات صدور مرکبات که در قالب فرضیه دوم مطرح شد و با انجام آزمون در فصل گذشته ،مورد تایید قرار گرفت و مشکلات ناشی از بسته بندی نامناسب مرکبات می باشد.بسته بندی یکی از متغیر های بسیار مهم و تاثیر گذار در میزان خرید ،مصرف و در نتیجه صدور اکثر محصولات به حساب می آید.چه بسا محصولاتی که از جهت کیفیت در مقایسه با نوع مشابه در سطح پایین تری قرار داشته اما به دلیل برخورداری از بسته بندی خوب،شکیل و مناسب فروش و مصرف بالاتری را بدست آورده اند.
کمبود امکانات بسته بندی و کیفیت پایین آن از یک سو سبب عدم امکان رسیدن بسیاری از محصولات به بازارهای مصرف خارجی گردیده و از سوی دیگر،کیفیت نامناسب بسته ها،موجب فساد محصولات و کاهش قابلیت رقابت آنها گردیده است.بطور کلی مساله مهم در بسته بندی علاوه بر وظیفه اصلی بسته بندی که نگهداری میوه ها می باشد.شکل و طرح بسته است که باید دارای ظاهری جذاب باشد و با سلیقه مصرف کنندگان در بازارهای خارجی هماهنگی داشته باشد و از رنگهایی استفاده شود که مورد علاقه مصرف کنندگان باشد.اطلاعات کافی روی بسته ها سبب بالارفتن دانش و آگاهی خریدار نسبت به محتویات بسته می شود.
پیشنهاد می شود که به هنگام بسته بندی مرکبات بسته هایی مورد استفاده قرار گیرن که محکم و با دوام بوده و از مقاومت خوبی در مقابل فشار برخوردار باشد.توصیه دیگر در ارتباط با متغیر بسته بندی این است که حتی الامکان از صدور مرکبات به صورت فله خودداری می شود مگر در مواردیکه خریدار خود تقاضای حمل فله آن را داده باشد و لذا خرید بصورت فله،خود به بسته بندی مرکبات متناسب با سلایق بازار هدف اقدام می کند.
همچنین توصیه می شود از جوهرهایی برای درجه علایم یا مهر زدن روی بسته ها استفاده گردد که با ثبات باشد.
مانع سوم در این تحقیق مورد آزمون قرار گرفته حمل و نقل نامناسب می باشد.تجهیزات مناسب و کارا،رکن اصلی و موثر حمل و نقل داخلی و بین المللی را تشکیل می دهد.به دلیل استفاده از روشهای غیر مجاز و سنتی و وارد شدن آسیب ها و صدماتی که به محصولات صادراتی ،مشکلاتی برای صادر کنندگان پدید می آید.لذا توصیه می شود که با برنامه ریزی دقیق و هدف دار به توسعه ناوگان حمل و نقل دریایی و کشتی رانی که بخشی از آنها نیز دارای تجهیزات نگهداری و سردخانه باشند اقدام شود که این مهم از طریق اقدام درست با انجام سرمایه گذاریهای لازم به توسعه انبار و تجهیزات سردخانه ای و بهبود امکانات و سایط حمل و نقل در رابطه با توسعه ناوگان حمل و نقل دریایی کشور عملی است.
عدم انجام بازاریابی بطور صحیح در خارج از کشور نیز به عنوان یکی از موانع صادرات مورد تایید قرار گرفته است.صادرکنندگان مرکبات ،از بازار های خارجی محصولات خود،محیط و خصوصیات آن بازارها و وضعیت رقیب شناخت دارند که این امر خود عدم توفیق در صادرات را به دنبال دارد.صادرکنندگان ایرانی باید بدانند که توجه به سلایق مشتریان اهمیت بسیار دارد.
پیشنهاد می شود که صادرکنندگان با انجام درجه بندی و در صورت امکان عرضه با قیمت های متفاوت علاوه بر بالا بردن حق انتخاب خریداران بازار صادراتی خود را وسیعتر نمایند.توصیه دیگر اینکه صادر کنندگان به دنبال عرضه گونه های آسان پوست گیر مرکبات باشند زیرا سهولت در پوست گیری سبب افزایش خرید و مصرف مرکبات می شود.مورد دیگر رعایت استاندارد و در کلیه مراحل تولید،درجه بندی بسته بندی و صدور
مرکبات است.
مسئله دیگر این است که باید رضایت مشتری را پس از صدور و اندازه گیری باید همیشه از این مسئله آگاهی داشت که خریدار خارجی از محصول ما رضایت دارد رضایت او ناشی از چه کیفیات و ویژگیهایی است که آنها را حفظ و تقویت کنیم و اگر ناراضی است،علت عدم رضایت او چه عامل است و در جهت رفع آن تلاش کنیم.همچنین لازم است به امر تبلیغات و معرفی گونه های مرکبات و نام صادرکنندگاه شرکت صادر کننده در بازار های خارجی توجه خاصی مبذول داشت.

منابع و ماخذ
1ـ بازارهای جهانی مرکبات و کیوی/ فتحی ، حبیبه / انتشارات موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ، 1375
2ـ راهنمای بسته بندی کالاهای صادراتی میوه ها و سبزی های تازه / بلوریان تهرانی ، محمد/ موسسات مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ، 1370
3ـ مارکتینگ مرکبات از دید سیستماتیک / حمید نژاد
4ـ مدیریت بازاریابی بین المللی / داوود محب علی
5ـ مدیریت بازاریابی بین المللی/ اسماعیل پور ، حسین.
6ـ اصول بازاریابی / فلیپ کاتلر/ بهمن فروزنده.
7ـ مدیریت بازاریابی/ روستا،ونوس،ابراهیمی/انتشارات سمت ، 1375
8ـ بازاریابی بین المللی/ روئل ، کاهلر ، سعید رحیمی موقر / 1370
9ـ بازاریابی / اربابی ، علی محمد.
10ـ مدیریت خرید و اصول انبارداری / نادر دیبایی.
11ـ طرح ریزی واحدهای صنعتی / خادمی زارع ، حسن
12ـ انبارداری 1،2 / خلیلی ابیانه ، فاطمه
13ـ اقتصاد حمل و نقل / محمدی ، علی

نشریات و مجلات
1ـ کلیاتی درباره مرکبات/ ملک آراء، عباس/ نشریه فنی ، شماره 21
2ـ مرکبات شمال ایران / انوری ، فاطمه
3ـ سابقه صادرات میوه و تره بار / شفایی ، علیرضا / مجله کشاورز ، شماره 96
4ـ بسته بندی / نشریه تدبیر ، شماره 69 ، سال 1375
5ـ واژه نامه کشاورزی / ناصر حسینی
6ـ فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی / هاشمی ، مسعود
7ـ آمارنامه کشاورزی ، اداره کل آمار و اطلاعات ، وزارت کشاورزی ، سال 1378
8ـ آمارنامه کشاورزی ، اداره کل آمار و اطلاعات ، وزارت کشاورزی ، سال 1382
9ـ مروری بر تاریخچه صادرات ایران / رضایی ، احمد / مجله سنبله ، شماره 4 .
10ـ مبدا جغرافیایی و تاریخچه پخش مرکبات در جهان ، سمینار بازاریابی و توسعه صادرات مرکبات ایران. / ملکشاهی ، غلامرضا / دانشگاه مازندران ، سال 1373
11ـ هفته نامه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران / اتحادیه صادرکنندگان میوه و تره بار .
12ـ مراحل اسنادی صادرات ـ واردات / بنایی ، رضا / نشریه گمرک ، 1373

ضمائم
بسته بندی
جدول 1ـ 1

(0-E)2
0-E
E
0
وضعیت
4/0
4
2
10
12
مثبت
4/6
64
8-
10
2
منفی
1/8
81
9-
10
1
بیطرف
9/14

حمل و نقل
جدول 1 ـ 2

(0-E)2
0-E
E
0
وضعیت
6/1
16
4-
10
6
مثبت
9/4
49
7-
10
3
منفی
10
100
10-
10
0
بیطرف
5/16

نگهداری و انبار
جدول 1 ـ 3

(0-E)2
0-E
E
0
وضعیت
6/1
16
4-
10
6
مثبت
4/6
64
8-
10
2
منفی
1/8
81
9-
10
1
بیطرف
1/16

بازاریابی
جدول 1ـ4

(0-E)2
0-E
E
0
وضعیت
6/1
16
4
10
14
مثبت
10
100
10-
10
0
منفی
1/8
81
9-
10
1
بیطرف
7/19

پرسشنامه
فروشنده گرامی
موارد ذیل تا چه حد باعث افزایش صادرات می شود :
بسته بندی
خیلی کم
کم
متوسط
زیاد
خیلی زیاد
1ـ صدور مرکبات در بسته های محکم ، مناسب و با دوام
1
2
3
4
5
2ـ ارسال مرکبات به صورت فله
1
2
3
4
5
3ـ رعایت استاندارد در مراحل بسته بندی
1
2
3
4
5
4ـ برچسب زنی مرکبات
1
2
3
4
5
5ـ ارائه اطلاعات کافی روی بسته ها
1
2
3
4
5
حمل و نقل
خیلی کم
کم
متوسط
زیاد
خیلی زیاد
6ـ هزینه های بالای حمل و نقل (کرایه حمل بالا)
1
2
3
4
5
7ـ دور بودن کشورهای مقصد صادرات مرکبات از مبدا
1
2
3
4
5
8ـ استفاده از سیستم حمل و نقل پیشرفته (کانتینرهای یخچال دار ـ حمل و نقل هوایی)
1
2
3
4
5
نگهداری و انبار
خیلی کم
کم
متوسط
زیاد
خیلی زیاد
9ـ استفاده از انبارهای مجهز و دارای سردخانه (به تعداد کافی)
1
2
3
4
5
10ـ ایجاد پایانه های صادراتی مجهز به سردخانه
1
2
3
4
5
11ـ ایجاد انبارهای پیشرفته در مرزهای دریایی ، زمینی ، هوایی
1
2
3
4
5
بازاریابی
خیلی کم
کم
متوسط
زیاد
خیلی زیاد
12ـ انجام تحقیقات بازاریابی پیش از افدام به صدور مرکبات
1
2
3
4
5
13ـ استفاده از فقط یک نام تجاری مناسب و همیشگی (دائمی)
1
2
3
4
5
14ـ حضور مستمر و دائمی در بازارهای خارجی
1
2
3
4
5
15ـ انجام تبلیغات و بازاریابی در خارج
1
2
3
4
5
16ـ استفاده از شرکتهای تخصصی صادراتی
1
2
3
4
5
17ـ انتخاب نماینده فروش در بازار هدف
1
2
3
4
5
18ـ عرضه گونه هایی از مرکبات که پوست آنها به آسانی جدا می شود
1
2
3
4
5

جدول G توزیع مجذور کا (X2)
سطوح معناداری
0.01
0.05
درجات آزادی
6.63
3.84
1
9.21
5.99
2
11.34
7.81
3
13.28
9.49
4
15.09
11.07
5
16.81
12.59
6
18.48
14.07
7
20.09
15.51
8
21.67
16.92
9
23.21
18.31
10
24.27
19.68
11
26.22
21.03
12
27.69
22.36
13
29.14
23.68
14
30.58
25.00
15
32.00
26.30
16
31.41
27.59
17
34.81
28.87
18
36.19
30.14
19
37.57
31.41
20
38.93
32.67
21
40.29
33.92
22
41.64
35.17
23
42.98
36.42
24
44.31
37.65
25
45.64
38.89
26
46.96
40.11
27
48.28
41.34
28
49.59
42.56
29
50.89
43.77
30
63.69
55.76
40
76.15
67.50
50
88.38
79.08
60
100.43
90.53
70
112.33
101.88
80
124.12
113.15
90
135.81
124.34
100

فهرست مطالب
مقدمه 1
تعریف موضوع 2
اهمیت تحقیق : 2
هدف از انتخاب موضوع 3
قلمرو مکانی تحقیق 3
قلمرو زمانی تحقیق 3
محدودیت های تحقیق 3
فرضیات تحقیق 3
واژه ها و اصطلاحات 4
بخش اول 5
2-1 – سایر مطالعات انجام شده 5
2-2- تاریخچه مرکبات 6
2-3 – مشخصات کلی مرکبات 7
2-4 – بررسی وضعیت سطح زیر کشت تولید مرکبات کشور 7
2-5 – تجارت جهانی مرکبات 8
2-6 ـ تاریخچه صادرات میوه و تره بار در ایران : 9
2-7 – مقدار صادرات انواع مرکبات از سال 1360 تا 1382 10
2-8 – فرآیند صادرات مرکبات: 11
2-9 – مراحل قبل از صدور: 11
مراحل صدور 11
2-10 – مراحل اداری صادرات مرکبات 12
بخش دوم: 12
2-11 – نگهداری و انبار 12
2-12-1 – تعریف بسته بندی 14
2-12-2 – مهمترین وظایف بسته بندی: 15
2-12-3 – ویژگیهای مناسب برای صادرات عبارت هستند از: 16
2-12-4 – انواع بسته بندی 17
2-12-5ا – همیت استراتژیکی بسته بندی : 17
2-12-6 – بسته بندی صادراتی 17
2-12-7 – نکاتی که بایستی بطور اصولی و کلی مورد بسته بندی و طراحی آن رعایت کنیم(از دیدگاه مصرف کننده) 18
2-12-8 – مسوولیت های اجتماعی و قانونی در قبال بسته بندی: 18
2-12-9 – عمده ترین اهداف بسته بندی 19
2-12-10- اصول بسته بندی : 19
2-12-11 – تقسیم بندی بسته ها از لحاظ نوع وظیفه: 19
2-12-12 – بسته بندی و الگوی توزیع 19
2-12-13 – عملیات مراکز بسته بندی : 21
2-12-14 – شکل دادن ،پر کردن و بستن جعبه ها 21
2-12-15- بسته بندی کالاهای صادراتی : 21
2-12-16 – انواع مختلف بسته بندی صادراتی: 22
2-12-17 – سایر انواع بسته بندی 24
2-12-18 – بسته بندی برای مصرف کننده 24
2-12-19 – طراحی گرافیک(خطوط و اشکال) 25
اطلاعات مرجع 25
2-12-20 – اطلاعات حمل و نقل 26
2-12-21- انتظارات خریداران از طرح بسته بندی کالا 27
2-12-22- شرایط اختصاصی در بسته بندی مرکبات 28
2-13- حمل و نقل 28
2-13-1 – اهمیت حمل و نقل 28
2-13-2 – روشهای مختلف ارسال کالاهای صادراتی (از طریق دریا،هوا و زمین) 29
2-13-3 – روش ارسال کالاهای صادراتی 29
2-13-4 – روشهای حمل هوایی 30
2-13-5 – روشهای حمل زمینی 30
2-13-6 – گزینش روش حمل مناسب با توجه به زمان و هزینه 31
2-14 – بازاریابی 31
نتیجه گیری و پیشنهاد 35
منابع و ماخذ 38
پرسشنامه 41
سطوح معناداری 42

1 ـ اصول بازاریابی ، فیلیپ کاتلر ، بهمن فروزنده
2 ـ مدیریت بازاریابی بین المللی / دکتر حسن اسماعیلی
3 ـ مدیریت بازاریابی بین المللی / دکتر حسن اسماعیلی
4 ـ مدیریت خرید و اصول انبار داری ، نادر دیبایی
5 ـ طرح ریزی واحدهای صنعتی ، حسن خادمی زارع
6 ـ واژه نامه کشاورزی ، ناصر حسینی
7 ـ فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی ، دکتر مسعود هاشمی
8 ـ اصول بازاریابی ، فیلیپ کاتلر ، بهمن فروزنده
9 ـ اصول بازاریابی ، فیلیپ کاتلر ، بهمن فروزنده
10 ـ اصول بازاریابی ، فیلیپ کاتلر ، بهمن فروزنده
11ـ کلیاتی درباره مرکبات / ملک آرا ، عباس
12ـ مرکبات شمال ایران ـ فاطمه انوری
13 ـ بازار جهانی مرکبات و کیوی ـ فتحی ، حبیبه
14 ـ سابقه صادرات میوه و تره بار / شفائی ، علیرضا / مچله کشاورز ش 96
15ـ مارکتینگ مرکبات از دید سیستماتیک ، حمید نژاد
16ـ انبار داری 1و 2 / فاطمه خلیلی ابیانه ص 5
17 ـ بازار یابی / علی محمد اربابی
18 ـ راهنمای بسته بندی میوه ها و سبزی های تازه / بلوریان تهرانی ن محمد
19 ـ نشریه تدبیر / شماره 69 / دیماه 75 ص 56 تا 62
20ـ راهنمای بسته بندی میوه ها و سبزی های تازه / محمد بلوریان تهرانی
21 ـ راهنمای بسته بندی کالاهای صادراتی میوه ها و سبزی های تازه / محمد بلوریان تهرانی
22 Packaging
23 ـ اقتصاد حمل و نقل / محمودی ، دکتر علی
—————

————————————————————

—————

————————————————————

1

41
موانع صادرات مرکبات 