مقاله کنترل و کاهش پدیده کودک آزاری


موضوع تحقیق:
کنترل و کاهش پدیده کودک آزاری

نام و نام خانوادگی محقق:

استاد مربوطه :

فهرست
مقدمه
فرضیه
اهداف
تعاریف
انواع کودک آزاری
سبب شناسی(ایتو لوژی)
اقدامات اجرایی
قانون حکایت از کودکان و نوجوانان
بررسی و تحلیل آماری وضعیت موجود
کلام آخر
فهرست منابع

مقدمه:
انسان در طول دوران کودکی یکی از آسیب پذیرترین دوره های عمر خود را می گذراند و به نظر می رسد با وجود پیشرفتهای همه جانبه در علوم و تکنولوژی این روند همچنان ادامه دارد همه روزه کودکان بسیاری در جهان بر اثر بیماری های قابل پیشگیری جان خود ار از دست می دهند و تعداد بیشماری نیز با مخاطراتی روبرو می شوند که مانع حفظ سلامت و رشد آنان می گردد. فقر بیسوادی سو تغذیه جنگ انواع سود استفاده ها تبعیض نژادی و نداشتن امنیت از جمله مواردی هستند که همواره کودکان را در سراسر جهان مورد تهدید جدی قرار داده اند.
پیامدهای ناگوار کودک آزاری تنها متوجه کودک و خانواده وی نبوده و همه جامعه را در برمی گیرد زیرا کودکان آزار دیده امروزه اشخاص آزار گر فردا خواهند بود و این تسلسل همچنان ادامه خواهد داشت. افرادیکه در کودکی در معرض اذیت و آزار قرار گرفته اند نمی توانند در آینده تعاملی سالم و منطقی با دیگر اعضای جامعه بر قرار کنند بنابراین هزینه های بالایی برای از دست رفتن ظرفیتهای به همه جامعه تحلیل می شود.
بررسی های انجام شده ثابت می کند که افراد خشن در دوران کودکی قربانی یا شاهد خشونت بوده اند . به این ترتیب خشونت خانگی به یک فرد خاتمه نمی یابد و قربانی در بزرگسالی و پس از تشکیل خانواده همان رفتار را فرا گرفته و در خانواده آن را جهت حل تعارض ها و تنش های خانوادگی به کار می گیرد. اثرات سوآزا رو اذیت کودکان به دو صورت کوتاه مدت و دراز مدت بروزمی کند.
اثرات طولانی مدت سو رفتار بر کودکان می تواند باعث تاخیر در رشد و نمو آنها گردد .
در جوامع اولیه با این که قوانین و مقررات مدون وجود نداشت لکن برای حفظ نظم و امنیت در اجتماع نظامات سختی حکم فرما بود و مختلف از نظام اجتماعی یک فرد خبیث و غیر قابل ترحم محسوب می شد و مردم برای در امان بودن از غصب الهی او را به شدت مجازات می کردند . عفو و گذشت جزو معایب به شمار می رفت انتقام حد وحصری نداشت و غالبل اطفال قربانی انتقام جویی می شدند.
از قرون وسطی تا آغاز دوران انقلاب صنعتی کودکان همواره به صورت قشر زیر دست و آسیب پذیر جامعه به شمار می رفته اند آغاز دوران صنعتی مصادف بود با بیکاری کشیدن از کودکان در کارخانجات صنعتی که نهایتا این موضوع منجر به وضع "قانون کار کودکان" در ایالات متحده باشد با این حال موضوع کودک آزاری طی چند دهه اخیر یعنی از زمانیکه اصلاح نشانگان کود ک مصدوم توسط هنری کمپ در سال 1962 ابلاغ گردید به شکل جدی مطرح شده است.
در سال 1979 واقعه بی نظیری در زندگی کودکان در سطح جهان تحت عنوان "سال جهانی کودک" به در خواست 149 کشور عضو سازمان ملل اتفاق افتاد که باید تلاش همگانی و جهانی برای بهبود وضعیت کودکان به شمار آید. در آن اجلاس مقرر شد کمیته های خاصی برای پرداختن به موضوع "کودک آزاری" و تاکید بر حقوق کودک در کشورهای عضو تاسیس و مشغول به کار شوند.
در ایران نیز در سال 1381 "قانون حمایت از کودکان و نوجوانان" در مجلس تصویب شد تا مانع آزاری و شکنجه کودکان توسط والدین گردد. لازم به ذکر است که اقدامات تربیتی والدین در این قانون مستثنی است.
از سوی دیگر توجه به اینکه نکته ضروریست که کودکی که قربانی کودک آزاری و سو استفاده شده چنانچه در زمان کودکی حمایت های لازم خانوادگی را از سوی یک والد سالم دریافت کرده باشد زنجیره یا چرخه معیوب سو رفتار قطع می گردد. همچنین آنهایی که حمایت ها و درمان های لازم کودک آزاری را دریافت داشته اند و در حال حاضر نیز دارای رابطه مناسب و بدون آزار با همسر خود هستند اقدام به آزار کودکان خود نخواهند کرد. تمامی این عوامل تشخیص زود رس کودک آزاری را مهم و حیاتی می سازد.

فرضیه:
فرضیه ای که برای این پژوهش می توان بیان کرد این است که اگر مسئولان کشور ما و نه تنها کشور ما بلکه تمام کشورها بیایند به قوانین که تصویب می شود عمل کنند و تنها این نباشد که حرفهایی را بزنند ولی به آن عمل نکنند. پس فرضیه ای من در این موضوع پژوهش این است که با اقداماتی که در این تحقیق بیان شده و با عمل کردن به آنها موجب کنترل و کاهش این آسیب اجتماعی یعنی کودک آزاری شوند.
اهداف:
اهداف طرح در 2 بخش کلی و اختصاصی به شرح ذیل می باشد:
هدف کلی:
کنترل و کاهش پدیده کودک آزاری
اهداف اختصاصی:
ارتقا آگاهی های گروه هدف طرح در خصوص کودک
ارتقا آگاهی های گروه هدف در خصوص مهارت های زندگی
آشنایی با منابع موجود در جامعه برای گروههای هدف
بررسی وضعیت قوانین موجود
سیاست ها:
توجه به سطوح مختلف پیشگیری
توجه به فرد خانواده و جامعه
توجه به آموزش و پژوهش
فراهم کردن زمینه های همکاری درون بخشی و برون بخشی
بهره گیری از مشارکت سازمان های غیر دولتی
شفاف سازی عملکرد ها
تخصصی و در دسترس قرار دادن خدمات به افراد

فرصت ها:
توجه بیشتر به مسئله حمایت از کودکان به ویژه کودکان آزار دیده در قوانین
فراگیرتر شده آموزش مهارت های زندگی
حساسیت بیشتر مسوولین و مردم نسبت به کودکان
گسترش مراکز ارایه کننده خدمات به کودکان در معرض آزار و آزار دیده
دسترسی بیشتر به منابع علمی
افزایش نیروهای متخصص در حوزه های مختلف در زمینه کودک آزاری
فعال شدن سازمان های غیر دولتی در حوزه امور کودکان
فراهم شدن زمینه های همکاری بیشتر دستگاههای مرتبط با موضوع
وجود رویکرد مذهبی و فرهنگی قوی و تاثیر گذار در جهت اعتلای ارزش انسانی و اجتماعی کودکان و نوجوانان

تهدیدها:
فراگیر نشدن آموزش مهارت های زندگی برای آحاد جامعه
عدم همکاری دستگاههای همکار در اجرای طرح
پنهان نگه داشتن موارد کودک آزاری در جامعه مدرسه خانواده و…
ناکافی بودن خدمات موسسات رفاهی و حمایتی به دلیل محدودیت های اجرایی
کمبود نیروی انسانی متخصص
عدم تامین اعتبار مورد نیاز دستگاهها برای اجرای فعالیت ها و برنامه ها
گروه هدف:
کلیه کودکان در معرض آزار و آزار دیده و خانواده آنان
والدین
مربیان و معلمان
مددکاران اجتماعی روانشناسان و مشاوران
کارکنان نیروی انتظامی
کارکنان دادگستری
کارکنان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
سایر افراد سازمانها(دولتی غیر دولتی) مرتبط با کودکان (موسی چلک 1380)
از سوی دیگر توجه به اینکه نکته ضروریست که کودکی که قربانی کودک آزاری و سو استفاده شده چنانچه در زمان کودکی حمایت های لازم خانوادگی را از سوی یک والد سالم دریافت کرده باشد زنجیره یا چرخه معیوب سو رفتار قطع می گردد. همچنین آنهایی که حمایت ها و درمان های لازم کودک آزاری را دریافت داشته اند و در حال حاضر نیز دارای رابطه مناسب و بدون آزار با همسر خود هستند اقدام به آزار کودکان خود نخواهند کرد. تمامی این عوامل تشخیص زود رس کودک آزاری را مهم و حیاتی می سازد.
تعاریف:
کودک:
بر اساس ماده یک پیمان نامه حقوق کودک و سازمان یونیسف کودک به افرادی اطلاق می شود که کمتر از 18 سال سن دارند.

کودک آزاری :
"هر گونه آسیب جسمی فکری جنسی سو استفاده و بی توجهی و بدرفتاری با کودکان زیر سنین 18 سال توسط فردی که حضانت و سر پرستی کودک را بر عهده دارد و یا توسط یک فرد بزرگتر که این فرد می تواند در کانون خانواده یا خارج از کانون خانواده باشد"
کودک آزاری:
درباره کودک آزاری تعاریف متعددی ارائه شده است. این تنوع و تعاریف متضاد باعث شده تا مقایسه میزان بدرفتاری در بین کشورهای مختلف غیرممکن گردد لیکن چند تعریف کلی از کودک آزاری به شرح ذیل ارائه می گردد.
نقوس سیگل و فاستر (1993) کودک آزاری را بدین گونه تعریف می کنند:
"هر گونه آسیب جسمی فکری جنسی سو استفاده و بی توجهی و بدرفتاری با کودکان زیر سنین 18 سال توسط فردی که حضانت و سرپرستی کودک را بر عهده دارد"

برخی روان شناسان در تعریف کودک آزاری چنین می گویند:
"کودک آزاری به پدیده ای اطلاق می گردد که کودک توسط یک فرد بزرگتر که این فرد می تواند در کانون خانواده یا خارج از کانون خانواده باشد مورد آزار و اذیت قرار گیرد این آزار ممکن است جسمی و یا روانی باشد. آزارهای روانی که به کودک اعمال می شود تبعات روحی دراز مدت به همراه داشته و سبب ترسو شدن منفعل شدن و.. کودک می شود."
طبق قانون دادگاه خانواده ایالت نیویورک (1976) کودک آزاری یعنی:
"شرایطی که سبب می شود والدین یا سایر افرادی که به طور قانونی تامین سلامت و رفاه یک کودک زیر 18 سال را بر عهده دارند یا خود اقدام به کودک آزاری کنند ویا به دیگران اجازه دهند تا کودک را آزار و اذیت نمایند."

در تعاریف دیگر از کودک آزاری آمده است:
"کودک آزاری به مفهوم توصیفی انجام هر گونه صدمه و آسیب جسمانی یا روانی(هیجانی) به کودک است. بدون ان که توضیحی مستدل و اقناعی داشته باشد."
"آزار یک کودک می تواند به معنی آزار جسمانی بی توجهی و نادیده گرفتن طفل آزار جنسی و آزار روحی او باشد."
"کودک آزاری را به معنی تجاوز به حقوق قانونی کودکان و رساندن آسیب بدنی و روانی به آنها تعریف کرده اند."
"کودک آزاری رفتاری است که در آن کودک توسط اطرافیان مورد سو استفاده های مختلف جسمی جنسی و عاطفی قرار می گیرد."
انجمن روان پزشکی امریکا در چهارمین دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (1994) در فصلی تحت عنوان "سایر شرایطی که ممکن است مورد است مورد توجه بالینی قرار می داند."
همچنین در تعریف از کودک آزاری و تعیین آن بیان شده است که "کودک آزاری و تنبیه هر دو خشونت محسوب می شوند و در کودک آزاری قصد و نیت آشکارا لذا بردن ا زآزار کودک برای وارد کردن آسیب بدنی تعریف شده است و آن می تواند گویای حالات نابهنجار روانی افراد آزار دهنده باشد. کودک آزاری نوعی خشونت جسمانی است که منجر به ایجاد جراحات و صدمات جدی به قربانی (کودک ) می شود و به صورت معمول از طرف افکار عمومی نفی می شود. کودک آزار دیده هیچ گونه یارای دفاع از خود و حتی طلب کمک از دیگران را ندارد. معمولا کودکان در صورت نیاز همیشه به کسانی پناه می برند که دوستشان دارند به اما هنگامیکه بدانند بزرگترین آزاردهندگان آنها همین افراد هستند چگونه می توانند در چنین خانوادگی رشد می کنند.
انواع کودک آزاری:
در خصوص انواع کودک آزاری صاحب نظران نظرات گوناگونی ارائه نموده اند انجمن روان پزشکی امریکا در سال 1994 کودک آزاری را شامل سه دسته آزار جسمی آزار جنسی و غفلت و بی توجهی به کودک اعلام نموه است.
لیکن برخی دیگر از صاحب نظران انواع دیگری از کودک آزاری را نیز به سه مورد ذکر شده اضافه نمود. یا طبقه بندی متفاوتی ارائه داده اند از جمله مدرس (1382) کودک آزاری عاطفی را نیز به این موارد اضافه کرده است. بهره کشی اقتصادی نوع پنجم کودک آزاری است که رزاقی(1382) به موارد بالا افزوده است. جلیلی و باقری یزدی (1382) اختلال ساختگی و کالتی را نوع دیگری از کودک آزاری می داند. موسوی چلک (1383) کودک آزاری سیاسی را نیز به عنوان یکی از انواع کودک آزاری مطرح می کند. ذیلا به طور مختصر تعریفی از انواع ذکرشده کودک آزاری ارائه می گردد.
کودک آزاری جسمانی:
به هر عملی که شامل ایراد صدمات عمدی بر بدن و یا مسموم ساختن کودک گردد اطلاق می شود. سو رفتار جسمانی ممکن است به تنهائی و یا همراه با سو رفتار جنسی اهمال کاری سو رفتار هیجانی(عاطفی) رخ دهد.
کودک آزاری جسمانی را ایراد صدمه مستقیم(مانند ضرب و شتم و سوزاندن) غیر مستقیم (مثل هل دادن و پرت کردن) و یا مسموم ساختن کودک توسط مراقب نیز تعریف می کنند که عمدتا با علائم ذیل مشخص می گردد:
1- سوختگی ها خون مردگی ها خراش ها پارگی ها و سوراخ شدگی ها
2- شکستگی ها دررفتگی ها و قطع عضو ناشی از بستن محکم کودک
3- وجود تغییرات هوشیاری ناشی از مسمومیت و یا ضربات وارده بر جمجه
کودک آزاری جنسی:
عبارت است از درگیر ساختن کودکان رشد نیافته (نابالغ) و وابسته در فعالیتهای جنسی (کودکانیکه قادر به درک این گونه امورو رضایت دادن در مورد این اعمال نمی باشند) و یا شامل اعمالی می گردد که با اقدام به آن قوانین و محرمات جامعه زیر پا گذاشته می شود همچون زنا با محارم هتک و تجاوز به عنف بچه بازی عورت نمایی نظر بازی جنسی وادار کردن کودکان به فاحشگی و استفاده از آنها در تولید فیلمهای جنسی

کودک آزاری هیجانی:
این نوع سو رفتار شامل طرد کردن بی اعتنائی انتقاد کردن منزوی ساختن و یا ایجاد وحشت در کودکان می گردد. در این نوع سو رفتار که شایع ترین آن سو رفتار بیانی و بدنام کردن کودک است غالبا اعتماد به نفس کودک صدمه می بیند سورفتار هیجانی را می توان در مورد کودکانیکه شاهد خشونت های خانگی بوده اند نیز مشاهده نمود.
اهمال کاری جنسی:
به احمال در زمینه فراهم آوردن غذا و پوشاک و سرپناه لازم و محیط امنی که کودک در آن قار به رشد و تکامل باشد اطلاق می گردد. هر چند این نوع سو رفتار غالبا با فقر و جهل همراه است لیکن ناتوانی و نقص در درک و پاسخ به نیازهای کودک نیز در آن دیده می شود.
اهمال کاری هیجانی- عاطفی:
شایع ترین نوع اهمال کاری هیجانی فقدان وابستگی طبیعی ما بین والدین و کودک و متعاقب آن ناتوانی در درک و پاسخ به نیازهای کودکان می باشد. یکی از انواع این نوع اهمال کاری کندی رشد روانی – اجتماعی می باشد.
اهمال کاری از نظر مراقبتهای پزشکی:
عبارت است از نقض در تهیه و تدارک درمانهای لازم جهت کودکان دچار بیماریهای مهلک و یا سایر مسایل طبی جدی و مزمن(مانند ندادن دارو به کودکان مبتلا به صرع دیابت و…)

اختلال ساختگی وکالتی
در این سندرم مراقب کودک(معمولا مادر) به تمارض و ایجاد علائم و نشانه های بیماری در کودک می پردازد. کودک غالبا بالیست طویلی از مشکلات طبی یا شکایات عجیب و غریب ارجاع می گردد(به عنوان مثال مادر با تزریقات مایعات سپتیک کودک را دچار سپتی سمی نموده و یا ایجاد خون مردگی در پوست کودک می نماید و گاهی با افزودن قطرات خون به نمونه ادار کودک اورا مبتلا به هماتوری قلمداد می کند.)
کودک آزاری اقتصادی:
کودکان را به کارهای سنگین و طاقت فرسا و طولانی وا داشتن
کنترل بیش از حد در استفاده و بهره برداری از پول در حوزه بهره کشی اقتصادی قراردارد. والد یا مراقبان برای کسب درآمد فشار زیادی به کودک یا حتی همسر خود تحمیل می کنند: در حالیکه در مورد نحوه خرج کردن آن هیچ گونه اختیاری به آنها نمی دهند. عدم مشارکت کودک یا همسر در نحوه و چگونگی خرج پول نیز بهره کشی مالی تلقی می شود.
کودک آزاری سیاسی:
عبارت است از استفاده کودکان برای دستیابی به مقاصد سیاسی مثلا سرقت کودکان زیر 15 سال و در جنگ و استفاده آنان برای جاسوسی و یا ازدواجهای سیاسی.

سبب شناسی(اتیولوژی):
کودک آزاری یک مسئله فرهنگی – اجتماعی- پزشک است و معمولا چندین عامل مشترکا در بروز آن نقش دارند. عوامل مربوط به کودک آزاری را می توان به سه گروه عمده تقسیم نمود:
الف- علل مربوط به کودک
ب-علل مربوط به والدین
ج-علل محیطی و اجتماعی
الف-علل مربوط به کودک
1- فرزند اول خانواده بودن(دختر و پسر هر دو در معرض کودک آزاری هستند و معمولا در خانواده تنها یکی از بچه ها تحت آزار جسمی قرارمی گیرد.)
2- کودکان دارای سن کمتر خصوصا بچه های زیر 5 سال به طوری که دو سوم موارد کودک آزاری جسمی در کودکان زیر 3 سال بوده است مرگ عمدتا در بچه های زیر یک سال دیده می شود.
3- نارس بودن کودک
4- داشتن معلولیت جسمی و یا عقب ماندگی ذهنی
5- بچه هایی که از حد طبیعی فعال تر هستند.
6- کودکان ساز ناپذیر وابسته و تحریک پذیر
7- کودکانیکه دائما بیمار می شوند و یا از خوردن غذا امتناع می ورزند.
8- کودکان ناخواسته و نامشروع
9- فرزند خواندگی
10- تک والدی
11- کودکانیکه دارای ظاهر فیزیکی بد هستند(لاغر زشت و بد قیافه )
ب-علل مربوط به والدین
خانواده نقش اساسی در بروز کودک آزاری دارد. مهم ترین عوامل مربوط به خانواده عبارتند از:
1- فقدان مهارتهای کافی به عنوان والد خانواده های طرد شده و دارای روابط اجتماعی محدود (چنین والدینی به دلیل روابط محدود به اطلاعات والدین خود در خصوص نگهداری و نحوه برخورد با کودک و به اطلاعات بالقوه مردمی جهت مقایسه اجتماعی رفتارهای کودکانشان و یا خود دسترسی ندارند.)
2- داشتن انتظارات غیر واقعی درک و تصور تحریف شده و اشتباهی توانائی های کودک که متناسب با سن اوست . مثلا زمانیکه کودک به دلیل نیاز به تغذیه یا علل دیگر گریه اش را متوقف نمی کند و یا یک کودک سه ساله نمی تواند غذایش را بخورد والدینش خشمگین می شوند که می تواند منجر به آزار وی گردد.
3- والدینی که به نوعی آزار و بی توجهی را در دوران کودکی خود تجربه نموده اند و یا ارتباط عاطفی ضعیفی با والدین خود داشته اند 14-10 درصد والدین بدرفتار خود تجربه مشابهی را در دوران کودکی داشته اند.) تجربیات عاطفی والدین در دوران کودکی نقش مهمی را در به کارگیری شیوه های تربیتی از سوی آنان دارد.
4- والدینی که بدرفتاری والدین سرپرست و یا معلمین خود را در دوران کودکی تجربه نموده اند همان شیوه ها را در تربیت کودکان خود به کار می گیرند و سعی دارند که این شیوه را عقلانی و منطقی جلوه دهند. همچنین والدینی کهدر کودکی خود تحت مراقبت شدید حمایتی قرار داشته اند غالبا افرادی بی اراده و دارای اعتماد به نفس پائین هستند چنین والدینی نمی توانند روابط مناسبی با فرزندان خود برقرار نمایند. لذا ناچار رفتارهای پرخاشگرانه می شوند و ممکن است اقدام به آزار کودک خود نمایند.
5- والدینی که بدون تفکر و به طور آنی عمل می کنند و از نظر فکری افرادی نابالغ خود محور زودرنج و حساس هستند این والدین به طور اشتباه رفتار طبیعی فرزندشان را نادرست پنداشته و فکر می کنند رفتار کودک از روی عمد و با سو نیت انجام شده است.
6- عقب ماندگی ذهنی والدین
7- اختلالات روانی در والدین(هذیانهای پارانوئیدی فازمانیای افراد مبتلا به اختلال خلقی دو قطبی اختلالات شخصیتی- مانند شخصیت مرزی و ضد اجتماعی- و افسردگی پس از زایمان.)
8- انحطاط اخلاقی والدین و اعتیاد به الکل یا مواد مخدر
9- سابقه اپی لپسی(صرع) خصوصا نوع گیجگاهی ویا بیماری های مغزی مانند تومورلوب پیشانی
10- زمینه بیولوژیک همانند صدمات حین زایمان و کاهش سروتونین مایع مغزی- نخاعی در موارد عدم کنترل تکانه ها.
11- پدیده روانی نقش معکوس یا Role reverse: در این موارد والدین برای ارضای خود نیازهای عاطفی خود را از کودک طلبی می کنند و محبتی را که خود از آن محروم بوده اند از فرزانشان انتظار دارند و در صورت عدم برآورده شدن توقعات عاطفی خود از سوی کودک دچار خشم می شوند.
12- والدینی که به سرگرمی و تفریحات فردی و جمعی مثل سینما میهمانی و… دلبستگی شدید دارند و حاضر به چشم پوشی از آنها نیستند.
13- والدینی که دمدمی مزاج هستند و زود به خشم می آیند و واکنش های عاطفی سطحی وافراطی دارند و تحمل کمی دربرابر استرس نشان می دهند و برنامه ای برای زندگی خود ندارند و نقش مناسب و رضایت بخش را به عنوان والد ایفا نمی کنند.
14- عدم رضایت از زندگی و یا حاملگی پی در پی و ناخواسته
15- والدینی که تنبیه کودک را نوعی آموزش انضباطی می دانند و نگرانند که بدون تنبیه جسمی کودک لوس و فاسد بار می آید.
16- تک والد بودن: مطالعات در کشورهای پیشرفته نشان می دهد 90 درصد والدینی که کودکان خود را آزار داده اند تنها زندگی می کرده اند.
17- سن پائین والدین:آزار کودکان توسط والدین جوان(سن مادر کمتر از 26 و پدر کمتراز 30 سال) بیشتر اتفاق می افتد.
18- والدین سخت گیر وجدی که تمایل به تسلط کامل بر همه چیز دارند.
19- تفاوت های شدید فرهنگی بین والدین: والدینی که در روابط بین فردی خود مشکل دارند مشکلات خود را به کودک منتقل می کنند و معمولا یکی از والدین برای رهایی از تنش های موجود سعی می کند کودک را به سوی خود جلب نماید و او را علیه همسر بشوراند و نهایتا زنجیره ای از ارتباطات متقاطع و ناصحیح در خانواده شکل می گیرد و متاسفانه در این میان کودک است که قربانی می شود.
20- بی سوادی و همچنین فقدان آموزشهای لازم نزد والدین در خصوص چگونگی رفتار با همسر و نحوه رفتار صحیحی با فرزندان.
21- بکارگیری شیوه های رفتاری نامناسب برای تربیت طفل از سوی والدین: مانند افراط کاری به صورت مراقبت های شدید حمایتی و یا بالعکس بی توجهی نسبت به کودک مانند رها کردن او به حال خود.
22- ازدواجهای زود هنگام و بدون برنامه ریزی
23- فقدان برنامه ریزی تنظیم خانواده(خانواده پر جمعیت)
ج-علل محیطی و اجتماعی
والدینی که با کودک خود بدرفتاری می کنند مربوط به طبقه نژاد مکان جغرافیایی خاصی نیستند و از مذهب تحصیلات شغل و وضعیت اجتماعی گوناگونی برخوردارند بنابراین کودک آزاری در تمامی گروههای اجتماعی دیده می شود ولی بیشتر در طبقه متوسط به پائین از نظر اجتماعی – اقتصادی دیده می شود. تحقیقات کشورهای غربی و اروپائی نشان می دهد خانواده هائی که در فقر به سر می برند بیشتر با کودکان خود بدرفتاری می کنند.
از عوامل محیطی موثر در آزار کودکان به موارد ذیل می توان اشاره کرد:
1- خانواده های با محرومیت های اجتماعی، طرد شده از اقوام و اجتماع
2- خانواده های پرجمعیت و شلوغ پرمشکل و ناسازگار
3- صنعتی شدن جوامع: کودک آزاری در کشورهای صنعتی شیوع. بیشتری دارد و عمدتا خشونت از درون خانواده اعمال می شود.
4- فشارهای اقتصادی سیاسی بیکاری و تورم
5- وجود قوانین مبنی بر مجاز شمردن تنبیه بدنی جهت تربیت و ایجاد نظم
6- فقدان حمایتهای اجتماعی

اقدامات اجرایی:
برای اجرای طرح انجام اقدامات ذیل مد نظر می باشد:
الف- پیشگیری سطح اول: شناسایی، اطلاع رسانی، آگاه سازی
در پیشگیری سطح اول با هدف اطلاع رسانی،آگاه سازی و شناسایی به موقع افراد در معرض آسیب اقدامات ذیل انجام می شود:
– فراگیر کردن آموزش مهارت های زندگی برای دانش آموزان اولیاء و مربیان مدارس مددکاران اجتماعی روان شناسان کارشناسان بهداشت روان کودکان در مهدهای کودک و مراکز آمادگی کارکنان نیروی انتظامی توسط سازمان های مسوول (وزارت آموزش و پرورش – وزارت بهداشت- درمان و آموزش پزشکی- وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی – سازمان تبلیغات اسلامی – سازمان بهزیستی کشور- سازمان های غیر دولتی – قوه قضاییه – نیروی انتظامی)
– شناسایی کودکان در معرض آزار و انجام مداخلات مورد نیاز به کلیه کودکان توسط سازمان های مسوول(وزارت آموزش وپرورش- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- سازمان بهزیستی کشور- سازمان غیر دولتی- قوه قضاییه)
– تقویت و گسترش خدمات مشاوره ای به آحاد مردم توسط سازمان های مسوول(وزارت آموزش و پرورش- سازمان ملی جوانان- دانشگاهها- سازمان بهزیستی کشور- نیروی انتظامی- سازمان های غیر دولتی)
– آموزش فرزند پروری به خانواده- مربیان توسط سازمان های مسوول(سازمان بهزیستی کشور- وزارت آموزش و پرورش- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- سازمان تبلیغات اسلامی- سازمان های غیر دولتی- صدا و سیما)
– درج مطالب آموزشی در کتاب های درسی در رابطه با حقوق کودک و مسایل مربوط به کودک آزاری برای دانش آموزان توسط وزارت آموزش و پرورش
– اجرای طرح های مرتبط با پیشگیری از کودک آزاری در مدارس از قبیل پیشگامان سلامت روان بهداشتیاران مدارس برای دانش آموزان و مربیان توسط وزارت آموزش و پرورش.
– آموزش حقوق کودک به پزشکان- پرستاران- مددکاران اجتماعی- روان شناسان-نیروی انتظامی- دانشجویان- آحاد جامعه توسط سازمان های مسوول(صدا و سیما- وزارت آموزش و پرورش- وزارت علوم و تحقیقات و فناوری- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- سازمان بهزیستی کشور- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- سازمان تبلیغات اسلامی – صدا و سیما- سازمان های غیر دولتی- قوه قضاییه)
– آموزش روان شناسی کودکی و نوجوانی به دانش آموزان- خانواده ها- مربیان- مددکاران اجتماعی- روان شناسان- کارشناسان بهداشت روان- کودکان در مهدهای کودک- نیروی انتظامی- قضات توسط سازمان های مسوول(وزارت آموزش و پرورش- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- سازمان تبلیغات اسلامی- سازمان بهزیستی کشور- سازمان های غیر دولتی – قوه قضاییه- نیروی انتظامی)
ب- پیشگیری سطح دوم: ارایه خدمات و مداخلات
در پیشگیری سطح دوم با هدف ارایه خدمات و مداخلات لازم اقدامات ذیل انجام می گردد:
– شناسایی کودکان آزار دیده و ثبت گزارش موارد مربوطه توسط سازمان های مسوول (وزارت آموزش و پرورش- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سازمان بهزیستی کشور- کلینیک های مددکاری اجتماعی- مراکز مشاوره- سازمان های غیر دولتی فعال در زمینه کودکان- قوه قضاییه- نیروی انتظامی- آحاد جامعه)
– ارایه خدمات درمانی به کودکان آزار دیده و خانواده های آنان توسط سازمان های مسوول (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- سازمان بهزیستی کشور- سازمان های غیر دولتی)
– توسعه و تقویت خط اورژانس اجتماعی (123) برای دریافت گزارش های کودک آزاری توسط دستگاههای مسوول (سازمان بهزیستی کشور)
– توسعه و تقویت مرکز مداخله در بحران فردی خانوادگی اجتماعی (اورژانس اجتماعی) توسط سازمان بهزیستی کشور و سازمان های غیر دولتی
– توسعه و تقویت خدمات اجتماعی سیار توسط سازمان بهزیستی کشور و سازمان های غیر دولتی
– حمایت و نگهداری از کودکان آزار دیده توسط سازمان بهزیستی کشور و سازمان های غیر دولتی
– توسعه و تقویت خدمات مشاوره ای توسط سازمان های مسوول(سازمان بهزیستی کشور- وزارت آموزش و پرورش- دانشگاهها- نیروی انتظامی- سازمان های غیردولتی)
– معرفی منابع و خدمات موجود کشور در خصوص حمایت از کودکان توسط کلیه سازمان های مسوول با همکاری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
– تشکیل بانک اطلاعات موسسات فعال کشور در هر استان توسط سازمان بهزیستی کشور و سازمان های غیر دولتی
ج- پیشگیری سطح سوم: بازتوانی(توانمند سازی)
در پیشگیری سطح سوم با هدف ارایه باز توانی و توانمند سازی اقدامات ذیل انجام می گردد:
– فراهم کردن زمینه بازگشت کودک و خانواده به زندگی سالم از طریق بازتوانی روانی- اجتماعی آنان توسط کلیه سازمان های دولتی و غیر دولتی مرتبط
– ارایه خدمات پیگیری پس از ترخیص برای کودکان آزار دیده و خانواده آنان توسط سازمان های مسوول(وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی – سازمان بهزیستی کشور- سازمان هیا غیر دولتی)
د- امور مربوط به سازمان های غیر دولتی
در امور مربوط به سازمان های غیر دولتی اقدامات ذیل انجام می گردد:
– تشکیل بانک اطلاعات سازمان های غیر دولتی فعال در زمینه کودکان توسط وزارت کشور
– تسهیل در روند صدور پروانه فعالیت سازمان های غیر دولتی توسط سازمان های مسوول(وزارت کشور- سازمان بهزیستی کشور- سایر دستگاههای مرتبط)
– افزایش تواناییهای سازمان غیر دولتی از طریق برگزاری کارگاههای آموزشی و… برای سازمان های غیر دولتی فعال در زمینه کودکان توسط سازمان های مسوول (وزارت کشور- سازمان بهزیستی کشور- سایر دستگاههای مسوول- سازمان های غیر دولتی)
ه- امور حقوقی و قضایی
در امور مربوط به موارد حقوقی و قضایی اقدامات ذیل انجام می گردد:
– شفاف سازی نوع و میزان تنبیه والدین نسبت به فرزندان توسط قوه قضاییه و همکاری سازمان های دولتی و غیر دولتی مرتبط
– بازنگری قوانین موجود در راستای موضوع(حمایت کودکان) و در صورت لزوم تدوین قوانین مورد نیاز توسط قوه قضاییه و همکاری سازمان های دولتی و غیر دولتی مرتبط
– گسترش دادگاههای اطفال و نوجوانان توسط قوه قضاییه
– ارتقا و گسترش حمایت های قضایی از کودکان توسط قوه قضاییه
– تشکیل بانک اطلاعات قوانین مرتبط با کودکان(داخلی و بین المللی) توسط قوه قضاییه
– تشکلیل پلیس تخصصی کودکان در نیروی انتظامی توسط نیروی انتظامی
و- امور علمی و پژوهشی
در امور مربوط به موارد علمی و پژوهشی اقدامات ذیل انجام می گردد:
– انجام پژوهشهای بنیادی و کاربردی در حوزه های مختلف پیشگیری توسط سازمان های دولتی و غیر دولتی مرتبط
– تدوین کتاب های علمی و آموزشی مرتبط با موضوع طرح توسط سازمان های دولتی و غیر دولتی مرتبط
– ترجمه مقالات گزارش های و کتاب ها توسط سازمان های دولتی و غیر دولتی مرتبط
– چاپ مقالات در رسانه ها توسط سازمان های دولتی و غیر دولتی مرتبط
– برگزاری نشست ها و همایش های مرتبط با موضوع توسط سازمان های دولتی و غیر دولتی مرتبط
ز- امور فرا ملی و بین المللی
در فراملی و بین المللی اقدامات ذیل انجام می گردد:
– انعکاس هدفمند تلاشها و اقدامات کشور در سطوح منطقه ای و بین المللی توسط وزارت رفاه و تامین اجتماعی – وزارت امور خارجه
– برقراری ارتباط و توسعه و ارتقا همکاری های دو جانبه و چند جانبه با سایر کشورها و سازمان های بین المللی از جمله یونیسف یونسکو بانک جهانی و.. در خصوص حمایت از کودکان توسط وزارت رفاه و تامین اجتماعی- وزارت امور خارجه
– برگزاری و شرکت در همایش ها و سمینارهای منطقه ای و بین المللی در خصوص کودکان توسط وزارت رفاه و تامین اجتماعی- وزارت امور خارجه- سایر سازمان های مسوول
– انجام همکاری های علمی و آموزشی با مراکز و مراجع علمی و بین المللی جهت بهره گیری از آخرین یافته های علمی در زمینه کودکان توسط کلیه سازمان های مسئول
– بستر سازی لازم برای جلب کمک های سازمان های مجامع منطقه ای و بین المللی در خصوص کودکان توسط وزارت رفاه و تامین اجتماعی – وزارت امور خارجه
نظارت و ارزشیابی:
نظارت بر اجرای طرح از طریق ذیل انجام می شود:
1- نظارت سازمان های غیر دولتی فعال در زمینه کودکان مطابق با آیین نامه اجرایی مصوبه دولت
2- نظارت تشکل های و انجمن های علمی بالاخص گروههای آموزشی دانشگاهها
3- نظارت از طریق تحلیل عملکرد دستگاهها
4- نظارت از طریق مراجع ذیربط درون سازمانی و برون سازمانی
5- نظارت از طریق خانواده ها و کودکان
نکته:
– کلیه سازمانها موظف هستند گزارش عملکرد خود را هر سه ماه یک بار به دبیر خانه کمیته سلامت اجتماعی(دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور) کارگروه پدیده ها آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی کشور ارایه نمایند.
– کمیته سلامت اجتماعی موظف است هر سه ماه یک بار گزارش عملکرد کمیته را به کار گروه پدیده ها آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی کشور ارایه نماید.
– رئیس کار گروه پدیده ها آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی موظف است گزارش عملکرد سالانه کمیته را به شورای اجتماعی کشور ارایه نماید.
مستند سازی:
کلیه دستگاهها موظف هستند اقدامات انجام شده را به صورت مکتوب تصویری و …. مستند سازی نمایند.
منابع مالی:
منابع مالی طرح از طرق ذیل تامین می شود:
6- اعتبارات ملی واستانی دستگاه های دولتی
7- جلب مشارکت های سازمان های غیر دولتی
8- جلب مشارکت مردم
9- کمک های سازمان های بین المللی
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان:
ماده1- کلیه اشخاصی که به سن هجده سال تمام هجری شمسی نرسیده اند از حمایت های قانونی مذکور در این قانون بهره مند می شوند.
ماده 2- هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است.
ماده3- هر گونه خرید فروش بهره کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف از قبیل چاقو ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارت وارده به شش ماه تا یک سال زندان و یا به جزای نقدی از ده میلیون(10000000) ریال تا بیست میلیون (20000000) ریال محکوم خواهد شد.
ماده4- هر گونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس و یا تا ده میلیون (10000000) ریال جزای نقدی محکوم می گردد.
ماده 5- کودک آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی ندارد.
ماده 6- کلیه افراد و موسسات و مراکزی که به نحوی مسئولیت نگاهداری و سرپرستی کودکان را بر عهده دارند مکلفند به محض مشاهده موارد کودک آزاری مراتب را جهت پیگرد قانونی مرتکب و اتخاذ تصمیم مقتضی به مقالات صالح قضائی اعلام نمایند. تخلف از این تکلیف موجب حبس تا شش ماه یا جزای نقدی تا پنج میلیون (5000000) ریال خواهد بود.
ماده7- اقدامات تربیتی در چارچوب ماده(59) قانون مجازات اسلامی مصوب 7/9/1370 و ماده (1179) قانون مدنی مصوب 19/1/1314 از شمول این قانون مستثنی است.
ماده 8- اگر جرائم موضوع این قانون مشمول عناوین دیگر قانونی شود یا در قوانین دیگر حد یا مجازات سنگین تری برای آنها مقرر شده باشد حسب مورد حد شرعی یا مجازات اشد اعمال خواهد شد.
ماده9- از تاریخ تصویب این قانون کلیه مقررات مغایر با آن ملغی الاثر می گردد.
قانون فوق مشتمل بر نه ماده در جلسه علنی روز دوشنبه مورخ بیست و پنجم آذرماه یک هزار و سیصد و هشتاد و یک مجلس شورای اسلامی تصویب ودرتاریخ 11/10/1381 به تایید شورای نگهبان رسیده است.
قانون مجازات اسلامی:
ماده 59- اقدامات والدین و اولیای قانونی و سرپرستان صغار و محجورین که به منظور تادیب یا حفاظت آن ها انجام می شود مشروط به این که اقدامات مذکوردر حد متعارف تادیب و حفاظت باشد جرم محسوب نمی شود.
ماده 112- هر گاه فرد بالغ و عاقل با نابالغی لواط کند فاعل کشته می شود و مفعول اگر مکروه نباشد تا 74 ضربه شلاق تعزیرمی شود.
ماده 223- هرگاه بالغ نابالغی را بکشد قصاص می شود.
ماده 220 پدر یا جد پدری که فرزند خود را بکشد قصاص نمی شود و به پرداخت دیه قتل به ورثه مقتول و تعریز محکوم خواهد شد.
ماده 633- هرگاه کسی شخصا یا به دستور دیگری طفل یا شخصی را که قادر به محافظت خود نمی باشد در جایی که خالی از سکنه است رها کند به حبس تادیبی از 6 ماه تا 2 سال و یا جزاییی نقدی محکوم خواهد شد و اگر در آبادی و جای دارای سکنه رها کند به حبس تادیبی از سه ماه تا یکسال محکوم خواهد شد مشروط بر اینکه طفل یا شخص عاجز در تکفل فاعل بوده باشد.
ماده 622- هرکس عالما و عاملا به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله موجب سقط جنین وی شود علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص حسب مورد به حبس از یک سال تا 3 سال محکوم خواهدشد.
ماده 621- هر کس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا هر منظور سو دیگر به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخص را برباید یا مخفی کند به حبس جنایی درجه 2 از دو سال تا 10 سال محکوم خواهد شد. در صورتی که سن مجنی علیه کمتر از 15 سال تمام باشد مجازات مرتکب حبس جنایی درجه یک از 3 تا 15 سال خواهد بود.
بررسی و تحلیل آماری وضعیت موجود:
در این بخش به تحلیل آمار نقاط قوت و نقاط ضعف و خدمات در سطوح مختلف پیشگیری به اختصار اشاره می گردد.
الف- تحلیل آمار:
با توجه به نبود بانک اطلاعاتی منسجم در خصوص کودک آزاری در کشور به تحلیل آماری وضعیت کودک آزاری در ایران و جهان از منابع مختلف به اختصار به شرح ذیل اشاره می گردد:
بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت در سال 1999 چهار میلیون کودک زیر 14 سال در سراسر جهان در معرض انواع کودک آزاریها قرار گرفته اند. در ایالات متحده بیش از سه میلیون کودک مورد آزار قرار گرفته به مراکز حمایت از کودکان این کشور گزارش شده است. 3250 مورد مورد سو استفاده جنسی قرار گرفته اند که از این تعداد 911/121 نفر خود از خانه فرار کرده و 602/51 نفر توسط والدین از خانه بیرون رانده شده اند. 47 درصد از گزارشهای مربوط به سو استفاده جنسی مربوط به اعضای خانواده شامل پدران ناپدری عمو دایی و برادر بزرگتر انجام گرفته و 49 درصد توسط اشخاص شناخته شده مانند معلمان مربیان پزشکان مدیران کشیشان همسایه ها و مسئولین سازمانهای جوانان مورد تجاوز جنسی قرارگرفته اند. 4 درصد توسط افراد غربیه بوده است و 40 درصد روسپیان در خانه مورد تجاوز جنسی قرار گرفته اند.
براساس نظر سنجی که از سوی یونیسف در 35 کشور اروپایی و آسیای مرکزی صورت گرفته است از هر 10 کودک 6 کودک با رفتارهای خشونت آمیز در خانواده خود مواجه هستند.
آمار مربوط به کودک آزاری در کشورمان در سال 83 گذشته نشان می دهد که بیشترین کودک آزاری با 6/70 درصد جسمی بوده است که از میان کتک زدن با کمربند دست کابل و سوزاندن بیشترین روش کودک آزاری جسمی کودکان بوده است. کتک زدن با دست سوزاندن با قاشق داغ کشیدن گوش و موی سر کودک گذاشتن فلفل در دهان کودک و… از اشکال مختلف کودک آزاری جسمی است که به دفتر انجمن گزارش شده است. آزار روحی و عاطفی با 4/28 درصد در مرتبه دوم نوع کودک آزاری قرار داد که شامل تحقیر توهین اخراج از خانه ممانعت ا زتحصیل وادار کردن کودک به تکدی گری غذا ندادن و … می باشد.
آزار جنسی با 4 درصد در مرتبه سوم کودک آزاری قرار دارد.
این آمار نشان می دهد 3/6 درصد از کودک آزاریها و به عبارتی دومین جایگاه آزارهای جنسی بوده است که البته به نظر می رسد درصد این نوع آزار بالاتر از این رقم بوده که به دلیل تابلو بودن مساله و برخی ملاحظه کاری ها از سوی والدین و یا شرم کودک بیان نشده است. این نوع سوء استفاده ها اغلب از سوی همسایگان، نزدیکان و اقوام صورت گرفته و سنین 3 تا 6 سال را شامل شده است که پسران بیشترین قربانیان آن بوده اند. سایر کودک آزاری ها به شکل 4/4 درصد فرار از خانه، 5 درصد از موارد اخراج از خانه، 4/4 حبس در خانه و حمام، ممانعت از ملاقات با مادر مطلقه 1/3 درصد، مسامحه و بی توجهی به نیازهای اساسی کودک 5/2 درصد، سو استفاده از کودکان درتکدی گری و ممانعت از تحصیل 8/3 درصد بوده است.
بر اساس آمار فوق 54 درصد از کودکان آزار دیده دختر و بقیه پسر هستند. پدران با 54% بیشترین درصد کودک آزاری را به خود اختصاص داده اند و نامادری با 5/13 درصد در مرتبه دوم آزار رسانان به کودکان قرار دارند. مادران با 8/10 درصد، ناپدری، پدر و نامادری با هم، هر کدام با 4/5 درصد در مرتبه بعدی قرار دارند.
طی یک مطالعه، تمامی موارد کودک آزاری مطرح شده در سانه های جمعی در سال های 77-75 توسط اخضری مورد بررسی قرار گرفت که نشان می دهد در 70 درصد موارد، اعمال خشونت و آزارگری در محیط خانه رخ داده است. بیشترین گروه سنی در معرض آزار، کودکان 9-5 ساله (36 درصد) و سپس 14-10 ساله (30 درصد) بوده اند. همچنین آمار نشان می دهد که دختران (63 درصد) به میزان بیشتری از پسران (37 درصد) مورد آزار واقع شده اند. مطالعه فوق نشان داد که بیشترین آزار گری و اعمال خشونت (5/66 درصد) از سوی مردان (پدر و ناپدری) رخ داده است. از نظر عمل و انگیزه آزار، بیشترین آن مربوط به اختلافات خانوادگی و طلاق (23 درصد) می باشد. بدین معنی که فرزندان حاصل طلاق و اختلاف خانوادگی در معرض آزار و اذیت بیشتری نسبت به سایر فرزندان بودند.
تحقیقات صورت گرفته توسط محمد خانی در سال 1378، روی 1500 دانش آموز تهرانی نشان داد که در 50 درصد موارد، آزار دختران توسط برادر و در 42 درصد موارد از سوی پدر بوده است. همچنین مطالعه وی نشان داد که دانش آموزان آزار دیده نسبت به سایر دانش آموزانه از افت تحصیلی بیشتری داشتند، اضطراب و افسردگی، اختلالات عاطفی – رفتاری، مشکلات توجه، مشکلات اجتماعی، رفتاره بزه کارانه و پرخاشگرانه در کودکان آزار دیده، نسبت به سایر کودکان که تحت چنین شرایطی قرار ندارند، بیشتر دیده می شود. همچنین مطالعه نامبرده روی والدین آزار رسان (از طریق انجام آزمون های کیفیت زندگی و سلامت عمومی والدین) نشان می دهد که والدین آزارگر از سلامت عمومی کمتری برخوردارند: دارای تحصیلات کمتری هستند وضعیت اقتصادی پایین دارند، غالبا خانواده های پرجمعیت و دارای کیفیت زندگی پائینی می باشند. بر این اساس، والدین آزارگر، خانواده هایی گوشه گیر، انزوا طلب و دارای پایگاه اجتماعی ضعیفی هستند و غالبا حمایت های اجتماعی دسترسی ندارند. همچنین این مطالعه نشان داد که والدین آزار رسان روابط آشفته ای داشته و نقش والدینی ضعیفی را از خود بروز می دهند و از سوی دیگر روابط والد – فرزندی نیز در چنین خانواده هایی معمولا ضعیف و مختل می باشد.
نتایج تحقیقی در تهران، که با مطالعه سه هزار و نوزده کودک زیر هیجده سال مراجعه کننده به سه درمانگاه تخصصی اورژانس کودکان تهران، (بیمارستان بهرامی، حضرت علی اصغیر (ع) و مرکز طبی کودکان صورت گرفت) نشان می دهد که در مجموع 2/12 درصد نمونه ها، یعنی 367 کودک (5/14 درصد پسران و 6/9 درصد دختران) دچار آزار جسمانی شده بودند. (شدت آسیب وارده در128 درصد شدید و در 2/87 درصد رد حد متوسط بوده است). بالاترین درصد محل آسیب دیدگی مربوط به 7/41 درصد) بازو و یا دستها (8/30 درصد)است. همچنین یافته های این پژوهش نشان داد که شدت آسیب دیدگی در حدود 7 درصد از موارد کودک آزاری باعث بستری شدن کودک در مراکز درمانی شده است. بیش از 12 درصد کودکان مراجعه کننده سابقه آزار جسمی داشته اند. همچنین 47 درصد از این آزارها از کتک زدن، حبس کردن، وادار کردن کودک به کارهای طاقت فرسا و طرد عواطف ناشی می شود. نتایج بررسی ها نشان داد که والدین بیش از سایرین درکودک آزاری جسمانی نقش داشته اند و در این میان بالاترین درصد مربوط به پدر (5/48 درصد) و مادر (8/23 درصد) بوده است. نتایج این بررسی در زمینه عوامل مستعد کننده کودک آزاری حاکی از آن است که بیشترین ویژگی کودک آسیب دیده، بیش فعالی (4/23 درصد)، شعب ادراری (8/12 درصد) و ناخواسته بودن (9/10 درصد) ذکر شده و این کودکان با کتک خوردن (بیشتر به وسیله کمربند و تسمه) از سوی والدین یا مراقبان خود مورد ضرب و جرح قرار گرفته بودند.
در بخش دیگری از این پژوهش مشخص شد که 1/34 درصد کودک آزاری جسمانی در دوران کودکی خود سابقه آزار جسمی داشته اند و 4/26 درصد آنها نیز در گذشته سابقه کودک آزاری داشته اند. همچنین بیشترین درصد کودک آزاری توسط افرادی روی داده که بی سواد یا کم سواد بوده و عمد تا بیکار بوده اند.
علاوه بر این، تحقیق مذکور ارتباط معنی داری میان کودک آزاری جسمانی و متغیرهای سنی، جنسی، سابقه جدایی و طلاق والدین، فوت والدین و محل سکونت آنها را نشان می دهد که این امر بیانگر اثر مستقیم تامین و حفظ بهداشت روانی خانواده در کاهش کودک آزاری در سطح جامعه می باشد.
نتایج بدست آمده در پژوهش دیگری نشان داد طبق گزارش والدین، در طول 24 ساعت قبل از زمان بررسی، 1/50% کودکان 5-1 سال، 6/38 کودکان 11-6 سال و 5/23% کودکان 18-12 ساله مورد مطالعه مورد بد اخمی، غضب و بی اعتنایی مراقبین خود قرار گرفته اند. در طول همین مدت 8/10% کودکان 5-1 سال، 2/1% کودکان 11-6 سال و 7/6% کودکان مورد مطالعه از ضروریات و علایق زندگی محروم شده بودند. 4/6% کودکان 5-1 سال، کودکان 11-6 سال و 9/1% کودکان 18-12 سال و 7/8% کودکان 18-12 سال توسط مراقبین خود مورد تنبیه بدنی قرار گرفته بودند که بر اثر تنبیه بدنی، آثار تنبیه بر روی بدن 2/2% کودکان 5/1% کودکان 11-6 سال و 8/17% کودکان 18-12 سال مورد تنبیه بدنی قرار گرفته بودند که بر اثر تنبیه بدنی 3/1% کودکان 11-6 سال و 1/1% کودکان 18-12 سال وجود داشته است.
در طی یک هفته قبل از زمان بررسی، 8/48% کودکان 5-1 سال، 8/38% کودکان 11-6 سال و 8% کودکان 18-12 سال نیازمند درمان سرپایی بوده اند.
در طی یک ماه قبل از زمان بررسی، 2/56% کودکان 5-1 سال، 5/50% کودکان 11-6 سال و 23% کودکان 18-12 سال مورد تنبیه بدنی مراقبین خود قرار داشته که از این میزان 5/1% کودکان 5-1 سال، 2% کودکان 11-6 سال و 6/1% کودکان 18-12 سال نیازمند درمان سرپایی بوده اند.
در طی یکسال قبل از زمان بررسی، 8/54% کودکان 5-1 سال، 64% کودکان 11-6 سال و 8/39% کودکان 18-12 سال توسط مراقبین خود تنبیه بدنی شده که در 8/1% موارد کودکان 5-1 سال، 2/4% کودکان 11-6 سال و 2/2% کودکان 18-12 سال نیازمند درمان سرپایی و بستری بوده اند. 6/55% کودکان 5-1 سال، 4/68% کودکان 11-6 سال و 21% کودکان 8-12 سال، مورد مطالعه، طبق گزارش والدین خود در طول عمرشان مورد تنبیه بدنی قرار گرفته اند.
عامل آزار در تمام سنین، به ترتیب مادر و پدر کودک بوده اند و از نظر سنی بیشترین درصد آزار مربوط به کودکان 5-1 ساله بوده و نشان می دهد با افزایش سن، میزان شیوع کودک آزاری سیر نزولی دارد.
طبق گزارش سازمان بهزیستی کشور، در سال 1384 تعداد 960 کودک آزار دیده، تحت پوشش و پیگیری توسط کارشناسان مراکز مداخله در بحران (اورژانس اجتماعی) قرار گرفتند و 6 ماه اول سال 1385 تعداد 794 مورد کودک آزاری گزارش گردیده است. که مورد پیگیری و تحت پوشش قرار گرفتند.

کلام آخر
با توجه به بررسی وضعیت موجود کودک آزاری در کشور و خدماتی که در جهت پیشگیری از این مسئله در سطوح مختلف به کودکان، خانواده ها و جامعه توسط دستگاه ها و نهادهای مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی ارایه می گردد همچنین با توجه به اهمیت پیشگیری از آزار رسانی به کودکان و شناسایی این کودکان در معرض آزار و آزار دیده و ارایه خدمات به این گروه، اعضاء کمیته پیشنهاد خود را مبنی بر تدوین "طرح ملی کنترل و کاهش پدیده کودک آزاری" ارایه نموده اند.

فهرست منابع
1- باقری یزدی، عباس، (1382). گزارش تحقیقاتی بررسی برخی از موارد کودک آزاری در ایران، تهران : وزارت بهداشت
2- اشتری، بهناز (2003)، کودک آزار دیده، تهران: سازمان بهزیستی کشور
3- مدرس، فرزانه، (1382). خشونت در خانواده و کودک آزاری، فارس: سازمان بهزیستی استان فارس
4- الکسیس، کارل، (1994)، راه و رسم زندگی، غفوری، علی، تهران: سمت
5- کردوانی، امیر حسین، (1379)، واکنش کودکان و نوجوانان در برابر خشونت خانگی و لزوم حمایت از آنان، مجله علمی پزشکی قانونی، سال 6، شماره 19.
6- ایسنا 4/5/82 www.Lram khabar. Com کودک آزاری اختلالات روانی بزرگسالان است.
7- موسوی چلک، حسن، (1383)، مددکاری اجتماعی (1)، تهران: سمت
8- موسوی چلک، حسن، (1380)، کودک آزاری، تهران : آوند دانش
9- رزاقی، رضا (382)، مداخله در کودک آزاری، کتابچه آموزشی مشاوره شماره 11، تهران : سازمان بهزیستی کشور

1