مقاله:
جنگلهای سوزنی برگ وآتش سوزی جنگلهای آمریکا
فهرست:
تعریف جنگل و انواع آن
پیدایش جنگل و طبقه بندی آن
پراکنش جنگلها
آتش سوزی جنگلها
تاتیر عوامل طبیعی در نابودی جنگلها
عوامل انسانی تخریب جنگلها
احتمال عمدی بودن حریق جنگلهای کالیفرنیا
تاثیر آتش سوزس جنگل بر اکوسیستم
پیشگیری
تاثیرات جوی
آتش سوزی جنگلهای آمریکا و احیای اکوسیستم جنگل سوزنی برگان
منبع
منبع:
www.Daneshnameh.com
تعریف جنگل و انواع آن
جنگل منطقه وسیعی پوشیده از درختان ، درختچه ها و گونه های علفی است که همراه با جانوران وحشی نوعی اشتراک حیاتی گیاهی و جانوری را تشکیل داده و تحت تاثیر عوامل اقلیمی و خاکی قادر است تعادل طبیعی خود را حفظ کند.حداقل سطحی که برای تشکیل جنگل از نظر علمی لازم است بسته به نوع گونه درختی ، شرایط محیطی و غیره تغییر می کند. این مساحت در شرایط معمولی حداقل 3/0 هکتار ( 3 هزار متر مربع ) است. واژه " جنگل " از زبان سنسکریت است و به اکثر زبانهای اروپایی نیز وارده شده است و معنای جنگل طبیعی و بکر را می دهد. جنگل بسته به نوع پیدایش آن و خصوصیات ساختاری به جنگل بکر ، جنگل طبیعی ، جنگل مصنوعی یا جنگل دست کاشت طبقه بندی می شود.جنگل بکر یا جنگل دست نخورده ، جنگلی است که بدون دخالت انسان بوجود آمده است و ترکیب گونه های درختی و درختچه ای و علفی آن طوری است که وضعیت کاملاً طبیعی را نشان می دهد .چوب و سایر فرآورده های تولید شده در جنگل بکر در همان سیستم طبیعی تجزیه شده و به خود جنگل بر می گردد. بعبارت دیگر از جنگل بکر هیچ گونه موادی ( زنده یا غیر زنده ) به خارج از آن حمل نمی شود.رویش چوبی جنگلهای بکر که به حالت تعادل رسیده باشند عملاً صفر است ، یعنی همان قدر که چوب و سایر مواد آلی تولید می شود همان قدر هم تجزیه می شود و یا می پوسد. بعبارت دیگر چرخه رفت و بازگشت مواد در یک جنگل بکر چرخه ای بسته است.در جنگل بکر بین تولید کنندگان ( گیاهان ) ، مصرف کنندگان ( جانوران ) و تجزیه کنندگان ( جانوران ریز ) یک اشتراک حیاتی متقابل و پایدار برقرار است . جنگل های بکر از تنوع زیستی بالایی برخوردارند و دارای اطلاعات ژنتیکی ارزشمندی هستند که تا به امروز بسیاری از این اطلاعات کشف نشده است . امروزه ارزش جنگلهای بکر بسیار زیاد است هر چند که متاسفانه روند تخریب کمی و کیفی آنها در دنیا روبه افزایش است.امروزه سعی بر این است که جنگلهای بکر باقی مانده بر روی کره زمین را حفظ و از آنها بعنوان ذخیره گاههای اطلاعات ژنتیکی و تنوع زیستی استفاده شود. امروزه تبدیل جنگلهای بکر به جنگلهای صنعتی قابل توجیه نیست و نگهداری آنها حتی از نظر اقتصادی نیز قابل توجیه است.جنگل طبیعی ، جنگلی است که بدون دخالت انسان به وجود آمده است ولی انسان به طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن دخالت ( بهره برداری ) کرده است .جنگلهای بکر دست خورده و بهره برداری شده تبدیل به جنگلهای طبیعی می شوند. بعبارت دیگر جنگلهای طبیعی جنگلهای بکر دست خورده هستند. ترکیب درختان و سن آنها و تنوع گونه های گیاهی و جانوری در یک جنگل طبیعی با جنگل بکر متفاوت است و عموماً جنگل طبیعی از نظر زیست محیطی فقیرتر از جنگل بکر است.با وجود این جنگلهای طبیعی قادرند چشم اندازهای طبیعی هر منطقه را حفظ کرده و در اکثر موارد از جنگلهای مصنوعی یا دست کاشت غنی تر و پایدارتر باشند.
جنگلهای مصنوعی یا دست کاشت یا جنگل انسان ساخت جنگلی است که به دست انسان و با هدف مشخصی ایجاد شده است و هدف از ایجاد آن تولید چوب، ایجاد مناظر طبیعی ، حفظ آب و خاک ، ایجاد مناطق تفریحی و تفرجی و غیره است.جنگل مصنوعی معمولاً به صورت نهالکاری (درختکاری) به وجود می آید، هر چند این جنگلها را می توان با کاشت بذر نیز به وجود آورد. تجربه نشان داده است جنگلهای مصنوعی که با این روش به وجود آمده اند پایدار و نزدیک تر به جنگلهای طبیعی هستند. جنگل مصنوعی که با قلمه ایجاد شده ، قلمستان نامیده می شود ( مثل قلمستان های صنوبر در بسیاری از نقاط کشور ) البته باید متذکر شد که قلمستان ها در اکثر نقاط دنیا از نظر حقوقی جزو جنگلها محسوب نمی شوند. امروزه ایجاد جنگلهای مصنوعی در دنیا از اهمیت بالایی برخودار است چرا که به افزایش نیاز چوبی در جهان پاسخ می دهد. چنانچه جنگلهایی در زمین های زراعی و بایر با هدف تولید چوب با استفاده از روشهای پیشرفته زراعی از قبیل شخم زدن ، کود دادن و غیره ایجاد شده باشد به آن زراعت چوب اطلاق می شود. حجم زراعت چوب در زمینهای غیر جنگلی در تمام دنیا در حال افزایش است.علاوه بر سه نوع جنگلی که تعاریف آن ذکر شد در کشور ما از اصطلاح " بیشه " هم استفاده می شود. ما بیشه را معمولاً برای پوشش های گیاهی به کار می بریم که اطراف رودخانه و شیار دره ها در مناطق خشک ظاهر می شوند. این واژه به تجمع درختچه ها در نیزارها نیز اطلاق می شود.
پیدایش جنگل و طبقه بندی آن
جنگلهای دنیا از حدود 140-60 میلیون سال پیش به وجود آمده اند. بسته به نوع درختان تشکیل دهنده ، جنگلهای دنیا را به دو نوع سوزنی برگ و پهن برگ تقسیم می کنند.جنگلهای سوزنی برگ دنیا قدیمی تر از جنگلهای پهن برگ هستند و پیدایش اولیه این جنگلها در دوران دوم زمین شناسی در دوره کرتاسه یعنی حدود 140 میلیون سال قبل رخ داده است. جنگلهای پهن برگ در مقابل جنگلهای سوزنی برگ تکامل یافته تر در عین حال جدیدتر هستند. این جنگلها در دوران سوم زمین شناسی در حدود 60 میلیون سال پیش به وجود آمده اند. از آن زمان تاکنون جنگلهای دنیا دائماً در حال تحول و تکامل بوده و اگر انسان در روند آن دخالتی نداشته باشد سیر تحول وتکامل آنها همچنان ادامه خواهد یافت.
در اواخر دوران سوم زمین شناسی اقلیم کره زمین روبه سردی گذاشت به طوری که در اوایل دوران چهارم ( حدود یک میلیون سال پیش ) بارشهای آسمانی اکثراً به صورت برف درآمد و به خصوص در عرضهای جغرافیایی بالاتر از 40درجه شمالی و یا ارتفاعات بالای 3 تا 4 هزار متری عرضهای پایین تر یخچال های طبیعی تشکیل شدند و به تدریج رشد کردند، به عبارت دیگردوران های یخبندان به وجود آمد.یخچال های طبیعی اکثر جنگلهای مناطق مذکور ( بالاتر از 40 درجه عرض شمالی ) را در زیر خود مدفون ساختند . با گرم شدن آب و هوای کره زمین یخچالها ذوب شدند یا به اصطلاح عقب نشینی کردند و پس از مدتی دوباره بر اثر سرد شدن اقلیم یخچال ها شروع به پیشروی کردند.در طول یک میلیون سال که از اوایل دوران چهارم می گذرد چهار دوره یخبندان به وجود آمد و در این زمان کلیه جنگلهایی که بالاتر از عرضهای 40 درجه بود از بین رفتند. آخرین دوره یخبندان در حدود 18 هزار سال پیش به اتمام رسید و آب و هوای کره زمین روبه گرم شدن نهاد. لازم به توضیح است که جنگلهای ایران مخصوصاً جنگلهای شمال کشور در این مدت از هجوم یخچال ها مصون ماندند و به توسعه و تکامل خود ادامه دادند. اکثر جنگلهای کنونی اروپایی پس از پسروی آخرین یخچالها به وجود آمدند. به عبارت دیگر جنگلهای کنونی کشورهای اروپایی شمال آمریکا و آسیای شمالی جنگلهای " جوان " هستند و قدمت تکاملی آنها به 10 هزار سال نمی رسد.در صورتی که جنگلهای شمالی ایران جنگلهای کهن هستند و قدمت آنها بیش از یک میلیون سال است. این اطلاعات ارزشمند ، اهمیت ژنتیکی جنگلهای خزری را به خوبی نشان می دهد.امروزه با مطالعات گرده شناسی ثابت شده است که قدمت جنگلهای راش اروپا به 6 هزار سال هم نمی رسد . از این رو است که در مقایسه جنگلهای راش شمال ایران ، جنگلهای منطقه قفقاز و شمال ترکیه نیز جزو جنگلهای کهن پهن برگ مناطق معتدله محسوب می شوند. با توجه به طول تحول و تکامل جنگلهای دنیا، جنبشهای قاره ای ، نوسانات اقلیمی در سطح کلان و عوامل دیگر ، امروزه 5 نوع جنگل در دنیا قابل تفکیک است. این جنگلها از قطب شمال به طرف خط استوا به ترتیب عبارتند از :
1- جنگلهای سوزنی برگ مناطق سرد نیمکره شمالی ( جنگلهای بوره آل )
2- جنگلهای پهن برگ خزان کننده ( سبز تابستانه ) مناطق معتدله ( جنگلهای راش و بلوط )
3- جنگلهای همیشه سبز مناطق مدیترانه ای ( جنگلهای زوبین و زیتون )
4- جنگلهای پهن برگ مناطق نیمه استوایی ( همیشه سبز و سبز بارانی )
5- جنگلهای پهن برگ مناطق استوایی ( همیشه سبز و سبز بارانی )
در کشور پهناور ما به دلیل پستی و بلندی فراوان و اقلیم متنوع سه نوع از جنگلهای پنج گانه دنیا وجود دارد. جنگلهای سبز تابستانه راش و بلوط در شمال ایران ، جنگلهای همیشه سبز مدیترانه ای ( جنگلهای زوبین و زیتون ) در شمال و جنوب غرب و همچنین جنگلهای پهن برگ گرمسیری مختص مناطق نیمه استوایی مثل جنگلهای کهور و کنار و جنگلهای ماندابی ( مانگرو ) در جنوب ایران .به این ترتیب کشور ما حالتی استثنایی دارد. جنگل های راش در شمال و جنگلهای مانگرو در جنوب ایران که به کشور ما جایگاهی ویژه و نادر می بخشد.
علل پدید آمدن جنگلهای پنجگانه دنیا عبارت است از شرایط کلی تحول و تکامل تاریخ از دوران سوم ، پدیده قاره زدایی در این دوران و همچنین شرایط کلی اقلیمی و خاکی حاکم بر نقاط مختلف کره زمین که در این مورد نقش اساسی دارند. طبقه بندی ساده تر و گزیده تر ، طبقه بندی جنگلهای دنیا به سه نوع : جنگلهای سوزنی برگ ، جنگلهای پهن برگ و جنگلهای آمیخته سوزنی برگ و پهن برگ است.البته تقسیم بندی های دقیق تر و تفصیلی تر هم برای جنگلهای دنیا وجود دارد که براساس هر یک از آنها جنگلهای دنیا به 10 و یا حتی 60 نوع تقسیم می شوند.
پراکنش جنگلها
پراکنش جنگلها در تمام نقاط کره زمین یکسان نیست . اصولاً برای ایجاد جنگل در یک منطقه ، شرایط زیست محیطی خاصی مورد نیاز است. این شرایط عبارتند از حرارت و رطوبت کافی منظور از حرارت و رطوبت کافی برای پیدایش جنگل در یک منطقه وجود حداقل 2 ماه گرم در سال است. که به مدت 60 روز درجه حرارت روزانه به طور متوسط از 10 درجه بالاتر باشد. وجود رطوبت کافی یعنی بارندگی که مقدار کافی نیز ضرورت دارد که برای رشد جنگل خوب حداقل به 600 میلی لیتر بارندگی در سال نیاز وجود دارد و از این مقدار حداقل نیمی از آن باید در دوره رشد گیاهی یعنی دوره گرم سال ( بهار و تابستان ) ریزش کند. به طور مثال مناطق شمالی کشور ما این شرایط را دارد و به همین دلیل ما از آستارا در غرب گیلان تا جنگل گلستان در شرق استان گلستان جنگلهای انبوه پهن برگ راش و بلوط داریم. حال چنانچه میزان بارندگی سالانه بین 300 تا 600 میلی لیتر باشد جنگلهای به اصطلاح کم پشت یا تنک ظاهر می شوند. ( مثل اکثر جنگلهای منطقه زاگرس در غرب وجنوب غرب کشور ) جنگلهای کویری با گونه هایی مثل تاغ و گز قادرند حتی با بارندگی 100 تا 200 میلی لیتر در سال ظاهر شوند. این جنگلها ، دیگر قدرت تولید زیاد چوب را نداشته و بیشتر از نظر حفاظت خاک وجلوگیری از فرسایش اهمیت دارند.
در مناطق استوایی حرارت کافی در تمام طول سال وجود دارد ومیزان بارندگی سالانه اکثراً بیش از 2 هزار میلی لیتر است و این امتیاز سبب پیدایش جنگلهای انبوه و غنی از گونه های مختلف درختی می شود.به طور کلی در کره زمین دو نوار جنگلی مهم وجودا دارد : نوار جنگلی استوایی که بیشترین تمرکز این جنگلها در آمریکای جنوبی (برزیل) ، آفریقای غربی و مرکزی (کنگو) و آسیای جنوب شرقی ( اندونزی) است و نوار جنگلی دیگر که جنگلهای سوزنی برگ مناطق سرد را در نیمکره شمالی در برمی گیرد و شامل کشورهای کانادا، اسکاندیناوی و روسیه (سیبری) است. این جنگلها از نظر تولید چوب های صنعتی و خمیر کاغذ و مقوا اهمیت دارند. در مقابل ، جنگلهای استوایی از نظر تنوع زیستی و ژنتیکی وگیاهان دارویی اهمیت دارند و نقش این جنگلها در اقلیم کره زمین (بادهای پاسات ) در حال افزایش است. امروزه حفاظت از تنوع زیستی در جنگلها ، استفاده از اطلاعات ژنتیکی وخواص دارویی گیاهان جنگلی و حفظ تعادل زیستی بین گیاهان وجانوران وحشی جزو اهداف کلی کشورهای جهان است که بعد از کنفرانس " ریودوژانیرو " در سال 1992 کنوانسیون های مختلف را امضاء کرده اند و می کوشند با مدیریت صحیح از جنگلهای دنیا چه از طریق حفاظت و چه از طریق بهره برداری به روشهای همگام با طبیعت شرایط لازم و کافی را برای توسعه پایدار در اکوسیستم های طبیعی به وجود آورند.
آتش سوزی جنگلها
هر جنگلی برای خود یک جامعه زنده به حساب می آید و اگر این جامعه نباتی تنها از طریق عوامل طبیعی مورد تهدید قرار گیرد بنا به طبیعت و سرشت خویش ، قابلیت ترمیم خرابی و تجدید و احیای جامعه خود را دارد، مگر اینکه انسان ندانسته به کمک عوامل طبیعی تخریب بشتابد. در این صورت جامعه نباتی که محصول فعالیت طبیعی بوده و به یکباره و یا به تدریج از بین می رود و امیدی برای تجدید حیات آن در مدت محدود نخواهد بود. یکی از شناخته ترین عوامل طبیعی تخریب جنگلها ، باد می باشد.
تاتیر عوامل طبیعی در نابودی جنگلها
تاثیر باد
بادی که می وزد مخرب نیست، ولی همین که سرعت باد از حد متعارف بگذرد، قدرت تخریب پیدا می کند. بادهای گرم و سوزان بخصوص در نواحی گرمسیری و حاره بسیار مضر می باشد و موجب تبخیر و تعریق زیاده از حد برگها و حتی خود درختان می شوند و گاهی ممکن است برگها را سوزانیده و درختان را بخشکاند. خسارت بادهای شدید به نسبت نیروی باد و طرز عمل آن و طبیعت نبات جنگلی متفاوت می باشد. بادهای تند سبب شکسته شدن و ریشه کن شدن و حرکت دادن ریشه های درختان می شوند.تخریب بادهای سخت و تند ، آسیب جدی به جنگلها و مزارع وارد می کند که انسان نابخردانه به یاری عوامل تخریب طبیعی برخیزد و چنین روش ناهنجار در راستای تاریخ بخصوص چند صد سال اخیر بویژه در دوران معاصر در پیرامون کویرهای ایران و استانهای خوزستان ، فارس ، کرمان ، یزد و … صورت گرفته است. قطع درختچه های کویری برای تهیه سوخت و زغال در طی صدها سال موجب گسترش کویر و پیشروی آن به سوی شهرها شده و بسیاری از مزارع سرسبز خرم و روستاهای آباد که روزگاری تپش زندگی در فضای آنها موج میزد به کام کویر فرو رفته است.
تاثیر گرمای شدید
حرارت زیاد در سالهای خشک سالی ، عناصر نوزاد جنگلها را دستخوش آسیبهای جدی می کند. گاهی آنها را می سوزاند و از بین می برد و زادآوری آنها را مشکل می کند.
تاثیر یخبندانها
یخبندانهای زودرس پاییزه و همچنین یخبندانهای دیر رس بهاره به طرق گوناگون آسیبهای جدی به درختان جنگلی وارد می نماید.
تاثیر خشکیها
خشکی که در اثر عوامل جوی (نقصان بارندگی) پدید می آید، سبب می شود که حرارت شدید تابش آفتاب بر تبخیر رطوبت خاک بیفزاید و میزان ذخیره آن را در خاک تقلیل دهد. این خطر بیشتر در نواحی که بارندگی سالیانه آن کم است خودنمایی می کند.
بارانهای شدید
باران اگر به فواصل نامنظم و به صورت رگبار تند و شدید ببارد، سبب دریدگی برگها می شود، بخصوص اگر توام با وزش باد تند باشد، خطر تخریب بیشتر خواهد بود.
سیلابها
در صورتی که زمین جنگل در حالت طبیعی خود یعنی اسفنجی و متخلخل باشد، آبهای ناشی از بارندگی شدید به زمین فرو می روند و از جریان یافتن غیر عادی آن در سطح زمین که خود مقدمه پیدایی سیل است جلوگیری می کند. و اگر این حالت طبیعی زمین جنگل بر اثر انگیزه های غیر طبیعی بخصوص از طریق چرای دام از بین رفته باشد، آبها در سطح زمین راه افتاده و موجب سیل می شود و مهمترین خسارت سیل به جنگلها می رسد، بخصوص جنگلهایی که در قسمتهای زیرین دامنه کوهستانها واقع شده اند.
عوامل انسانی تخریب جنگلها
چرای دام
زیانهای وارده به جنگلها از راه چرای دام سابقه طولانی دارد. از روزگاری که اقتصاد شبانی زیر بنای تکاملی جامعه را تشکیل می داد و اشتغال به امور دامداری و نگاهداری دام از معتبرترین و سودآورترین رشته های سرمایه گذاری عصر فئودالیسم شناخته می شد، زمینه های تخریب جنگلها از طریق چرای دام فراهم گردید و چراگاههای جنگلی ایران به عنوان غنی ترین منابع علوفه ای در دسترس دامها گذارده شد. زیانهای ناشی از چرای دام در جنگلها شامل موارد زیر است:
* رفت و آمد مدام دام در جنگلها ، باعث فشردگی خاک و خرابی وضع فیزیکی خاک می شود. به این ترتیب آب باران به جای آنکه در خاک فرو رود در سطح زمین جریان پیدا می کند در چنین اراضی رویش دانه هایی که بر روی زمین ریخته شده دشوار و در بعضی حالات غیر ممکن می شود.
* چرای دام باعث می شود که تبدیل مواد آلی زنده به لاش برگ صورت نگیرد و افراط در چرای دام ، پوشش گیاهی را از عرصه جنگل حذف می کند و خاک جنگل عریان و بدون محافظ می ماند و به تدریج دچار فرسایش می شود.
* در دامنه های کوهستانها که خاک عملا در معرض ریزش قرار دارد، تردد دامها سبب تشدید ریزش خاک و قطعات سنگی می گردد و فشار وارده از تصادم این ریزشها به درختان موجب زخمی شدن پوست آنها می شود.
* دامها با جویدن پوست و ساقه های درخت ، آنها را زخمی کرده و زمینه تسهیل نفوذ و رخنه آفات و بیماریهای گیاهی را تدارک می بینند.
حریق
آتش سوزی در جنگلها نیز از عوامل مخربی است که قدمتی برابر با زیست اجتماعی انسانها دارد. منتها از نظر میزان خساراتی که به بار می آورد در کشورها و مناطق مختلف و نوع جنگلهایی که آتش سوزی رخ می دهد متفاوت می باشد. حریق در جنگلهای سوزنی برگ به سبب سرعت و قابلیت اشتعال خسارتی را که به ارزش تجاری درختان وارد می آورد، به مراتب سنگین تر از درختان پهن برگ می باشد و جای خوشبختی است که بیشتر جنگلهای ایران از نوع پهن برگ می باشد. حریق در صورت وسعت و شدت و تکرار در یک جنگل سبب تغییر ارزش کیفی گونه ها می شود و به ظهور گونه های پست و نامرغوبی می انجامد که از نظر تجاری فاقد ارزش می باشند.
احتمال عمدی بودن حریق جنگلهای کالیفرنیا
آبان ماه ۱۳۸۶ ساعت : ۲۱ , ۱۵
خبرگزاری انتخاب : سی ان ان گزارش داد: احتمالا آتش سوزی ها در جنگل های کالیفرنیای امریکا عمدی بوده است.اعتقاد پلیس امریکا این است که دست کم دو مورد آتش سوزی در ایالت کالیفرنیا که تاکنون خرابی های زیادی بر جای گذاشته است،ممکن است عمدی بوده باشد.
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری انتخاب، اف بی آی و مقامات محلی درکالیفرنیا در حال تحقیق دراین باره هستند و برای هر کس که اطلاعاتی در این باره به پلیس بدهد جایزه تعیین کرده اند آتش سوزی در جنگلهای کالیفرنیا و خسارات گسترده این آتش سوزی بیشترین زمان خبرهای پخش شده شبکه تلویزیونی فاکس نیوز در شب گذشته و بامداد امروز را به خود اختصاص داده است.
ین شبکه نیز با پخش گزارش های پی در پی از این آتش سوزی، تلاش های انجام شده برای فرونشاندن آتش و کمک به مردم آسیب دیده را پوشش داده است، و همچنین از احتمال عمدی بودن برخی آتشی سوزی ها خبر داده است.
به گزارش فرانس پرس، حدود 9000 آتش نشان مامور مهار این اتش سوزی مهیب شده اند. گفتنی است 176 هزار هکتار از جنگلهای کالیفرنیا و بیش از 1600 خانه در این آتش سوزی از بین رفته اند.
تاثیر آتش سوزس جنگل بر اکوسیستم
آتش سرکش، که با نام های دیگری ازجمله آتش جنگل، آتش گیاهان، آتش علف، آتش مرتع، آتش تورب (گامبوت در اندونزی)، آتش علفزار (در استرالیا) و یا تل آتش شناخته می شود، آتش مهار نشده ای است که اغلب در مکان های طبیعی رخ می دهد، اما در عین حال می تواند خانه های مسکونی یا منابع زراعی را نیز به کام خود بکشد.
علل شایع ایجاد این آتش ها، رعد وبرق، بی احتیاطی های انسان، فعالیت های آتشفشانی یا ابرهای خاکستر (آتش حاصل از آتشفشان های فعال) هستند. ال نینو (آشفتگی شدید آب و هوایی)، موج هوای گرم و خشک سالی نیز از عواملی هستند که به ایجاد آتش سوزی های عظیم کمک می کند.
کلمه "آتش سرکش" از لحاظ ریشه ای، هم معنی "آتش یونانی" بوده است؛ این کلمه معنای امروزی اش را از درک اشتباه عموم مردم در مورد عبارت "گسترش، مانند آتش سرکش" کسب کرده است.
آتش های سرکش، امروزه در بسیاری از نقاط جهان شایع اند؛ از جمله بیشترمناطق با پوشش گیاهی در استرالیا، "ولد" در آفریقای جنوبی و "فینبوس" در غرب آن، جنگل های ایالات متحده آمریکا و کانادا؛ و تقریبا هرکجا که به حدکافی برای رشد درختان، مرطوب باشد، ولی دچار خشک سالی شدیدشود.
در دوران خشکی و هوای داغ، هنگامی که شاخه ها به سمت زمین خمیده می شوند، خود و برگ هایشان و سایر موادخشک به شدت قابل اشتعال می شوند. آتش های سرکش، هم چنین در علفزارها نیز بسیار شایع اند. این آتش سوزی ها در فصل های خشک و زمان داغی هوا و در روزهایی که بادشدیدی می وزد، با شدت بیشتری رخ می دهند.
با گسترش شهرها و مجاورت طبیعت وحشی، این آتش ها اغلب خساراتی به ساختمان ها و منازل حاشیه این مناطق وارد می کنند؛ این نیز نوعی بده بستان میان مناطق شهری پیشرفته و طبیعت بکر و وحشی است!
آتش سوزی ها اغلب تابستان ها، هنگام خشکی هوا و در پاییز به هنگام وزش باد رخ می دهند.
امروزه آتش های سرکش به عنوان بخشی از اکوسیستم طبیعت وحشی محسوب می شوند، زیرا گیاهان، خود راه کنار آمدن و درامان ماندن از آن را در خود پرورانده اند، استراتژی هایی مثل تولید جوانه هایی که پس از آتش سوزی رشد می کنند، یا دانه های ضدحریق یا حتی در برخی موارد گیاهان، خود به گسترش آتش کمک می کنند؛ مثل گیاه اکالیپتوس که در برگ های خود روغن قابل اشتعال دارد.
این استراتژی ها باقی ماندن گیاهان با قدرت تحمل آتش بیشتر را تضمین می کنند. گیاهان کم تحمل تر نابود می شوند. در سال 2004 ، محققان کشف کردند گیاهانی که در معرض دود حاصل از سوختن گیاهان دیگر قرار می گیرند، با ساختن ماده "باتنولاید" رشدونمو خود را افزایش می دهند. بسیاری از حیوانات بومی نیز، خود را به کنار آمدن با آتش عادت داده اند.
در برخی موارد، به ویژه هنگامی که آتش به مناطق شهری سرایت کرده، باعث وارد آمدن خساراتی به منازل مسکونی، اموال عمومی یا خصوصی و حتی مرگ افراد شده است.
براده چوب (تکه چوب های اضافی، پوسیده و یا چوب هایی که به هر دلیل هنگام قطع درختان و یا قطع هیزم دور انداخته می شوند و در محله باقی می مانند)، عامل بسیاری از آتش های سرکش عظیم، مانند آن چه در قرن 19 در میشیگان رخ داد، بوده اند.
پیامدهای آتش سرکش، اگر به اندازه خود آن مهلک نباشند، چیزی کم از آن نیز ندارند. یک آتش سوزی شدید، منجر به سوختن و از میان رفتن گیاهان و درختانی می شود که از فرسایش خاک جلوگیری می کردند.
اگر پس از یکی از این آتش سوزی ها، بارش شدیدی در منطقه رخ دهد، احتمال وقوع سیلاب، رانش زمین و یا خاکسترگرفتگی زمین بسیار زیاد است. این وقایع ممکن است به اموال و ساختمان هایی که حتی در منطقه آتش قرار نداشته اند نیز صدمه بزند و بر کیفیت آب رودخانه ها، دریاچه ها و جویبارهای منطقه اثر بگذارد.
آتش های سرکش، مدت ها پیش از پیدایش و دخالت انسان، وجود داشته اند. یکی از مهم ترین اجزای تشکیل دهنده نیم کره ذغالی شمال زمین در دوره کربونیفر (ذغال سنگی)، بر اثر آتش سوزی در جنگل ها ایجاد شده بوده است.
اولین شواهد شناخته شده برای یک آتش سرکش به اواخر دوره "دونیون" (حدود 365 میلیون سال پیش) باز می گردد.
پیشگیری
سیاست سازمان جنگل داری ایالات متحده برای چندین دهه، خاموش و نابودکردن هرگونه آتش بود. این سیاست در بخش هایی از فیلم "بامبی" به نمایش درآمد. در دهه 1960، این سیاست زیر سوال رفت، چرا که دیگر هیچ درخت کاج سرخ چوب عظیم الجثه ای، در جنگل های کالیفرنیا رشد نکرد.
دلیل اش این بود که آتش، بخش حیاتی چرخه زندگی این درختان است. پس از آن، سیاست "آتش های درکنترل" ایجاد شد تا از کمبود گونه های گیاهی جلوگیری شود. این سیاست، باعث پاک سازی جنگل ها از زیررست ها شد؛ با کم شدن خطر آتش سوزی های عظیم که به خاطر سوختن سوخت چندین ساله (زیررست ها) ایجاد می شد، شکار و سفر در جنگل ها آسان تر و ایمن تر شد.
سیاست سابق ایالات متحده در خاموشی و نابودی همه آتش ها، باعث فراهم شدن سوخت برای آتش در برخی اکوسیستم ها مثل جنگل های عظیم کاج و صنوبر شده بود. به هر حال، این سیاست به اشتباه در سایر موارد نیز به سان اکوسیستم جنگل کاج مورد استفاده قرار گرفت، مانند جنگل های بلوط. سیاست سرکوب آتش در قرن گذشته، تاثیر بسیار اندکی بر جنوب کالیفرنیا داشته است.
حجم آتش سوزی در شش شهر کالیفرنیا، تقریبا تغییری نکرد. درحقیقت، در قرن گذشته، میزان آتش سوزی ها هم زمان با رشدجمعیت، رشد کرده است. شهرنشینی نیز می تواند باعث تولید سوخت وآتش سوزی های عظیم شود؛ مانند آتش سوزی های لوس آلاموس در نیومکزیکو، ایست بی هیلز در شهرهای اوکلند و برکلی در کالیفرنیا بین 19 و 21 اکتبر 1991، تمامی کلرادو در سال 2002 و کالیفرنیای جنوبی در اکتبر 2003.
ساختن خانه ها، بدون در نظرگرفتن محیط مستعد آتش سوزی، دلایل اصلی خسارات غم انگیز حاصل از این آتش سوزی ها را تشکیل می دهند.
به طور متوسط، آتش سرکش، هر سال 3/4 میلیون هکتار (170 هزار کیلومتر مربع) ازآمریکا را می سوزاند. در سال های اخیر، دولت فدرال یک میلیارد دلار صرف خاموشی آتش های سرکش کرده است. سال 2002، سال ثبت رکوردهای آتش سوزی در آمریکا بود. در این سال، آتش های عظیمی در آریزونا، کالیفرنیا، کلرادو و اورگان رخ دادند.
تاثیرات جوی
دود حاصل از سوختن جنگل های پرتغال در آتش سرکش، خورشید را در این مناطق تیره و تار می کند. بیشتر حجم آلودگی هوای زمین در بخش تروپسفر جو (از سطح زمین تا ارتفاع 8 تا 13 کیلومتری) جمع می شود. یک توفان همراه با رعد و برق و یا ابر خاکستر می تواند به بالا رفتن دود در مناطقی که آتش سرکش در آن ها رخ می دهد حتی تا لایه های زیرین استراتوسفر هم بینجامد.
تاکنون تصور می شد ذرات معلق در استراتوسفر بر اثر گردبادها و یا هواپیماهای بلند پرواز جمع می شود. آزمایش نمونه هوای استراتوسفر در سال 2003 نشان داد که میزان مونواکسید کربن و سایر گازهای سوختنی، 30برابر بیشتر از آن است که توسط موتور هواپیما تولید شده باشد.
مشاهده توده دودهای تولید شده از آتش های سرکش به وسیله ماهواره، آشکار کرد که گستردگی توده های ابر تا پنج هزار کیلومتر وسعت را دربرمی گیرند. این مشاهده هم چنین نشان داد توده هایی که در استراتوسفر و بر روی پدیده های جوی قرار دارند، ممکن است براثر این پدیده ها به سطح زمین بازگردند.
مدل های اتمسفری نشان می دهند که تمرکز ذرات دود معلق در جو، میزان جذب تشعشات خورشیدی را در فصل زمستانی تا 15درصد افزایش می دهد.
آتش سوزی عظیم جنگل ها در اندونزی (98ـ1997)، 57/2 گیگا تن دی اکسید کربن را روانه اتمسفر کرد. (مجله طبیعت، نوامبر 2002).
در سال های 1997و 98، میزان گاز دی اکسید کربن رها شده در اتمسفر ،60گیگا تن بوده است. بیشتر این گاز از سوختن ممتد و زیرزمینی علفزارها تولید شده است.
پس از اتمام آتش سرکش، منازل مسکونی معمولا مورد هجوم خاک ذغال یا خاکستر گرم ـ ناشی از سوختن شاخه ها یا بته ها ـ قرار می گیرند که ممکن است به ایجاد آتش در منازل بینجامد.
اخیراً از آتش به طور وسیع برای تمیز کردن جنگل ها و مزارع استفاده می شود این عمل یک روش آسان و اقتصادی برای افزایش دسترسی به سطح مزارع و جنگل ها می باشد . تحقیقات گذشته مبنی بر تاثیر آتش بر خاک عمدتاً درباره خصوصیات شیمیایی خاک بوده و بطور کلی فرض می شد که سوزاندن بقایا کمتر می تواند باعث تخریب فیزیکی لایه سطحی و کانی های خاک شود [.3] بیشتر مطالعات پایداری کانی ها در برابر حرارت در آزمایشگاه با سنتز یا تصفیه کانی های طبیعی صورت می گیرد . اما در شرایط مزرعه نیز متلاشی شدن بعضی فیلوسیلیکاتهای 1:2 و تخریب کائولنیت بر اثر آتش سوزی های شدید گزارش شده است [.2] با توجه به اینکه در ایران سالیانه چندین هزار هکتار اراضی زیر کشت گندم و ذرت بعد از برداشت محصول در معرض آتش سوزی قرار می گیرد، تحقیق حاضر به منظور بررسی امکان تحول کانیهای موجود در لایه سطحی خاک بر اثر افزایش دما و مقایسه تغییر برخی از ویژگیهای فیزیکوشیمیایی، قبل و بعد از آتش سوزی صورت گرفت .
آتش سوزی جنگلهای آمریکا و احیای اکوسیستم جنگل سوزنی برگان
از دیر باز آتش از ابزار های مهم شکل دهی اکوسیستمهای استوایی و حاره بوده است. در امریکا اکثر آتشسوزیها در فصل خشک تابستان ایجاد می گردد. اگرچه آتش بعنوان فاکتور موثری در الگوی پراکنش جنگلها و محیط زیست امریکا محسوب نمی گردد. اما موارد مختلف وقوع حریق در جنگلها و مراتع در گزارشهای مختلفی قابل مشاهده می باشد. تداوم حریق زمانی که بمدت چند روز ادامه بیابد باعث نابودی چندین هکتار جنگلهای اولیه زیبای منطقه خواهد شد. عرصه های احیا شده که جنگلهای سوزنی برگ جایگزین درختچه ها می شوند زمینه ساز ایجاد حریق در عرصه ها می باشند. علاوه بر این علوفه جنگلی در آتشسوزی ها موثر می باشند. کاهش علوفه قابل اشتعال در سطح و جایگزینی مواد غیر قابل اشتعال باعث کاهش احتمال سرایت آتش به تاج درختان می گردد. همچنین ردیف درختان نسبت به جهت تابش، باد و شدت آتش در مقدار خسارت آتش موثرند.آتشسوزی باعث خسارت زیادی به جنگلهای ایران می شود.
1