مقاله بررسی فاصله طبقاتی

مقدمه
به نام خدای علی و عدالت و آزادی
می خواهم از دو بال شکسته سخن بگویم از عدالت و آزادی، از دو و بلکه سر نیاز آرمان، هدف، و وسیله اگر مارکس تضاد طبقاتی را موتور حرکت تاریخ می دانست و این اصل را بر سراسر تاریخ حاکم می دانست نمایت و هدف را رسیدن به جامعه ای بی طبسقه و عادلانه می پنداشت اما این سخن مارکس را به زبان کامل تر می توان بیان کرد و گفت"عرفان، عدالت ، آزادی،چکیده تاریخ اند."
موتور محرک و هدف تکاپوهای جامعه انسانی در سراسر تاریخ بوده اند. اما مشکل این بوده و هست که همواره یکی به پای دیگری قربانی شده اند.
قشربندی اجتماعی مفهومی است که از زمین شناسی وام گرفته شده است. اگر چه مسائلی را که قشربندی اجتماعی به آن اشاره دارد، تحت مقوله "طبقه اجتماعی" برای مدت زمانی طولانی مورد بحث بوده است، اما این مفهوم از حدود سال 1940 به حوزه کار برد عمومی جامعه شناسی وارد شده است: نکته ای که باید به آن توجه داشت. این است که کار برد جامعه شناختی مفهوم قشربندی،در تقابل با کار برد زمین شناسی اش، بطور ضمنی یا آشکار متضمن ارزیابی لایه های مختلف بوده و فراتری و فروتری آنها براساس ملاکهای ارزشی می سنجد.
مسائلی همچون نسبیت ارزشهای اخلاقی، برابری و نابرابری نسبی، و درجات عدالت و بی عدالتی اغلب در مفهوم قشربندی مستقراند.
تعریف فاصله طبقات:
تاریخ و باستان شناسی به ما می آموزد که قشربندی اجتماعی در دسته های کوچک ایلی، که از صورت های اولیه زندگی اجتماعی بود، وجود داشت.احتمال دارد در این وضعیت ابتدایی عوامل زیستی از قبیل سن، جنس، و نیروی بدنی از معیارهای اصلی قشربندی بوده باشد.
در نخستین اسناد تاریخی معتبر به جامانده از انسان چند هزار سال پیش، در می یابیم که در میان بابلیان، ایرانیان، عبریان و یونانیان "نجیب زادگی" از عوامل تعیین کننده پایگاه اجتماعی بوده است.
جامعه ترکیبی بود از اغنیا و فقرا، زیردستان و زیردستان، آزادمردان و بردگان. همین طور، در تمدن های باستانی قاره امریکا ‏‎‍[اینکاها در پرو و آزتک ها در مکزیک] جامعه به دو قشر نجبا و عوام تقسیم می شد. دسته اول با آنکه اقلیت کوچکی بود، سهم بزرگی از اموال و دارایهای جامعه را میان اعضای خودش تقسیم می کرد و سهم ناچیزی را برای اکثریت اعضای جامعه باقی می گذاشت. فقرا و عوام، مطیع و گوش به فرمان، به اقلیت قدرتمند و ثروتمند جامعه که خود را از تبار عالی می پنداشت، خدمت می کردند.
این سلسله مراتب نظام اجتماعی که به برخی از قشرهای جامعه اجازه می داد از قدرت، از مالکیت، و از حیثیت اجتماعی سهم بیشتری نصیب ببرد، در همه دوره های تاریخی زندگی اجتماعی انسان حضور داشته است.

تعریف از نظر افلاطون
افلاطون بنای جامعه جدید را نه تنها بر پایه عدالت بلکه بر ثبات اجتماعی و انضباط درونی استرار می دید. مشخصات مدینه فاضله یا جامعه آرمانی که شهر یاران فیلسوف در آن حکومت می کنند، چنین بوده است جامعه ای که ساختار طبقاتی آشکاری دارد و شهروندان درون یکی از طبقات سه گانه زیر جا دارند: طبقه زمامداران، طبقه نگهبانان، طبقه کارگران.
تعریف از نظر مارکس
"تعریف مارکسیستی طبقه، نشات گرفته از فرض تقدم تولید بر دیگر ابعاد است: طبقه، مجموعه بهم پیوسته ای از افرادی است که نقش یکسانی در ساز و کار تولید ایفا می کنند. مارکس در "سرمایه"،سه طبقه اصلی را مطرح می کند که توسط روابط شان با ابزار تولید، از یکدیگر تمایز یافته اند: 1- "سرمایه داران" یا مالکان ابزار تولید،2- "کارگران" یا همه آنهایی که توسط دیگران به کار گرفته می شوند؛ 3- "زمین داران" یعنی کسانی که به نظر می رسد در نظریه مارکسیستی متفاوت از سرمایه داران اند و بعنوان بازماندگاه دوره فئودالیسم در نظر گرفته شده اند. از آثار تاریخی گوناگون متعلق به مارکس چنین بر می آید که او دیدگاهی پیچیده تر از آنچه در بالا آمد نسبت به سلسله مراتب واقعی داشته است و نیز آشکار می گردد که او برای مثال از وجود تمایزاتی در درون هر یک از این طبقات بنیادین با خبر بوده است. لذا تاجران جزء یا خرده بورژوازی بعنوان یک طبقه موقت پنداشته شده اند. آنها گروهی هستند که بوسیله تمایلات خواهند شد. بخشی به درون طبقه کارگر سقوط می کنند و بخشی دیگر شرایط خود را آنچنان بهبود می بخشد که سرمایه داران مهمی می شوند.
اگر چه مارکس طبقات را بصورت عینی از یکدیگر تمایز بخشید، علاقه اصلی او، فهم و تسهیل پیدایش آگاهی طبقاتی در میان قشرهای محروم و تحت سلطه بود. او آرزو داشت تا احساسی مشترک در مورد علائق طبقاتی مشترک در میان این اقشار ایجاد شود و از این طریق، مبنایی برای چالش آنها با طبقه حاکم پدید آید."
مارکس چندان به تحلیل رفتار طبقه بالای سرمایه داری علاقه مند نبود. او اساساً می پنداشت که بخش های قدرتمند چنین طبقه ای باید خود آگاه باشند و نیز اینکه دولت بعنوان یک ابزار قدرتمند چنین طبقه ای باید خودآگاه باشند و نیز اینکه دولت بعنوان یک ابزار قدرت، در بلند مدت ضرورتاً در خدمت منافع طبقه مسلط انجام وظیفه می کند. اما برای مارکس، مهمتر از جامعه شناسی طبقه ثروتمند و ممتاز، جامعه شناسی طبقه کارگر بود. پرسش مهم برای تحقیق و عمل در نزد مارکس، در ارتباط با عواملی بود که موجب آگاهی طبقه کارگر می شدند.
تعریف فاصله طبقاتی از نظر تیشلر
برخی از جامعه شناسان امریکا از معیار شغل برای تشخیص طبقات نظام قشربندی اجتماعی در ایالات متحد امریکا استفاده می کنند. تیشلر جامعه متحدایالات آمریکا را به پنج طبقه پایین. در جدول شماره 7-1 در صد نیروی انسانی هر طبقه و مشاغل عمده ای
را که هر طبقه با آن سر و کار دارد ملاحظه می کنیم.
جدول 7-1. قشربندی اجتماعی در ایالات متحد امریکا بر حسب مشاغل
طبقه
%نیروی انسانی
مشاغل عمده
بالا
1%تا 3%
مالک شرکت های بزرگ، رهبران سیاسی سطح بالا، مشاغل افتخاری در حکومت و در عرصه هنرها.
متوسط بالا
24% تا 26%
مشاغل تخصصی و فنی، مدیران و مالکان.
متوسط پایین
25%
کارمندان دفتری و فروشندگان مالکان بنگاه های کوچک، مشاغل نیمه تخصصی، مزرعه داران.
کارگر
32%
کارگران متخصص و نیمه متخصص استادکاران، پیشه وران.
پایین
16%
کارگران غیر متخصص، کارگران خدمات نگهداری، کارگران خانگی و کارگران کشاورزی
ماخذ: تیشلر و همکاران(1986ص 277)
طبقه بالا. اعضای طبقه بالا صاحب ثروت کلان بوده که معمولاً از نسل های قبلی به ارث برده است. این افراد به آسانی یکدیگر را باز می شناسند و با هم ارتباط برقرار می کنند و برای سایر افراد جامعه نیز به دلیل شهرت و سبک زندگیشان شناخته شده اند. و همین سبک زندگی است که مانع حشر و نشر آنها با اعضای طبقات دیگر می شود. اعضای این طبقه اجتماعی غالباً بر ساختار اقتصادی و سیاسی جامعه اعمال نفوذ می کنند. اعضای طبقه بالا با داشتن محله های مسکونی جداگانه، باشگاه های اختصاصی، و مدارس اختصاصی برای فرزندانشان، ارتباطشان را با باقی جامعه به حدقل می رسانند. به نظر محققان نامبرده، 1% تا 3% جمعیت ایالات متحد امریکا را طبقه بالا تشکیل می دهد.
طبقه متوسط بالا. اعضای طبقه متوسط بالا از دارندگان مشاغل آزاد، پزشکان، مهندسان، وکلای دادگستری و کارمندان عالی رتبه تشکیل شده اند. این اشخاص مستقیماً پست های کلیدی را اشغال نکرده اند اما به اندازه کافی به صاحبان قدرت نزدیک هستند و از قبل آن درآمد بالایی دارند. در ایالات متحد امریکا این اشخاص دارای تحصیلات دانشگاهی، مالک مستغلات و صاحب پس انداز بانکی یا سهامدار شرکت های بزرگ هستند. بین 24% تا 26% جمعیت ایالات متحد امریکا را این طبقه تشکیل می دهد.
طبقه متوسط پایین. اعضای این طبقه خصوصیات مشترک زیادی با طبقه متوسط بالا دارد، منتها، یا به دلیل مشکلات اقتصادی یا به دلیل نقصانی در تحصیلات نتوانسته اند به همان سطح زندگی طبقه متوسط بالا دست یابند. اعضای این طبقه تحصیلات دبیرستانی داشته و در آمد محقری دارند. به مشاغل نیمه تخصصی در ادارات، شرکت ها، و فروشگاه ها اشتغال دارند یا این که به کارهای دستی تخصصی می پردازند. اعضای این طبقه برای محترم شمرده شدن در نظر دیگران و برای امنیت اهمیت زیادی قایل هستند. مختصر پس اندازی دارند و از لحاظ ایستار سیاسی و اقتصادی محافظه کارند.
حدود 25% جمعیت ایالات متحد امریکا را اعضای این طبقه با خانواده هایشان تشکیل می دهند.
طبقه کارگر: این طبقه از کارگران کارخانه ها تشکیل شده است. کارگران خط زنجیری مونتاژکار، مکانیسین های اتومبیل، و تعمیرکاران. زندگی مادی این طبقه فراهم اما بدون تجمل است. حتی اگر وقت کافی برای مشارکت در امور مختلف مربوط به اجتماعات محلی را داشته باشند، ترجیح می دهند به امور خانوادگی بپردازند. بیشتر اعضای این طبقه موفق نشده اند تحصیلات دبیرستانی را به پایان برسانند. حدود 32% جمعیت ایالات متحد امریکا را طبقه کارگر تشکیل می دهد.
طبقه پایین. این طبقه از اشخاص تشکیل شده است که از لحاظ اقتصادی فقیر به حساب می آیند. تحصیلاتی جزئی دارند، یا مهارت شغلی اندکی دارند یا اصولاً فاقد مهارت شغلی اند. غالباً یا به کارهای فصلی اشتغال دارند یا بیکارند. بیشتر خانواده های طبقه پایین با مشکلات زیادی ناشی از گسیختگی خانوادگی، الکلیسم، بزهکاری یا فعالیت های غیر مجاز دست به گریبان هستند. اعضای طبقه پایین آشنایی اندکی با رویدادهای جهانی دارند، در امور مربوط به جامعه مشارکتی ندارند و از هم هویتی با مردم فقیر امتناع می ورزند. به دلیل پیچیدگی مشکلات شخصی و اقتصادیشان قادر نیستند وضع زندگیشان را بهبود بخشند. 16% جمعیت ایالات متحد امریکا را اعضای طبقه پایین تشکیل می دهد.

پیامدهای فاصله طبقاتی
طبقه و تعلیم و تربیت فرزندان
تعلیم و تربیت فرزندان خانواده وجه دیگری از زندگی خانوادگی است که به نظر می رسد با سبک زندگی طبقاتی ارتباط داشته باشد و موضوعی است که جامعه شناسان و روانشناسان به مطالعه آن علاقه نشان داده اند.
در دو دهه 1950 و 1960 یک سری به نتایجی کلی رسیدند که نشان می داد تعلیم و تربیت فرزندان خانواده در طبقات پایین از روی غریزه و بی اختیار است و در طبقات متوسط از روی خردمندی و خویشتن داری.
یوری برونفنبرنر برای آنکه نشان دهد این تفاوت های رفتاری تا چه حد در گذر زمان پایدار بوده است شاخص های مربوط سبه مدل های تعلیم و تربیت کودکان را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که در روزگار ما شیوه های تعلیم و تربیت رایج در طبقات متوسط و پایین بیش از گذشته گرایش به نزدیک شدن به یکدیگر را دارند. با وصف این، او تاکید می کند که تفاوتی از لحاظ عاطفی بودن رفتار والدین متعلق به طبقه کارگر، از یک طرف و ارزش هایی که آنها سعی دارند به فرزندانشان انتقال دهند، از طرف دیگر در الگوی تعلیم و تربیت طبقه مزبور قابل تشخیص است.
"در طی 25 سال گذشته والدین در طبقه کارگر پیوسته فضیلت هایی را به فرزندانشان سفارش می کردند که به طور سنتی از آن طبقه متوسط بوده است، چون پاکیزگی، احترام به هنجارها و خویشتن داری. و روش های تربیتی طبقه متوسط را ، هر چند با کار اسن کمتر اما با جدیت بیشتر، در مورد فرزندانشان به کار می بستند.همه افراد از عزم و اراده ای نسبتاً برابر دست و پنجه نرم کردن با آن برخوردارند.
طبقه و نحوه گذران اوقات فراغت
سبک زندگی، شامل نحوه گذران اوقات فراغت، ورزش، میهمانی دادن، و هدیه دادن نیز تحت تاثیر پایگاه طبقاتی شخص قرار دارد. مثلاً در نتیجه تحقیقات جامعه شناسان معلوم شده است که اعضای طبقه بالای جامعه امریکا تعطیلاتشان را در اروپا و در سواحل مدیترانه می گذرانند، در حالی که اعضای طبقه متوسط به مسافرت های گروهی با اتوبوس اکتفا می کنند و طبقات پایین به دیدار و اقامت نزد خویشاوندان می روند. میعادگاه معاشرت و ملاقات با دوستان و همتایان نیز ظاهراً با موقعیت طبقاتی اشخاص بی ارتباط نیست. مثلاً اعضای طبقه بالا در باشگاه های خصوصی، طبقه متوسط در مراکز و سالن های شهرداری و بالا خره اعضای طبقه پایین در پارک های عمومی به دیدار دوستان می روند.
ورزش هم رنگ طبقاتی دارد، گلف و تنیس و اسکی روی آب از ورزش های طبقات بالا به حساب می آید؛ طبقات متوسط پیاده روی و تنیس روی میز را ترجیح می دهند؛ فوتبال و وزنه برداری و کشتی در میان طبقات پایین طرفداران بیشتری دارد.
رسم هدیه دادن نیز بر حسب طبقات اجتماعی متفاوت است. به موجب نتایج تحقیقی که دیانا هاریس و ویلیام کالی در ایالات متحد امریکا انجام داده اند، معلوم شده است که به مناسب سالگرد تولد یا کسب موفقیت تحصیلی، امریکاییان متعلق به طبقه بالا به فرزندان زیر 18 سال خود پول و به بالاتر از 18 سال دفترچه پس انداز بانکی و اتومبیل هدیه می دهند؛ اعضای طبقه متوسط به فرزندان زیر 18 سال خود اسباب بازی(ترن برقی، ماشین کوکی) و به فرزندان بالای 18 سال لباس هدیه می دهند؛ مردمان طبقه پایین به فرزندان زیر و بالای 18 سال خود شیرینی و بسته شکلات هدیه می دهند.
طبقه و فرهنگ
اگر فردی در تعریف طبقه اجتماعی از مفهوم کنش متقابل جمعی سود جوید، طبقه بالا غالباً به بهترین وجه تعریف می شود. طبقه بالا از موقعیت اش در جامعه نیز آگاه است و بر ازدواج درون طبقه ای به منظور حفظ موقعیت مطلوب اعضایش تاکید می کند. به علاوه برخی رسوم متعلق به خرده فرهنگ ها، تمایل دارند تا طبقه بالا را در موقعیتی جدای از بقیه جامعه قرار دهند. کهل بر"مهارتهای زیستن به شیوه زیبا و جذاب" و تاکید بر سنت ، اصالت، و اصل و نسب به عنوان خصوصیات طبقه بالا اشاره می کند. بالتزل به الگوهای گفتاری متفاوت، تمایل به زمان گذشته، تمایل به وضع موجود به جای تمایل به کوشش در جهت تغییر وضع موجود و تاکید بر تبار والا، بعنوان ویژگی های فرهنگی طبقه بالا اشاره دارد. به طور خلاصه، طبقه بالا نوعاً شامل یک گروه نسبتاً کوچک از خانواده های دارای ثروت و جایگاه موروثی می باشد که در درون آن با یکدیگر برخورد نزدیک و خودمانی دارند. آنها بر ازدواج درون گروهی

فرهنگ طبقه کارگر
فرد متعلق به طبقه کارگر نمی تواند در انظار توضیع موقعیت یا افزایش در دستمزد خود در آینده باشد او تعهد اندکی به شغل خود دارد وبیشتر متعهد به تمایلات بیرونی است. لذا دلبستگی او به خانواده اش و لذت بردن از مصرف محدودی که برایش ممکن است، می باشد. اس. ام میلر و فرانک رایزمن مشخصات خرده فرهنگ طبقه کارگر را چنین ذکر کرده اند: ثبات و اطمینان؛ سنت گرایی شدید؛ فرد محوری؛ عمل گرایی (یا واقع گرایی)؛ ضد عقلانی نگری؛ و شور و هیجان. گانس خرده فرهنگ طبقه کارگر را چنین توصیف می کند: تاکید براهمیت زندگی خانوادگی و زندگی با گروههای همتراز بیشتر از تاکید بر تعهد شغلی و پیشرفت شغلی در فرهنگ طبقه کارگر دارای جایگاه است. او به این موارد، بعنوان رفتارهای "فرد محورانه" اشاره می کند. شاید دو ویژگی این فرهنگ به نحو آشکارتری برجستع اند: ثبات و طمینان؛ و فرد محوری.
فرهنگ طبقه متوسط
بسیاری از ویژگی های فرهنگی نسبت داده شده به طبقه متوسط همچون تاکید بر پیشرفت فردی، کامروایی معوق، و پیشرفت شغلی، بخشی بزرگ از نظام مسلط ارزشی در جامعه اند. اما دیگرطبقات بخاطر شرایط زندگی اشان بر این ویژگی ها تاکید اندکی دارند. به طور خلاصه، کهل(1957) میان دو طبقه تمیز می نهد: طبقه متوسط پایین به لحاظ حیثیت، که بوسیله آرزوی اعضاء آن برای رسیدن فرزندانشان به تحصیلات دانشگاهی و نیز علاقه شدید به مذهب و صاحب خانه بودن مشخص می گردد، و طبقه متوسط بالا که بر موفقیت در کار و بر مبنای زندگی خانوادگی تاکید می کند. کهل همچنین بر "ابتکار عمل فردی در ترکیب با کار گروهی"، "برنامه ریزی برای آینده" و"فعالیت، پیشرفت، و اصرار بر اهداف عملی و کاربردی" به عنوان دیگر ویژگی های فرهنگ طبقه متوسط تاکید دارد.
اطلاعات کمی که درباره میزان های تطبیقی خودکشی در دست داریم حاکی از تغییرات زیادی از شغلی به شغلی دیگر است، میزان های بالای خودکشی در هر دو رده های شغلی بالا و پایین از لحاظ در آمد و حیثیت اجتماعی مشاهده می شود.
با این همه، این وضعیت خودکشی به نظر می رسد که بر حسب متغیر سن و به ویژه متغیر نژاد سیاه و سفید در ایالات متحد امریکا تفاوت های معنا داری پیدا می کند. داده های مربوط به کل سرومین حاکی از پایین بودن میزان خودکشی در میان جمعیت سیاه پوست است، گو اینکه در برخی از ایالت ها این نسبت معکوس است و در آنجا میزان خودکشی سیاه پوشان بالاتر از میزان آن در بین جمعیت ت سفید پوست است.
وجود این استثناها و ناهماهنگی روش های تحقیق، ما را از صدور هرگونه حکم کلی درباره تفاوت های میزان های خودکشی در ارتباط با طبقات اجتماعی بودن میزان های خودکشی در هر دو سوی مقیاس اجتماعی، چه در طبقه بالا، چه در طبقه پایین.

طبقه اجتماعی وطلاق
یکی از برجسته ترین تحلیل گران پدیده طلاق، ویلیام جی. گود خاطرنشان می کند که هر چند نمی توان مدل طبقاتی طلاق را برای نسل های پیشین تدوین کرد، می توان از 1920 به بعد، وجود همبستگی منفی میان پایگاه اجتماعی اقتصادی و میزان طلاق را تایید کرد.
تعداد طلاق در رده شغلی مربوط، به اندازه مورد انتظار در صد حضور اعضایش در نیروی کار مردانه بوده است.
به عقیده ویلیام جی. گود همان همبستگی منفی میان طبقه و طلاق از لحاظ سطوح تحصیلی نیز مشاهده می شود: تمایل به طلاق در بین افرادی که تحصیلاتشان در سطح ابتدایی یا کمتر است، خیلی بیشتر از افرادی است که تحصیلات دبیرستانی را خاتمه داده اند یا دارای تحصیلات عالی عستند. در بین سیاهان امریکایی رابطه تحصیلات و طلاق عکس رابطه ای است که در میان سفید پوستان مشاهده می شود، بدین معنا که با افزایش سطح تحصیلی میزان طلاق نیز افزایش می یابد، جز البته برای دارندگان مدرک تحصیلی دانشگاهی، که در میان آنان میزان طلاق به اندازه سیاهان کم تحصیل کرده پایین است.
ویلیام جی. گو پایین بودن میزان طلاق ثبت شده دز بین سیاهان طبقات پایین را در این می داند که بیشتر جدایی های آنان تشریفات قانونی را طی نمی کند و به ثبت نمی رسد ولذا در آمارهای رسمی گنجانیده نمی شود.
و بالا خره اگر برای تعیین طبقات اجتماعی به عامل در آمد تکیه کنیم، همبستگی منفی میان طبقه و میزان طلاق مشاهده می گردد. به موجب آمارهای رسمی در آمریکا میزان طلاق در میان قشرهای در آمدی پایین سه برابر قشرهای در آمدی بالاست.
طبقه اجتماعی و میزان های نابرابر زاد و ولد
یکی از شاخص های مهم فرصت های زندگی در هر جامعه تعداد کودکانی است کهزنده به دنیا می آیند و باید آنها را پرورش داد، جامعه پذیر کرد، و برای زندگی در دنیای بزرگسالان مجهز نمود. در میان عوامل موثر در نابرابری میزان های زاد و ولد در میان طبقات، به پایگاه اجتماعی- اقتصادی فرد یا گروه بیش از سایر عوامل توجه شده است. دنیس رانگ از نخستین پژوهشگرانی استکه این نکته را خاطر نشان کرده است:
در میان همه گروه های اجتماعی که از لحاظ میزان های زاد و ولد متفاوتند، شاید تفاوت رفتاری طبقات اجتماعی از این لحاظ از همه بارزتر باشد.
مطالعات دنیس رانگ نشان می دهد که در یک دوره چهل ساله از 1870 تا 1910 در ایالات متحد امریکا و در اروپا میزان زاد و ولد از طبقه ای به طبقه ای دیگر متفاوت بوده و عموماً با طبقه همبستگی منفی داشته است.
پس از 1910، تفاوت میزان های باروری میان طبقات اجتماعی که تا آن زمان بسیار بارز بود، تحفیف پیدا کرد؛ به این معنا که گروه های برخاسته از طبقه متوسط میزان زاد و ولد شان را کاهش داده و آن را به میزان پایین زاد و ولد طبقه بالا نزدیک کردند. از حدود 1930 به بعد، در برخی از کشورهای اروپای غربی همبستگی منفی میان میزان زاد و ولد و طبقه اجتماعی تغییر یافت، به طوری که بعضی از گروه های برخاسته ازطبقه متوسط حجم خانواده شان را کوچکتر از حجم خانواده سایر گروه های شغلی بالاتر از خودشان، مثل صاحبان کارخانه ها، دارندگان مشاغل آزاد و بازرگانان کردند.
در 50 سال اخیر، الگوهای رفتاری گذشته در باره تفاوت میزان های زاد و ولد میان طبقات اجتماعی دستخوش تغییراتی شده است و استثنای زیادی در قاعده همبستگی منفی میان میزان زاد و ولد و طبقه اجتماعی میزان زاد و ولد دیده می شود و آن رفتار خانواده های مرفه است که با پشت کردن به سنت های گذشته شان، تعداد فرزندانشان را افزایش داده اند.
به نظر می رسدکه قاعده عمبستگی منفی میان میزان زاد و ولد و طبقه اجتماعی هنوز در کشور ما صادق است و حجم خانواده های متعلق به طبقه پایین گسترده تر از حجم خانواده های مرفه است. با توجه به اینکه دست یابی به امکانات تحصیلی از جمله شاخص های مهم فرصت های زندگی است، می توانیم از راه مقایسه تعداد میانگین فرزندان مادران باسواد و مادران بی سواد، غیر مستقیم نقش پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده ها را در میزان زاد و ولد مشاهده کنیم. جدول های شماره 7-7 . 7-8 که از طرح آمارگیری زاد و ولد سال 1370 سازمان ثبت و احوال کشور استنتاج شده است، نشان می دهند که مادران بی سواد به طور متوسط سه برابر مادران تحصیل کرده فرزند به دنیا می آورند و در گروه سنی مادران 35 تا 39 ساله تعداد میانگین فرزندان مادران بی سواد دو برابر فرزندان مادران تحصیل کرده است.
حتی اگر عامل شاغل بودن مادران را در کاهش میزان زاد و ولد موثر بدانیم باز قاعده همبستگی منفی میان طبقه اجتماعی و میزان زاد و ولد در کشور ما به قوت خود باقی است. زیرا سطح زندگی خانواده هایی که پدر و مادر هر دو شاغل اند به نسبت بالاتر از خانواده هایی است که تنها پدر شاغل است.
جدول 7-7. میانگین تعداد فرزندان برحسب وضعیت تحصیلی مادران در 5 استان کشور در سال 1370
استان ها
وضعیت تحصیلی مادران

بالاتر ازدیپلم
پایان ابتدایی
بی سواد
زنجان
فارس
کرمان
لرستان
هرمزگان
6/1
8/1
8/1
3/1
7/1
6/2
2/3
2/3
7/2
8/2
3/5
6/5
9/5
1/5
7/5
ماخذ : سازمان ثبت و احوال کشور، طرح آمارگیری زاد و ولد، سال 1370.

جدول 7-8. میانگین تعداد فرزندان مادران 35 تا 39 ساله برحسب وضعیت تحصیلی مادران
استان ها
وضعیت تحصیلی مادران

بالاتر از دیپلم
پایان ابتدایی
بی سواد
زنجان
3/3
1/6
7/7
فارس
7/2
8/6
7/7
کرمان
4
9/6
8
لرستان
3
9/6
3/8
هرمزگان
3
4/5
1/8
ماخذ: سازمان ثبت و احوال کشور، طرح آمارگیری زاد و ولد، سال 1370 .
عوامل فاصله طبقاتی
"توزیع نابرابر در آمدها"
یکی از شاخص های معمول سنجش نابرابری های اجتماعی در هر جامعه نحوه توزیع در آمدها (یاتوزیع تولید ناخالص ملی) در میان افراد آن جامعه است. نابرابری های اجتماعی در ارتباط با توزیع در آمدها را می توان با مقایسه سهم در آمدی که نصیب هر یک از دهک های جمعیت می شود بررسی کرد.
جدول 7-3 نجوه توزیع در آمد را در مناطق شهری ایران را از 1364 تا 1368 نشان می دهد.
برای آسان شدن کار مقایسه و داشتن دیدی روشن از ساخت قشر بندی و نابرابری توزیع در آمد در جامعه، معمولاً جمعیت یک کشور به سه بخش،شامل 20% ثروتمندترین بخش جمعیت، 40% دارندگان در آمد متوسط و 40% فقیر ترین بخش جمعیت تقسیم می گردد.

1364%
1365%
1366%
1367%
1368 %
سهم دهک اول(ثروتمندترین خانوارها)
58/30
47/31
54/32
45/30
66/30
سهم دهک دوم
73/16
42/16
36/16
58/16
32/16
سهم دهک سوم
62/12
38/12
15/12
64/12
50/12
سهم دهک چهارم
21/10
98/9
77/9
08/10
17/10
سهم دهک پنجم
34/8
29/8
06/8
32/8
42/8
سهم دهک ششم
89/6
79/6
75/6
90/6
97/6
سهم دهک هفتم
61/5
54/5
41/5
55/5
67/5
سهم دهک هشتم
38/4
38/4
25/4
51/4
47/4
سهم دهک نهم
31/3
18/3
09/3
29/3
22/3
سهم دهک دهم(فقیرترین خانوارها)
51/1
57/1
62/1
68/1
60/1
ماخذ: مرکز آمار ایران(مدیریت آمارهای مالی و محاسباتملی)
مقایسه سه بخش عمده در ا,د در کشورهای مختلف از یک سو و مقایسه سهم فقیرترین بخش جمعیت از در آمد کل در کشورهای مختلف از سوی دیگر ما را از چگونگی نابرابری های اجتماعی از لحاظ توزیع در آمد آگاه می کند.
مالیات بندی و تامین اجتماعی
دیگر عامل مهم و موثر در میزان و الگوی نابرابری، نظام مالیات بندی و تامین اجتماعی استو نظام مالیت بندی با نظام اجاره داری از سه طریق به شدت به هم مربوط اند. اتول آنکه قابلیت دفاع اجتماعی از یک حق برای یک جریان از منافع معمولاً پذیرفته شده است و اغلب بوسیله ابزارهای سیاسی محقق می گردد. لذا وجود دولتی با منابعی که از طریق مالیات یا مصادره بدست می آورد، متغیری ضروری برای نظام های اجاره داری است. دوم آنکه، دولت و مالکیت ، معمولاً در جوامع ابتدایی و فئودالی، بطور آشکار و صریح قابل تشخیص نیستند. "تیول" در قرون وسطی هم یک دولت محلی و هم ثروتی اربابی بود. تمایز مدرن میان مالیات و اجاره یا میان بودجه ملی و بودجه اربابی یا شاهی، در چنین جوامعی به روشنی قابل طرح نیست. سوم آنکه در شرایط عدم وجود ساختارهای بسیار پیچیده حسابداری و اجرایی، توزیع بار مالیات متناسب با توان پرداخت افراد و گروهها، بوسیله وضع مالیات یا مصادره اجاره داری ها آسانتر انجام می گیرد تا به وسیله مالیات گیری از در آمدها.
به علاوه ، تقسیم بار مالیات تاثیری مستقیم بر توزیع در آمد ها داشته است.
دولتها بوسیله تامین اجتماعی ، همچنانکه از طریق مالیات بندی بر توزیع در آمدها تاثیری می گداشته اند. تدارکات تامین اجتماعی، آن تکنیک هایی هستند که بوسیله آن ها حقوق اجتماعی و درآمد اشخاص علیل، سکته کرده، نابینا، و ناتوان به آن ها تخصیص می یابد.
سن ، بیماری، خصلت ژنیتیکی، و نقصان های اجتماعی، مجموعه ای را شکل می دهند که از نقطه نظر فعالیتهای تولیدی در یک جامعه ، "بی فایده" هستند. حمایت اقتصادی از این مردم ممکن است در درون خانواده ها تدارک دیده شود، همچون برخوردی که با "بی فایدگی" اقتصادی کودکان در خانواده می شود. اما اگر سرپرست های خانواده از نظر بیولوژیکی یا اجتماعی معیوب باشند، یا در زندان به سر برند، موقعیت خانواده هایشان در جوامع مختلف به طرق گوناگونی تعیین می شود. وجود یا فقدان نظام های تامین اجتماعی که معمولاً از جانب نظام سیاسی تدارک دیده می شوند، در تعیین منزلت اجتماعی افراد "از کار افتاده" اساسی هستند.
در جوامعی که مراقبت و حمایت از افراد ناتوان وجود دارد نابرابری کمتر از جوامعی است که در آن ها انسانهای محروم به لحاظ اخلاقی و اجتماعی یا بیولوژیکی، باید روی پای خود بایستند. در ادامه ، بصورتی بسیار کلی، انواع چندگانه روابط میان نظام مالیات بندی با نظام تامین اجتماعی از یکسو و با نظام قشربندی از سوی دیگر را مشخص خواهیم کرد.
اول آن که مردمانی بدون ملیت وجود دارند یعنی افرادی که مشمول پرداخت مالیات خواسته شده از سوی دولت نیستند. برای این افراد، واحدهای پایه اجتماعی که امور تولیدی را بر عهده دارند، خانواده هایند و کار ویژه های خویشاوندی نیز نقش بیمه اجتماعی را ایفا می کنند و به تعریف منزلت کودکان، سالخوردگان، محرومان و دیوانگان می پردازند. در این حالت، خانواده ها متحمل عملکرد نادرست نظام اصلی راجع به آنها می گردند.
دوم آنکه در جوامع واقع در مراحل میانی (یعنی نظام های فئودالی، امپراطوریهای سنتی، دولتهای تجاری قرون وسطی) یک ساختار دولتی جداگانه، امکان وجود میزانی از قدرت را برای تضمین اجاره داری های ثروتمندان در برابر خطر عناصر خارجی و نیز شورشهای و سرقت های داخلی فراهم می آورد. همچون مالیات پردازی دهقانان به زمین داران و اشراف زادگان ثروتمندان یا این امور را برای منافع خود انجام می دهند و یا همچون جمع آوری اجاره ها، خراج ها، مالیات ها یا خدمات از دون پایگان، به منظور حفظ ساختار حکومتی انجام می دهند. در این جوامع شهروندی، به معنای حقوق تضمین شده به وسیله دولت مرکزی و تاثیرگذاری بر دولت مرکزی، محدود به ثروتمندان است. تامین اجتماعی فراتر از آنچه به وسیله اجاره ها برای ثروتمندان فراهم می شود یک موضوع محدود به گروه خویشاوندی یا خانواده اربابی یا شرکا بازرگانی باقی می ماند و خارج از این حوزه ها به عنوان محبت اعمال شده از سوی کلیسا یا شکلی از یک مدارای عمومی نسبت به گدایان تبلور می یابد. در چنین جوامعی دولت به جای آنکه نابرابری در شرایط را تخفیف دهد، آن را تقویت می کند.
معضلات فاصله طبقاتی در جامعه
مطالعات جامعه شناسان نشان می‎دهد که نابهنجاریها و بزهکاریهای فردی و گروهی پیکره جامعه را مورد تهدید قرار داده و به عنوان خطری جدی در ایجاد نظم و امنیت اجتماعی جلوه گر شده است.
پیشرفت تکنولوژی، معضلات اقتصادی، کم رنگ شدن ارزشهای انسانی، فقر، میل به ثروت اندوزی کاذب، برتری خواهی، بیماریهای روانی، بیکاری، اعتیاد و دهها عامل دیگر از موجبات و علل گسترش فحشا و بزهکاریها و جرایم در جوامع امروزی است. تحلیل علمی جامعه شناسانه از وقایع فوق با توجه به مقتضیات مکانی و زمانی کشورمان این امکان را برای متولیان امر فراهم می‎آورد که با توجه به ارائه اطلاعات و آمارهای مربوطه تصمیمات ضروری را در راستای برخورد با ناهنجاریها صورت داده و محیطی مساعد و مناسب را برای تعامل رفتارهای انسانی در جامعه فراهم سازند.
امروزه افزایش قتل توجه جامعه شناسان و صاحب نظران را به خود جلب نموده است. آمارها و وضعیت موجود به خوبی گواه این امر است. نوشتار ذیل تحلیلی است از علل افزایش قتل و چگونگی مبارزه با آن. امری که توجه بیشتر مسئولان را برمی تابد.

نتیجه گیری:
دولت باید با اتخاذ سیاست های صحیح و منطقی در جهت جلب سرمایه گذاری های خارجی و اقتباس و استفاده از تکنولوژی پیشرفته زمینه را برای ایجاد فرصت های شغلی آماده نماید و با حذف انحصارات و شبه انحصارات دولتی بخش خصوصی را حمایت نماید تا در یک بازار رقابتی کامل استعدادهای فنی و صنعتی، مالی و بازرگانی شکوفا شده و متعالی گردد که بدون تردید نتیجه آن، تولید کالاها و خدمات با بهترین کیفیت و کم ترین هزینه خواهد بود و رشد اقتصادی را تضمین خواهد کرد. مسلماً با افزایش رشد اقتصادی، تحول در نظام مالیاتی کشور از طریق توانمندی تشکیلاتی در اخذ مالیات های غیرمستقیم از صاحبان درآمدهای گزاف و تقلیل مالیات های مستقیم که فشار آن مستقیماً بر دوش قشر کم درآمد جامعه است. با هدف تعدیل ثروت ها در جهت تامین و ارتقا رفاه کمی و کیفی افراد جامعه شرط لازم است.

منابع
– جامعه شناسی و قشربندی و نابرابری های اجتماعی
ملوین تامین- ترجمه دکتر عبدالحسین نیک گهر
– جامعه شناسی قشرها و نابرابریهای اجتماعی
سیمور مارتین لیپست ترجمه جواد افشار کهن
– نشریه کیهان 5/6/79
– نشریه اسرار 23/12/84
– نشریه ابرار اقتصادی 29/5/79
– سرویس آسیب های اجتماعی ایسنا- خبر شماره 594897 17/7/84

دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد18
ارتباطات تصویری

موضوع:
فاصله طبقاتی

استاد ارجمند:
سرکار خانم سیف الدینی

نام دانشجو:
مهین السادات دهقانی

خزان 84

فهرست
عنوان صفحه
1-مقدمه 1
2-تعریف فاصله طبقاتی 2
– از نظر افلاطون 3
– از نظر مارکس 3
– از نظر تیشلر 4
3- پیامد های فاصله طبقاتی 8
– طبقه و تعلیم و تربیت فرزندان 8
– طبقه و نحوه گذران اوقات فراغت 9
– طبقه و فرهنگ 10
– طبقه و طلاق 13
– میزان های نا برابر زاد و ولد 14
4-عوامل فاصله طبقاتی 17
– توزیع نابرابر درآمدها 17
– مالیات بندی و تامین اجتماعی 19
5- معضلات فاصله طبقاتی در جامعه 22
6- نتیجه گیری 23
7-منابع 24

1