بررسی عوامل محیطی جغرافیایی و انسانی پارک چیتگر
مقدمه:
مجموعه ای که پیش رو دارید ماحصل تلاش در جهت کسب اطلاعاتی در رابطه با مجموعه ای فرهنگی- تفریحی- ورزشی پارک چیتگر است. علت محدود بودن اطلاعات در زمینه ی این مکان به این دلیل است که دسترسی کامل برای بررسی تمام جوانب موارد ذکر شده، واقعاً کار دشواری بود و مسئولین و کارگذاران این مجموعه هدف این بود که بر روی محیطی باستانی- طبیعی، جغرفیایی کار شود به این دلیل به محل های مرتبط با این مسئله که احتمال بی رقیب می تواند اطلاعاتی را در اختیارمان بگذارند (از قبیل سازمان میراث فرهنگی و پژوهشکده ی مردم شناسی و مصاحبه با آقای محب عل) سر زدیم اما متاسفانه هیچ کدام ما را در جهت ارائه موضوعی برای کار راهنمایی نکردند که خوب مسلماً این نیز یکی از معضلات آموزشی و اداری مراکز دولتی و خصوصی برای دانشجویانی که به دنبال تحقیقات خود و کسب اطلاعات بیشتر در جهت تحقق بخشیدن به اهدافشان هستند می باشد. پس از مطالعه و چک کردن سایت های مختلف در این رابطه با عنوان پارک چیتگر و زمینه های بسیاری که در جهت آموزشی- فرهنگی- ورزشی داشت برخورد کردیم و تصمیم گرفته شد که کار روی این مجموعه را که به هر ترتیب قابل دسترسی تر از موضوعات دیگر بود آغاز کرد و کارمان را با مصاحبه با مسئول و مدیریت پارک آقای آقاباشی شروع کرد و ایشان در جهت دسترسی به منابعی در رابطه با جنبه های مختلف چیتگر سوق دادند و هدایت کردند و عکس هایی را در زمینه ی نقشه های نقاط مختلف پارک و دیگر جوانب آن در اختیارمان قرار دادند که البته بعضی از آنها به علت تخصصی بودن در محدوده ی کار با جای نمی گرفت و از بررسی و پرسش در مورد آنها صرف نظر شد. البته ذکر این نکته ضروری است که موقعیت مکانی جغرافیایی پارک چیتگر جوری طراحی شده است که به هر ترتیب مکانی امن و فاقد از هر گونه خطر نیست و این مسئله در بسیاری موانع کار ما را باشد مواجه می ساخت در آخر گفتنی است شاید این مجموعه، مجموعه ای غنی و کامل نباشد ولی می توان متصور شد که این بررسی مختصر و کوتاه می تواند به عنوان راهنمایی برای حداقل مکانی که تاکنون از پارک چیتگر دیدن نکرده اند مورد استفاده قرار بگیرد. به امید آن که موثر افتد.
آبرفتهای کنونی
این بخش متشکل از جوان ترین نهشته های رودخانه با سیلابی است و در بستر رودخانه با سیلابی است و در بستر رودخانه، مسیل ها پادگانه های آبرفتی، مخروط افکنه های جوان و کالها بر جای گذاشته شده است. دشت جنوب تهران از این آبرفت پوشیده شده است. به طور کلی رسوبات در شمال تهران از رسوبات دانه درشت منفصل) قلوه سنگ، شن گرد شده بدون سیمان)، و در جنوب تهران رسوبات دانه ریز (سیلت و رس) تشکیل شده است، آبرفتهای کنونی که اکثراً به صورت رسوبات منفصل هستند کاملاً نفوذ پذیر بوده و مقاومت مکانیکی آنها نسبت به نقاط مختلف متفاوت است.
آزمایشات تجزیه شیمیایی برگ درختان
تجزیه شیمیایی برگ گیاهان بهترین روش برای تعیین میزان عناصر موجود در گیاه و برآورد موادغذائی مورد نیاز آنها می باشد چرا که نمو گیاهان از غلظت عناصر غذایی موجود در بافتها و برگها تبعیت می کند. از روی نتایج تحقیقاتی که روی درختان اقاقیا (پهن برگ) و کاج (سوزنی برگ) انجام شده است (جهاد تحقیقات آب و خاک، 1379)، میزان عناصر شیمیایی بدین شرح است:
ازت: در برگ درختان کاج بین 0/97- 1/14 درصد و اقاقیا بین 3/1-4 درصد متغیر بوده است لذا باید گفت درختان اقاقیا که یک گونه تثبیت کننده ازت می باشند به مراتب بیشتر از درختان کاج ازت را از خاک جذب و در برگها ذخیره کرده است. ازت موجود در گیاهان حداکثر سه درصد است که در درختان کاج به حد ماکزیمم نرسیده است.
فسفر: در سوزنهای کاج بین 0/12- 0/23 درصد و در اقاقیا بین 0/12- 0/17 در صد نوسان دارد یعنی کاج با توجه به شرایط محیطی نسبتاً خشک کمی بیشتر از اقاقیا فسفر را در اندامهای هوایی خود ذخیره کرده است. مقدار متوسط فسفر در گیاهان حداکثر 0/5 درصد است که در هر دو گونه به حد ماکزیمم نمی رسد.
پتاسیم: در کاج بین 0/63- 0/76 درصد و اقاقیا بین 0/76- 1/8 درصد نوسان بوده است یعنی اقاقیا نسبت به کاج پتاسیم بیشتری در اندامهای خود دارد. مقدار پتاسیم در گیاهان حداکثر 3 درصد است و در این دو گونه به حد ماکزیمم نمی رسد.
کلسیم: در برگ درختان کاج بین 1/54- 2/01 درصد و در اقاقیا بین 3/64- 4/76 درصد متغیر است، یعنی در اقاقیا به حد کافی وجود دارد. مقدار کلسیم در گیاهان حداکثر 4 درصد است و در کاج به ماکزیمم نمی رسد.
منیزیم: در کاج بین 0/23- 0/23 درصد و در برگ اقاقیا بین 0/38- 0/64 درصد نوسان دارد. مقدار متوسط منیزیم در گیاهان حداکثر 0/7 درصد است که در هر گونه به حد ماکزیمم نمی رسد.
آهن: در کاج بین 91-219 میلی گرم در کیلوگرم و در اقاقیا بین 230- 437 میلی گرم در کیلوگرم در نوسان است. مقدار متوسط آهن در گیاهان حداکثر 200 میلی گرم است که در هر گونه ماکزیمم رسیده است.
منگنز: در برگ درختان کاج بین 34-58 میلی گرم در کیلوگرم و در اقاقیا بین 103/ 56 میلی گرم در کیلوگرم متغیر است. مقدار متوسط منگنز در گیاهان حداکثر 100 میلی گرم در کیلوگرم است و در کاج به ماکزیمم نمی رسد.
روی: در درختان کاج بین 24-33 میلی گرم در کیلوگرم و در اقاقیا حداکثر 100 میلی گرم در کیلوگرم است که در هیچ یک از دو گونه به حد ماکزیمم نمی رسد.
مس: در درختان کاج بین 4-5 میلی گرم در کیلوگرم و در اقاقیا بین 7-9 میلی گرم در کیلوگرم متغیر است. مقدار متوسط مس در گیاهان حداکثر 20 میلی گرم در کیلوگرم است که در هر گونه به حد ماکزیمم نمی رسد.
در مجموع میانگین عناصر شیمیایی موجود در برگ اقاقیا بیشتر از درختان کاج بوده است. نتایجی را به شرح ذیل می دهد.
نتایج حاصله از تجزیه واریانس میانگین فاکتورهای فیزیک و شیمیایی خاک متاثر از نوع جنگل حاصله حاکی از این است که نوع جنگلکاری اثر جدی روی فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی خاک مثل عمق (کاج 7/44 و اقاقیا 7/75 سانتیمتر) و هدایت الکتریکی (برای کاج 1/14 و اقاقیا 0/9 میلی موهس برسانتی متر مکعب) داشته و در مورد سیلت و شن اثر ضعیفتری دارد و روی درصد رس، درصد رطوبت اشباع ، درصد مواد خنثی شونده، درصد کرین آلی و مواد آلی، درصد ازت کل، فسفر و پتاسیم قابل جذب تفاوت معنی داری نداشته است. گونه کاج دارای ریشه های عمیق نبوده و مواد غذایی را عمدتاً از اعماق خاک تامین می کند ولی اقاقیا دارای ریشه های عمیق نبوده و مواد غذایی را عمدتاً از اعماق خاک تامین می کند ولی اقاقیا دارای ریشه های عمیق بوده و فعالیت زیادی در اعماق خاک دارد و اسیدهای آلی نیز ترشح می کند بنابراین گونه اقاقیا در جهت تغییرات عمیق خاک روئین موثر است و آنرا افزایش می دهد و در نتیجه ذخیره رطوبت در خاک هم بیشتر می شود و بستر مناسبی برای گیاهان زیر اشکوب فراهم می گردد و اسیدیته خاک را نیز کمی بالا می برد ولی گونه کاج اسیدیته خاک را کاهش داده و به حد خنثی رسانده است. مواد آلی خاک نیز که از مهمترین خصوصیات خاک است. تحت تاثیر نوع جنگل قرار دارد یعنی با کاشت گونه کاج درصد کربن خاک بیشتر می شود. به هر صورت می توان گفت محدوده مورد نظر از حیث حاصلخیزی و کمبود مواد آلی با مشکل جدی مواجه است.
باد: جهت اصلی باد نسبت به فصول مختلف تغییر می کند یعنی در فصول سرد (پاییز و زمستان) از غرب به شرق است و در فصول گرم از جنوب غربی به شمال شرقی می باشد. بادهای فصل سرد معمولا سرعت زیادی دارند در صورتی که بادهای فصل گرم اغلب ملایم بوده و سرعت کمی دارند. در محدوده سایت نمی توان خسارت جدی از جانب بادها متوجه درختان دانست با این حال در برخی نقاط پارک کج شدگی در درختان کاج به علت وزش باد بوده است.
بارش: بر اساس آمار ده ساله 1363 تا 1372 ایستگاه هواشناسی مهرآباد متوسط بارندگی سالیانه 242 میلیمتر می باشد. اکثر بارندگی ماهانه مربوط به اسفندماه 1370 با 141.7 میلیمتر و حداقل آن مربوط به ماههای خرداد تا مهر است که بارندگی انجام نشده است. حداکثر بارندگی سالانه در سال 1366 با 289.8 میلیمتر و حداقل آن در سال 1368 با 166.3 میلیمتر بوده است. بیشترین روزهای بارندگی ماهانه در سالهای فوق در مهر ماه 1363 با 17 روز بارندگی اتفاق افتاده است.
تاج پوشش: مطالعات انجام شده نشان می دهد که مقدار متوسط تاج پوشش در ردیفهای کاشت تیپ سوزنی برگ خالص 78 درصد در تیپ پهن برگ خالص 44 درصد و در پهن برگ مخلوط 54 درصد می باشد. (البته در برخی قطعات تراکم بسیار پایین و تاج پوشش نزدیک به صفر و در بعضی قطعات سوزنی برگ 100 درصد بوده است. (میانگین تاج پوشش بین ردیفهای کاشت در تیپ سوزنی برگ خالص 38/2 درصد، در تیپ پهن برگ خالص 24/5 درصد و در پهن برگ مخلوط 34/4 درصد بوده است (قطعاتی با بیش از 70 درصد هم دیده شده است) که دلیل آن فاصله بیشتر درختان در بین ردیفهای کاشت نسبت به ردیف های کاشت است. همبستگی قوی بین تاج پوشش تیپ پوشش برگ با درصد پوشش علفی وجود دارد و علت آن بدین قرار است که با افزایش درصد تاج پوشش نوردهی کم شده و از طرفی مقدار سوزنهای ریخته شده بسیار زیاد می شود و به دلیل خاصیت آللو پاتی قوی سوزنها، پوشش علفی از بین رفته ویا فرصت به وجود آمدن پیدا نمی کنند.
حرارت: طبق آمار ایستگاه هواشناسی مهرآباد در نزدیکی محدوده می باشد درجه حرارت در ده سال از 1363 تا 1372 از حداقل منهای 10 درجه سانتیگراد در بهمن ماه 1368 تا حداکثر 41.6 درجه سانتیگراد در تیرماه همان سال در نوسان بوده است میانگین درجه حرارت روزانه نیز از حداقل 0.9 درجه سانتیگراد در دی ماه 1368 تا حداکثر 31.8 درجه سانتیگراد در تیرماه 1368 نوسان داشته است. تغییرات ماهانه میانگین درجه حرارت در طول 10 سال از حداقل 4 درجه سانتیگراد تا حداکثر 31 درجه سانتیگراد و درجه حرارت سالیانه متوسط پارک 17.4 درجه سانتیگراد است. میانگین سالانه روزهای یخبندان حدود 42 روز و میانگین سالانه متوسط روزهای مه چهار روز می باشد. تغییرات حرارتی تابعی از تغییرات ارتفاع،موقعیت جغرافیایی منطقه و شرایط حاکم بر منطقه است و شدت تغییرات حرارت عاملی تعیین کننده در تعیین نیاز آبی گیاه است. طول فصل خشک سال نیز تابعی از تغییرات حرارتی منطقه است.
خصوصیات:
فرم تنه، قطر و ارتفاع درختان
حدود نیمی از درختان پهن برگ و 1/3 درختان سوزنی برگ دارای انحلال تنه هستند که علت آن می تواند خاک رویی کم عمق و سیستم ریشه سطحی و وزش باد باشد. مقدار دو شاخگی درختان کم بوده و در تیپ سوزنی برگ 94 درصد، در پهن خالص 70 درصد و در پهن برگ مخلوط 76 درصد کل درختان بدون شاخگی هستند یعنی آسیب های وارده به جوانه های انتهایی در پهن برگان بیشتر از سوزنی برگان بوده است. از نظر چند شاخگی نیز اکثراً بدون چند شاخگی هستند. آسیب جوانه انتهایی در پهن برگان بیشتر در اواسط دوره رویش بوده و در سوزنی برگان در سنین مختلف فرقی نداشته است. البته باید گفت در سالهای اخیر حدود 45 درصد از سوزنی برگان (کاج تهران) دچار آسیب دیدگی جوانه انتهایی شده و نوک این درختان حالت چنگالی و چند شاخگی پیدا کرده است بنابراین در سالهای آتی در صد دو یا چند شاخگی در آنه افزایش خواهد یافت. از لحاظ قطر، میانه قطر تیپ پهن برگ خالص 8/21 سانتیمتر، پهن برگ مخلوط 6/37 سانتیمتر و سوزنی برگ 13/06 سانتیمتر می باشد.
متوسط ارتفاع درختان پهن برگ خالص 6/99 متر، پهن برگ ناخالص 6/98 متر و سوزنی برگان 7/39 متر است.
ضریب لاغری: عبارتست از نسبت ارتفاع به قطر درخت، یعنی در یک ارتفاع ثابت هر چه قطر درخت افزایش یابد. ضریب لاغری کاهش یافته و در یک قطر ثابت هر چه ارتفاع افزایش یابد ضریب لاغری نیز افزایش پیدا می کند. این ضریب به وسیله اندازه گیری ارتفاع و قطر درختان به دست می آید و اگر بیشتر از صد باشد در زمره درختان کشیده، اگر بین 50 تا 100 باشد در زمره درختان پهن برگ و 79 درصد درختان سوزنی برگ ضریب لاغری کمتر از 50 دارند (کوتاه) و در تیپ پهن برگ مخلوط 71 درصد و در پهن برگ خالص حدود 48 درصد درختان ضریب لاغری بین 50 تا 100 (متوسط) دارا هستند یعنی اکثر درختان محدوده مورد نظر در دو طبقه درختان متوسط و کوتاه قرار دارند که سبب می شود مقاومت آنها در برابر با افتادگی زیاد گردد و با حدی اثر سطحی بودن ریشه و سست بودن خاک خنثی شود.
ضریب لاغری به سه عامل نوع گونه، شرایط رویشگاه و تراکم گونه بستگی دارد و تراکم عامل مهمتری محسوب می گردد. یعنی تراکم زیاد در یک توده درختی باعث می شود که درختان در اثر رقابت نوری از نظر ارتفاعی رشد بیشتری داشته باشند در صورتیکه همین درختان با یک قطر مشخص در یک توده که تراکم کمتری دارد و یا در یک محیط باز، به دلیل کم بودن رقابت نوری، ارتفاع کمتری خواهد داشت.
رطوبت:
ضریب خشکی منطقه 10 تا 12.5، تغییرات میانگین سالانه رطوبت نسبی در ایستگاه مهرآباد 41 درصد (حداقل 25 درصد در مردادماه و حداکثر 68 درصد در دی ماه) و منحنی میزان نم از حداقل 22 درجه تا حداکثر 68 درجه متغیر بوده است. ریزشهای جوی عمدتاً از جبهه های مدیترانه ای رسیده و از شمال غربی و به ندرت متاثر از ریزشهای جبهه های مانسونی رسیده و از اقیانوس هند در جنوب بوده است. فصل خشک در پارک حدود 8 ماه در سال می باشد که از فروردین شروع شده و در آبان به انتها می رسد، بدین ترتیب بارندگی غالبا در ماههای زمستان و اواخر پاییز است و محدوده مورد نظر اقلیم و نیمه خشک دارد.
زادآوری:
مقدار متوسط زادآوری برای تیپ برگ خالص 8/7 درصد، تیپ پهن برگ مخلوط 4/9 درصد و تیپ سوزنی برگ 0/9 درصد نسبت به مساحت کل هر تیپ می باشد که بسیار نامطلوب است و متوسط تعداد نهال در هکتار برای پهن برگ خالص 556، برای پهن برگ مخلوط 297 و برای سوزنی برگ 89 عدد است. طبق تحقیقات بعمل آمده عوامل اصلی عدم زادآوری طبیعی در پارک عبارتند از: کوبیدگی شدید خاک (تردد وسایط نقلیه و مردم بخصوص در قطعات سوزنی برگ) خاک نامناسب، ضخامت زیاد لاشبرگ در تیپ سوزنی برگ، پوشش علفی انبوه در تیپ پهن برگ جوان بودن نسبی درختان پارک.
فلور جانوری:
جانوران و پرندگان مشاهده شده در پارک جنگلی چیتگر عبارتند از:
2 کبوتر چاهی Columhba livia
4 قمری خانگی Sterptopelia senegelanis
6 سبز قبا Coraciss garrulus
8 زاغی Pica pica
10 دلیجه Falco tinnuculus
12 دم جنبانک ابلق Motacilla alab
14 چرخ ریسک بزرگ Parus major
16 دارکوب باغی Dendrocops syricacus
18 گنجشک درختی Passer montanus
20 سار Sturnus vulgaris
22 خرگوش Lepus capensis
24 شغال Canis aureus
26 چکاوک درختی
گونه های گیاهی- پوشش علفی و خاکی مابین پوشش درختی:
مطالعات انجام شده نشان می دهد که متوسط پوشش علفی در تیپ سوزنی برگ 10/2درصد بوده است. عوامل را که می توان علت نقصان پوشش علفی در قطعات سوزنی برگ دانست. خاصیت آللوپاتی گونه کاج تهران، کمبود رطوبت مورد نیاز پوشش علفی، کوبیدگی شدید خاک، تراکم زیاد درختان کاج در واحد سطح، نور و حرارت کم و فراوانی لاشبرگ و سوزنهای ریخته شده در این قطعات می باشند.
حداکثر پوشش علفی مابین درختان پهن برگ با 100 درصد و در بین درختان کاج تا 45 درصد مشاهده شده است. از طرف دیگر نسبت متوسط سطوح خالی از پوشش گیاهی در تیپ پهن برگ خالص 22 درصد، در تیپ پهن برگ مخلوط 30/5 درصد و تیپ سوزنی برگ 78/7 درصد مساحت کل هر تیپ بوده است. حداکثر سطوح با پوشش خاکی صرف، در میان سوزنی برگان تا صددرصد و در پهن برگ خالص تا 70 درصد دیده شده است.
بررسی های جدید نشان می دهد که بیوماس گیاهی زیراشکوب در جنگلهای اقاقیا حدوداً سه برابر جنگلهای کاج است یعنی دامنه تغییرات بیوماس گیاهی زیراشکوب جنگلهای اقاقیا حدوداً سه برابر جنگلهای کاج است یعنی دامنه تغییرات بیوماس گیاهی زیراشکوب جنگلهای کاج بین 60 گرم در متر مربع و در پوشش گیاهی زیراشکوب اقاقیا بین 18- 150 گرم در متر مربع می باشد. غالبیت گیاهان زیر اشکوب با گیاهان گندمی و علفهای یکساله است. و پس از آن علفیهای چند ساله و آخر گیاهان بوته ای و چوبی قرار دارند که درصد آنها بسیار ناچیز است.
میانگین تعداد گونه ها در جنگل اقاقیا 5/1 و در جنگل کاج 2/5 می باشد. در جنگلهای کاج گونه های گیاهی خیلی کم دیده میشوند و فقط تعداد معدودی از گراسها و گیاهان بردبار به شرایط نامطلوب وجود دارند.
پوشش گیاهی علفی و بوته ای) گیاهان زیراشکوب) گیاهان زیراشکوب یا پوشش علفی و بوته ای به دو بخش تقسیم می شوند:
یک بخش گیاهان تیره گندمیان که برگهای باریک و کشیده دارند و گیاهان سایر تیره ها (دولپه ای) که برگهای پهن دارند. این گیاهان در محدوده پارک چیتگر عبارتند از:
گونه های گیاهی: پوشش گیاهی علفی و بوته ای:
الف- پوشش علفی (گندمیان و شبه گندمیان)
Sp Aegilops
Fatua Avena
Danthoniae Bromus
Tectorum Bromus
محدوده گیاهان با ارزش مرتعی و دارای پراکنشی خوب درBromus tomentulus
Sterils Bromus
(در مناطق باتلاقی و مرطوب پارک )
Cyprus Sp
گیاهان با ارزش در مرتعی و در مناطق مرطوب
Dactylis glomeralt
Piliferum
Heteranthelium
Glsucum
Hordeum
bulbosa
Poa
خاک در مناطق شیبدار و مناسب حفاظت قسمت های
Psathyrostachys
باتلاقی در
Phragmatis australis
montanum
Secale
barbata
Stipa
Taenaterum rinitum
ب: پوشش علفی پهن برگ و بوته ای:
festucaceum
Acanhtolimin
setacea
Achillea
camleorm
Alhagi
SP.
Alyssum
ارزش دارویی دارد
Artemisia herba- alba
glaucacanthus
Astragalus
altaicus
Aster
گون (به همراه درمنه) پوشش علفی غالب پارک را تشکیل می دهد.
Astragalus SP.
canescenca
Artiplex
macranthera
Caccinia
carapinastrum
Carpina
SP.
Centaurea
virgata
Centaurea
arenarius
Ceratocarpus
mural
Chenpodium
canadensis
Conyza
chndrilloides
Cinvolvulus
orintalis
Crambe
sophia
Descuranina
szowitisianus
Dianthus
robustus
Echynops
ارزش دارویی دارد
Ephedra strobilaceae
oxyrrhynchum
Erodium
bungei
Eryngium
aellnii
Euphorobia
armanium
Helichrysum
ارزش در حفاظت خاک دارد
Gundelia tournefortii
persica
Hulthemia
oriwntalia
Lactuca
lineolata
Linaria
radiata
Medicago
persica
Nepeta
teheranica
Onobrychis
Acanthium
orientalis
Phlomis
olivieri
Pteropyrum
از نظر حفاظت خاک ودارویی مفید است.
Posa iberica
grassa
Salola
limbata
Salovia
از علوفه های مرتعی با ارزش است
Sanguisorba minor
pinnatifida
Scutellaria
stellata
Seandix
vernalts
Senico
orientalis
Senico
alopecuroides
Sophora
inflata
Stachys
polium
Teucrium
peregrina
Vicia
Zizyphora SP
مطالعات گیاهی
گونه های گیاهی
* سوزن برگان
* پهن برگان
* پوشش گیاهی علفی و بوته ای
* پوشش علفی و خاکی مابین پوشش
آزمایشات تجزیه شیمیایی برگ درختان
مطالعه وضعیت پوشش گیاهی
* تاج پوشش
* زادآوری
* شادابی درختان
* فرم تنه قطر و ارتفاع درختان
مسایل، مشکلات و عوامل تخریب کننده
* عوامل بیرونی
عوامل بیرونی
مشخصات جغرافیایی و اقلیمی منطقه 22 شهرداری تهران
منطقه 22 شهرداری تهران بین طولهای شرقی ً10َ5 51 تا ً40َ20 51 و عرضهای شمالی ً16َ32 35 تا ً19َ3557 در قسمت شمال غربی شهر تهران و در پایین دست حوضه آبریز رودخانه و وردیج واقع شده است. این منطقه در شمال یا کوهستان البرز مرکزی در شرق با حریم رودخانه کن، در جنوب با آزاد راه تهران- کرج و در غرب با محدوده جنگل های دست کاشت وردآورد محدود می گردد و با مناطق 5 و 21 شهرداری تهران همجوار است به این ترتیب مرز شمالی منطقه 22 شهرداری تهران تا منتهی الیه دامنه های جنوبی البرز تا ارتفاع 1800 متری توسعه یافته است. کوهستان البرز که طی 30 سال اخیر شهر را بسوی خود جذب نموده است مانند دیواره های هلالی شکل فضای جغرافیایی تهران را محصور می کند و از ارتفاع 1800 متری به علت شیب زیاد و تنگناهای کوهستانی مانع بسیار سختی در مقابل گسترش فیزیکی شهر بوجود می آورد. در محدوده منطقه 22 بلندترین منطقه ارتفاعی از سطح دریا در خط مستقیم حوزه آبریز شمالی در ارتفاعات البرز و در شرق روستای کیگا با رقوم 3840 و پست ترین آن در خروجی پیکان شهر به ارتفاع 1220 متر می باشد. وسعت این منطقه با احتساب ارتفاعات حدود 54000 هکتار می باشد. که طول و عرض حداکثر آن بطور تقریبی مساوی 26 و 17 کیلومتر است. فاصله غرب محدوده طرح تا ابتدای کرج در حدود 11 کیلومتر میباشد.
مسیر رودخانه کن که از شمال به جنوب جریان دارد پس از نقطه خروجی در سرتاسر حد شرقی محدوده طرح کشیده شده و پذیرنده آبهای سطحی حوزه های شرقی خود که از طریق کانالهای انحرافی به آن متصل می شوند نیز می باشد. رودخانه وردآورد نیز در امتداد شمالی جنوبی و به موازات رودخانه کن جریان دارد و در قسمت شمالی در غرب منطقه میانی امتداد یافته که در پائین دست، حد غربی محدوده طرح را تشکیل می دهد. فاصله متوسط این دو رودخانه از یکدیگر در حدود 10 کیلومتر است.
مقایسه سطح منطقه 22 با سطوح مناطق 22 گانه تهران (70750 هکتار) حاکی از تعلق 4/8 درصد از مساحت محدوده خدماتی شهر تهران به منطقه 22 و گویای وسعت چشمگیر وجایگاه مهم این منطقه در ساختار کالبدی تهران آینده، بویژه در حوزه غربی آن است.
به طور کلی باد غالب منطقه در طول سال چه در شب و چه در روز باد غربی می باشد با توجه با قرارگیری منطقه درعرض جغرافیایی 35 درجه و در بالاترین موقعیت سالانه 78 درجه می باشد. میزان کلی بارندگی سالانه در این منطقه 281 میلیمتر در سال بوده که بیشترین آن یعنی 43 درصد در فصل زمستان و 36 درصد آن در فصل بهار می باشد.
جهت قبله دراین منطقه 33 درجه جنوب غربی می باشد.
این محدوده در ناحیه دشت سر تهران و در قسمت دشت چیتگر قرار دارد و از لحاظ زمین شناسی از رسوبات غیر متراکمی به وجود آمده که از دامنه جنوبی کوههای البرز حمل و ته نشین شده اند و در ضخامت رسوبات آبرفتی این ناحیه یک سفره آب زیرزمینی گسترده وجود دارد.
شیب عمومی منطقه از شمال به جنوب بوده و اراضی مورد بررسی در حریم پهنه دوم زلزله قرار دارد.
* جلوگیری از ورود و تردد موتورسیکلتهای با سرنشین مجرد 6822 مورد.
* جلوگیری از تجمع و بیتوته افراد ناباب و مزاحم که امنیت 10580 مورد پارک را به مخاطره می اندازد.
* جلوگیری از روشن نمودن آتش در محلهایی که احتمال 1254 مورد خطر آتش سوزی وجود دارد.
* همکاری یگان انتظامی با عوامل پارک در ایجاد تسهیلات 58629 مورد ترافیکی.
* جلوگیری از خودروهای سنگین (اتوبوس، کامیون، 2821 مورد مینی بوس و…)
* تذکر و اخطار به دوچرخه سواران مزاحم در داخل پیست و 76797 مورد یا خارج از پیست.
* جلوگیری از برپائی چادر جهت بیتوته نمودن شبانه روزی در 1058 مورد داخل پارک.
* تحول افراد ارازل و اوباش، معتاد، مرتکب نزاع و شرب خمر و دیگر موارد و انتقال آنان به کلانتری 141 شهرک راه آهن 250 مورد.
لازم به ذکر است قبل از اسکان و استقرار یگان انتظامی اجرائیات شهرداری منطقه 22 در داخل پارک چیتگر گشتهای حفاظتی و امنیتی به صورت محدود توسط پرسنل کلانتری 141 شهرک راه آهن انجام می شده است.
همچنین طی بررسیها و آمارگیریهای پیاپی از وضعیت قبلی و فعلی پارک جنگلی چیتگر قبل و بعد از تحویل از شهرداری منطقه 5 به شهرداری منطقه 22 که از مردم و شهروندان عزیز مراجعه کننده اخذ شده است قریب به اتفاق همگی آنان نسبت به احیاء و توسعه فضای سبز پارک چیتگر و تکمیل امکانات مناسب رفاهی و همچنین حضور تلاشگرانه نیروهای خدماتی فضای سبز و نیروی انتظامی مستقر در پارک در زمان تصدی شهرداری منطقه 22 اظهار رضایت نموده و صحه گذارده اند.
در همین راستا به دلیل اینکه فاز غربی پارک چیتگر اخیراً مجهز به سیستم روشنائی گردیده و پایه چراغهای مناسب در معابر این پارک نصب شده و در هنگام شب روشنایی مناسبی ایجاد نموده است. مراجعه شهروندان به این فاز گسترش یافته است در نتیجه افزایش نیروهای کادر وظیفه به یگان انتظامی و ساخت محلی جهت اسکان این نیروی زحمتکش در فاز غربی پارک چیتگر بیش از پیش ضرورت دارد.
در انتها به جرات می توان بیان نمود که از زمان تصدی شهرداری منطقه 22 تاکنون هیچگونه مورد جنایت و یا تخلف بزرگ در سطح پارک رخ نداده است.
پارک چیتگر
پارک چیتگر با مساحت تقریبی 950 هکتار از دیرباز مرکز جذب جمعیت جهت گذراندن اوقات فراغت ساکنان شهر تهران بوده است اما به دلایل مختلف از جمله عدم استقرار کاربری های تفریحی مناسب و امنیت استفاده بهره برداری دائمی از آنها میسر نبوده است. این پارک از حیث جغرافیایی تقریباً در حد وسط فاصله تهران و کرج و مجموعه شهرک های اقماری پیرامون قرار گرفته است. این پارک از جنوب به اتوبان و خط متروی تهران- کرج، از شمال به اتوبان در حال احداث رسالت واز غرب به پیکان شهر و باغ گیاه شناسی محدود می گردد. پیش بینی دریاچه مرکزی منطقه 22 با حوزه کلی به مساحت 355 هکتار (حوزه آبگیر دریاچه کمتر از 100 هکتار می باشد) و گنجایش 35 میلیون متر مکعب آب در طرح ساماندهی شهر تهران در کنار مجموعه پارک جنگلی چیتگر می تواند در آینده بزرگترین مجموعه تفرجگاهی درون شهری تهران را ایجاد نماید.
شناخت کلی محیط طبیعی چیتگر
در مجموع منطقه ای که پارک چیتگر در آن واقع گردیده است، بسته به نقاط مختلف آن دارای عوارض و پستی و بلندیهای بسیاری می باشد و به همین نسبت نوسانات شیب آن زیاد است و از صفر شروع و تا هشتاد درصد نیز می رسد. امتداد اصلی پارک در جهت شرقی- غربی قرار گرفته و پستی و بلندیهای عمده را تپه ماهور تشکیل میدهد.
با توجه به عبور مسیل چیتگر از وسط پارک، این محدوده به دو بخش غربی و شرقی تقسیم شده است. محدوده شرقی به مساحت تقریبی 253 هکتار است. محدوده غربی مساحتی معادل 658 هکتار را به خود اختصاص داده است. حداقل ارتفاع پارک چیتگر از سطح دریا 1225 متر و حداکثر آن 1313 متر بوده و متوسط آن 1269 متر می باشد (اختلاف ارتفاع پارک بین پست ترین و مرتفع ترین نقطه پارک 88 متر است.)
پوشش درختی و درختچه های پارک جنگلی چیتگر
پوشش درختی پارک در مجموع مساحتی در حدود 734 هکتار را در بر می گیرد. حدود 53 درصد از این درختان را گونه های سوزنی برگ تشکیل می دهند که مساحت زیر پوشش آنها، در جداول شماره 1-1 و 2-1 آمده اند. در مجموع درختان سوزنی برگ در حدود 390 هکتار (در حدود 48% مساحت کل پارک) را به خود اختصاص داده اند.
درختان پهن برگ حدود 47 درصد درختان پارک را شامل می شوند.
درختان سوزنی برگ (53% از کل درختان پارک) (مهندسین مشاور عمران سرزمین)
شماره
نام گونه
نام لاتین
مساحت زیر پوشش (هکتار)
درصد پوشش نسبت به کل
1
کاج الداریکا
Pinus eldarica
5/366
45
2
سرو نقره ای
Cupressus arizonica
23
8/2
3
سرو خمره ای
Thuja Orientalis
4/1
17/0
درختان پهن برگ (47% از کل درختان پارک) (مهندسین مشاور عمران سرزمین)
شماره
نام گونه
نام لاتین
مساحت زیر پوشش (هکتار)
درصد پوشش نسبت به کل
1
اقاقیا
Robinia psue olacacia
186
85/22
2
زبان گنجشک
Fraxinux rotudifolia
35/98
12
3
افرای زینتی
Acer negundo
5/28
5/3
4
پلت
Acer velutinum
1
3/1
5
نارون چتری
Ulmus drnsa
1/6
8/0
6
ارغوان
Cercia silsqastrum
5
6/0
7
داغدانان
Celis ausrralis
45/2
6/0
8
انواع بلوط
Quercus sp.
7/1
3/0
9
ایلان(عرعر)
Ailanthus altissima
2/0
درختان پهن برگ در مجموع با اشغال 344 هکتار از سطح کل پارک، در حدود 42% از مساحت آن را به داده اند.
طی سالیان گذشته آتش سوزیها در پارک اتفاق افتاده است که اغلب آنها در قطعات کاج تهران بوده است اثر بی احتیاطی بازدیدکنندگان گزارش شده است. علت دیگر آن قابلیت زیاد اشتعال برگهای سوزنی خشکیده گونه کاج تهران می باشد.
امکانات پارک و طرح های آتی آن
پارک چیتگر در حال حاضر دارای امکاناتی همچون مجتمع فرهنگی- ورزشی، زمین بازی، سالن اجتماعات و انبار، ایستگاه و پیست درچرخه سواری، ایستگاه آتش نشانی، رستوران و بوفه، ساختمان اداری، پارکینگ، آلاچیق ها و چادرهای اقامتی و دیگر فضاهای مشابه می باشد. بیشتر این امکانات در محدوده شرقی پارک استقرار یافته و محدوده غربی دارای امکانات خدماتی کمتری است و به صورت بکر و جنگلی باقی مانده است.
از مجموعه 5 ایستگاه مترو که در کنار منطقه 22 قرار دارند، 2 ایستگاه در مجاورت پارک چیتگر واقع شده اند.
(که هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفته اند).
در پارک جنگلی چیتگر، حدود 14 کیلومتر جاده آسفالته درج یک (یک کیلومتر بلوار است) و تقریباً 50 کیلومتر جاده خاکی درجه دو، وجود دارد.
طرح هایی که در مطالعات مقدماتی طرح جامع چیتگر پیشنهاد گردیده است عمدتاً طرح های باشند که حداکثر در 10 درصد از محیط طبیعی مجموعه پارک دخل و تصرف خواهند کرد. پیست اسکی روی چمن، سالن اجتماعات برای سمینارهای بین المللی، زمین اسکواش موزه اثرهای سبز، باغ رز، باغ ژاپنی و باغ پرندگان از جمله این فضاها می باشند.
با ایجاد این عملکردها و فضاها در محدوده پارک جنگلی چیتگر و با توجه به آمار حضور جمعیت در پارک (روزانه 10 هزار نفر، روزهای تعطیل 50 تا 100 هزار نفر و در روز 13 فروردین ماه قریب 700 هزار نفر) می توان چشم انداز مجموعه عظیم تفرجگاهی را در نظر آورد که در سطح ملی و حتی فراملی مطرح می گردد.
قرارگیری باغ موزه معماری با قابلیت جذب مخاطب در دل این محیط طبیعی و ارتباطش با مجموعه های ذکر شده که می توانند در تکمیل یکدیگر بکوشند، باعث جلب جهانگردان و توریست ها از سراسر میهن و دیگر کشورهای جهان خواهند شد.
شکل زمین (توپوگرافی)
پارک چیتگر دارای شکل مشخصی نیست و به تبعیت از خصوصیات محیط و دسترسیها و عملکردهای موجود تعریف شده است. از جانب جنوبی توسط اتوبان تهران- کرج، از جانب غربی توسط بافت مسکونی پیکانشهر و باغ ملی گیاه شناسی، از جانب شمالی به وسیله زمینهای زراعتی و از جانب شرقی به وسیله تاسیسات ورزشی تعریف می گردد.
جهت بررسی شکل زمین باید سه مولفه شیب جهت و ارتفاع را مورد بررسی قرار داد از نظر شیب منطقه چیتگر در نقاط مختلف خود دارای پستی و بلندیهای بسیار است که در ارتباط با مناطق مختلف، نوسانات شیب زیاد است و از صفر شروع شده و تا 80% می رسد. پستی و بلندیهای عمده منطقه را تپه و ماهورها تشکیل می دهند و در محدوده مورد نظر بیشتر طبقات شیب دو، چهار و پنج وجود دارد. (یعنی شیب بین 2 تا بالای 30 درصد می باشد.)
از نظر جهت شیب، شیب کلی منطقه رو به جنوب غرب است و در محدوده مورد نظر جهات غالب شیب شامل جنوب غربی شمال شرقی می باشند. حداکثر ارتفاع منطقه 1313 متر از سطح دریا و حداقل آن 1225متر می باشد. لذا اختلاف ارتفاع پایین ترین و بالاترین نقطه منطقه 88 متر است و متوسط ارتفاع از سطح دریا 1269 متر است. حداکثر ارتفاع محدوده مورد نظر 1300 متر از سطح دریا و حداقل آن 1230 متر است و لذا اختلاف ارتفاع پایین ترین و بالاترین نقطه محدوده مورد مطالعه 70 متر می باشد.
خصوصیات فیزیکی خاک
ویژگیهای خاک در دو بخش فیزیکی خاک شامل بافت، وزن مخصوص، تخلخل، نفوذ پذیری، درجه حرارت، رنگ، درصد مداد آلی و کربن آلی آن می باشد.
بافت: بافت سطحی خاک منطقه از سبک تا متوسط و بافت خاک زیر منطقه از متوسط تا سنگین تغییر می کند. بافت خاک محدوده مورد نظر در بخشهای مختلف در خاک سطحی سبک تا سنگین و در خاک زیر از سبک تا خیلی سنگین تغییر می کند و نوع بافت در خاک شنی- لومی، لوم- شنی، لومی است و بافت شنی- لومی غالب است.
نفوذ پذیری: نفوذ پذیری خاک منطقه زیاد و آب به سرعت نفوذ کرده و خاک زود خشک می شود.
عمق: عمق خاک روئی منطقه عموماً کم و حداکثر به 30 سانتی متر میرسد و پس از 30 سانتی متر شن همراه با قلوه سنگ و سنگریزه وجود دارد.
عمق آب زیرزمینی: در نقاط مختلف عمق آب زیرزمینی متفاوت است و در قسمتهایی که خاک دارای بافت ریزتر است بخصوص در کنار منابع آب، سفره آب سطحی بالا (بخش نیزار) و در کناره های اتوبان پایین است.
مواد آلی: به علت وجود گیاهان در منطقه مقداری مواد آلی در خاک منطقه وجود دارد و درصد آن متغییر است ولی کاملاً غالبیت با درصدهای پایین است.
حرارت: از نظر حرارت، خاک منطقه رژیم ترمیک است.
رطوبت: از لحاظ رطوبت خاک منطقه رژیم آدریک.
بررسی و نحوه تامین منابع آبی
به علت عدم وجود چشمه در محدوده سایت موردنظر نیاز آبی طبق توافقنامه مورخ 1348 و 1354 بین سازمان آب منطقه ای تهران و سازمان جنگلها و مراتع آبیاری توسط انشعاب از خط لوله آب خام سازمان آب تهران که از سد کرج برای تامین نیاز آبی شهر تهران می گذرد، صورت می گیرد. یکی از لوله ها 500 میلی متری بوده که از خط الراس تپه ها عبور می کند، لوله دیگر 400 میلی متر است که 350 متر در ثانیه آبدهی دارد همچنین در پارک چیتگر 9 حلقه چاه حفر گردیده است که 6 عدد آنها فعال می باشد.
تعیین دبی و میزان فصلی آب سالانه
آب خالص موردنیاز برای هر هکتار جنگل در غرب تهران 5263 مترمکعب در سال در نظر گرفته و محاسبه شده است و مقدار آب موردنیاز ناخالص برای یک هکتار جنگل با توجه به نوع خاک منطقه 13854 مترمکعب در سال برای 12 ماه آبیاری به میزان تقریبی 45 لیتر در ثانیه در هکتار برآورد شده است. حداکثر نیاز آبی در تیرماه برابر 2011 متر مکعب در هکتار و حداقل آن در دی ماه برابر 435 مترمکعب در هکتار پیشنهاد می گردد آبیاری پارک در حالت معمول از اوایل اردیبهشت تا اواخر مهرماه جمعاً به مدت شش ماه صورت می گیرد. آبیاری پهن برگان هر 20 روز یکبار و جمعاً 9 بار و آبیاری سوزنی برگان هر ماه یکبار و جمعاً 6 بار در سال انجام می شود و سیستم آبیاری با استفاده از کانالهای روباز خاکی و سیمانی صورت می گیرد.
حجم کل آب برای کل پارک با توجه به جنگلهای زیر کشت 1,250,000 مترمکعب در سال می باشد و کل آب موردنیاز در تیرماه تقریبا 1800000 مترمکعب است. آب تولیدی چاههای موجود با احتساب 100 لیتر در ثانیه برای 600 ساعت کار، ماهانه برابر 216000 متر مکعب آب است که با در نظر گرفتن سهمیه آب تهران در ماه حداکثر نیاز آبی با کسری 1200000 مترمکعب آب مواجه خواهد بود و با توجه به تولید سالانه 2592000 مترمکعب آب با کمبودی معادل 1000000 مترمکعب آب برای کل پارک در سال مواجه خواهد بود.
سازمان آب تهران و نزولات جوی سالانه حدود 5 میلیون مترمکعب آب تامین نموده است، لذا کسری آب حدود 5 میلیون مترمکعب درسال می رسد که با توجه به نیاز آبی محاسبه شده مشکل جدی کم آبی منطقه را می توان دریافت. پارک چیتگر در فصل خشک و از اوایل خرداد تا مهر مواجه با بحران آبی خواهد بود. در محدوده انتخاب شده چاه آب وجود ندارد و فقط از شمال سایت مسیر لوله اصلی آب خام می گذرد که می توان از آن جهت تامین آب محدود استفاده نمود.
خصوصیات شیمیایی خاک
PH خاک: PH خاک منطقه در محدوده 7/1 تا 8 می باشد و PH خاک محدوده موردنظر بین 7/2 تا 7/9 در نوسان است.
شوری EC ) : EC خاک منطقه بین 0/7 تا 0/47 درصد است و مقدار فسفر قابل جذب خاک بین 0/07 تا 0/47 درصد است و مقدار فسفر قابل جذب خاک 5/6 تا 74 میلی گرم در کیلوگرم، خاک و میزان پتاسیم قابل جذب خاک بین 180 و 720 میلی گرم در کیلوگرم خاک در نوسان است. علت آن یکی وجود رس به مقادیر متفاوت در خاکهاست که آن را در بین لایه های رس تثبیت می کند و دیگری وابستگی پتاسیم به کلوئیدهای آلی- معدنی که هر دو در خاکهای مختلف متفاوتند. لازم به توضیح است که مقادیر ازت فسفر و پتاسیم در خاک معمولی به ترتیب بین 200-500 و 100-200 و 1700- 3300 میلی گرم در هر کیلوگرم می باشد.
عناصر غذایی میکرو (Fe, Zn , Cu ,Mg) : مقادیر عناصر آهن، روی، مس و منگنز در خاک منطقه به ترتیب 4/04 تا 7/08 ، 1/34 تا 9/5 ، 0/58 تا 1/48 و 8/96 تا 24/6 میلی گرم در کیلوگرم خاک می باشد.
باغ گیاهان دارویی
بنابر درخواست اداره فضای سبز شهرداری منطقه 22 تهران مبنی بر استفاده از گیاهان دارویی و معطر در طراحی فضای سبز به منظور استفاده از گونه های جدید و دائمی، معرفی گونه های دارویی و معطر و خواص آنها به مردم، جذب پروانه ها و حشرات مفید و ایجاد رایحه معطر توسط گیاهان اسانس دار، پژوهشکده گیاهان دارویی نشاء تعداد 16 گیاه دارویی و معطر را معرفی و به صورت آزمایشی در مساحتی حدود 5000 مترمربع و با همکاری فضای سبز منطقه 22 در پارک جنگلی چیتگر اجرا نمود. از آنجایی که تمامی این گونه ها گیاهان دائمی و چند ساله هستند و تعداد زیادی از آنها در سال دوم رشد خود به گل خواهند رفت و بعضی دیگر با سربرداری های مداوم علاوه بر استفاده اقتصادی از اندامهای برداشت شده، در سالهای دوم به رشد نهایی خود رسیده و زیبایی خاصی را به نمایش خواهند گذاشت، طرح مذکور به مرور به مرحله تکامل خود خواهد رسید امید است با معرفی نام و خواص دارویی این گونه ها به بازدید کنندگان با استفاده از اتیکت های مناسب، گامی در جهت ترویج فرهنگ کاشت و استفاده از گیاهان دارویی برداشته شود. بدین منظور اطلاعات خلاصه شده ای از هرگیاه و به صورت مصور در ادامه آمده است.
در نهایت از همکاری های صمیمانه مهندس زنگنه ریاست اداره محترم فضای سبز و مهندس نوری ریاست سابق محترم اداره فضای سبز شهرداری منطقه 22 تهران که زمینه انجام این امر را فراهم نمودند و همچنین آقای مهندس محبی که زحمت همکاری در اجرای طرح فوق را کشیدند تشکر و قدردانی می گردد.
پژوهشکده گیاهان دارویی
گونه های مختلف گیاهان دارویی معطر باغ گیاهان دارویی
کنگر فرنگی
بابا آدم
بومادران
ختمی
اسطوخودوس
زوفا
سرخار گل
بادرنجبوبه
اکلیل کوهی
علف چای
مرزنجوش
نعناع گربه ای
ستبل الطیب
فورفیو
آویشن
مریم گلی
نصب تابلوهای راهنمای مسیر و اماکن پارک چیتگر:
با توجه به وسعت پارک جنگلی چیتگر و مراجعه مردم و خودروها بخصوص در فصل تابستان و ایام تعطیل به این مجتمع، تابلوها و علائمی جهت راهنمایی شهروندان، در پارک نصب شده است. این تابلوها حدوداً شامل 200 پانل بوده و کار تهیه و نصب آنها در سال 80 صورت پذیرفته است.
استقرار یگان ویژه اجرائیات در پارک چیتگر:
با استقرار یگان انتظامی و ساخت بنائی مناسب جهت اسکان این نیروی محترم در داخل پارک پاسهایی جهت تامین امنیت در داخل پارک جنگلی تعیین شده است که در نتیجه وجود پلیس امکان تخلف چه به رانندگان اتومبیل سواری و چه به اشخاص بزهکار را که گاهی در پارک رویت می شوند نمی دهد.
اعزام گشتیهای دائم به صورت شبانه روزی با خودروهای ویژه نیروی انتظامی و وجود سرنشینان با بیسیم و آلکاتل و سایر تجهیزات لازم که مدام با افسر نگهبان و سرپرست پارک در ارتباط هستند در نظر گرفته شده است همچنین گشتیهای موتور سوار فضای سبز جهت کنترل نقاط کور و حساس بوستان جنگلی چیتگر با گشتهای موتورسوار نیروی انتظامی مستمراً همکاری می نمایند.
به طور کلی امکانات و تجهیزات حفاظتی و حراستی و انتظامی در سطح پارک چیتگر به شرح ذیل می باشد:
چند دستگاه اتومبیل سواری تویوتا و وانت دو کابین تویوتا مجهز به سیستم ویژه نیروی انتظامی.
* چندین دستگاه موتورسیکلت مناسب ویژه نیروی انتظامی که راکبین آن مجهز به بیسیم دستی می باشند.
* چندین دستگاه موتورسیکلت مناسب گشت فضای سبز پارک چیتگر در هر شیفت کاری که راکبین آن مجهز به بیسیم مدار بسته می باشند.
* با توجه به صعب العبور بودن بعضی از مسیرهای جهت ایجاد امنیت در این مناطق چند نفر پلیس سوار در نظر گرفته شده است.
* گماردن نیروهای کمکی در پیستهای مخصوص دوچرخه سواری بخصوص در ایام تعطیل که خانواده ها استقبال گسترده ای از پارک جنگلی چیتگر دارند نیز در نظر گرفته شده است.
آمار عملکرد و اقدامات صورت گرفته توسط یگان انتظامی مستقر در پارک چیتگر:
تحولات عمومی:
اگرچه پارک چیتگر قدمتی 40 ساله دارد و نهالهای کوچک آن، توسط سازمان جنگلها و مراتع کاشته شد که مدیریت آن به شهرداری تهران واگذار شد با احداث امکانات رفاهی تفریحی، تحولاتی در آنجا رخ داد پیستهای دوچرخه سواری، غرفه ها و آلاچیقهای زیبا، کاشت گلهای رنگارنگ، برگزاری مسابقات فرهنگی، و … این پارک را کم کم از طبیعت بکر خود خارج و به مکانی تفریحی و تفرجگاهی مبدل ساخت اما رفته رفته عدم نظارت و رسیدگی دقیقتر امکانات موجود در این پارک زیبا فرسوده شدند در سال 79 رسماً این شهرداری منطقه 22 واگذار و ساماندهی پارک چیتگر در دستور کار حوزه های مختلف قرار گرفت.
این پارک هم اکنون دارای امکاناتی است که از آن جمله می توان به زمینهای ورزشی، باشگاه سوارکاری، سن روباز، باغ گیاهان داروئی، پارک حیوانات، غرفه های مخصوص تحویل دوچرخه، تابلوهای راهنما و جهت یاب، هلال احمر، آتش نشانی، سالن اجتماعات، سالن اجتماعات و کنفرانس، پارک بازی کودکان با کف پوشهای ضربه گیر آلاچیق، سکوهای سیمانی به منظور استقرار خانواده ها ، باربی کیو، نیمکتهای چوبی و فلزی، سرویسهای بهداشتی و آبخوری اشاره نمود.
در ضمن به منظور برقراری نظم و امنیت یگان ویژه اجرائیات به همراه پلیس سوار در پارک استقرار یافته است. نیروهای متخصص پزشکی به همراه یک دستگاه آمبولانس در درمانگاه موجود در پارک برای شرایط اضطراری آماده می باشند.
پارک چیتگر با وسعتی حدود 970 هکتار به عنوان بزرگترین مرکز تفریحی غرب تهران مکانی است که به طور از لحاظ ایمنی مورد بررسی قرار می گیرد.
این مرکز با حدود 30 کیلومتر پیست دوچرخه سواری شامل پیستهای استقامت، سرعت، کوهستان و پیست مخصوص بانوان یکی از تفرجگاههای منطقه است که در مقیاس فرامنطقه ای عمل نموده و پذیرای بسیاری از خانواده ها و شهروندان علاقمند به طبیعت و ورزش فرحبخش دوچرخه سواری است.
شهرداری منطقه با مدنظر داشتن امنیت شهروندان تمهیداتی را برای افزایش ایمنی این پارک در نظر گرفته است که به طور مستمر بر آن نظارت دارد. تاسیس غرفه های مجاز کرایه دوچرخه، قرار دادن دوچرخه سواران تحت پوشش بیمه حوادث، ایجاد حفاظ برای پیستها، احداث شبکه روشنایی معابر و پیستها، نصب نشانگر مسافت طی شده و مسافت مانده، تابلوهای علائم ایمنی و هشدار دهنده، یک طرفه کردن مسیر حرکت، استقرار دائمی اورژانس و آتش نشانی در پارک چیتگر، حضور مربیان رسمی و کارآزموده، نمونه ای از این امور است.
نظارت دائمی بر حفظ گونه های گیاهی و دفع آفات و بیماریهای نباتی، آبیاری مستمر درختان و گیاهان و واکاری حدود 60 هزار نهال به جای درختان خشک شده از جمله اقدامات دیگر این منطقه جهت حفظ طراوت و توسعه فضای سبز است. در طول ایام هفته نیز چوب درختان خشک شده جمع آوری شده و برای استفاده شهروندان در کنار منقلها قرار می گیرد که خوشبختانه توجه شهروندان به روشن نمودن آتش در منقلها، سبب گردیده که آمار آتش سوزی در پارک چیتگر از بدو تاسیس این منطقه به صفر برسد.
منابع:
1- مصاحبه با مدیریت پارک چیتگر جناب آقای آقاباشی
2- استفاده از کتابهای توضیحاتی پارک چیتگر
3- اینترنت
38