دانشگاه جامع علمی کاربردی
واحد سابکو
درس:
متون اسلامی
موضوع:
وصیت نامه های امیرالمومنین علی (ع)
استاد:
حجت الاسلام والمسلمین حاج آقا رجبی
دانشجو:
حسین رستمی نسب
رشته: ساخت و تولید
تابستان 87
مقدمه:
انسان و جنگ
یکی از مسایل زندگی انسان در طول تاریخ، جنگ بوده است. این پدیده عمری بسیار طولانی دارد و قدمت ان به آغاز خلقت بشر می رسد. اندک زمانی پس از آفرینش حضرت آدم نیز، بین فرزندان او جنگ و نزاع درگرفت و دامنه آن تا امروز هم چنان ادامه دارد. برای جنگیدن، ابزار و آلاتی لازم بود که برای تهیه و ساخت آن در طول زمان، انسان استعدادهای جسمی و ذهنی خود را به کار گرفته است. با گذشت عمر جهان و پدید آمدن دوره های مختلف، ابزار و آلات جنگی و شیوه های نبرد نیز کاملتر و جدیدتر شده است؛ تا جایی که در دنیای امروز شیوه هایی چون "جنگهای الکترونیکی" و "جنگ ستارگان" مطرح شده است.
عللی که انسان را به جنگ کشیده، متفاوت بوده است. مساله اساسی آن است که جنگ به اشکال گوناگون در زندگی انسان وجود دارد، چه به صورت دفاع به منظور دفع تجاوز دشمن و چه به شکل تعرض یا به منظور سلطه گری، شهرت طلبی، حرص و طمع.
جهاد در نهج البلاغه
علی (ع) پرچمدار جهاد و مبارزه در راه خدا
"به خدا قسم اگر من تنها، با دشمنان اسلام رو به رو شوم و آنها تمام روی زمین را پر کرده باشند، باک نداشته و نمی هراسم و بدون ذره ای بیم و هراس با آنان رو به رو میگردم."
یاران پیامبر اسلام (ص) با تمام توان، و با مال و جان در راه خدا جهاد کردند، ولی تاریخ اسلام و جهان هیچ شخصی را که بتواند فداکاری، رشادت و شجاعت و اخلاص حضرت علی (ع) را در راه خدا و دین داشته باشد، به خود ندیده است.
قدم، قلم، بیان، شمشیر و تمام زندگی علی (ع) در راه خدا و در راه جهاد و مبارزه بود و در همه حال، به مصلحت اسلام می اندیشید.
علی (ع) با قطع نظر از تمام اوصاف انسانیش که او را پس از پیامبر (ص)، شخص درجه یک اسلام معرفی می کند، افسر نمونه اسلام هم بوده است.
فتوحات جنگی به استثنای جنگ تبوک، به پرچم داری و فداکاری او بوده است. در هر نوع جهادی، تا آنجا برجستگی و امتیاز داشت که احدی بر او سبقت نمی گرفت. در همه جنگها در صف اول مقدم بود و از آغاز نوجوانی تا پایان آخرین لحظه زندگی اش، در جهاد دایم به سر می برد.
امیرالمومنین (ع) می فرماید: "من هنوز بیست سالم نشده بود که قدم به میدان جنگ گذاشتم … چهل سال است که من به فنون سربازی آشنایی و سابقه دارم. هفتاد نبرد نامی را در عهد پیغمبر (ص) با نقشه های صحیح خود گشوده، پرچم پیروزی اسلام را بر بلندترین دژهای دشمن به اهتزاز درآوردم."
اگر مصلحت اقتضای نبرد می کرد، قهرمانانه در جنگ شرکت می جست و به استقبال شهادت می شتافت. چنان که خود چنین فرموده است: "سوگند بدان کسی که جان پسر ابی طالب به دست اوست، که هنوز ضربت شمشیر خوردن بر من آسانتر است از مردن در بستری که در غیر طاعت خدا باشد."
در زمان صلح، با زبان فصیح و قلم بلیغ و بیان دلنشین خود، به دعوت به حق مبادرت می نمود. با تمام این عظمت می فرمود: اگر همه حکومت زمین و آسمان را در مقابل درآوردن پوست جوی از دهان مورچه ای به من بدهند، چنین عملی انجام نخواهد داد. این است سرباز اسلام، الگوی تمام و کمال برای رزمندگان، افسران و فرماندهان و همه مسلمین دنیا.
با آن که در طول این کتاب در هر فصلی و در کنار آیات الهی، فرمایشات علی (ع) زینت بخش بعضی صفحات بوده است، دریغ است که فصل جداگانه ای را به بیانات شیوا و دلنشین علی (ع) در نهج البلاغه، که خود قهرمان میدان جهاد و مبارزه بود اختصاص ندهیم. هر چند که این فصل منتخبی است از فرموده های امیرالمومنان (ع) و طبیعی است آوردن کلیه مطالبی که در رابطه با جهاد است و تفسیر و توضیح آن بر عهده اهل علم و دانشمندان فاصل می باشد.
در این فصل ابتدا، فرازهایی از سخنان امیرالمومنین (ع) در نهج البلاغه آورده می شود که شامل فضیلت جهاد و پایداری و مقاومت در جهاد، فنون مبارزه و روش جنگ و … در پایان و در آخرین قسمت، اوصاف و شرایط سربازان ارتش اسلام، آورده می شود.
الف: علی (ع) و جهاد
1- مساعدت و یاری کردن همر زمان
یک فرد جنگجو و دلیر و شجاع شخصی است که از خویش دفاع کرده و دشمن را پراکنده نموده، منکوب سازد و بعد از آن بدون درنگ به یاری برادر خود بشتابد. بای یک شخص مسلمان، هرگز این صفت پسندیده نیست که دشمن خویش را به حال خود واگذارد، تا این دشمن با دشمن برادر خود، همدست شده به اتفاق، آهنگ جنگ او کنند.
2- فرار از میدان جنگ، باعث خشم خداست
به خدا قسم اگر از زیر شمشیر دنیا فرار کنید، از شمشیر آخرت به سلامت نمی مانید، اگر از نبرد فرار نمایید، خداوند درهای رحمت را به روی شما بسته و در خشم او گرفتار می شوید. یک لحظه در کار حمله و نبرد، کوتاهی نکنید. وای بر کسی که ار میدان جنگ فرار کند، زیرا ثمره این کار در دنیا، خواری و ننگ و در آخرت هم، سوز آتش را تحمل نمودن است و هلاکتهای بی درنگ نصیب می گردد.
3- عدم شرکت در جهاد، ذلت است
سپاهین دشمن با شما خواهان جنگند، یا بر نفوس خویش، به ذلّت و خواری و پستی اقرار کنید یا تیغها را از خونهای دشمنان و خودتان را از فرات، سیراب سازید. پس مرگ در زندگانی شماست، اگر مغلوب شوید و زندگی پر شرافت، در مرگ شماست، اگر به دشمنان غالب آیید.
پس هر کس به جهاد پشت کند و با علاقه از آن سرباز زند، خواوند لباس ذلت بر او می پوشاند و به بلاها گرفتارش می کند، عقل و خرد از وجودش می برد و حق از ائ بیزار و انواع خواریها به او روی می آورد و عدالت در حقش اجرا می شود.
4- جهاد دری از درهای بهشت است.
جهاد، دری از درهای بهشت است که خداوند آن را به روی دوستان خاص خود می گشاید و لباس پرهیزگاری و زره فراخ دامن و سپر محکم خداوندی است.
5- هشیاری و آمادگی
ای دلاور جنگجو، بیدار باش. هرگس به غفلت در مقابل دشمن به خواب خوش رود، بدون تردید باید بداند که دشمن به خاط او لحظه ای دیده به دست خواب نسپارد… در فراز کوهها و بالای بلندیها و پشته ها، دیده بانانی برای خود بگمارید مبادا دشمن بناگاه، از کمینگاه یا از جایگاه امن، بر شما بتازد.
6- شکیبایی در رزم
ای لشگریان خدا، لباس شکیبایی را بر تن کنید، دنداهای خویش را بر هم بفشارید و با عزمی راسخ، در میدان رزم بکوشید.
7-
پاداش رزمندگان
فراموش نکنید شما سپاهیان خدا هستید، که از لشگر کفر قویترید و خداوند در همه احوال جنگ، با شما خواهد بود. در این جهاد پاداش نیکو، متعلق به شماست و پاداش اخروی نصیب شما خواهد شد.
8- حمله دو جانبه به دشمن
در موقع جمله بر سپاه دشمن، از یک جانب و اگر توانستید، از دو جانب بتازید و این عمل که به محاصره شبیه است، به پیروزی نزدیکتر خواهد بود.
9- انتخاب موضع مناسب به دشمن
چندان به دشمن نزدیک مشوید که در امواج سهمگین کارزار، یک باره فرو روید و آنقدر هم دور نگردید که به سستی و ترس تظاهر کنید، بلکه در این مورد هم، میانه روی و تعادل، از همه چیز بهتر است.
10- افشاگری به جای ناسزا
من دوست ندارم شما فحاش باشید و لیکن هرگاه خواستید ماهیت دشمن را افشا کنید، کافی است که عملکرد زشت آنها را توصیف کرده و حال و موقعیت و چهره آنها را یادآور شوید.
ب-شرایط و صفات سربازان
1- ایمان
سربازان! شما پیش از هر تجهیز و سلاح، به نیروی ایمان مجهز و مسلح باشید.
2- اطاعت و فرمانبری
سرباز در مقابل فرمانده خود باید مطیع محض و تسلیم صرف، باشد و کوچکترین تخطی از نقشه ای که مولود فکر افسران و فرماندهان است، روا ندارد.
3- شجاعت و استقامت
سرباز باید رشید و فداکار باشد به هنگام حمله، از کوههای آتش و دریاهای مواج باک نداشته باشد. سرباز نیست آن که لطمات سنگین حوادث؛ کوچکترین لرزشی در اراده و پیشرفت او بدارد.
4- ایثار و فداکاری
سپاهی شجاع، کسی است که شمشیر بر کفن نبرد و بر چهره نامبارک مرگ لبخند زند و همچنان خندان در آغوش امواج معرکه فرو رود، یا در خون خویش و گرداب فنا غرق گردد یا به ساحل پیروزی و افتخار دست یابد.
5- دقت در اجرای دستور
همین که به سرباز، فرمان تقدم (پیش) داده شد تا پایان پیکار، باید این کلمه نصب العین او قرار گیرد و تمام اعضا و اندامش در منتهای فعالیت به پیشرفت پردازد.
6- دفاع از حیثیت و شرافت خود و اسلام
او باید ایمان داشته باشد که شرافت شخصی و نوعی او، و حرمت و ناموس دین اسلام، گروگان فرمانی است که در هنگامه نبرد، از غریو فریاد فرمانده به گوش می رسد.
7-
دفاع از عقیده
سربازان رشید، شما شمشیر بر کفن همی بندید و در مقابل تهاجم بیگانگان، از عقیده و مرام خویش حمایت کنید و این فداکاری بزرگ به اسلام عزت و مناعت، بخشد.
8- عدم سستی و خیانت در برابر فرمانده
وای بر آن سرباز که در انجام وظایف جنگ، سستی کند و یا به فرمانده خویش خیانت روا دارد. این چنین لشگری در پیشگاه خداوند و در مقابل امیرالمومنین، سخت پست و ناچیز و شدید ترین کیفر ها را که بتوان تصور کرد، در دو جهان سزاوار است.
9- هنگام عبور از شهرها، برای رسدن به محل ماموریت
سرباز موظف است موقعی که به عنوان راهگذار به شهری وارد می شود، خود را مانند یک مرد عادی، در آن شهر دانسته و کاملاً مطیع مقررات فردی و اجتماعی آن جا باشد.
سرباز در مقابل کم بهاترین چیزی که از شهرهای معبر خود خریداری می کند، باید همان مبلغ که قیمت آن کالا است بپردازد.
از من نیست و با من بستگی ندارد و روحم از آن کس بیزار است، که بخواهد به قدر ارزنی بر افراد رعیت تحمیل شود و از آنها حتی متاع کم ارزشی هم بدون پرداخت بها دریافت دارد.
10- ارزش سرباز
سرباز، زینت کشور و افتخار تاج و تخت است.
سرباز، نگهبان دین و پاسدار شرافت و حرمت قانون است.
سرباز، مدار امنیت راه و حافظ کاروانیان شب پیماست.
سرباز، یعنی ستونی که کاخ استقلال و عظمت مملکت بر دوش او استوار و پابرجاست.
در سایه حمایت پروردگار مهربان، ایمن بمانید ای سربازان من.
1
2