مبانی نظری و پیشینه تحقیق نمایش خلاق یا تظاهر به انجام دادن امری

نمایش خلاق
نمایش:
نمایش به عنوان یک شیوه ارتباطی خاص ، در ابعاد گوناگون زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است. تجربه نشان داده که این هنر در اعصار مختلف ابزار مناسبی برای برقراری تعاملات فرهنگی و مناسبات فکری، ملمو س ترین قالب برای طرح مضامین فلسفی و عقیدتی و مهم ترین طرق تعمق در موضوعات انسانی و کیهانی بوده است. نمایش پدیده ای فراگیر و جهان شمول است .
امروزه زندگی انسان به واسطه دستاوردهای تکنولوژیک ارتباطی، در محاصره و سیطره رسانه های نمایشی قرار گرفته است. صرف نظر از این رسانه های هم سو و وحدت یافته با اصول ارتباطی نمایش، می توان اشکال گوناگون بیان نمایشی را در هر جامعه ای سراغ گرفت. هرچند ممکن است این اشکال بیانی با قالب مرسوم و پذیرفته شده نمایش تفاوت داشته باشند ، اما مولّفه های ماهوی چون نمایش گری (بازنمود) و مشاهده از جمله مشترکات بنیادین همه آن ها به حساب می آید. به نظر می رسد نتوان جامعه ای را تصور کرد که در آن شکلی از بیان نمایشی- حتی در ابتدایی ترین سطح- وجود نداشته باشد یا انسانی را یافت که در طول دوران زندگی خود در معرض پدیده نمایش قرار نگرفته و نتواند تعریفی ساده و پیش پا افتاده از نمایش ارائه دهد (پازوکی، 1389: 4).
نمایش یعنی انجام دادن یا تظاهر به انجام دادن امری که خود در هر لحظه واقف بر چگونگی بروز آن هستیم یعنی بیش از آن که غرائض کور و طبیعی عصاکش ما در این امر باشد قوه تعقل و ادراک از پیش مسیرمان را روشن کند، هم چنین نمایش به معنی اعم کلمه یعنی انجام دادن یک عمل از پیش تعیین و معلوم شده و حتی از این هم فراتر می توان رفت و نمایش را به بداهه سازی در انجام عمل تعریف نمود (امرایی، 1389: 64).
نمایش خلاق :
نمایش خلاق یک روند عملی و گروهی کار با کودک است که در آن مربی با تشخیص توانایی ها و نیازهای کودکان، با کمک خودشان، مفهومی را در قالب نمایش به صورت غیرمستقیم آموزش می دهد. یک تمرین برنامه ریزی شده است برای یادگیری کودک و وسیله ای برای بیان آزادانه ی ایده ها، احساسات و رفتارهای اوست.
راهی است برای آموزش هنر و آموزش، " و بچه ها به واسطه ی آن با تمام وجود اقدام به یادگیری تجربی ( عملی) می کنند؛ البته این نوع یادگیری مستلزم داشتن تفکری تخیلی و بیان خلاق است و بچه ها از طریق حرکت و پانتومیم، بدیهه گویی، نقش گذاری تجسم و … ویژگی ها و مشخصات انسانی را درک می کنند. خواه این نمایشنامه براساس واقعیت نوشته شده باشد، خواه براساس خیال پردازی محض. نمایش خلاق در واقع ادامه ی نمایش خودانگیخته دوران کودکی است و تجارب کلاسی می تواند روی مرحله ای که قبلاً بیشتر با آن مانوس بوده اند و از طریق آن زندگی و دنیای اطرافشان را می شناخته اند، پایه گذاری گردد" (محمودی، 1390: 24).
نمایش خلاق تجربه ای سازمان یافته است که با دقت طراحی می شود و به اجرا در می آید. کودکان به وسیله ی نمایش خلاق، صحنه، رویداد، مشکل یا واقعه ی برخاسته از ادبیات، کودکان را با هدایت آموزگار خلاق بازآفرینی می کنند، این فعالیت نمایشی به وسیله ی کودکان مورد بحث قرار می گیرد، هم چنین به وسیله ی خود آن ها طراحی و ارزشیابی می شود.
گرچه در اجرای نمایش خلاق کودکان در آن نقش آفرینی می کنند، کم و بیش از تکنیک های نمایشی استفاده می شود، اما این فعالیت را نمی توان به معنی سنتی آن " نمایش" خواند؛ " و ترکیبی است از تئاتر و تعلیم و تربیت. توانایی های بالقوه انسان را به فعل درمی آورد و تفکر در آن هم شهودی و هم منطقی است. در آزمایشگاه نمایش خلاق آدم ها بحران را می آزمایند، نگرش ها و توانایی های خود را محک می زنند، زندگی را در محیط امن تمرین می کنند و به طور فی البداهه به آن عکس العمل نشان می دهند" ( آقاعباسی، 1385: 28).
هسته ی اصلی موفقیت آمیزترین تجربه های نمایش خلاق از میان کتاب های ادبیات کودکان به دست می آید. " قصه های قومی، حوادث یک داستان بلند کودکان یا یک داستان کوتاه و مانند این ها، همگی فرصت هایی را برای تجربه کردن این فعالیت خلاق به دست می دهد. کودکان داستان را براساس اعتقاد به نقشی که برای خود تصور کرده اند بازی می کنند. توجه اصلی آموزگار به مراحل بازی و ارزش هایی است که کودکان درگیر آن هستند. ارزش نمایش خلاق در مراحل بازی آن نهفته است" (چمبرز، 1392: 35).
البته لازم به ذکر است که در نمایش خلاق ساخت یک فصه یا نمایش در سطح حرفه ای و مطلوب و هدف نیست، بلکه کیفیت مسیری که کودک به همراه مریب طی می کند و مشارکت او در تمام مراحل مورد نظر است. تاکید هم بر امکانات و تجهیزات صحنه نیست بلکه روند فعالیت مهم تر از نتیجه آن به شمار می آید.
در نمایش خلاق مشارکت کودکان لازم و ضروری است. آن‎ها در مراحل مختلف فعالیت (بحث و گفت وگو، اجرای تمرین ها، قصه سازی و نمایش دادن آن) در کنار مربی مشارکت مستقیم و غیرمستقیم دارند.
ضروری است که تمام کودکان در فعالیت شرکت کنند و کودکی منفعل نباشد و همه ی کودکان شرکت کننده توامان اجراکننده و تماشاگرند.
" برخلاف سایر درس ها، درس نمایش خلاق امتحان رتبه بندی ندارد. به همه ابراز وجود می دهد درست و غلط در آن مطرح نیست. فعالیتی جاری، نمادین و برانگیزاننده است که در زمان حال روی می دهد و بداهه سازی در این نوع نمایش اهمیت خاصی دارد" (ریچ، 1384: 30).
" با نمایش خلاق آدم ها رفتارهای خود را به اختیار می گیرند و مهارت های مهار نفس را تقویت می کنند. نمایش قدرت تغییر دارد، فرد در آن می تواند هویت، محل و غیره را تغییر دهد. جهانی نو بیافریند، در آن گام بگذارد، بخشی از آن باشد و در پایان آن را خراب کند" ( آقاعباسی، 1385: 28).
در نمایش خلاق، فرایند کار نتیجه و محصول آن است. در واقع، محصولی وجود ندارد. طبق قرارداد در این نمایش هیچ شخص، بازی، تمرین برای اجرا، متن، حفظ کردن نقش، وسیله ی صحنه، لباس، صحنه آرایی و گریمی وجود ندارد، هر چند از بعضی از این عناصر هم می توان استفاده کرد، اما عمده نیستند. مربی نقش راهنما و هدایت کنندگی را داشته و مسئولیت طراحی و سازمان دهی تمرین ها را به عهده دارد و نباید به گونه ای طراحی شود که کودکان در حین انجام فعالیت به مفاهیم آموزشی دست یابند.
کودکان در هر تمرینی، نکاتی می آموزند، در نتیجه نیازی به جمع بندی یا مرور مطالب آموزشی در انتهای فعالیت نیست و مربی در این نمایش باید به جذابیت و شاد بودن فعالیت و هم چنین جنبه ی سرگرم کنندگی اجرای آن نیز توجه کند.
به نمایش خلاق، تئاتر سازنده نیز گفته می شود: " و قصه از اجرای تئاتر سازنده، نیرو بخشیدن به قدرت تخیل و بیان بازیگر است که چگونه در شرایط مختلف، حالات متناسب را جلوه گر سازد. هر چند ممکن است طفل قدرت بازیگری نداشته باشد ولی ذهن و تخیل و قوه بیان و امکان یادگیری کار دسته جمعی همه در او تقویت می شود" (حجازی، 1384: 220).
هیچ یک از اجراهای این تئاتر هرگز تکرار نخواهد شد و از نتایج این تئاتر آزاد کردن نیروی خلاقه در کودک است و سپس نقش آن در رهبری کردن و جامه عمل پوشاندن به این نیروی خلاقه پدیدار می شود. اجرای صحیح و کامل آم نه تنها نوعی آزمون باارزش آموزشی است بلکه برای خود بازیگر نیز تجربه ای نوین و پر اثر در زمینه ی فن بازیگری است.
2-1-3-اهداف نمایش خلاق:
عمده‎ای از اهداف نمایش خلاق را بر اساس یافته ناظمی (1385: 129) می‎توان به ترتیب ذیل برشمرد:
پرورش و رشد احساسات عاطفی:
کودکان در این نوع بازی ها، احساس عاطفی خودشان را به نمایش می گذارند، هم دردی می کنند، به کمک رسانی می پردازند، هدایت و راهنمایی می کنند، احساسات خود را بروز می دهند، با اندک چیزی غصه‎دار می شوند، با توفیق مختصری شادی و نشاط در وجودشان ظاهر می شود، به تجربه‎های لذَت بخش می رسند، با علاقه و امیال خود کلنجار می روند با رفتار و روش های مناسب به آن چه مورد علاقه شان است دست می یابند.
وقتی بچه ها به بازی نمایشی خودجوش می پردازند، با تمام وجود در قالب بزرگ سالن فرو می روند و با تقلید از آن‎ها ریزه‎کاری ها را در نقش آفرینی های خود و با ابتکارهایی که به خرج می‎دهند، اعمال و رفتار آن ها را تصحیح می کنند وای بسا نمود جالب تر و حتی عاقلانه تری به آن ها می بخشند.
پرورش و رشد اجتماعی (هم زیستی‎های اجتماعی):
در این بازی ها، کودکان به کارهای مشترک و جمعی می پردازند، محیط زندگی و عوامل تشکیل‎دهنده ی آن را شناسایی می کنند، افکار و تخیلات خودشان را با افکار و تخیلات هم بازی‎های خود می آمیزند و از ایفای نقش‎هایی که به زندگی گروهی مربوط می شود، به رضایت می رسند.

پرورش فعالیت های حرکتی:
در این بازی‎ها، کودکان مرتب در حرکت هستند و با استفاده از اندام‎های مختلف بدن، مثل دست و پا و انگشتان و هماهنگی لازم بین عضلات بدن به جنب و جوش درمی‎آیند، مکث می‎کنند، حرف می‎زنند، می‎چرخند، می‎خزند، مقاومت می‎کنند و حواس بچگانه‎شان به کار می افتد و به تجربه‎های تازه‎ای می‎رسند.
پرورش رشد شناختی و عقلانی:
کودکان در وانمود بازی‎ها و همسان سازی‎هایی که در این بازی‎ها می‎کنند، می کوشند در رویارویی با موقعیت‎های دشوار و پیچیده به تفکر بیشتر بپردازند و علل رخدادها را درک کنند. برای حل مشکلاتی که گریبان‎گیرشان می شود، راه حل های تازه می جویند و در واقع به خودباوری و استقلال عمل می رسند.
پرورش شخصیت مستقل:
با اجرای این بازی ها در زمینه‎های مختلف، می‎توان به کودکان آموخت که روی پای خود بایستند و با بهره‎گیری از درک و احساس خود، به مصاف رویدادها بروند و تا آن جا که امکان دارد، تلاش کنند.
2-1-4-آموزه های نمایش خلاق:
در این قسمت از تبدیل بازی به بازیگری یک نمایش واقعی، سخن می گوییم. یعنی زمانی که احساس کردید گروه آمادگی نمایش را دارد. پس در این زمان آن را به شکل یک تجربه نمایشی و نه یک محصول و نتیجه نمایشی، به آن ها ارائه دهید. تجربه نمایشی عاملی است که افراد و گروه را از نظر الگوهای فکری از یکدیگر متمایز می کند. در واقع تجربه نمایشی عبارت است از شکل گیری مجدد الگوهای شخصیتی. این بدان معنا نیست که نباید در جهت تولید نمایش تلاش منسجم نمود؛ بلکه بدان معناست که باید تاکید را بر جریان خلاق گذاشت.
مراحلی که باید طی کرد عبارتند از:
1.حذف موضوعات بی ربط و غیرجذاب.
2.به خاطر سپردن طرح کلی قصه. این مساله را باید دقیقاً مدنظر قرار داد. در غیر این صورت باید آن را بارها و بارها مورد بررسی قرار داد، زیرا زیربنای نمایش را تشکیل می دهد. طرح قصه را می توان " طرح نمایشی" نامید. این طرح معنای درونی و اصلی نمایش است که جنبه های دیگر حول آن شکل می گیرند.
3.نمایش باید آغاز، میانه و پایان داشته باشد. دیالوگ باید مضمون را تقویت کرده، شخصیت را به تصویر کشیده و احساسات گوینده را بیان نماید.
4.اوج، شخصیت پردازی، کشمکش و دیالوگ باید برانگیخته و درک شود. ( فکر می کنم درک عبارت " مهیج ترین قسمت نمایش" برای کودکان آسان تر از واژه "اوج" باشد.)
5.نکات زیر را به خوبی به ذهن بسپارید:
تناسب، وحدت، هنر، زیبایی افکار و بیان و نیز طرح نمایشی.
6.بهترین روش دنبال کردن داستان (اکبرلو، 1387: 1).
2-1-5-اصول نمایش خلاق:
در کتاب نمایش کودک نوشته ی کیانیان (1389) برای نمایش خلاق اصولی بیان شده که در این قسمت خلاصه ای از آن برگزیده و ارائه شده است:
اصل اول: بازیگری کودک و نوجوان
اصل دوم: بداهه پردازی
اصل سوم: اصل فاصله گذاری
اصل چهارم: ساده گرایی
اصل پنجم: بازیگر مخاطب
اصل اول: بازیگری کودک و نوجوان
در نمایش خلاق مخاطب بازیگر است و نه تماشاگر و نمایش خلاق از دو عنصر انسانی: " مربی" و " کودک و نوجوان" تشکیل می شود که عنصر دوم یعنی کودک و نوجوان، عنصر اصلی است. بازیگری نمایش خلاق، از دو عنصر بیانی " کلام و حرکت" پدید می آید که دومی بر اولی اولویت دارد؛ بر بازیگری تاکید می شود و از آن به عنوان اصل اول نمایش خلاق نام برده می شود. اگر یک اصل از اصول نمایش خلاق حذف یا درست رعایت نشود، پدیده تغییر ماهیت نمی دهد اما از اهداف و کاربردهایش فاصله می گیرد.
اصل بازیگری کودک و نوجوان در نمایش خلاق بحث جدیدی نیست و بیشتر راهنمایی است برای مربیانی که سر کلاس فقط خودشان متکلم الوحده اند و هر گونه عمل و خلاقیت را از کودک می گیرند و کودک مجبور به تقلید کورکورانه از مربی می شود. زندگی پدیده ی پیچیده و عملی است که کودک، فقط با نمایش است که می تواند با تقلید خلاقانه به آن نزدیک شود و آن را به طور عملی و از نزدیک تجربه کند.
اگر " عمل" را از پدیده ی نمایش خلاق حذف کنیم:
1. نمایش ماهیتش را از دست می دهد؛
2. بازیگری از اصلش دور می شود؛
3. تجربه، (عمل) از زندگی کودک و نوجوان حذف می شود و فاجعه ای عظیم اتفاق می افتد!
اصل دوم: بداهه پردازی
بداهه پردازی در نمایش خلاق یعنی، در لحظه خلق کردن بازیگر. کودک یا نوجوان بازیگر بدون برنامه ی قبلی و از پیش تعیین شده، به حرکت آفرینی و بیان کلام دست می دهد و حد و حدود آن در چارچوب و قالب کلی یک بازی نمایش محدود است و تجاوز از آن سبب به هم خوردن بازی می شود. این قانون یا اصل تا جایی پذیرفته است که به گرم شدن بازی کمک و از به هم خوردن آن، خودداری کند.
بدون این اصل خلاقیت کودک و نوجوان بروز نمی کند تا رشد و پرورش یابد. کودک با اصل بداهه است که می تواند دست به تجربه های تازه بزند و آن چه در درون دارد بیرون می ریزد و خود را تخلیه می کند. کودک با این اصل دست به سازندگی و آفرینش جدیدی، مطابق با ذهن خودش، مطابق با نیاز جامعه اش می زند. در حقیقت آینده ی کودک و جامعه ی آینده در این خلاقیت هاست که آهسته آهسته شکل می گیرد. و در کل همه ی افراد باید بازی کنند و همه چیز را خود تجربه کنند بدون تمرین و پیش بینی؛ یعنی به گونه ای با بداهه پردازی اجرا شود.
اصل سوم: اصل فاصله گذاری
اصل فاصله گذاری بدین معناست که بین خودتان و نقشتان در نوسان هستید؛ یعنی حرکت پاندولی نامنظم بین " خود" و " نقش" که این همان اصل فاصله گذاری است. و از کاربرد فاصله گذاری می توان به ایجاد ارتباط، شناخت " خود" و " دیگران" و درک تفاوت آن ها، تقویت دید واقع بینانه و تاکید بر واقع گرایی اشاره کرد.
این اصل در بازی های نمایشی کودکان به شکل غریزی وجود دارد و مربی در نمایش خلاق آگاهانه آن را به کار می گیرد و از کاربردهایش سود می برد. در نمایش بازی هایی که ارائه می شود می بلیستی به این نکته نیز توجه کند که: این جا یک آزمایشگاه است و ما به دتبال اصل های مطرح شده در آزمایش هایمان می گردیم. بنابراین، توجه بیش از حد به بازی ها نباید سبب به فراموشی سپردن هدف ها شود؛ یعنی رعایت فاصله گذاری، حرکت نامنظم پاندولی بین نمایش بازی و جست وجوی اصول در آن ( بازیگری، کودک و نوجوان، بداهه پردازی و فاصله گذاری).
اصل چهارم: ساده گرایی
ساده گرایی را نباید با سطح گرایی اشتباه کرد. ساده گرایی اصلی است برای کودک و نوجوان که کاربردهای مثبت و سازنده دارد، حال آن که سطحی گرایی برعکس به دلیل عدم توجه به درون گری و عمق گرایی دارای کاربردهای منفی است. اصولی که در یک پدیده جمع می شوند می بایستی هماهنگی لازم را با یکدیگر دارا باشند، ساده گرایی دارای این هماهنگی است؛ حال آن که سطحی گرایی، با آن ناهماهنگ است؛ مثلاً یکی از کاربردهای نمایش " شناخت" است. سطحی گرایی با شناخت های همه جانبه و عمیق مغایرت دارد از کاربردهای این اصل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
* حداکثر استفاده از امکانات و گریز از تجمل گرایی؛
* شتاب دادن به عمل بازیگری و پرهیز از عوامل بازدارنده.

اصل پنجم: بازیگر مخاطب
در نمایش حرفه ای از جمله " نمایش برای کودکان و نوجوانان" تماشاگر عنصری مهم است که در واقع نمایش برای او تدارک دیده می شود، اما همان طور که در بخش قبل نیز گفته شد و در نمایش خلاق، تماشاگری وجود ندارد تا نمایش برای او تولید شود و تماشاگر اصالت ندارد. تماشاگر می تواند نباشد؛ و برنامه ریزی برای تماشاگر نیست و اصلاً پیام برای بازیگر تدارک دیده شده است نه تماشاگر؛ و تماشاگر همان بازیگری که در صف نوبت اجرا قرار گرفته است. برای او تماشا مهم نیست، بلکه این اجراست که اهمیت دارد.

2-1-6- مبانی نظری نمایش خلاق
برخلاف اوایل قرن بیستم که غالب نظریات، ریشه های نمایش را تنها در آیین های اولیه می جستند و بر پایه همین استدلال سعی در تحلیل متون و اتفاقات صحنه ای داشتند، امروزه پدیده نمایش در توازی با دیگر ژانرهای اجرایی- از جمله بازی- و براساس ارتباطشان با هم مورد بازنگری قرار می گیرد و نظریات مبتنی بر خاستگاه برای آن، کما بیش اعتبار اولیه خود را از دست داده اند.
آزمودن نمایش و متون نمایشی در سایه بازی، به عنوان یکی از ژانرهای موازی با نمایش، نیازمند شناخت کامل این پدیده و تسلط بر اشکال، حالات و مفاهیم و معانی مرتبط با آن ها است. این شناخت نه تنها می تواند یاری رسان فهم بیشتر متون و اتفاق های صحنه ای کلاسیک باشد، بلکه از رهیافت آن می شود به فرم های جدید و پیچید هنری- مثل بازی مبهم- رسید که راه گشای شناخت، تبیین و تدوین متون و اتفاقات تئاتری نو خواهند بود.
در میان نظریاتی که به دنبال یافتن خاستگاهی برای تئاتر می باشند، آن دسته که برای فرم های اجرایی متنوع نیز سهمی قایل اند، زمانی طولانی نیست که مطرح شده و صد البته در همین دوران اندک نیز مسیر پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته اند. ضروری است این مساله مدنظر قرار گیرد که در جستجوی خاستگاه تئاتر، تاریخ نویسان تا حد زیادی متکی به نظریه اند، زیرا مدارک قابل اعتماد در این زمینه فراوان نیست.
موضوع این است که تاریخ نویس ناچار است زمانی را مجسم کند که عناصر تئاتری وجود نداشته اند؛ پس در مورد این که این عناصر چگونه کشف شدند، صیقل پذیرفتند و چگونه در فعالیتی مستقل تحت نام "تئاتر " تحکیم یافتند، نظریه بپردازد. از آن جا که بخش اعظم این فرآیند قبل از طلوع تاریخ نوشتاری است، تاریخ نویس تنها می تواند آن را از طریق حدس و گمان بازسازی کند". در دوران معاصر پیگیرترین نظریه ها حاکی از آن بوده که "تئاتر از دل اسطوره و آیین به در آمده و رشد و نمو یافته است ".
بنا بر ادعای مردم شناسان در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به رهبری سر جیمز فریزر1، مبنی بر این که" همه فرهنگ ها از یک الگوی تکاملی پیروی می کنند (براکت، 1380، ترجمه: آزادی ور: 30- 29)، مواجهه با اشکال نمایشی دیگر نقاط دنیا، متفکران و اجراگران تئاتر غرب را به این فکر انداخت که الگوهای جدیدتری برای تحلیل تئاتر خود بیازمایند و اندکی تحلیل های خود که مبتنی بر منطق فلسفی و تبعات شهرنشینی جاری در یونان باستان بود را متعادل سازند. از همین روی، شکل اجرایی آیین به جایگاه ویژه ای در ردیابی ریشه ها و نیز موشکافی در فرم های اجرایی تکامل یافته و موجود دست یافت (آقازاده مسرور و ثمینی، 1392: 46).
به این ترتیب در طی صد سال گذشته یا بیشتر، تراژدی یونانی را نتیجه طبیعی آیین هایی در نظر گرفته اند که همه ساله در جشنواره دیونوسوس برگزار می شد. این آیین ها را هم در ارتباط با خدای دیونوسوس بررسی کرده اند و هم در ارتباط با مذهب ابتدایی یونانیان. پیامد طبیعی این رویکرد استنباطی از تراژدی یونانی بوده است که کاملاً متفاوت از استنباط غالب در دوره رنسانس تا قرن هجدهم است.
انسان گرایان عصر رنسانس و وارثین آن ها تراژدی یونانی را بر طبق معیارهای "مدنی" و عقلانی بررسی می کردند؛ و ما در دوره خودمان بخش اعظم فرم و معنای آن را ناشی از منشا بدوی اش، و جشنواره مذهبی ای می دانیم که تراژدی یونانی بخشی از آن بود. البته نه تنها متاسفانه ما چیز زیادی در مورد جشنواره دیونوسوس، یا در مورد شاعران، و وارثین اشیل، که فرم تراژیک را به تدریج از حالت آیینی خارج کردند نمی دانیم؛ بلکه متخصصینی که زندگی خود را وقف چنین مسایلی کرده اند نیز، نه در مورد شواهد پذیرفته شده توافق دارند و نه در مورد تفسیر این شواهد (شکنر،1387، ترجمه: علی زاده: 19).
در ادامه نظریات نسل اول مردم شناسان به رهبری فریزر، می بایست به نظریات مکتب کمبریج و پیشنهادات مکتب های"کارکردگرایی2 " به رهبری برانیسلاو مالینوفسکی3 و "ساختارگرایی4" به سردمداری کلولوی استراوس5 نیز اشاره کرد. هرچند در رویکردها و روش های مطالعاتی مکاتب مذکور تفاوت هایی وجود دارد، ولی آن ها یک صدا پذیرفته اند که تئاتر از آیین های ابتدایی سرچشمه گرفته است. امروزه اکثریت منتقدان و مورخان توافق دارند که آیین تنها یکی از خاستگاه های تئاتر است و نه لزوماً تنها خاستگاه آن] علاوه بر این[ غالب محققان این نظر را که تئاتر در همه جوامع از الگوی تکاملی واحدی پیروی کرده است را رد می کنند (براکت، 1380، ترجمه: آزادی ور: 32).
2-1-7- انواع بازی:
پتر هیوز (1392)، عسکری زاده (1390)، مهجور (1386) و خاکی و شعبانی (1379) انواع بازی را به این صورت شرح می دهد:
بازی سمبولیک6: این بازی کنترل، اکتشاف تدریجی و افزایش درک و فهم را برای کودکان به همراه دارد، بدون خطر است و خارج از حد درک و فهم کودکان نیست. برای مثال، استفاده از تکه چوب به عنوان نماد یک شخص، یا یک تکه ریسمان به عنوان نماد حلقه ازدواج.
بازی خشن، پرانرژی و پرجنب وجوش7: نوعی بازی که با زدن، قلقلک دادن، انعطاف پذیری جسمانی و دنبال کردن همدیگر همراه است و برای کودکان شادی و نشاط زیادی دارد. برای مثال، جنگ های بازی گونه، کشتی گرفتن، درگیر و گلاویز شدن و دست وپنجه نرم کردن، تعقیب کردن همدیگر به قصد زدن همدیگر بدون این که آسیب جدی به همدیگر وارد کنند. این گونه تعقیب و گریزها معمولاً با شادی و شعف، خندیدن و لذّت بردن همراه است.
بازی نمایشی – اجتماعی8: نمایش رفتارهای شخصی، اجتماعی و خانوادگی و اجرای تجربیات نهفته یک رفتار بین فردی. برای مثال رفتن به فروشگاه، غذا درست کردن، سر و صدا و جنگ و دعوا به پا کردن و بچه داری کردن.
بازی اجتماعی9: نوعی بازی که براساس قواعد و معیارهای تعهد و تعامل اجتماعی شکل می گیرد و می تواند الهام گرفته شده، اکتشافی و یا اصلاحی ( برای بهتر کردن) باشد. برای مثال، هر موقعیت تعاملی و اجتماعی که در بر گیرنده انتظاری از کودکان است که بایستی از آن اصول و قواعد اطاعت کنند، از قبیل بازی ها، مهمانداری کردن، گفتگو و مکالمه، ساختن چیزها به همدیگر، عیادت از بیمار در بیمارستان.
بازی خلاقانه10: نوعی بازی که به کودکان اجازه خلق پاسخ های جدید و تغییر شکل دادن، ساختن و تبدیل کردن می دهد و با حدودی از شگفتی و غافلگیری همراه است. برای مثال ساختن موسیقی، و ابداع و نوآوری با استفاده از چندین وسیله و ابزار.
بازی ارتباطی ( گفت و شنودی)11: بازی که در آن از کلمات، حالت چهره و ایماء و اشاره و حرکات دست استفاده می شود. برای مثال، لطیفه و جوک تعریف کردن، نمایش لال بازی ( نمایشی که در آن به جای کلام از حرکات دست و صورت استفاده می شود)، اجرای نقش، مسخره کردن و دست انداختن، آواز خواندن، بحث و گفتگو و شعرخوانی.
بازی نمایشی12: در این بازی کودک رویدادهایی که در آن مستقیماً شرکت نداشته را به صورت نمایشی در می آورد. برای مثال، نمایش دادن یک برنامه تلویزیونی، یک رویداد رخ داده در خیابان، اجرای مراسم های مذهبی و ملی و حتی مراسم خاک سپاری و تشیع جنازه.
بازی مخاطره آمیز13: نوعی بازی که به کودک فرصت می دهد با تجربیات پرمخاطره یا حتی بالقوه تهدید کننده زندگی مواجه شوند، یا مهارت های زنده ماندن و غلبه بر ترس را تمرین کند. به عنوان مثال، دوچرخه سواری روی یک دیواره باریک، عبور از تنه درختی که به صورت پل روی رودخانه کوچکی افتاده است و رفتن روی شاخه های باریک یک درخت.
بازی اکتشافی14: این بازی برای بدست آوردن اطلاعات واقعی و از طریق به طرف دهان بردن، دستکاری کردن، پرتاب کردن، کوبیدن و خراب کردن اشیاء انجام می شود.
بازی خیالی15: این بازی از اصول و قواعدی که بر دنیای مادی حاکم است، پیروی نمی کند. برای مثال کودک تصور می کند یا وانمود می کند درخت است، یا ماهی است، یا سگی را که در کنارش نیست نوازش می کند.
بازی تخیلی16: این بازی از اصول و قواعدی که بر دنیای مادی حاکم است، پیروی نمی کند. برای مثال کودک تصور می کند یا وانمود می کند درخت است، یا ماهی است، یا سگی را که در کنارش نیست نوازش می کند.
بازی حرکتی17: بازی که شامل حرکت و جنب وجوش در هر مسیر و جهتی است. برای مثال تعقیب کردن و دنبال کردن همدیگر، گرگم به هوا، قایم باشک، بالا رفتن از درخت، پریدن از طناب و ….
بازی مهارتی18: کنترل عناصر فیزیکی و موثر محیطی. برای مثال، حفر کردن تونل، خراب کردن دیوار خانه متروکه، مسیر نهر آب را تغییر دادن، ساختن پناهگاه، آتش درست کردن.
بازی با شیء: نوعی بازی که در آن دستکاری اشیاء و انجام دادن ماهرانه و هماهنگی چشم و دست بسیار زیاد و به به طرز جالبی استفاده می شود. به عنوان مثال، استفاده از هر شیء به شکل جدید و بدیع، ریختن وسایل در سبد و خالی کردن آن ها، بستن و باز کردن و…
بازی اجرای نقش19: این بازی چگونگی بودن و زندگی کردن را بررسی و کشف می کند. نقش اجرا شده می تواند مربوط به افراد داخل خانه یا بیرون از خانه، و اجتماع و تعاملات بین فردی باشد. برای مثال، جارو زدن اتاق های خانه، صحبت کردن با تلفن، رانندگی کردن، پرستاری از یک بیمار، رنگ زدن دیوارهای خانه.
کودکان با همدیگر متفاوت هستند. بنابراین شیوه های مختلف بازی کردن دارند. حتی کودکان یک سن نیز دارای توانایی های متفاوتی هستند. کودکی که نمی تواند مداد را در دست بگیرد یا توپی را شوت کند، ممکن است در یک زمان دیگر مداد را بهتر از کودکان دیگر به کار گیرد و توپ را بهتر از سایر کودکان شوت کند. در حقیقت، یک جاده همگانی رشد وجود دارد که تمام کودکان آن را طی خواهند کرد، اما هر کودک این مسیر را با سرعت خودش پشت سر می گذارد. یکی از مهارت های مهم کودکان، توانایی آنان برای بازی کردن است و این موضوعی است که نیاز به آموزش خاصی ندارد، خود کودکان در آن اُستادند و همیشه در آن موفّق و پیروز هستند.

بازی صامت و بی صدا20: بازی بی صدا مثل نگاه کردن به تصاویر کتاب، خط خطی کردن روی کاغذ، عروسک بازی، تکمیل جورچین ( پازل)، مهره به رشته کشیدن، چیدن اشیاء روی همدیگر و…. .

بازی کلامی21: این بازی مستلزم خواندن و نوشتن است، اما حساب کردن را شامل نمی شود. بازی زمانی به وسیله کودکانی ترجیح داده می شود که زبان بیانی و نوشتاری را دوست دارند. بازی می تواند شامل هر چیزی باشد که بر کلمات نوشتاری تمرکز داشته باشد مثل بازی های دارای بخش کلامی، داستان گویی و کتاب خوانی، بازی های کلامی مهارت گوش دادن را بهبود می دهد و تعدا واژگان بیانی و درکی کودکان را افزایش می دهد، بنابراین در تقویت مهارت های ارتباطی و زبانی کودکان بسیار تاثیرگذار است.
بازی دارای منطق و استدلال22: نوعی بازی که حساب کردن را شامل می شود. این بازی با استدلال و مرتب کردن ارتباط دارد و توانایی های حل مسئله، تمرکز بر اعداد، طرح و نقشه و برنامه ریزی و منطق کودکان را بهبود می دهد. کودکان دارای علایق منطقی، به طرف تجزیه و تحلیل و آزمایش و تجربه کردن پدیده ها گرایش دارند و در جستجوی بررسی توالی رویدادهایی که می بینند برمی آیند. اسباب بازی هایی که برای این نوع بازی کودکان ایده آل هستند عبارتند از پازل ها، بازی های عددی، مسائل ریاضی، بازی های دارای استراتژی و هر چیزی که کمک می کند کودکان از استدلال و منطق استفاده کنند.
بازی درون فردی ( فردی)23: این بازی فردی و متکی به خود است، و اندیشه و فکر درونی و آگاهی از احساسات را پرورش می دهد. در هنگام بازی کردن تکی یا انفرادی، کودکان عواطف و احساسات و افکار خودشان را می شناسند و چگونگی کنترل آن ها را می آموزند. این بازی اجازه می دهد کودکان محیط شان را کشف کنند و از فعالیت هایشان لذّت ببرند، بنابراین با به کار گرفتن تخیل کودکان، خودانگیزشی و عزت نفس و خودباوری آن ها را بهبود می دهد. بازی فردی به کودکان امکان می دهد خودشان محیط و شرایط بازی را خلق کنند و زمینه را برای بازی وانمودی که تخیل کودکان را به طور کامل به کار می گیرد، فراهم می سازد. معمولاً بازی، کودکان بسیاری را در کنار هم جمع می کند، امّا بازی مستقل و تکی جنبه مهمی از رشد دوره کودکی است. کودکانی که این بازی را ترجیح می دهند شاید کم رو و خجالتی باشند، اما وقتی به تنهایی بازی می کنند، توانایی آنان بی نهایت است.
بازی میان فردی ( چند نفری): این بازی ارتباط و کار گروهی را تقویت می کند، زیرا مستلزم درک دیگران و تعامل مثبت با هم بازی هاست. بازی کردن با دیگران به شکل دوستانه و همکارانه از طریق آموختن چگونگی درک احساسات دیگران و کار مشترک سازنده و موفقیت آمیز، کودکان را با تاثیر پویایی و انسجام گروهی آشنا می سازد. بازی بین فردی به تک تک کودکان می آموزد که چگونه به صورت گروهی و شراکتی کار کنند، افکار و ایده هایشان را مطرح کنند و به نقاط مشترک برسند، و برای رسیدن به اهداف گروهی احساس مسئولیت کرده و فعالیت کنند. این بازی کودکان را وادار می کند در مورد افکار و احساسات شان حرف بزنند و باعث می شود کودکان ببینند چگونه توان و انرژی که از سوی چند نفر هزینه می شود به نتایج موفقیت آمیزی منجر می شود.
بازی خارج از خانه: لذّت و خوشی بازی کردن در خارج از خانه، یکی از زمان های محبوب و مورد علاقه روزانه هر کودک خردسالی محسوب می شود. دویدن، لی لی کردن، طناب بازی، بادبادک هوا کردن، تاب بازی، سرسره سواری، بالا رفتن، پریدن، جست وخیز کردن، قایم باشک، سه چرخه سواری، انواع بازی های توپی مثل فوتبال، حفر کردن در ماسه ( ایجاد تونل و گودال در ماسه) و ….
بازی های خارج از خانه مهارت های حرکتی بزرگ ( مهارت عضلات بزرگ) را در کودک تقویت می‎کند. حرکات متقاطع ( دست راست، پای چپ و برعکس)، نقش مهمی در موفقیت های بعدی کودک در خواندن و نوشتن دارد. مدت زمانی که کودک در زمین بازی به سر می‎برد نیز فرصت عالی برای اکتشاف در محیط است. کودکان خردسال هم چنین بازی خارج از خانه را به خاطر این که آن ها می توانند تخیل شان را در بازی جسمانی شان آزاد سازند، بسیار دوست دارند. به عنوان مثال، آن ها می توانند چند درخت کنار هم را به عنوان قلعه و دژ خود، و آویزگاه های چنگلی را به عنوان پل عبور از روی رودخانه در نظر بگیرند.
بازی خانگی24: در بازی خانگی کودکان از آن چه که می‎بینند والدین در خانه انجام می دهند تقلید می کنند، و این برای تقویت هم حسی و همدلی در کودکان بسیار مفید و باارزش است. اشکال بازی خانگی مثل انجام کارهای نظافت خانه، آب و جارو کردن، گردگیری، شستن و غذا درست کردن و بچه داری و سایر کارهای خانه. ظاهراً علاقه دخترها به این نوع بازی بیش از علاقه پسرهاست، اما فقط دخترها نیستند که از بازی خانگی لذّت می برند. اگر پسر شما خواست در کارهای مربوط به خانه کمک کند به او اجازه چنین کاری را بدهید. در حقیقت با تشویق پسرتان برای انجام این کارها، عروس آینده تان از شما بسیار ممنون و سپاسگزار خواهد بود. وقتی که او بزرگ می شود و در انجام امور خانه کمک می کند از او بسیار تشکر خواهید کرد و این کار آسان تر از آن است که از او خواهش کنید کارهای خانه را انجام دهد! در این بازی، کودکان در مورد زندگی خواهند آموخت، و ما الگوهای نقش آن ها هستیم خواه دوست داشته باشیم و خواه دوست نداشته باشیم.
بازی جسمانی25: کودکان فعّال هستند، پیچ و تاب می خورند، می غلتند، می کوبند، پرتاب می کنند، چرخ می زنند و می دوند. آن ها سخت تلاش می کنند، مسابقه می دهند و مبارزه می کنند. تیم هایی تشکیل می دهند و فوتبال بازی می کنند، از روی طناب می پرند، به صورت گروهی دوچرخه سواری یا قایم باشک بازی می کنند.
کودکان با فرصت انجام بازی هایی که آن ها را در فعالیت جسمانی درگیر می کند، برانگیخته شده و به شوق و ذوق می آیند. به کمک بازی جسمانی فعالیت های کودکان همان طور که رشد می کنند به طور دائمی پیشرفت می کند و کنترل آن ها بر بدنشان بیشتر می شود. در این بازی آگاهی از مکان و فضای اطراف کودکان گسترش یافته و جرات و خودباوری و اعتماد به نفس کودکان افزایش می یابد.
در بازی جسمانی، کودک به تدریج در اعمالی که اعضای مختلف بدن را در بر می گیرد و به کار می اندازد، ماهرتر و چابک تر می شود. به عنوان مثال، هماهنگی دست و چشم برای گرفتن تعقیب و دنبال کردن، کنار کشیدن و جا خالی دادن، پرتاب کردن، ضربه زدن، با پا زدن، غلتیدن، جهش و گرفتن کامل تر می شود. به اعتقاد داهرتی و بیلی26 (2003)، با انجام بازی های جسمانی، کودکان در انجام دادن بازی های ساده همکارانه و رقابتی با یک هم بازی یا گروه کوچکی از کودکان پیشرفت می کنند. به علاوه، درک قواعد و مقررات بازی و بازی جوانمردانه، به عهده گرفتن مسئولیت اعمال خودشان و آگاهی نسبت به ایمنی خودشان و دیگران، افزایش می یابد.
بازی جسمانی را می توان به مهارت های حرکتی بزرگ و مهارت های حرکتی کوچک (ظریف) تقسیم کرد. اسباب بازی هایی مثل تجهیزات بازی خارج از خانه ( تاب، سرسره، الاکلنگ)، سه چرخه، دوچرخه و سایر اسباب بازی های سوار شدنی، عضلات بزرگ را تقویت می کند.
کنترل و هماهنگی مهارت های حرکتی بزرگ کودکان، با استفاده از حرکات و فعالیت هایی که مستلزم استفاده از عضلات بدن، مخصوصاً دست ها و پاها است، رشد می کند. شامل مواردی چون ایستادن، راه رفتن، دویدن، بالا رفتن، پریدن، تعادل، راندن و کشیدن اسباب بازی های چرخ دار، پرتاب کردن و گرفتن توپ، رکاب زدن سه چرخه و دوچرخه، حرکت کردن با توپ ( در بازی فوتبال یا بسکتبال). همان طور که کودکان بزرگ تر می شوند حرکات شان بهبود و پالایش می یابد و مهارت هایشان را در موقعیت های جدید به کار می گیرند؛ به عنوان مثال در لی لی کردن ( روی یک پا راه رفتن یا جستن) به صورت انفرادی یا در قالب بازی گروهی. کسب آگاهی از فضا و مکان، بلندی و فاصله، هنگامی که آن ها به اطراف حرکت می کنند، از تجهیزات بازی بالا می روند یا سوار اسباب بازی های چرخ دار می شوند. مهارت در حرکت کردن شامل گام برداشتن، پریدن، گرفتن در حال حرکت، چرخیدن، تغییر جهت، غلتاندن چرخ ( چرخی که کودکان روی زمین می غلتانند). آموختن تعادل روی اندام های مختلف بدن، پشتک زدن و انتقال وزن از پاها به دست ها. استفاده از وسایلی برای بالا رفتن و تاب خوردن، حفظ تعادل و کنترل ( راه رفتن روی یک دیوار کوتاه یا طناب ضخیم).
کنترل حرکتی ظریف خیلی مهم است. مهارت در انجام دادن با دست و ئست کاری مواد قابل انعطاف و چیزهایی کوچک به رشد عضلات کوچک بستگی دارد. مهارت های حرکتی ظریف یا کوچک در مواردی مثل ساختن یک برج با استفاده از بلوک ها، کامل کردن یک پازل تصویری و بستن کفش و دکمه زیپ لباس دیده می شود. با رشد جسمانی کودک عضلات کوچک نیز رشد می کنند و هماهنگی دست و چشم افزایش می یابد. هماهنگی دست و چشم پیش نیاز توانایی گرفتن مداد، و نشانه گذاری روی کاغذ و بعدها نوشتن درست حروف و اعداد است. استفاده از وسایل و فعالیت های زیر مهارت های حرکتی ظریف را تقویت می کند: خط خطی کردن، خمیر و خاک رس در مدل سازی، نقاشی کردن ( ابتدا با قلم موی بزرگ و بعد با قلم موی ریزتر)، بازی با آب و ماسه، آدمک ها، حیوانات و وسایل نقلیه در اندازه کوچک، وسایل دوزندگی و خیاطی و بافندگی، به نخ کشیدن سوزن، استفاده از پیچ و مهره و کلید و گیره کاغذی، چکش و میخ، اره کردن، استفاده از ظروف و پیمانه های دارای درجه سنجش مایعات، برش دادن کاغذ با قیچی، به نخ کشیدن مهره بزرگ و کوچک و استفاده ماهرانه از موس رایانه و کسب کنترل بیشتر با آن ( جایا27، 2002). کودکانی که به بازی های جسمانی علاقه دارند اغلب ورزشکار می شوند و از ورزش ها و فعالیت های بدنی لذّت زیادی می برند.
بازی فکری28: بازی فکری، کاوش و اکتشاف است. دیدن، شنیدن، لمس کردن، اعداد و کلمه ها، اجزاء بازی فکری هستند. برای نوزاد تکان دادن جغجغه و کشف علت صدای آن بازی فکری است.کودکان بزرگ تر می خوانند و می شمارند و با جمع آوری اسباب بازی های مختلف طبقه بندی کردن را می آموزند. کودکان بزرگ تر لطیفه و جوک تعریف می کنند و معما و چیستان طرح می کنند تا به خاطر آورند که در یک بازی کارتی، چه کارت هایی بازی شده و برنامه ریزی می کنند که چگونه برنده شوند.
بازی هوشی29: بازی هوشی به وسیله بازی با پازل، بازی های تخته ای مثل شطرنج، بازی های کارتی، خواندن کتاب ها، بازی یا اسباب بازی های عددی انجام می شود. هم چنین، بازی هایی که در آن شمارش اعداد وجود دارد و کتاب های مربوط به اعداد که کودک با اعداد آشنا می شود و آن ها را می آموزد، از نوع بازی هوشی است. کتاب ها، بازی های تخته ای و پازل های نقشه ای، حروف را به کودک می آموزد. وزن ها، پیمانه ها و اندازه گیری را به وسیله هنر پخت وپز کردن و بازی کردن با ترازو و اشیاء دارای وزن های مختلف، یاد می گیرد. در هنگام بازی با اشیاء و اسباب بازی های دارای اندازه های مختلف نیز با اندازه بزرگ، متوسط و کوچک آشنا می شود. هم چنین، رنگ ها را با استفاده از اشیای دارای رنگ های درخشان مختلف و کتاب های مربوط به نقاشی می شناسد. گوش دادن به موسیقی که مغز را تحریک می کند نیز از بازی های هوشی است.
والدین بهتر است یک ساعت در روز به چند بازی از این نوع اختصاص دهند و کودکشان را درگیر این بازی کنند. به عنوان مثال، اشیای خانه را بشمارند، تصاویر کتاب را بشمارند و شرح دهند ( تعداد پرنده ها، تعداد گل ها، یا تعداد مورچه ها در تصویر کتاب)، یا هر چیز رنگی داخل یا خارج از خانه را نام ببرند و از هر رنگ چند شیء را بشمارند. وقتی روزی کودکتان لباسی با رنگ قرمز پوشیده است از او بخواهید اشیای مشابه رنگ قرمز لباسش را پیدا کند. روز بعد که لباس سبز رنگ بر تن دارد، اشیای با رنگ سبز را می‎یابد و نام می برد. اگر موضوع بازی اندازه اشیاء است، در مورد اندازه نسبی اشیاء نسبت به همدیگر صحبت کنید و از کودک بخواهید اشیای بزرگ‎تر از تلویزیون را نام ببرد، یا اشیای کوچک تر از جاروبرقی را پیدا کند.
بازی خلاقانه30: خلاقیت توانایی دیدن چیزها به شکل جدید، مشاهده مسایل و مشکلاتی که هیچ کس دیگر ممکن است حتی وجود آن ها را درک نکند، و آن گاه یافتن راه حل های جدید و منحصر به فرد و موثر برای این مسایل است.
خلاقیت معنی گسترده ای دارد و بازی از ایننوع موارد زیادی را در بر می گیرد مانند نقاشی کردن، رسم کردن، حل مسئله، خمیربازی، بازی با ماسه، کولاژ یا تکه کاری، استفاده از تخیل، و حتی کنار آمدن با دیگران! کودکان موجودات خلاقی هستند و انرژی بی پایانی برای خلاقیت دارند. آن ها دنیای تخیلی شان را خلق می کنند و شور و اشتیاق عجیب و غیرقابل وصفی برای آواز خواندن دارند. چیزهای جدید، طرح ها و راه هایی برای انجام دادن کارها خلق می کنند. نقاشی می کنند، می سازند، می نویسند، آواز می خوانند، آهنگی را زیر لب زمزمه می کنند، سوت می زنند و موسیقی می نوازند، همه این ها به بازی خلاقانه آن ها مربوط می شود.
این نوع بازی، مهارت های حرکتی ظریف را به وسیله جور کردن چیزها با همدیگر، رشد هوشی را به واسطه طرح ریزی و برنامه‎ریزی و اسم گذاشتن روی ابداعات و اختراعات، رشد زبانی را با توصیف طرح‎ها، و رشد اجتماعی را به سبب بازی با سایر کودکان، تقویت می‎کند. این بازی نقاشی کردن، رنگ کردن، الگوسازی، برش دادن و ساختن چیزها، و هم‎چنین هنر پخت و پز را که تفریح خلاقانه محسوب می‎شود و برای تمام کودکان لذّت بخش است، شامل می‎شود.
بازی باقاعده: این بازی به توانایی شناختی بیشتری نیاز دارد. بنابراین، این‎گونه بازی ها تا بعدها بخشی از گنجینه بازی کودک نمی شود. از ویژگی های این بازی درک قواعد، پذیرش و قبول قواعد، هماهنگی با محدودیت های قواعد، و رقابت است. شرکت در بازی‎های ساده گروهی و بازی شطرنج معمولاً از چهار تا هفت سالگی دیده می‎شود، ولی شرکت در بازی‎های با قواعد انتزاعی تر و پیچیده‎تر در دوران بین هفت تا دوازده سالگی بیشتر معمول است .
بازی سازنده: این بازی وقتی دیده می‎شود که کودکان محیط شان را دست کاری می کنند و چیزهایی می سازند. بازی سازنده به کودکان فرصت می‎دهد که با استفاده از اشیاء آزمایش و تجربه کنند و دانش اولیه را در مورد روی هم چیدن، ساختن، رسم کردن، ساختمان سازی و ساختن موسیقی را بیاموزند. بازی سازنده هم چنین به کودکان احساس دستیابی به هدف و موفقیت می دهد و آن ها را با احساس کنترل داشتن روی محیط شان توانمند می‎سازد. برخی از اشکال بازی سازنده عبارتند از: ساختن برج و خانه با استفاده از بلوک ها و قطعات پلاستیکی، ساختن غار و تونل با استفاده از ماسه نرم، ساختن آدمک و مدل حیوانات با استفاده از خاک رس و گچ، ایجاد مسیر عبور آب و نهر و پل های روی آن.
بازی جنگی: کودکان همیشه بازی های جنگی انجام می دهند. بیشتر کودکان در اوقاتی از روز بازی هایی انجام می دهند که لازمه آن استفاده از نوعی اسلحه است. چنین بازی‎هایی مخصوصاً برای پسرهای چهار ساله که دوست دارند پلیس، سوپرمن، مرد عنکبوتی یا دیگر قهرمانان و دلاوران جنگی بشوند، بسیار محبوب هستند. کمتر پسری پیدا می شود که در مقابل وسوسه داشتن یک تفنگ یا شمشیر مقاومت کند و بعد از تماشای یک فیلم جنگی، به این بازی نپردازد. در چنین مواقعی پسربچه ها دو دسته می شوند و به طرف همدیگر تیراندازی می کنند، یا در نقش یک پلیس ماهر در تیراندازی، و یا اسب سوار موفق در شمشیر زدن و تیراندازی با کمان ظاهر می شوند. در حالی که دیدگاه های موافق و مخالف این نوع بازی وجود دارد، اما کودکان بدون آگاهی از این نقطه نظرات و موج مخالفت ها، این نوع بازی ها را دوست دارند و از آن لذّت می برند. انجام بازی های قدرتی به کودکان احساس قدرت و کنترل بر اوضاع می دهد، به ویژه زمانی که مسائلی در زندگی کودکان رخ می دهد که احساس ضعف و ناتوانی می کنند.
بازی خیالی: در بازی خیالی، کودک ممکن است هر چیزی بشود. یک انسان دیگر، یک حیوان عظیم‎الجثه، یک ماشین، یک پرنده و یا حتی میوه! در بازی خیالی کودکان هر موقعیتی را بدون ترس یا خطری تجربه و امتحان می کنند. از دیدگاه ایزنبرگ و جالونگو (2000)، بازی خیالی برای کودکان مثل یک تئاتر فی البداهه و بدون آمادگی است، که آن ها می توانند هر موقعیتی را آزمایش کنند و هر کاری را به راحتی بدون هیچ مشکلی انجام دهند.
بازی نمادی31: بیشتر کودکان بعد از یک سالگی می توانند با هر شیء طوری بازی کنند که انگار شیء دیگری است. تا سال اول زندگی و اندکی پس از آن کودکان اعمال خود را باخصوصیات اشیاء هماهنگ و سازگار می کنند مثلاً با دیدن کامیون آن را به دنبال خود می کشند، یا قاشق را به طرف دهان خود می برند و با مداد خط خطی می کنند. اما از این زمان به بعد، عقاید و افکار خود را در خصوصیات اشیاء یا وقایع دخالت می دهند. بنابراین برای اشیای ذکر شده کاربردهای جدیدی پیدا می کنند.
بازی نمایشی یا اجرای نقش32: در این نوع بازی، کودکان انواع متفاوت نقش های زندگی، مشاغل و حرفه ها، و فعالیت ها را انجام می دهند، به عنوان مثال نقش پدر، مادر، نوزاد، پرستار، دکتر، بیمار، خواننده، پلیس، معلم، دانش آموز، فروشنده، خریدار، راننده، مسافر، ورزشکار و …. بازی های نمایشی یا اجرای نقش می تواند در سکوت و آرامش انجام شود یا فعال و پر سر و صدا باشد، به تنهایی یا با دیگران انجام شود.
بازی های نمایشی و اجرای نقش از آن جا که تخیل را به کار می گیرد در رشد هوشی کودکان بسیار موثر است. مهارت های زبانی کودک نیز به واسطه صحبت کردن در مورد فعالیتش رشد می کند. با کسب توانایی دیدن زندگی از نقطه نظر دیگران، رشد عاطفی کودکان تقویت می شود. بازی کردن با کودکان دیگر به صورت دوستانه نیز به رشد اجتماعی کودکان کمک می کند.
بازی اجتماعی: مانند تمام موجودات اجتماعی، انسان ها به تعلق و جزئی از یک گروه بودن و رابطه داشتن نیاز دارند و می آموزند چگونه در گروه هایی با ترکیب های متفاوت و برای اهداف متفاوت، زندگی و کار کنند. بازی در برآوردن این نیازها تاثیر بسیاری دارد و مهارت های عاطفی و اجتماعی زندگی را افزایش می دهد. بازی با دیگران به کودکان فرصت می دهد رفتارشان را با رفتار دیگران مقایسه کنند و با دیدگاه های متفاوت با باور خودشان، آشنا شوند. بنابراین، بازی تجربیات عالی برای آموختن مهارت های اجتماعی، آگاهی و حساسیت و توجه به نیازها و نگرش دیگران، تحمل برد و باخت، به بازی گرفته شدن و از بازی کنار گذاشته شدن، کنترل احساسات، آموختن کنترل خود و خویشتن داری، توان مشارکت و اظهار نظر در کنار دیگران، فراهم می آورد. بازی، کودکان را قادر می سازد که احساس رضایت بخش و آرام بخشی داشته باشند و احساسات غیرقابل قبول خود را، به شیوه های قابل قبول ابراز کنند، و هم چنین هنگام کار کردن در محیطی با احساسات متضاد، احساسات شان را در کنترل خود داشته باشند.

جدول 2-1: انواع بازی ها و ویژگی ها پتر هیوز ( 1387)، عسکری زاده (1390)، مهجور (1386) و خاکی و شعبانی (1392)
ردیف
بازی ها
ویژگی ها
1
بازی سمبولیک
این بازی کنترل، اکتشاف تدریجی و افزایش درک و فهم را برای کودکان به همراه دارد، بدون خطر است و خارج از حد درک و فهم کودکان نیست. برای مثال، استفاده از تکه چوب به عنوان نماد یک شخص، یا یک تکه ریسمان به عنوان نماد حلقه ازدواج
2
بازی خشن، پرانرژی و پرجنب وجوش
نوعی بازی که با زدن، قلقلک دادن، انعطاف پذیری جسمانی و دنبال کردن همدیگر همراه است و برای کودکان شادی و نشاط زیادی دارد. برای مثال، جنگ های بازی گونه، کشتی گرفتن، درگیر و گلاویز شدن و دست وپنجه نرم کردن، تعقیب کردن همدیگر به قصد زدن همدیگر بدون این که آسیب جدی به همدیگر وارد کنند. این گونه تعقیب و گریزها معمولاً با شادی و شعف، خندیدن و لذّت بردن همراه است.
3
بازی نمایشی – اجتماعی
نمایش رفتارهای شخصی، اجتماعی و خانوادگی و اجرای تجربیات نهفته یک رفتار بین فردی. برای مثال رفتن به فروشگاه، غذا درست کردن، سر و صدا و جنگ و دعوا به پا کردن و بچه داری کردن
4
بازی اجتماعی
نوعی بازی که براساس قواعد و معیارهای تعهد و تعامل اجتماعی شکل می گیرد و می تواند الهام گرفته شده، اکتشافی و یا اصلاحی ( برای بهتر کردن) باشد. برای مثال، هر موقعیت تعاملی و اجتماعی که در بر گیرنده انتظاری از کودکان است که بایستی از آن اصول و قواعد اطاعت کنند، از قبیل بازی ها، مهمانداری کردن، گفتگو و مکالمه، ساختن چیزها به همدیگر، عیادت از بیمار در بیمارستان.
5
بازی خلاقانه
نوعی بازی که به کودکان اجازه خلق پاسخ های جدید و تغییر شکل دادن، ساختن و تبدیل کردن می دهد و با حدودی از شگفتی و غافلگیری همراه است. برای مثال ساختن موسیقی، و ابداع و نوآوری با استفاده از چندین وسیله و ابزار.
6
بازی ارتباطی ( گفت و شنودی)
بازی که در آن از کلمات، حالت چهره و ایماء و اشاره و حرکات دست استفاده می شود. برای مثال، لطیفه و جوک تعریف کردن، نمایش لال بازی ( نمایشی که در آن به جای کلام از حرکات دست و صورت استفاده می شود)، اجرای نقش، مسخره کردن و دست انداختن، آواز خواندن، بحث و گفتگو و شعرخوانی.
7
بازی نمایشی
در این بازی کودک رویدادهایی که در آن مستقیماً شرکت نداشته را به صورت نمایشی در می آورد. برای مثال، نمایش دادن یک برنامه تلویزیونی، یک رویداد رخ داده در خیابان، اجرای مراسم های مذهبی و ملی و حتی مراسم خاک سپاری و تشیع جنازه.
8
بازی مخاطره آمیز
نوعی بازی که به کودک فرصت می دهد با تجربیات پرمخاطره یا حتی بالقوه تهدید کننده زندگی مواجه شوند، یا مهارت های زنده ماندن و غلبه بر ترس را تمرین کند. به عنوان مثال، دوچرخه سواری روی یک دیواره باریک، عبور از تنه درختی که به صورت پل روی رودخانه کوچکی افتاده است و رفتن روی شاخه های باریک یک درخت.
9
بازی اکتشافی
این بازی برای بدست آوردن اطلاعات واقعی و از طریق به طرف دهان بردن، دستکاری کردن، پرتاب کردن، کوبیدن و خراب کردن اشیاء انجام می شود.
10
بازی خیالی
این بازی از اصول و قواعدی که بر دنیای مادی حاکم است، پیروی نمی کند. برای مثال کودک تصور می کند یا وانمود می کند درخت است، یا ماهی است، یا سگی را که در کنارش نیست نوازش می کند.
11
بازی تخیلی
این بازی از اصول و قواعدی که بر دنیای مادی حاکم است، پیروی نمی کند. برای مثال کودک تصور می کند یا وانمود می کند درخت است، یا ماهی است، یا سگی را که در کنارش نیست نوازش می کند.
12
بازی حرکتی
بازی که شامل حرکت و جنب وجوش در هر مسیر و جهتی است. برای مثال تعقیب کردن و دنبال کردن همدیگر، گرگم به هوا، قایم باشک، بالا رفتن از درخت، پریدن از طناب و ….
13
بازی مهارتی
کنترل عناصر فیزیکی و موثر محیطی. برای مثال، حفر کردن تونل، خراب کردن دیوار خانه متروکه، مسیر نهر آب را تغییر دادن، ساختن پناهگاه، آتش درست کردن.
14
بازی با شیء
نوعی بازی که در آن دستکاری اشیاء و انجام دادن ماهرانه و هماهنگی چشم و دست بسیار زیاد و به به طرز جالبی استفاده می شود. به عنوان مثال، استفاده از هر شیء به شکل جدید و بدیع، ریختن وسایل در سبد و خالی کردن آن ها، بستن و باز کردن و…
15
بازی اجرای نقش
این بازی چگونگی بودن و زندگی کردن را بررسی و کشف می کند. نقش اجرا شده می تواند مربوط به افراد داخل خانه یا بیرون از خانه، و اجتماع و تعاملات بین فردی باشد. برای مثال، جارو زدن اتاق های خانه، صحبت کردن با تلفن، رانندگی کردن، پرستاری از یک بیمار، رنگ زدن دیوارهای خانه.
16
بازی صامت و بی صدا
بازی بی صدا مثل نگاه کردن به تصاویر کتاب، خط خطی کردن روی کاغذ، عروسک بازی، تکمیل جورچین ( پازل)، مهره به رشته کشیدن، چیدن اشیاء روی همدیگر و…. .
17
بازی کلامی
این بازی مستلزم خواندن و نوشتن است، اما حساب کردن را شامل نمی شود. بازی زمانی به وسیله کودکانی ترجیح داده می شود که زبان بیانی و نوشتاری را دوست دارند. بازی می تواند شامل هر چیزی باشد که بر کلمات نوشتاری تمرکز داشته باشد مثل بازی های دارای بخش کلامی، داستان گویی و کتاب خوانی، بازی های کلامی مهارت گوش دادن را بهبود می دهد و تعدا واژگان بیانی و درکی کودکان را افزایش می دهد، بنابراین در تقویت مهارت های ارتباطی و زبانی کودکان بسیار تاثیرگذار است
18
بازی دارای منطق و استدلال
نوعی بازی که حساب کردن را شامل می شود. این بازی با استدلال و مرتب کردن ارتباط دارد و توانایی های حل مسئله، تمرکز بر اعداد، طرح و نقشه و برنامه ریزی و منطق کودکان را بهبود می دهد. کودکان دارای علایق منطقی، به طرف تجزیه و تحلیل و آزمایش و تجربه کردن پدیده ها گرایش دارند و در جستجوی بررسی توالی رویدادهایی که می بینند برمی آیند. اسباب بازی هایی که برای این نوع بازی کودکان ایده آل هستند عبارتند از پازل ها، بازی های عددی، مسائل ریاضی، بازی های دارای استراتژی و هر چیزی که کمک می کند کودکان از استدلال و منطق استفاده کنند.
19
بازی درون فردی ( فردی)
این بازی فردی و متکی به خود است، و اندیشه و فکر درونی و آگاهی از احساسات را پرورش می دهد. در هنگام بازی کردن تکی یا انفرادی، کودکان عواطف و احساسات و افکار خودشان را می شناسند و چگونگی کنترل آن ها را می آموزند. این بازی اجازه می دهد کودکان محیط شان را کشف کنند و از فعالیت هایشان لذّت ببرند، بنابراین با به کار گرفتن تخیل کودکان، خودانگیزشی و عزت نفس و خودباوری آن ها را بهبود می دهد. بازی فردی به کودکان امکان می دهد خودشان محیط و شرایط بازی را خلق کنند و زمینه را برای بازی وانمودی که تخیل کودکان را به طور کامل به کار می گیرد، فراهم می سازد. معمولاً بازی، کودکان بسیاری را در کنار هم جمع می کند، امّا بازی مستقل و تکی جنبه مهمی از رشد دوره کودکی است. کودکانی که این بازی را ترجیح می دهند شاید کم رو و خجالتی باشند، اما وقتی به تنهایی بازی می کنند، توانایی آنان بی نهایت است.
20
بازی میان فردی ( چند نفری)
این بازی ارتباط و کار گروهی را تقویت می کند، زیرا مستلزم درک دیگران و تعامل مثبت با هم بازی هاست. بازی کردن با دیگران به شکل دوستانه و همکارانه از طریق آموختن چگونگی درک احساسات دیگران و کار مشترک سازنده و موفقیت آمیز، کودکان را با تاثیر پویایی و انسجام گروهی آشنا می سازد. بازی بین فردی به تک تک کودکان می آموزد که چگونه به صورت گروهی و شراکتی کار کنند، افکار و ایده هایشان را مطرح کنند و به نقاط مشترک برسند، و برای رسیدن به اهداف گروهی احساس مسئولیت کرده و فعالیت کنند. این بازی کودکان را وادار می کند در مورد افکار و احساسات شان حرف بزنند و باعث می شود کودکان ببینند چگونه توان و انرژی که از سوی چند نفر هزینه می شود به نتایج موفقیت آمیزی منجر می شود.
21
بازی خارج از خانه
لذّت و خوشی بازی کردن در خارج از خانه، یکی از زمان های محبوب و مورد علاقه روزانه هر کودک خردسالی محسوب می شود. دویدن، لی لی کردن، طناب بازی، بادبادک هوا کردن، تاب بازی، سرسره سواری، بالا رفتن، پریدن، جست وخیز کردن، قایم باشک، سه چرخه سواری، انواع بازی های توپی مثل فوتبال، حفر کردن در ماسه ( ایجاد تونل و گودال در ماسه) و ….
22
بازی خانگی
در بازی خانگی کودکان از آن چه که می‎بینند والدین در خانه انجام می دهند تقلید می کنند، و این برای تقویت هم حسی و همدلی در کودکان بسیار مفید و باارزش است. اشکال بازی خانگی مثل انجام کارهای نظافت خانه، آب و جارو کردن، گردگیری، شستن و غذا درست کردن و بچه داری و سایر کارهای خانه. ظاهراً علاقه دخترها به این نوع بازی بیش از علاقه پسرهاست، اما فقط دخترها نیستند که از بازی خانگی لذّت می برند. اگر پسر شما خواست در کارهای مربوط به خانه کمک کند به او اجازه چنین کاری را بدهید. در حقیقت با تشویق پسرتان برای انجام این کارها، عروس آینده تان از شما بسیار ممنون و سپاسگزار خواهد بود. وقتی که او بزرگ می شود و در انجام امور خانه کمک می کند از او بسیار تشکر خواهید کرد و این کار آسان تر از آن است که از او خواهش کنید کارهای خانه را انجام دهد! در این بازی، کودکان در مورد زندگی خواهند آموخت، و ما الگوهای نقش آن ها هستیم خواه دوست داشته باشیم و خواه دوست نداشته باشیم.
23
بازی جسمانی
کودکان فعّال هستند، پیچ و تاب می خورند، می غلتند، می کوبند، پرتاب می کنند، چرخ می زنند و می دوند. آن ها سخت تلاش می کنند، مسابقه می دهند و مبارزه می کنند. تیم هایی تشکیل می دهند و فوتبال بازی می کنند، از روی طناب می پرند، به صورت گروهی دوچرخه سواری یا قایم باشک بازی می کنند
24
بازی فکری
بازی فکری، کاوش و اکتشاف است. دیدن، شنیدن، لمس کردن، اعداد و کلمه ها، اجزاء بازی فکری هستند. برای نوزاد تکان دادن جغجغه و کشف علت صدای آن بازی فکری است.کودکان بزرگ تر می خوانند و می شمارند و با جمع آوری اسباب بازی های مختلف طبقه بندی کردن را می آموزند. کودکان بزرگ تر لطیفه و جوک تعریف می کنند و معما و چیستان طرح می کنند تا به خاطر آورند که در یک بازی کارتی، چه کارت هایی بازی شده و برنامه ریزی می کنند که چگونه برنده شوند.

25
بازی هوشی
بازی هوشی به وسیله بازی با پازل، بازی های تخته ای مثل شطرنج، بازی های کارتی، خواندن کتاب ها، بازی یا اسباب بازی های عددی انجام می شود. هم چنین، بازی هایی که در آن شمارش اعداد وجود دارد و کتاب های مربوط به اعداد که کودک با اعداد آشنا می شود و آن ها را می آموزد، از نوع بازی هوشی است. کتاب ها، بازی های تخته ای و پازل های نقشه ای، حروف را به کودک می آموزد. وزن ها، پیمانه ها و اندازه گیری را به وسیله هنر پخت وپز کردن و بازی کردن با ترازو و اشیاء دارای وزن های مختلف، یاد می گیرد. در هنگام بازی با اشیاء و اسباب بازی های دارای اندازه های مختلف نیز با اندازه بزرگ، متوسط و کوچک آشنا می شود. هم چنین، رنگ ها را با استفاده از اشیای دارای رنگ های درخشان مختلف و کتاب های مربوط به نقاشی می شناسد. گوش دادن به موسیقی که مغز را تحریک می کند نیز از بازی های هوشی است.
26
بازی خلاقانه
خلاقیت توانایی دیدن چیزها به شکل جدید، مشاهده مسایل و مشکلاتی که هیچ کس دیگر ممکن است حتی وجود آن ها را درک نکند، و آن گاه یافتن راه حل های جدید و منحصر به فرد و موثر برای این مسایل است. این نوع بازی، مهارت های حرکتی ظریف را به وسیله جور کردن چیزها با همدیگر، رشد هوشی را به واسطه طرح ریزی و برنامه‎ریزی و اسم گذاشتن روی ابداعات و اختراعات، رشد زبانی را با توصیف طرح‎ها، و رشد اجتماعی را به سبب بازی با سایر کودکان، تقویت می‎کند. این بازی نقاشی کردن، رنگ کردن، الگوسازی، برش دادن و ساختن چیزها، و هم‎چنین هنر پخت و پز را که تفریح خلاقانه محسوب می‎شود و برای تمام کودکان لذّت بخش است، شامل می‎شود.
27
بازی باقاعده:
این بازی به توانایی شناختی بیشتری نیاز دارد. بنابراین، این‎گونه بازی ها تا بعدها بخشی از گنجینه بازی کودک نمی شود. از ویژگی های این بازی درک قواعد، پذیرش و قبول قواعد، هماهنگی با محدودیت های قواعد، و رقابت است. شرکت در بازی‎های ساده گروهی و بازی شطرنج معمولاً از چهار تا هفت سالگی دیده می‎شود، ولی شرکت در بازی‎های با قواعد انتزاعی تر و پیچیده‎تر در دوران بین هفت تا دوازده سالگی بیشتر معمول است .
28
بازی سازنده
این بازی وقتی دیده می‎شود که کودکان محیط شان را دست کاری می کنند و چیزهایی می سازند. بازی سازنده به کودکان فرصت می‎دهد که با استفاده از اشیاء آزمایش و تجربه کنند و دانش اولیه را در مورد روی هم چیدن، ساختن، رسم کردن، ساختمان سازی و ساختن موسیقی را بیاموزند. بازی سازنده هم چنین به کودکان احساس دستیابی به هدف و موفقیت می دهد و آن ها را با احساس کنترل داشتن روی محیط شان توانمند می‎سازد. برخی از اشکال بازی سازنده عبارتند از: ساختن برج و خانه با استفاده از بلوک ها و قطعات پلاستیکی، ساختن غار و تونل با استفاده از ماسه نرم، ساختن آدمک و مدل حیوانات با استفاده از خاک رس و گچ، ایجاد مسیر عبور آب و نهر و پل های روی آن.
29
بازی جنگی
کودکان همیشه بازی های جنگی انجام می دهند. بیشتر کودکان در اوقاتی از روز بازی هایی انجام می دهند که لازمه آن استفاده از نوعی اسلحه است. چنین بازی‎هایی مخصوصاً برای پسرهای چهار ساله که دوست دارند پلیس، سوپرمن، مرد عنکبوتی یا دیگر قهرمانان و دلاوران جنگی بشوند، بسیار محبوب هستند. کمتر پسری پیدا می شود که در مقابل وسوسه داشتن یک تفنگ یا شمشیر مقاومت کند و بعد از تماشای یک فیلم جنگی، به این بازی نپردازد. در چنین مواقعی پسربچه ها دو دسته می شوند و به طرف همدیگر تیراندازی می کنند، یا در نقش یک پلیس ماهر در تیراندازی، و یا اسب سوار موفق در شمشیر زدن و تیراندازی با کمان ظاهر می شوند. در حالی که دیدگاه های موافق و مخالف این نوع بازی وجود دارد، اما کودکان بدون آگاهی از این نقطه نظرات و موج مخالفت ها، این نوع بازی ها را دوست دارند و از آن لذّت می برند. انجام بازی های قدرتی به کودکان احساس قدرت و کنترل بر اوضاع می دهد، به ویژه زمانی که مسائلی در زندگی کودکان رخ می دهد که احساس ضعف و ناتوانی می کنند.
30
بازی خیالی
در بازی خیالی، کودک ممکن است هر چیزی بشود. یک انسان دیگر، یک حیوان عظیم‎الجثه، یک ماشین، یک پرنده و یا حتی میوه! در بازی خیالی کودکان هر موقعیتی را بدون ترس یا خطری تجربه و امتحان می کنند. از دیدگاه ایزنبرگ و جالونگو (2000)، بازی خیالی برای کودکان مثل یک تئاتر فی البداهه و بدون آمادگی است، که آن ها می توانند هر موقعیتی را آزمایش کنند و هر کاری را به راحتی بدون هیچ مشکلی انجام دهند.
31
بازی نمادی
بیشتر کودکان بعد از یک سالگی می توانند با هر شیء طوری بازی کنند که انگار شیء دیگری است. تا سال اول زندگی و اندکی پس از آن کودکان اعمال خود را باخصوصیات اشیاء هماهنگ و سازگار می کنند مثلاً با دیدن کامیون آن را به دنبال خود می کشند، یا قاشق را به طرف دهان خود می برند و با مداد خط خطی می کنند. اما از این زمان به بعد، عقاید و افکار خود را در خصوصیات اشیاء یا وقایع دخالت می دهند. بنابراین برای اشیای ذکر شده کاربردهای جدیدی پیدا می کنند.
32
بازی نمایشی یا اجرای نقش
در این نوع بازی، کودکان انواع متفاوت نقش های زندگی، مشاغل و حرفه ها، و فعالیت ها را انجام می دهند، به عنوان مثال نقش پدر، مادر، نوزاد، پرستار، دکتر، بیمار، خواننده، پلیس، معلم، دانش آموز، فروشنده، خریدار، راننده، مسافر، ورزشکار و …. بازی های نمایشی یا اجرای نقش می تواند در سکوت و آرامش انجام شود یا فعال و پر سر و صدا باشد، به تنهایی یا با دیگران انجام شود.
33
بازی اجتماعی
مانند تمام موجودات اجتماعی، انسان ها به تعلق و جزئی از یک گروه بودن و رابطه داشتن نیاز دارند و می آموزند چگونه در گروه هایی با ترکیب های متفاوت و برای اهداف متفاوت، زندگی و کار کنند. بازی در برآوردن این نیازها تاثیر بسیاری دارد و مهارت های عاطفی و اجتماعی زندگی را افزایش می دهد. بازی با دیگران به کودکان فرصت می دهد رفتارشان را با رفتار دیگران مقایسه کنند و با دیدگاه های متفاوت با باور خودشان، آشنا شوند. بنابراین، بازی تجربیات عالی برای آموختن مهارت های اجتماعی، آگاهی و حساسیت و توجه به نیازها و نگرش دیگران، تحمل برد و باخت، به بازی گرفته شدن و از بازی کنار گذاشته شدن، کنترل احساسات، آموختن کنترل خود و خویشتن داری، توان مشارکت و اظهار نظر در کنار دیگران، فراهم می آورد. بازی، کودکان را قادر می سازد که احساس رضایت بخش و آرام بخشی داشته باشند و احساسات غیرقابل قبول خود را، به شیوه های قابل قبول ابراز کنند، و هم چنین هنگام کار کردن در محیطی با احساسات متضاد، احساسات شان را در کنترل خود داشته باشند.

2-1-8- بازی و تئاتر
در میان نظریه پردازان اخیر اجرا و تئاتر، ریچارد شکنر در عین این که نمی خواهد آیین را از بررسی ژانرهای اجرایی خارج کند، معتقد است زمان آن رسیده که تاملی دوباره در باب این قبیل نظریات داشته باشیم و "نظریه های مبتنی بر خاستگاه " برای فهم و درک تئاتر مناسب نیستند (شکنر، 1387، ترجمه: علی زاده : 26). در نتیجه، او الگوهای جدیدی پیشنهاد می کند که در آن ها تئاتر به عنوان شکلی تکامل یافته عرضه نمی شود؛ بلکه در کنار گره های دیگر، پیوستاری تشکیل می دهد که در تحلیل مفاهیم مربوط به اجرا به کار می آیند. مثلاً در "الگوی بادبزنی " او در پیوستاری که دامنه آن از آیینی سازی های33 حیوانات (از جمله انسان ها) تا اجراها در زندگی روزمره- شامل خوشامدگویی ها، ابراز احساسات، صحنه های خانوادگی، نقش های حرفه ای و نظایر آن- تا بازی، ورزش ها، تئاتر، رقص، مناسک، آیین ها و اجراهای عظیم گسترده است، تئاتر تنها یک گره در کنار دیگر گره ها است(شکنر، 1386، ترجمه: نصرالله زاده : 8).
به این ترتیب اگر بخواهیم تئاتر و فعالیت های مرتبط با آن را در دسته های کلی قرار دهیم، آیین تنها یکی از این چندین است که با تئاتر، و نیز با دیگر فعالیت ها، کنش دارند. مابقی آن ها عبارتند از بازی های مفرح، بازی های رقابتی، انواع ورزش، رقص و موسیقی. "ارتباط میان این فعالیت – ها، عمودی یا مبتنی بر شکل گیری یکی از دیگری نیست- این ارتباط افقی است: یعنی بر مبنای آن چه که هر ژانر مستقل در آن، با ژانرهای دیگر سهیم است" (شکنر، 1387، ترجمه: علی زاده : 26)؛ و نیز روش های تحلیلی ای که می توان به صورت میان ژانری به کار برد. این هفت فعالیت در مجموع، همه فعالیت های اجرایی انسان ها را در بر می گیرند. اگر استدلال کسی این باشد که تئاتر بر مبنای برخی مراحل تکاملی، "جدیدتر"، "پیچیده تر" و یا "برتر" محسوب می شود، پاسخ شکنر این خواهد بود که "] این ادعا[ فقط وقتی معنی می دهد که ما تئاتر یونانی قرن پنجم پیش از میلاد ( و مشابه آن در فرهنگ های دیگر) را بعنوان تنها تئاتر مشروع در نظر بگیریم".
در حالی که مردم شناسان با دلایل متقن استدلالی غیر از این دارند و اشاره می کنند که تئاتر – و به عبارتی نمایش داستان ها بوسیله نمایش گران – در همه فرهنگ ها شناخته شده و همه دوران ها، "هم پای ژانرهای دیگر" وجود داشته است ( همان). علاوه بر این هستند محققانی که معتقدند سرچشمه تئاتر داستان سرایی است. نظریه دیگری که به آن نزدیک است معتقد است تئاتر از رقص و حرکات ضربی و ژیمناستیک، یا تقلید حرکات و صدای حیوانات آغاز کرده و به تدریج گسترش یافته است (براکت،1380، ترجمه: آزادی ور : 38- 37). این فعالیت ها به ماقبل تاریخ برمی گردند، دلیلی ندارد که دنبال " خاستگاه ها" یا مشتقات آن ها باشیم.
در میان این ژانرها صرفاً تفاوت هایی از حیث شکل و نحوه ترکیب به چشم می خورد و این به هیچ وجه به معنای نوعی تکامل طولانی مدت از " شکل بدوی" به " پیچیده" یا " مدرن" نیست. گاهی اوقات، آیین ها، بازی ها، ورزش ها و ژانرهای زیبایی شناسانه (تئاتر، رقص و موسیقی) طوری در هم ادغام می شوند که دیگر نمی توان فعالیت مذکور را با یک نام مشخص اسم گذاری کردو اما نباید از ذهن دور داشت که فعالیت های اجرایی – یعنی بازی های رقابتی، ورزش ها، تئاتر و آیین- در ویژگی های اولیه و متعددی سهیم هستند: 1. نظم خاص زمانی؛ 2. ارزش خاصی که می توان برای اشیاء قایل شد؛ 3. وجه غیرمولد34 بر حسب سود و فایده؛ 4. قواعد و 5. غالباً برای اجرای این فعالیت ها مکان های خاصی – مکان های غیرمعمولی – در نظر گرفته یا ساخته می شود (شکنر، 1387، ترجمه: علی زاده : 27- 26).

2-43-پیشینه پژوهش
پژوهش گر با بررسی های که انجام داد به پژوهشی مرتبط با موضوع پژوهش برخورد ننمود بیشتر پژوهش ها در زمینه تاثیر نمایش خلاق بر مشکلات رفتاری کودکان بود. با وجود نبود پژوهش های مناسب پژوهش گر در این قسمت پژوهش های که شاید مرتبط با موضوع این پژوهش باشد ارائه می دهد:
2-4-1-پژوهش های داخلی:
-یاری (1392) بررسی تاثیر روش آموزش مبتنی بر نمایش خلاق بر کاهش مشکل رفتار پرخاشگری دانش آموزان پسر مقطع پنجم ابتدایی.
معلمان و والدین گزارش کردند که روش آموزشی مبتنی بر نمایش خلاق نشانه های پرخاشگری را در کودکان کاهش می دهد. 1-روش آموزش مبتنی بر نمایش خلاق بر کاهش میزان رفتار پرخاشگری جسمانی دانش آموزان در سطح ( sig=0/00 ) موثر است. 2- روش آموزش مبتنی بر نمایش خلاق بر کاهش میزان رفتار پرخاشگری رابطه ای دانش آموزان در سطح ( sig=0/00 ) موثر است. 3- روش آموزش مبتنی بر نمایش خلاق بر کاهش میزان رفتار پرخاشگری واکنشی کلامی- پیش فعالی دانش آموزان در سطح (sig=0/001) موثر است. نتیجه گیری: این نتایج قابلیت کاربرد نمایش خلاق و ساختار آن را در آموزش کودکان و حل مشکلات آن ها نشان می دهد.
-فوادالدینی (1391) تاثیر نمایش درمانی مبتنی بر مهارت اجتماعی رفتار سازگارانه دختران کم توان ذهنی با هوش بهر 70-55 در دامنه سنی 30-14 سال.
تحلیل داده ها نشان داد که نمرات رفتارهای سازگارانه قبل و بعد از مداخله اختلاف معنی داری داشته و تغییرات مثبت بوده اند. (002/0 = P) نتیجه گیری: نمایش درمانی در نمونه مورد مطالعه موجب بهبود رفتار سازگارانه آنان گردید.
-جعفری (1391). تاثیر نمایش خلاق بر میزان مهارت های اجتماعی کودکان.
نتایج پژوهش نشان داد که کارگاه نمایش خلاق بر تقویت مهارت های اجتماعی کودکان ( سازه های همدلی، جرات ورزی و کارگروهی) تاثیر مثبت دارد. هم چنین نتایج به دست آمده نشان داد: کارگاه نمایش خلاق بر مهارت های همدلی و جرات ورزی کودکان دختر و پسر تاثیر متفاوت داشته، ولی تفاوت مشاهده شده بر مهارت کارگروهی آنان معنادار نیست.
-مرادی مخلص (1389). انتقال مفاهیم رایانه ای به روش تئاتر خلاق در محیط های یادگیری تلفیقی.
نتایج حاکی از تاثیر روش تئاتر خلاق بر انتقال یادگیری مفاهیم رایانه ای در گروه آزمایش نسبت به گروه گواه بود.
-عابدی (1387). بررسی اثر بخشی هنردرمانی خلاق با رویکرد روایتی-شناختی بر مشکلات درونی سازی شده و خودکارآمدی.
برنامه هنردرمانی خلاق در طول 10 جلسه ی 90 تا 120 دقیقه ای، هفته ای یک جلسه بر روی گروه آزمایش اجرا گردید. در طی این مدت گروه گواه برنامه عادی خود را دنبال می نمود. بلافاصله پس از اجرای برنامه آموزشی، مجدداَ هر دو آزمون بر روی هر دو گروه اجرا گردید. همچنین برای ارزیابی میزان عملکرد آزمودنی ها پس از گذشت یک ماه از اتمام آموزش، هردو گروه دوباره مورد ارزیابی قرار گرفتند. فرضیه های این پژوهش با استفاده از تحلیل اندازه های تکراری، مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج حاصل نشان داد که هنردرمانی خلاق با رویکرد روایتی- شناختی بر بهبود خودکارآمدی و کاهش مشکلات درونی سازی شده، نوجوانان موثر بوده است. از جمله مهم ترین فوایدی که اثرگذاری این رویکرد را سبب شده است: ایجاد فضایی بسیار دوست داشتنی و امن، برونی سازی مشکل، مقابله با افکار غیر منطقی در قالب روایتی، افزایش خودآگاهی کاهش انزوای اجتماعی، ایجاد امید، انتقال اطلاعات، نوع دوستی، توسعه فنون معاشرت، همبستگی گروهی و پالایش بوده است.
این تاثیرات با توجه به تلفیق شیوه‎های هنردرمانی، یکپارچگی دو رویکرد هنردرمانی: روایت درمانی و شناختی – رفتاری و کاربرد هنردرمانی گروهی قابل توجیه است. مقاومت نوجوانان در برابر درمان های کلامی و برقراری رابطه درمانی مهم ترین مشکل درمانگرایی است که با نوجوانان کار می کنند لذا نتایج این پژوهش می تواند درمانگران را در جهت بهره گیری از رویکرد های مناسب و نیز افزایش کارایی درمان شناختی – رفتاری یاری دهد.
-جلیلوند ( 1383) بررسی تاثیر هنر نمایشی در رشد اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر.
نتیجه آزمون پیش تست پس تست مربوط به هوشبهر اجتماعی در دو گروه، اختلاف معنی داری را نشان داد .بدین معنی که می توان با استفاده از هنرهای نمایشی در کودکان کم توان ذهنی ( 1./. p< ) آموزش پذیر تاثیر مثبتی در رشد اجتماعی و در نتیجه کیفیت زندگی آنان ایجاد نمود.
-بختیاری بروجنی (1380). تاثیر نمایش خلاق در رشد خلاقیت کودکان 9-8 سال.
در این پژوهش ، نمایش خلاق به منزله وسیله ای برای شناخت کودکان و یک وسیله مهم آموزشی معرفی شده است که در ضمن مورد پذیرش کودکان بوده و نیاز او را ارضاء می کند، زیرا کودک از وانمود به بازی ذاتاً لذت می برد . موید این نظر انواعی از بازی های کودکان ذکر می شود که در آن دختران و پسران شخصیت های محبوب خود را با عــلاقه به نمایش می گذارند. بازی هایی که کودکان نقش بزرگترها را در آن ایفا می کنند در حقیقت نوعی آموزش مقدماتی برای زندگی کردن مانند بزرگسالان است که کودک با واقعیت های زندگی و وظایف بزرگترها آشنا می شود . نمایش خلاق نیز شکلی از وانمود بازی است .
یک تجربه سازمان یافته که با دقت طراحی می شود و به اجرا در می آید و بیش ترین تاکید آن بر مراحل انجام دادن کار است تا بر حاصل کار . کودکان به وسیله نمایش خلاق ، صحنه ، رویداد ، مشکل یا واقعه برخاسته از ادبیات و داستان های کودکـــان را با هدایت مربی (آموزگار ) خلق یا بازآفرینی می کنند . این فعالیت نمایشی به وسیله خود آن ها طراحی و ارزشیابی می شود . نگارنده نتیجه می گیرد که آمیزش هنر و آموزش برای کودکان مفید است ، زیرا کـودکان تصویری می بینند (خصوصاً دوران دبستان) و به کارگیری این دو گامی موثر در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای کودکان است .

2-4-2- پژوهش های انجام شده خارجی:
-لرنر35 (2011) رابطه بین تئاتر خلاق اجتماعی بر مهارت های اجتماعی کودکان اوتیسم.
این مطالعه با هدف اثربخشی مداخله درمانی مبتنی بر تئاتر خلاق بر بهبود مهارت های اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم بود نتایج از بهبود قابل توجه مقایس های مختلف مهارت اجتماعی در بین شرکت کنندگان بود.
-لاوارنس36 (2011)، بازی های نمایشی و رشد مهارت های اجتماعی / عاطفی.
نتایج این پژوهش نشان داد که بازی نمایشی به علت داشتن هیجان و انرژی فراوان برای کمک به کودکان پیش از دبستان می تواند مفید باشد. بازی نمایش نوعی از بازی وانمودی است از کودک از طریق پذیرفتن نقش ها و تعاملاتی که در آن وجود دارد موجب ارتباط برقرار کردن با همسالان و یادگیری در محیط می شود و از این طریق کودکان یاد می گیرند که چگونه به موفقیت دست پیدا کنند. نتایج اثر بازی نمایشی در رشد مهارت های اجتماعی / عاطفی کودکان را نشان داد.
-اُستروسکی37 (2010)، بازی و یادگیری باهم.
نتایج این پژوهش نشان داد که بازی های نمایشی موجب یادگیری مهارت های اجتماعی در کودکان پیش دبستانی می گردد.
-لوکهرت38 (2010)، بازی: ابزاری مهم برای توسعه شناختی.
نتایج نشان داد که اغلب کودکان از طریق بازی می آموزند. و بازی مانند اهمیت کار برای بزرگسالان است و بازی باعث توسعه عملکردهای شناختی مانند حافظه کاری، خودتنظیمی ( مانند آگاه بودن از اعمال و کنترل احساسات) می شود. هم چنین، موجب توانایی برای سازمان دهی، تمرکز، برنامه ریزی و استراتژی است. ولی متاسفانه در مدارس زمان بازی یا محدود و یا حذف شده است و نویسنده معتقد است باید برای قرار دادن بازی در برنامه های مدرسه برنامه ریزی دقیق شود.
-گوپتا39 (2008) دیدگاه ویگوتسکی در مورد استفاده از بازی های نمایشی به منظور افزایش تفکر و خلاقیت در اوایل دوران کودکی.
نتایج این پژوهش با بررسی دیدگاه ویگوتسکی نشان داد که بین بازی و رشد شناختی رابطه ی قوی وجود دارد. این مطالعه نشان داد که بازی می تواند باعث بهبود توجه، مهارت های برنامه ریزی و طرز تلقی، خلاقیت و تفکرواگرا، عاطفه و رشد زبان شود.
-برگن40 (2008)، نقش بازی وانمودی در رشد شناختی دانش آموزان.
شواهد بسیاری از رابطه بین مهارت های شناختی و بازی های وانمودی وجود دارد. در این پژوهش مجموعه ای از مفاهیم مربوط به بازی وانمودی و شناخت تعریف می شود و به طور خلاصه ترکیبی از آخرین پژوهش ها در زمینه نقش بازی در رشد شناختی، اجتماعی و تحصیلی کودکان است. در این پژوهش به این موضوع اشاره شده است که بازی وانمودی موجب تسهیل دیدگاه و کسب تفکر انتزاعی کودکان، و هم چنین موجب تسهیل شناختی کودکان می شود و در بیشتر موارد موجب کسب مهارت های اجتماعی و زبانی می شود.
-فلوری41 (2003)، استفاده از تئاتر به عنوان عامل تغییر در مهارت های اجتماعی.
این مطالعه نشان داد که استفاده از تئاتر می تواند در ایجاد مهارت های اجتماعی در کودکان سودمند باشد.
-اربی42 (2010). اثربخشی روش تئاتر خلاق بر آموزش مهارت های ارتباطی و اجتماعی در دانش آموزان ناتوان ذهنی.
نتایج نشان داده که کودکانی که در یادگیری مهارت های ارتباطی – اجتماعی ناتوانی دارند را می توان به روش تئاتر خلاق شرایط بهتری را برای شان فراهم نمود.
-لونگ چانگ43 (2006) مطالعه برنامه تئاتر درمانی در مهارت های اجتماعی دانش آموزان مدرسه ابتدایی.
هدف از این مطالعه بررسی کاربرد تئاتر درمانی در دانش آموزان دارای بیش فعالی با کمبود توجه می باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که تئاتر درمانی می تواند برای درمان بیش فعالی دانش آموزان مثبت باشد و ارزش قرار دادن در برنامه های آموزشی تایوان را دارد. هم چنین این روش آموزشی باعث افزایش توانایی های اجتماعی دانش آموزان بیش فعال گردید.

منابع فارسی:
ابدی، بیژن؛ زمانی، غلام حسین. (1388). عوامل تاثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان کشاورزی: مورد مطالعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 5، شماره 2، صص 44- 31.
ابراهیمی دینانی، غلام حسین. (1381). سقراط و پرسش وجودی. مجموعه مقالات سمینار سقراط، فیلسوف گفت وگو، تهران: مرکز بین المللی گفت وگوی تمدن ها.
اتکینسون، ماری و هورنبی، گری. (1388). بهداشت روانی در مدارس، ترجمه: اکبر رهنما و محمد فریدی، تهران: آییژ.
اسکندری، حسین. (1383). تربیت پنهان. تهران: انتشارات تزکیه.
اسلامی، اکبر؛ شکرآبی، ربابه؛ بهبهانی، نسرین؛ و جمشیدی، روحانگیز. (1382). توانایی تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری ترمهای اول و آخر و پرستاران بالینی. فصلنامه پرستاری ایران، 17( 39)، 15-30.
اطهری، زینب السادات؛ شریف، مصطفی؛ نعمت بخش، مهدی؛ بابامحمدی، حسن. ( 1388). ارزیابی مهارت های تفکر انتقادی و ارتباط آن با رتبه آزمون سراسری ورود به دانشگاه در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، بهار، 9 (1)، صص 12- 5.
آقازاده مسرور، سیاوش؛ ثمینی، نغمه. (1392). بازی و اهمیت آن در نمایش (بررسی موردی: نمایشنامه بازرس). نشریه هنرهای زیبا، هنرهای نمایشی و موسیقی، دوره 18، شماره 1، بهار و تابستان 1392، صص 54- 45.
آقاعباسی، یدالله. (1388). نمایش خلاق. تهران: نشر قطره.
اکبرلو،منوچهر. (1387). نمایش فرایندی خلاق در آموزش غیرمستقیم. رشد آموزش هنر، شماره ی 1، دوره 6، پاییز، 47-44.
امرایی، مجید. (1389). نمایش درمانی در مسیر تکامل. تهران: نشر دانژه.
امرایی، مجید؛ کنشلو، مجید. (1385). تئاتر درمانی و تاثیر آن بر ویژگی های روانی جانبازان اعصاب و روان. مجموعه مقالات چهارمین همایش پژوهشی تئاتر مقاومت، به کوشش و ویرایش محسن بابایی ربیعی،انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس.
امین پور، قیصر. (1385). شعر و کودکی. تهران: مروارید.
بختیاری بروجنی، سکینه. (1380). تاثیر نمایش خلاق در رشد خلاقیت کودکان 9-8 سال. تهران: آموزش از راه دور کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
براکت، اسکارگراس. (1380). تاریخ تئاتر جهان. ترجمه: هوشنگ آزادی ور، چاپ سوم، تهران: انتشارات مروارید.
بیانلو، حسن. ( 1388). نمایش خلاق و مسائل پیش رو (گزارش یک تجربه). نشریه خنر و معماری، بیناب، اردیبهشت، 1388، شماره 13، 147- 140.
پارسا، محمد. (1376). روان شناسی تربیتی. تهران: علمی.
پازوکی، شهاب. (1389). نمایش در ایران. تهران: گروه هنر دانشکده هنر و رسانه، دانشگاه پیام نور.
پترهیوز ، فرگاس. (1387). روان شناسی بازی (کودکان ، بازی و رشد). مترجم : کامران گنجی تهران: انتشارات رشد.
پترهیوز ، فرگاس. (1392). روان شناسی بازی (کودکان ، بازی و رشد) ، مترجم : کامران گنجی، انتشارات رشد ، صص 298 و 299 .
پنج تنی، منیره. (1388). زیبایی و فلسفه هنر در گفتگو: افلاطون، گفت وگو با سعید بینای مطلق و دیگران، تهران: فرهنگستان هنر.
جاویدی کلاته جعفرآبادی، طاهره؛ عبدلی، افسانه. (1389). روند تحول تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. مطالعات تربیتی و روان شناسی، 11 (2)، صص 120- 103.
جعفری، علی رضا؛ خلعتبری، جواد؛ تودار، سیدرسول؛ ابوالفتحی، هادی. (1390). بررسی تاثیر بازی درمانی با رویکرد شناختی – رفتاری مایکنبام در کاهش کمرویی و گوشه گیری اجتماعی کودکان دبستانی شهرستان ابهر. یافته های نو در روان شناسی، سال ششم، شماره 18، بهار، صص 16-7.
جعفری، مریم (1389). تاثیر نمایش خلاق بر رفتار کودکان پیش دبستانی. ابتکار و خلاقیت در علوم سال اول، شماره اول، زمستان 89، صص 111-99.
جلیلوند، مریم؛ غباری بناب، باقر. ( 1383). بررسی تاثیر هنر نمایشی در رشد اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی 14-11، سال چهارم، شماره 4-1، صص 78-64.
چمبرز، دیوی (1392). قصه گویی و نمایش خلاق. ترجمه: ثریا قزل ایاغ . تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حائری زاده ، خیریه بیگم. (1382). تفکر خلاق و حل خلاقانه مسئله، چاپ سوم، تهران ، نشر نی .
حبیبی پور، مجید (1385). اهمیت تفکر انتقادی در آموزش و پرورش. رشد تکنولوژی آموزشی. شماره 178.
حجازی، بنفشه. (1384). ادبیات کودکان و نوجوانان؛ ویژگی و جنبه ها. تهران: نشر روشن گران و مطالعات زنان.
حجازی، بنفشه. (1384). ادبیات کودکان و نوجوانان؛ ویژگی و جنبه ها. تهران: نشر روشن گران و مطالعات زنان.
خاکی، احمد؛ شعبانی، عباس. (1392). نقش بازی در رشد کودک. تهران: انتشارات حتمی.
خاکی، احمد؛ شعبانی، عباس. (1392). نقش بازی در رشد کودک. تهران: انتشارات حتمی.
دادستان، پریرخ؛ اناری، آسیه؛ صدق پور، بهرام صالح. (1386). اختلال اضطراب اجتماعی و نمایش درمان گری. فصل نامه روا ن شناسی تحولی: روان شناسان ایرانی، 14، صص 115-123.
دلاور، علی؛ 1387 مبانی نظری و علمی در پژوهش علوم انسانی و اجتماعی . چاپ هفتم، تهران انتشارات آگاه
دهدار، غلام رضا؛ موسوی زاده، سیده سمیه؛ صفری، اسماعیل. (1392). بررسی مبانی نظری مولفه های تفکرانتقادی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع راهنمایی. نخستین همایش منطقه ای ارزیابی آموزش دروس علوم پایه، چالش ها و رهیافت ها.
دوانلو، میترا. (1387). برنامه درسی پنهان. ساری: انتشارات شفلین.
دورکین، پل. (1376). مشکلات یادگیری و رفتاری دانش آموزان. ترجمه: پرویز صالحی، تهران.
رامین، علی. (1387). مبانی جامعه شناسی هنر. تهران: نشر نی.
رشتچی، مژگان. (1389). بررسی نظریه ویگوتسکی از دیدگاه روان شناسی و ارتباط آن با مبانی نظری آموزش فلسفه به کودکان. دو فصل نامه علمی تخصصی تفکر و کودک، س 1، ش 1، تهران: پژوهش گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ریچ، پاملا. (1384). اصول بنیادین نمایش خلاق. ترجمه: یدالله آقاعباسی، مجله روزبه، شماره اول، کرمان.
ریخته گران، محمدرضا. (1386). حقیقت و نسبت آن با هنر. تهران: پژوهش گاه فرهنگ و هنر اسلامی.
سانتراک. جان دبیلو (1387). روان شناسی تربیتی. ترجمه ش. سعیدی، م. عراقچی، ح. دانش فر. موسسه خدمات فرهنگی رسا. تهران.
سعیدی رضوانی، محمود؛ کیانی نژاد، عذرا. (1379). توجه به برنامه درسی پنهان ضرورتی آشکار در تحقق اهداف ارزشی آموزش های دینی. فصلنامه تربیت اسلامی. صص67 ـ 32.
سلسبیلی، نادر؛ قاسمی، نرجس. (1384). عوامل موثر بر شکست تحصیلی: نگاهی دوباره به عوامل درونی و بیرونی، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 83، صفحه 25-60.
سلیمان پور، جواد. (1383). مهارت های تدریس نوین با تاکید بر کاربرد تفکر انتقادی و خلاقیت. تهران: انتشارات احسن.
سنایی نسب، هرمز؛ رشیدی جهان، حجت؛ صفاری، محسن. (1391). عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان. فصل نامه راهبردهای آموزش، دوره 5، شماره 4، زمستان 1391، صص 249- 243.
سهرابی، ابوالفضل؛ جندقی، غلامرضا. (1384). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با افت تحصیلی دانش آموزان متوسط با تعیین سهم عوامل، فصلنامه فرهنگ مدیریت، سال سوم، شماره 8، صفحه 147-180.
سوداگر، محمدرضا؛ دیباج، سیدموسی؛ اسلامی، غلام رضا. (1390). ضرورت وساطت هنر در آموزش تفکر فلسفی به کودکان. تفکر و کودک، پژوهش گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره اول، بهار و تابستان 1390، صص 50-25.
سیف، علی اکبر. (1383). روان شناسی پرورشی. چ12، تهران: انتشارات آگاه.
شارع پور، محمود (1386). جامعه شناسی آموزش و پرورش. تهران: سمت.
شاملو، سعید. (1378). بهداشت روانی. تهران: رشد.
شریعتمداری، علی. (1382). روان شناسی تربیتی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شعبانی. حسن، مهرمحمدی. محمود. (1379). پرورش تفکر انتقادی با استفاده از شیوه آموزش مسئله محور. مدرس. دوره 4. شماره1.
شعبانی، حسن (1382). روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارت ها و راهبردی تفکر). انتشارات سمت. تهران.
شکنر، ریچارد. (1386). نظریه ی اجرا. ترجمه: مهدی نصرالله زاده، تهران: انتشارات سمت.
شکنر، ریچارد. (1387). " نظریه اجرا و رویکردها" در رویکردهایی به نظریه ی اجرا. ترجمه: علی اکبر علی زاده، تهران: نشر بیدگل.
ضمیران، محمد. (1388). فلسفه هنر ارسطو. تهران: فرهنگستان هنر.
عابدی، علی رضا. ( 1387). بررسی اثربخشی هنردرمانی خلاق با رویکرد روایتی- شناختی بر مشکلات درونی سازی شده و خودکارآمدی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی روان شناسی ، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
عسکری زاده، قاسم. (1390). روان شناسی بازی. تهران: امیرکبیر
فوادالدینی، منصوره؛ بیدختی، حسین. ( 1391) تاثیر نمایش درمانی مبتنی بر مهارت اجتماعی رفتار سازگارانه دختران کم توان ذهنی با هوش بهر 70-55 در دامنه سنی 30-14 سال. پژوهش در علوم توان بخشی، سال 8، شماره 5، آذر و دی، صص 918- 913.
فیشر، رابرت. (1385). آموزش تفکر به کودکان.ترجمه: مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان، اهواز: رسش.
قاسمیان دازمیری، مریم. ( 1387). نمایش خلاق. رشد معلم، شماره 20، تیر، صص 23-22.
قورچیان، نادرقلی. (1374). تحلیلی از برنامه درسی مستتر بحثی نو در ابعاد ناشناخته نظام آموزشی. فصل نامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی. صص 69 ـ 47.
کاکیا، لیدا. (1379). نگرشی نو به افت تحصیلی. تهران: اقاقی.
کدیور، پروین. (1381). روان شناسی تربیتی، تهران: سمت.
کردنوقابی، رسول؛ شریفی، حسن پاشا. (1384). تهیه و تدوین برنامه ی درسی مهارت های زندگی برای دانش آموزان دوره ی تحصیلی متوسطه. فصل نامه نوآوری های آموزشی، شماره 12، سال چهارم، تابستان، 34-11.
کیانیان، داوود. (1389). نمایش کودک. تهران: نشر منادی تربیت.
لاریجانی، زرین سادات؛ رزاقی، نرگس. (1386). بررسی کاربرد هنرهای نمایشی در رشد اجتماعی دانش آموزان کم توان ذهنی. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، سال هشتم، شماره 1، 1387، صص 43- 52 .
لطف آبادی، حسین. (1384). روانشناسی رشد نوجوانی وجوانی. تهران: انتشارات رشد.
مایرز، چت. (1383). آموزش تفکر انتقادی. ترجمه: خدایار ابیلی. تهران: انتشارات سمت.
محمدی، قباد. (1392). تعیین نقش آموزش به شیوه نمایش خلاق بر کاهش اختلال نقص توجه در دانش آموزان بیش فعال. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه.
محمودی، بیتا. (1390). پژوهشی در تاثیر نمایش خلاق در فرآیند تربیتی کودکان. تهران: انتشارات نمایش.
مرادی مخلص، حسین. (1388). انتقال مفاهیم رایانه ای به روش تئاتر خلاق در محیط های یادگیری تلفیقی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد کرمانشاه.
مسلمی، ابوالفضل. (1387). تاریخ نظریه نهادی. نشریه زیباشناخت، ش 18.
مصلی نژاد، لیلا؛ سبحانیان، سعید. (1387). بررسی تفکر انتقادی در دانشجویان آموزش مجازی و سنتی رشته کامپیوتر. گام های توسعه در آموزش پزشکی. پاییز و زمستان 1387، دوره 5، شماره 2، صص 134- 128.
مهجور، سیامک. (1386). روان شناسی بازی، چاپ دهم، شیراز، انتشارات ساسان.
مهجور، سیامک. (1392). روانشناسی بازی. چاپ دهم، شیراز: انتشارات ساسان.
ناجی، سعید. (1387). کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، گفتگو با پیشگامان. تهران: پژوهش گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ناظمی، یحیی. (1385). ادبیات کودکان با رویکردی بر قصه گویی و نمایش خلاق. تهران: چاپار.
ندافی، راضیه. (1387). ضرورت ترویج تفکر انتقادی و خلاق در جامعه امروز. کنگره ملی علوم انسانی.
هاشمیان نژاد، فریده (1380). ارائه چارچوب نظری در خصوص برنامه درسی مبتنی بر تفکر انتقادی در دوره ابتدایی با تاکید بر برنامه درسی مطالعات اجتماعی. رساله دکترای دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.
هایدگر، مارتین. (1385). معنای تفکر چیست؟ ترجمه: فرهاد سلیمانیان، تهران: نشر مرکز.
هینیگ، رات بیل؛ استیل ول، لیدا. (1381). نمایش خلاق در کلاس درس. مترجم: علی حسین قاسمی، تهران: نشر انتخاب نو.
یاری، افشین. (1392). بررسی تاثیر روش آموزش مبتنی بر نمایش خلاق بر کاهش مشکل رفتار پرخاشگری دانش آموزان پسر مقطع پنجم ابتدایی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه.
یعقوبی، رحیم؛ معروفی، یحیی. (1389). تفکر انتقادی (بررسی جایگاه تفکر انتقادی در محتوای کتاب مطالعات اجتماعی دوره ی متوسطه. رشد آموزش علوم اجتماعی، دوره 13، شماره 4، تابستان، صص 39 – 30.

منابع خارجی:
Hadzima, J. (2005). Success is no day at the beach: know your personal goals before beginning a business. Boston Business Journal, 31 (25), Available at: http://web.mit.edu/e-club/hadzima/success-is-no-day-at-the-beach.hyml.
Hendry, L.B and Welsh, Jennifer. (1981). Aspects of Hidden Curriculum: Teachers and Pupils Perceptions in Physical Education. In International Review for the Sociology of Sports. 1981: 16: 27, p27-42.
Hllinan, M. T. and Williams R. A. (1990), students characteristics and the peer influence process, sociology of Education, vol 63.
Pearson. S. B. & Newcomb M. D.(2000), predictors of early school parents, journal of educational, vol. 92, no.3.
DiMaria, Frank (2010), Education- not a way out of poverty, The Hispanic outlook in higher education, Paramus, vol. 21.
Lockhart, Shannon. (2010). Play: An Important Tool for Cognitive Development. HighScope Extensions is a practical resource for early childhood teachers, trainers, administrators, and child care providers. It contains useful information on the HighScope Curriculum and on HighScope's training network. VOLUME 24, NO. 3.
Bergen, Doris. (2008). The Role of Pretend Play in Children's Cognitive Development. journal on the development, care, and education of young children, volume 4, Number 1.
Lerner, M, Mikami, A and Levine, K. (2011). "Socio-Dramatic Affective-Relational Intervention for Adolescents with Asperger Syndrome & High-Functioning Autism: Pilot Study." Autism 15, no. 1 (2011), 21-42. Available online at http://aut.sagepub.com/content/15/1/21.
Lawrence, Bridget Mary. (2011). Dramatic Play and Social/Emotional Development. An Action Research Report Presented to the Graduate program in Partial Fulfillment of the Requirements For the Degree of Masters in Education/Educational Leadership .Concordia University Portland.
Ostrosky, Michaelene M, Meadan, Hedda. (2010). Play and Learn Together. Reprinted fromYoung Children • January 2010, PP.104- 109.
Fleury F, Marazzani MH, Saucier JF.(2003). The use of theatre as promoter of change in social skills. Sante Ment Que. 2003 Autumn;28(2):251-72.
Erbay, Filiz; Yildirim Dogru, S.Sunay. (2010). The effectiveness of creative drama education on the teaching of social communication skills mainstreamed students. Procedia Social and Behavioral Sciences 2 (2010),4475- 4479.
Lung Chang , Wen ; Ming Liu , Wei. (2006). A Study of the Application of the Drama Therapy on ADHD Students' Social Abilities at the Resource Class of the Elementary School. The International Journal of Arts Education. Pp: 36-64.
Gupta, Amita. (2008). Vygotskian perspectives on using dramatic play to enhance children's development and balance creativity with structure in the early childhood classroom. Early Child Development and Care 2008, 1-13, iFirst Article

1.Sir James Frazer
2.Functionalism
3.Branislaw Malinowski
4.Structuralism
5.CludeLeve Strauss
6.symbolic
7.rough and Tumble
8.socio – Dramatic
9.social
10.creative
11.communication
12.dramatic
13.risky
14.exploratory
15.fantasy
16.imaginative
17.locomotor
18.mastery
19.role play
20.quiet play
21.verbal play
22.logical play
23.intrapersonal play
24. domestic play

25.physical play
26.Doherty, Baily
27.jaya
28.mental play
29.intellectual play
30.creative play
31.symbolic play
32.dramatic play
33.Ritualization
34.Non- Productivity
35. Lerner
36. Lawrence
37. Ostrosky
38.Iockhart
39. Gupta
40.Bergen
41. Fleury
42 .Eebay
43. Lung Chang
—————

————————————————————

—————

————————————————————