سخت رویی
مکانیزم های مداخلاتی سخت رویی در ارتباط بین استرس و بیماری
سخت رویی و دیگر سازه های شخصیتی
سخت رویی و واکنش های فیزیولوژیک
سخت رویی و نمونه های مورد مطالعه
سخت رویی و بیماری
نقش سخت رویی در فراسوی استرس ، سلامت و بیماری
چشم اندازی به زیر بنای مفهومی و آینده سخت رویی
اکتسابی بودن سخت رویی
پیشینه تحقیق
خود کار آمدی
ابعاد خود کار آمدی ادراک شده
منابع باورهای خود کار آمدی
دستاوردهای عملکرد
تجربه جانشینی
ترغیب کلامی
حالت های فیزیولوژیکی
تاثیر زمینه های فرهنگی ، اجتماعی روی باورهای خود کار آمدی
نقش باورهای خود کار آمدی در انگیزش رفتار و انتخاب آگاهانه
پیشینه تحقیق
باورهای منفی اولین کلید برای شکست
مقدمه :
در این فصل ادبیات و پیشینه پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد که سخت رویی روان شناختی و ابعاد آن و پژوهش های انجام شده در ایران و خارج ذکر شده است و بعد باورهای خود کار آمدی و عوامل آن و پژوهش هایی که دراین زمینه و خارج مورد بررسی قرار گرفته است .
سخت رویی
تا اواخر دهه 1970 مطالعات زیادی انجام شد به نحوی که در آن ها حوادث استرس زای زندگی به عنوان عامل آشکار ساز ظهور بیمارهای جسمس و روان شناختی در نظر گرفته شده بود احتمال یک رابطه علیتی بین استرس و بیماری ایده ای بود که بسیاری مورد توجه قرار گرفته بود در رابطه همبستگی ها بین استرس و بیماری از 20% تا 78% متغیر است و در برخی مطالعات پایین تر از این حدود نیز گزارش شده است یک تنیین احتمالی این داده ها وجود افرادی است نمرات بالایی از استرس دارند اما بیمار نشده اند .
برای مطالعه این افراد باید عوامل مداخله گر که ارتباط بین استرس و بیماری را تعدیل می کند مورد بررسی قرار داد (جمهور 1380)
کوباسا (1979) از اولین محققانی بود که در میان متغیر های تعدیل کننده ارتباط بین استرس و بیماری ویژگی های شخصیتی را مورد توجه قرار داد.
وی در اولین مطالعه خود این فرضیه را بررسی کرد که اشخاص که در درجه ی بالایی از استرس را بدون بیماری تجربه می کنند . ساختار شخصیتی ای متفاوت از افرادی دارند که در شرایط استرس زا بیمار می شوند کوباسا در این مطالعه (1979) نشان داد که این تمایز شخصیتی در ساختاری به نام سخت رویی1 منعکس است (قربانی 1373) . وی با استفاده از تئوری های اگزیستانسیالیستی در شخصیت، سخت رویی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف می کند که از سه مولفه تعهد، کنترل و مبارزه جویی تشکیل شده است . شخصی که از تعهد بالایی (نقطه مقابل بیگانگی )2 بر خودار است به اهمیت ، ارزش و معنای اینکه چه کسی هست و چه فعالیت هایی انجام می دهد باور دارد بر همین مبنا قادر است در مورد هر آن چه انجام می دهد معنایی بیابد و کنجکاوی خود را بر انگیزد این اشخاص با بسیاری از جنبه های زندگی شان همچون : شغل ، خانواده ، روابط بین افراد کاملاً در آمیخته می شوند افرادی که در مولفه کنترل (نقطه مقابل ناتوانی)3 قوی هستند رویدادهای زندگی را قابل پیش بینی و کنترل می دانند و بر این باورند که قادرند با تلاش آنچه را که در اطرافشان رخ می دهد تحت تاثیر قرار دهند چنین اشخاصی برای حل مشکلات به مسئولیت خود بیش از اعمال و یا اشتباهات دیگران تاکید می کنند . مبارزه جویی یا چالش طلبی (نقطه مقابل احساس خطر یا ترس )i نیز باور به این امر است که تغییر و نه ثبات و امنیت جنبه طبیعی زندگی است .
اشخاصی که مبارزه جویی بالای دارند موقعیت های مثبت و یا منفی را که به ساز گاری مجدد و نیاز دارند فرصتی برای یادگیری و رشد بیشتری می دانند تا تهدید ی برای امنیت و آسایش خویش چنین باوری انعطاف پذیری شناختی و قدرت تحملرویداد ها و موقعیت های مبهم و ناراحت کننده زندگی را به همراه دارد (قربانی 1373) در اولین مطالعه ی کوبا سا (1979) ، 300 آزمودنی که پست های مدیریت و سر پرستی داشتند پرسش نامه هایی را تکمیل کردند که در آن ها موارد زیر ارزیابی می شد :
1- رویداد های استرس زا زندگی در طول چند سال گذشته
2- بیماری هایی که فرد به آن دچار شده است
ویژگی سخت رویی نتایج این پژوهش نشان داد. در مقایسه با آن دسته از مدیرانی که در شرایط پر استرس به بیماری های مختلف دچار شده بودند (مدیران آسیب پذیر در برابر استرس ) و آن دسته از مدیرانی که در شرایط پر استرس سالم باقی مانده بودند سخت رویی تفاوت معنا دار دارد . به عبارتی دیگر مدیرانی که در مولفه های تعهد ، کنترل . مبارزه جویی قویتر بودند در شرایط پر استرس نیز بیمار نشدند (عسگری 1381) با توجه به این که مطالعه ی اخیر یک مطالعه گذشته نگر1بود برای بررسی نقش علی سخت رویی در جلوگیری از بیماریها انجام پژوهش آینده نگر 2 در این زمینه، کاملاً ضروری بود بر این اساس کوباسا ، مدی و کاهن 3(1982) در یک مطالعه آینده نگر ، همان 300 مدیر را به مدت 2 سال مورد پیگیری قرار دادند هدف آنها در این مطالعه بررسی پراش 4 (نوسان) حاصل از سخت رویی و رویداد های استرس و سلامتی مدیران در مطالعه ی قبلی داشتند صورت گرفت . بااستفاده از تکنیک تحلیل کوواریانس اثر سخت رویی رویدادهای بر بیماری در حالی که اثر آنها در بیماری هایی که آزمودنی ها قبلاً داشتند کنترل می شد مورد مطالعه قرار گرفت .
نتایچ نشان داد که حتی وقتی تاثیر سخت رویی و رویداد های استرس زا در بیماری های قبلی آزمودنی ها کنترل می شود سخت رویی در کاهش خطر ابتلا به بیماری و رویدادهای استری زا در افزایش این خطر نقش دارند در این مطالعه مشخص شد مدیران سخت رو حتی با میزان بالایی از استرس کاملاً سالم باقی می مانند (عسگری 1381)
سخت رویی و دیگر منابع مقاومت در برابر استرس :
پس از مطالعات ذکر شده کوباسا و همکارانش به بررسی مقایسه ای سخت رویی و دیگر منابع مقاومت در برابر استرس (همچون زمینه سرشتی ، حمایت اجتماعی ، ورزش ) پرداختند .
هدف از این مطالعات تعیین پاسخ به این مسئله بود که آیا اثر سخت رویی در کاهش بیماریها متمایز از اثر منابع دیگر مقاومت در برابر استرس است و نیز آیا تعاملی بین این سازهو دیگر منابع مقاومت در برابر استرس وجود دارد یا خیر .
در این سری از مطالعات که روی مدیران صورت گرفت ، اثر سخت رویی با تاریخچه پزشکی خانوادگی فر انجام منظم تمرینات ورزشی و حمایت اجتماعی مقایسه شد (عسگری 1381)نتایج این پژوهش ها نشان داد که در اثر سخت رویی در کاهش بیماری ها از این سه منبع مقاومت در برابر استرس متمایز است همچنین این مطالعات مستقل بودن اثر سخت رویی را از وقوع رویدادهای استرس زا زندگی و متغیر های جمهیت شناختی ای چون سن ، تحصیلات ، مذهب ، وضعیت تاهل و سطح شغلی نشان داده اند .در این پژوهش ها ، تمرینات ورزشی در افزایش سلامتی موثر بودند اما این اثر از نقشی که سخت رویی در استرس و بیماری دارد متمایز است .
با این حال مدیرانی که هم در سازه های سخت روی و هم در انجام منظم تمرینات ورزشی نمره بالایی داشتند مقاومت بیشتری را در برابر استرس ، نسبت به مدیرانی که تنها در یکی از این عوامل نمره بالا داشتند نشان دادند چنین نتیجه ای نیز در مورد اثر سخت رویی و حمایت اجتماعی در محل کار مشاهده شد . این دو عامل نیز مستقل از هم عمل می کنند و بالا بودن هر دو آنها اثر بیشتری در مقاومت افراد در شرایط پر استرس دارد .
اما نتایج به دست آمده در مورد سخت رویی و حمایت اجتماعی خانواده پیچیده هستند . کوباسا و پیوکستی1 (1981) در تبیین این یافته اظهار می دارند وقتی که یک مدیر در اثر تغییراتی که در کار و شغلش داشته است ، احساس ناتوانی (نقطه مقابل کنترل ) بیگانگی (نقطه مقابل تعهد ) و ترس (نقطه مقابل مبارزه جویی ) می کند حمایت خانواده به عنوان ابزاری برای فرار از مشکل به جای مقابله با آن عمل می کند . بنابر این ممکن است حمایت اجتماعی برای برخی افراد و در برخی شرایط پیامد های منفی ای داشته باشد . جامع ترین مطالعه ی کوباسا و همکارانش در مورد مقایسه ای اثر تمرینات ورزشی حمایت اجتماعی و سخت رویی در مدیرانی که رویدادهای استرس زای آنها بالاتر از میانگین بوده است نشان میدهد که وجود این منابع که وجود این منابع مقاومت در برابر استرس با کاهش با کاهش نظام دارو چشمگیر احتمال بروز بیماری های همزمان با افزایش با افزایش این منابع مقاومت کاهش می یابد و در سال های بعدی نیز حفظ می شود . علاوه بر این اگرچه تمریناتورزشی و حمایت اجتماعی اثر حمایت کننده تقریباً مشابهی در مقابل بیماری ها دارند . اما اثر سخت رویی در این موارد دو برابر بیش از اثر هر یک از این دو منبع مقاومت است در این مطالعه مشخص شد که اثر قوی تر سخت رویی به نسبت تمرینات ورزشی و حمایت اجتماعی در کاهش بیماری ها در سال های بعدی نیز به طور پایدار باقی می ماند مدی (1990)
در تبیین این امر اظهار می دارد که تمرینات ورزشی باعث محدودشدن آسیب پذیری بدن می شوند اما بر میزان استرس اثر ندارند . همچنین حمایت اجتماعی نیز طبیعتی نا پایدار و بیرونی دارد اما در مقایسه با این دو سخت رویی هم بر کاهش استرس که علت اصلی آسیب پذیری است اثر مستقیمی دارد و هم بدین علت که سیستمی از باورهای درونی است . به طور نسبی پایدار است (عسگری 1381) .
مکانیزم های مداخلاقی سخت رویی در ارتباط بین استرس و بیماری :
اثر مستقیم سخت رویی در افزایش مقاومت و تمایز آن از دیگر منابع مقاومت در برابر استرس این سوال را مطرح می کند که سخت رویی از طریق چه مکانیز می در ارتباط بین استرس و آسیب دیدگی مداخله می کند ؟ در پاسخ به این مسئله شیوه ارزیابی رویدادها و روش های مقابله ای افراد سخت رو در مطالعات مختلف مورد توجه قرار می گرفت .
رودوالت و آگوستین دوتیر1 (1984) نشان دادند افراد سخت رویی بالا در مقایسه با افراد با سخت رویی پایین رویدادهای استرس زا را مثبت و تر و قابل کنترل ارزیابی می کنندو همین امر باعث می شود تا برانگیختگی های فیزیولوژیکی که در اثر ارزیابی منفی رویدادها ایجاد می شوند و به بروز بیماریها منجر می گردد در افراد سخت رو کمتر باشد (زارع 1382) . مدی (1990) در تبیین جامع تر و دقیق تری از مکانیزم مقاومت سخت رویی (که مورد ارزیابی مثبت رویدادها را نیز در دل خود دارد ) شیوههای مقابله ای گشتاری 2 واپس رونده 3 را مطرح می کند .
رفتاری است که با راهبرد های خاصی یک رویداد منفی را به رویداد های مثبت تبدیل می کند و یا جنبه ی مخرب و آسیب زننده ی آن را کاهش می دهد این شیوه ی مقابله از دو مولفه ی ذهنی و عملی تشکیل می شود .
در مرحله ذهنی فرد رویداد استرس زا را از چشم اندازی وسیع تر و با بلند نظری نگاه می کند چنین برخورد ذهنی ای با استرس باعث می شود تا آن رویداد خاص آنچنان هم ناراحت کننده به نظر نیاید . در این مرحله فرد به صورتی ذهنی عامل استرس زا را به اجزایش تجزیه می کند ودر اثر این تجزیه و تحلیل ذهنی درک بهتر عامل استرس زا و شناسای بهتر عامل استرس زا و شناسایی بهتر اعمال به صورتی قاطعانه در جهت رفع عامل استرس زا انجام می شود و بدین ترتیب مقابله ای گشتاری پایان می یابد (زارع 1382) بر خلاف مقابله ی گشتاری در مرحله ی ذهنی مقابله ی واپس رونده از استرس یک مصیبت می سازد (بهترین چیزی که ممکن است اتفاق بیفتد ) و به دلیل همین عدم غلبه ی ذهنی بر استرس وجود آن انکار می شود . بر همین اساس در مرحله ی عملی فرد به جای بر خورد قاطع با استرس فرار از آن را ترجیع می دهد و با انجام اعمال چون تفریح افراطی ، استفاده نابجا از مواد و .. . سعی می کند که عامل استرس زا را فراموش کند .(قربانی 1373). مدی (1990) بر تفاوت بین این دو شیوه مقابله ای و تقسیم بندی لازاروس و فاکمن1 از مقابله های مسئله دار و هیجان مدار تاکید می کند در تقسیم بندی مقابله های مسئله مدار و هیجان مدار ، کارایی و پیامد های رفتار مقابله ای مدنظر قرار نگرفته در حالی که هسته ی اصلیتمایز مقابله ی گشتاری و واپس رونده کارایی آنها را رفع عامل استرس است بنابر این نباید مقابله ی گشتاری رابا مسئله مدار و واپس رونده را با هیجان مدار برابر دانست چرا که یک مقابله ی مسئله مدار الزاماً بر یک مقابله ی کارا و مفید (گشتاری ) دلالت نمی کند .
مدی (1990) در مطالعات خود نشان داده است که وجه مشخصه ی افراد سخت رو بدون توجه به استرس که با آن در گیر ند استفاده از مقابله ی گشتاری در برابر رویدادهای استرس زا است و همین مقابله است که استرس را از عامل منفی به پدیده های مثبت تبدیل و در نتیجه از اثرات منفی آن بر سلامتی جلو گیری می کند اما سخت رویی پایین با مقابله ی واپس رونده همخوان است و بر همین مبنا هیچ مداخله مفید در ارتباط بین استرس و آسیب دیدگی ایجاد نمی شود (قربانی 1373)
سخت رویی و دیگر سازه های شخصیتی :
دسته ی دیگر از مطالعات چگونگی ارتباط و تعامل سخت رویی با رگه های شخصیتی دیگر را مورد توجه قرار داده اند در این حیطه بیشترین توجه به ارتباط بین سخت رویی و تیپ A معطوف شده است دلیل این مسئله شباهت ظاهری این دو سازه به یکدیگر و اثرات متفاوت آنها در زمینه سلامتی و بیماری است تیپ A از ابعاد عمدهی احساس مبالغه آمیز تنگنای زمانی ، رقابت جویی شدید و تلاش برای پیشرفت ، خصومت و پر خاشگری تشکیل شده است برخی مطالعات نشان داده اند که تیپ A در بروز بیماری های قلبی نقش اساسی دارد هر دو سازه ی سخت رویی و تیپ A بر مفاهیم تلاش برای هدف در آمیختگی (خصوصاً شغلی ) و سائق تاکیدمی کنند در حالی که سخت رویی عامل کاهش بیماری و تیپ A عامل ظهور بیماری (خصوصاًبیماری عروق کرونر قلب ) می باشد کوباسا و همکارانش (1983) در مطالعه ی خود فقدان ارتباط تجربی بین سخت رویی وتیپ A تاکید کرده اند . نتایج آنها نشان داد که در آزمودنی های تیپ A اگر سخت رویی نیز بالا باشد اثرات منفی تیپ A بر سلامتی کاهش می یابد(قربانی 1373) رودوالت و آگوستین دوتیر (1984) در مطالعه در مورد تیپ Aو سخت رویی نشان دادند که سخت رویی با آشفتگی روان شناختی همبستگی معکوس و تیپ A با آشفتگی روان شناختی ارتباط مثبت دارد در این پژوهش افراد تیپ A که سخت رو نبودند در معرض ابتلا به آشفتگی روان شناختی قرار داشتند نواک نیز در پژوهش خود همچنین مطالعه ی کوباسا و همکارانش (1983) نشان داد که سخت رویی و تیپ A دو سازه مستقل هستند که هیچ گونه ارتباط تجربی بین آنها وجود ندارد در این مطالعه تیپ Aبا تهی شدگی1 و آشفتگی روان شناختی همخوان بود . شماید 2 و همکارانش نیز دز مطالعات خود روی زنان نشان دادند که اثرتعاملی ای بین تیپ A و سخت رویی وجود ندارد . (قربانی 1373) . کوباسا و همکارانش (1983) در تبیین فقدان ارتباط بین تیپ A و سخت رویی اظهار می دارند که بر خلاف برخی شباهت های ظاهری بین این دو سازه سخت رویی پایه ای در انگیزش درونی ، تیپ A پایه ای برای انگیزش بیرونی است . بر مبنای همین مطلب اگر ما انگیزش درونی و بیرونی رابه عنوان یک پیوستار در نظر بگیریم حرکت و نزدیکی به سمت یکی از طرفین این پیوستار که نهایت انگیزش درونی و بیرونی است ما را از قسمت دیگر پیوستار دور می کند در واقع به نظرمی رسد همین تبیین که برای بی ارتباط بودن سخت رویی و تیپ A ارائه شده است بر ارتباط معکوس این سازه دلالت می کند . علاوه بر این مدی (1990) نیز در تبیین این بی ارتباطی اظهار می دارد که : "بی قرای و خصومت در تیپ A متضاد احساس کنترل و تعهد در سخت رویی است . در حالی که بیان مفهوم (متضادبودن ) این جنبه ها بیشتر بر ارتباط معکوس این دو سازه دلالت می کند تا بی ارتباط بودن آنها . (قربانی 1373) بر مبنای مطالب ذکر شده قربانی و دژکام (1373) با استفاده از رویکرد (کنترل نا پذیری ) در مفهوم سازی تیپ A و نقد مطالعات انجام شده در زمینه ارتباط سخت رویی و تیپ A این پیش بینی را که بین سخت رویی و تیپ A یک ارتباط معکوس وجود دارد به پیش کشیدند .
نتایج مطالعه ی آنها با چنین فرضیه ای همسویی داشت آنها در تبیین آشکار نشدن ارتباط معکوس سخت رویی و تیپ A در مطالعات دیگران به ضعف ابزار هایی که در سنجش تیپ A به کار رفته بود و عدمتشخیص جنبه های متضاد این دو سازه در مطالعات قبلی تاکید کردند (جمهوری1380) ارتباط سخت رویی باسازه های دیگر شخصیتی نیز در مطالعات مختلف مورد توجه قرار گرفته است قربانی و دژکام (1373) در مطالعه ی خود با بررسی ارتباط سخت رویی و رفتار مستعد بیماری های کرونری قلب ، یا تیپ 1 یک واکنش(واکنش توام با خشم و بر انگیختگی به استرس که در مطالعات 20 ساله ی گروسات1 و همکارانش (1990و1991) عامل اصلی ظهور بیماری های کرونری قلب بوده است ) . نشان دادند که سخت رویی به عنوان سپری در مقابل رشد الگو های رفتاری که عامل اصلی بروز بیماری های قلب هستند عمل می کند . پارگر و رندال2 (1988) در زمینه ی ارتباط سخت رویی با ابعاد بنیادی شخصیت همچون درون گرایی – برون گرایی و نوروز گرایی – ثبات هیجانی نشان دادند که سخت رویی با برون گرایی ارتباط مثبت و با نوروز گرایی ارتباط منفی دارد در پژوهش دیگری نیز قربانی (1373) نشان داد که بیین سخت روی و استقلال شخصی با تیپ 4 گرایش عمیق بر مستقل بودن و پذیرش استقلال دیگران که در جلو گیری از بروز سرطان و بیماری های قلب نقش اساسی داردارتباط مثبتی وجود دارد که بر هم پوشی این دو سازه دلالت دارد (جمهوی 1380) .
سخت رویی و واکنش های فیزیولوژیک :
با توجه با ارزیابی مثبت رویداد ها ، استفاده از مقابله گشتاری و احتمال کم بروز بیماری در افراد سخت رو ، انتظار فقدان و یا کمی واکنش های شناختی فیزیو لوژیک در این افراد کاملاً منطقی به نظر می رسد مطالعاتی که در زمینه ی واکنش های
فیز یولوژیک افراد سخت رو صورت گرفته چنین امری را تایید می کند . کانتراد 1 (1989) در بررسی 68 دانشجوی مرد نشان داد که در پاسخ به انجام یک تکلیف مشکل فشار خون افراد سخت رو بر خلاف افراد تیپ A افزایش پیدا نمی کند و کمترین میزان خشم را در واکنش به این تکلیف گزارش می کنند بررسی دقیق تر نتایج این پژوهش نشان داد که عامل اصلی افزایش نیافتن فشار خون در افراد سخت رو مولفه مبارزه جویی است مدی (1990) در یک پیگیری 7 ساله از مدیران سخت رو نشان داد که بین سخت رویی و افزایش فشار خون ارتباط معکوس وجود دارد (بیاضی 1375) هیول و شوارتز 1 (1989) نشان دادند که در واکنش نسبت به یک استرسور آزمایشی افراد با سخت رو یی بالا در مقایسه با افراد با سخت رویی پایین پاسخ هدایت پوستی2 ( GSR)کمتری نشان می دهند در مطالعه دیگر مشخص شد که در پاسخ به یک تکلیف استرس زا الگو ی ضربان قلب و فشار خون اشخاص سخت رو نشان دهنده ی یک مقابله فعال می باشد . اوکیو3 و همکارانش نیز همبستگی مثبتی بین سخت رویی و میانگین درصد سلول های T (به عنوان شاخص سطح ایمنی بدن ) را در زنان مبتلا به آرتریت روماتید 4 نشان دادند . وایب (1991) در مطالعه ی آزمایشی خود نشان داد که در انجام یک تکلیف تهدید آمیز آزمودنی هایی با عواطف مثبت نسبت به آن واکنش نشان می دهند و بر انگیختگی فیز یو لوژیک کمتری در مقایسه با آزمودنی هایی با سخت رو یی پایه نشان می دهند (زارع 1382) .
سخت رویی و نمونه های مورد مطالعه :
مطالعات دیگری که در تایید مفهوم سخت رویی با آزمودنی هایی به غیر از مدیران صورت گرفته است نشان می دهد که پدیده سخت رویی و پیامد هایش تا حدی عمومیت دارد و مختص جامعه مدیران نیست . هلیز و همچنین پاگانا 1 (1990) اثر سخت رویی را در ارزیابی مثبت پرستاران در اولین تجربه ی آن ها از جراحی های مختلف نشان داده است (قربانی 1373) سخت رویی سالمندان نیز در مطالعه ی منگناتی 2 (1990) مورد بررسی قرار گرفته است . با توجه به این که "میزان فعالیت " عمده ترین عامل پیش بینی یک سالمند ی موفق است . در این مطالعه مشخص شد که در سالمندان سخت رویی با میزان فعالیت و ادراک مثبت فرد از میزان سلامتیش ارتباطی مثبت دارد (جمهوی 1380) .
گروه مهاجرانی که از آسیا به آمریکا مهاجرت کرده است نیز توسط کیووتی سای 3 (1986)مورد بررسی قرار گرفتند . بر خلاف اکثر مطالعاتی که بر پیامدهای منفی ترک مکان و مهاجرت به کشوری دیگر تاکید کرده اند در این مطالعه مشخص که مهاجران سخت رو با حداقل مشکلات در زمینه ی سازگاری با محیط جدید افسردگی و نگرانی مالی مواجه هستند . (جمهوی 1380)
نورول1 (1991) در مطالعه ی 324 افسر پلیس گشت در بزرگ راه ها نشان دادند که در ارتباط بین استرس با تهی شدگی علائم بیمارهای جسمانی و نارضایتی شغلی سخت رویی نقشی تعدیل کننده دارد . در این مطالعه مشخص شد که در شرایط پر استرس نوروز گرایی درتشدید تهی شدگی ، علائم بیمار و جسمانی و نارضایتی شغلی نقش دارد و سخت رویی در کاهش این متغیر ها موثر است (جمهوی 1380) . شپرد2 (1991) در بررسی 150 نوجوان نشان دارد که در شرایط پر استرس نوجوانان پسری که از سخت رویی بالایی بر خودار ند علائم بیماری جسمانی و روان شناختی کمتری را گزارش می کنند (قربانی 1373) . گروه دیگری که در بررسی وضعیت سخت رویی آن به دلیل حساسیت شغلی مورد توجه بسیاری قرار گرفته پرستاران هستند مطالعات بسیاری نشان دادند که بین سخت رویی پرستاران و تهی شدگی ارتباط معکوس وجود دارد . بویل 3 و همکارانش در بررسی 103 پرستار بخش مراقبت های ویژه نشان دادند که سخت رویی با تهی شدگی ومقابله هیجان مدار ارتباطی معکوس و با مقابله مسائله مدار و حمایت های اجتماعی (شغلی و غیر شغلی )ارتباط مثبت دارد .
سخت رویی و بیماری :
رگه های شخصیتی هر فرد بیمار در چگونگی پاسخ وی به بیماریش نقشی تعیین کننده دارد بر همین مبنا سخت رویی در پاسخگویی افراد به بیمار نیز مورد توجه محققان قرار گرفته است اوکیون و همکارانش (1988) در بررسی زنان مبتلا به آرتریت روماتید نشان دادند بیمارانی که از سخت رویی بالایی بر خودار بسیار بهتر از اشخاصی که سخت رویی پایینی دارند با بیماریشان سازگار می شوند در این مطالعه سخت رویی با شاغل بودن این زنان ارتباط مثبت داشت لامبرت و همکارانش (1990) نیز در مطالعه ی 122 زن که با آرتریت روماتید مبتلا بودند نشان دادند که سخت رویی با تعداد افراد ی که در سیستم حمایت اجتماعی بیمار وجود دارند رضایت اجتماعی و بهزیستی روان شناختی این بیماران ارتباطی مثبت دارد .
همچنین پژوهش در مورد بیمارانی که در تحت عمل جراحی کولو ستومی 1قرار گرفته اند نشان میدهد که سخت رویی با ساگازی بلند مدت روانی – اجتماعی این بیماران ارتباطی مثبت دارد و این ارتباط در مورد مولفه های تعهد و مبارزه جویی مشهودتر است (آزاد 1378)
نقش سخت رویی در فراسوی استرس سلامت و بیماری :
اخیراً پژوهش ها در حال نشان دادن این مسئله هستند که سخت رویی اثرات مهمی فراتر از سلامتی و بیماری دارد وست من 1 با بررسی سخت رویی مردان و زنانی که در حال ورود به دانشکده ی افسری ارتش بودند نشان داد که سخت رویی بالاتر موفقعیت تحصیلی بیشتری را به همراه دارد . همچنین در مطالعه ای که در یک موسئسه چاپ در شیکاگو انجام شد اشنایدر 2 نشان داد هر چه سخت رویی یک کارمند بالاتر باشد در آمد بیشتری نیز به دست می آورد (زارع 1382) هسن 3 و مدی (1990) در برسی بازکنان بسکتبال دبیرستان نشان دادند. آن هایی که از سخت رویی بالاتری بر خوداربودند بر اساس تعداد بسیار ی از معیارهای موفقعیت در بازی بسکتبال بهتر بازی می کردند مدی در بررسی دیگری نشان داد اشخاص سخت رو در ارتباط های بین فردی فعال تر و قاطع تر هستند و مایلندبه اشخاصی که از سخت رویی بالایی بر خودارند نزدیک شوند (زارع 1382) قربانی (1373) نیز در یک مطالعه ی 111 مدیر مدرسه نشان داد که ارزیابی معلم و کارمندان مدرسه از عملکرد شغلی مدیری که سخت روی بالایی دارد بهتر از ارزیابی معلمان و کارمندان مدرسه ایست که مدیری با سخت رویی پایین دارند (جمهوی 1380) چنین یافته هایی متغیر هایی به غیر از سلامتی و بیماری رابا سخت روییمرتبط کرده است و به تثبیت این سازه به عنوان یک جنبه عمومی از شخصیت صراحت بخشیده است (جمهوی 1380)
چشم اندازی به زیر بنای مفهومی و آینده سخت رویی :
بر مبنای یافته های بدست آمده در پژوهش ها و جنبه های تئوریک سخت رویی ، .ایب وویلیامز (1992) مدل مفهومی ارتباط سخت رویی ، استرس و سلامتی را بر مبنای یک دیدگاه روان فیزیولوژیک اجتماعی1 ارائه کرده اند بر اساس این مدل ارزیابی تهدید آمیز رویداد و پاسخ های مقابله ای بی ثمر (مقابله واپس رونده ) عامل افزایش برانگیختگی فیز یو لوژیک مکرر و یا طولانی نیز به فشار و اختلال در عمل سیستم و در نهایت بیماری منجر می شود اما سخت رویی با ایجاد پراش در ارزیابی رویداد ها و پاسخ های مقابله ای (مقابله گشتاری ) از برانگیختگی فیز یو لوژیک منفی و آسیب زا جلو گیری می کند .
مدل مفهومی ارتباط سخت رویی، استرس و بیماری(وایب و ویلیامز)
پژوهش های مختلف در طول یک دهه و اندی این مدل مفهومی را تقریباً تاکید کرده اند اما هنوز نمی توان در مورد جایگاه سخت رویی در زمینه ی استرس ، سلامتی و بیماری و به طور کلی یک زندگی کاراو بارور به نتیجه گیری قطعی رسید عوامل شخصیتی دیگری وجود دارند که برخی محققان در زمینه ی سلامت و بیماری به آن به آنها توجه کرده اند برای مثال جانسور و ساراسون1 بر عامل کنترل (نقطه مقابل ناتوانی ) تاکید کرده اند اما با توجه به مطالعات ذکر شده باید گفت که این سازه مولفه ای از سخت رویی است و ارتباط آن با دو مولفه گواهی بر این امر است (عسگری 1381) کارور1 و همکارانش بر نقش تعدیل کننده خوش بینی بدبینی در ارتباط بین استرس و بیماری تاکید کرده اند در حالی که از نظر مفهومی خوش بینی و بدبینی با مولفه ی مبارزه سخت رویی همپوشی دارد (عسگری 1381) زوکرمن نیز 2 نیز بر عامل تحریک طلبی 3 که بر برخی عوامل موثر بر سلامتی هم چون فشار خون مرتبط است تاکید می کند (عسگری 1381) .
در کل به نظر می رسد که از نظر مفهومی سازه ای هم چون سخت رویی شکل بندی شخصیتی مثبت و قانع کننده ای در زمینه ی سلامتی و بیماری ارائه می کند و رفته رفته جایگاه بنیادی در روان شناسی سلامت و پزشکی و رفتاری پیدا خواهد کرد .
( آزاد 1378)
اکتسابی بودن سخت رویی :
از آن جایی که صفت سخت رویی می تواند افراد را در مقابل مشکلات زندگی مقاوم کند طبیعاً این سوال مطرح می شود که تاچه اندازه این صفت با ارزش قابل آموزش است ؟ آیا سخت رویی همانند بسیاری از صفات دیگر ریشه های زیست شناختی دارد و یا در اثر تعامل خانوادگی و ارزش های فرهنگی شکل می گیرد ؟ این نکته اهمیت فراوان دارد زیرا میتوان با توجه به آن موجبات ارتقاء توانایی افراد را در برابر فشارهای روانی و مقابله موثر با بیماری فراهم ساخت مدی و کوباسا اطلاعات مفیدی را در این زمینه عرضه کرده اند آنها با توجه به تجارب گذشته افراد بزرگسال به این نتیجه رسیده اند که سخت رویی عمدتاً یک ویژگی اکتسابی است و سه مولفه ی این ویژگی در اثر نوع تعامل خانوادگی شکل می گیرد (جمهوی 1380) بررسی های موجود نشان می دهد که حس تعهد در خانواده هایی رشد می کند که کدکان در جریان تعامل با والدین مورد حمایت واقع شوند به طور طبیعی کودکان سعی دارند تا با عناوین مختلف نیازهای عاطفی و شناختی خود را بر آورده نمایند مثلاً نیاز به حس امنیت ،محبت و یا تحقیق بخشیدن به استعداد های منطقی چون هنر و ریاضی هنگامی که والدین این گونه تلاش های کودکان را تشویق نموده و آن ها را مورد تایید قرار دهند فرزندان نیز به نوبه خود دنیای پیرامون خویشتن خود را با ارزش می بیند بر عکس وقتی والدین در مقابل ابراز این گونه نیازها متخاصم ، سهل انگارو یا انتقاد گر باشند فرزندان نیز خویشتن خود را تهی از ارزش و دنیای پیرامون را خالی از محتوا می بیند البه در مواردی ممکن است والدین با تحمیل انتظارات از پیش تعیین شده امکان ابراز وجود را برای فرزندان محدود کنند در چنین فضایی فرزندان به جای بیان رفتارهای طبیعی و خود جوش را به اعمالی روی می آورند که عمدتاً هدف آنها کسب تایید از سوی والدین باشد چنین وضعیتی زمینه رابر ای افزایش حس بیگانگی که نقطه مقابل احساس تعهد است هموار می کند (جمهوی 1380) .
احساس کنترل و یا تسلط بر محیط که دومین مولفه سخت رویی است ریشه در تجارب خانوادگی دارد به طور کلی اگر افراد در گذار از درون طفولیت و خرد سالی احساس کنند که در حل مسائل قابلیت وشایستگی کافی دارند متعاقباً بر محیط خود احساس تسلط خواهند داشت نکته ای که روان شناس معروف اریکسون در بحران خود مختاری در مقابل شک و تردید مطرح کرده است بر عکس اگر کودکان نتوانند اراده خود را به نحو موثری اعمال نموده و بر فعالیت های مختلف احساس تسلط پیدا کند دچار در ماندگی می شوند به عنوان مثال در دروان کودکی رفتارهایی چون لباس پوشیدن ، نظافت کردن، در س خواندن ،ارتباط برقرار کردن و ورزش کردن و یا حتی فعالیت هایی نظیر دوچرخه سواری و بازی های دسته جمعی همگی می توانند در ایجاد حس کنترل و تسلط بر محیط موثر باشد بر عکس وقتی در این گونه فعالیت ها با شکست مواجه می شوند دچار فقدان حس کنترل و ناتوانی خواهند شد .(جمهوی 1380) .
بالاخره شکل گیری سه مولفه سخت رویی یعنی حس چالش طلبی نیز بر تجارب دوران کودکی وابسته است در خانواده های کودکان با تجربه های متنوع و متغیر در شرایط زندگی مواجهه می شوند زمینه برای شکل گیری این ویژگی ها فراعم می شود تغییرات در محیط خانواده کاه ماهیتی روشن و آشکار دارد و مورد دیگری ممکن است به راحتی قابل تشخیص نباشد مثلاً مهاجرت تغییر در محل سکونت مسافرت های متعدد دیدن دوستان با کسانی که با اعضا خانواده معاشرت دارنداز جمله تغییرات متنوع و اشکار در محیط زندگی به شمار می آیند ولی تعامل روزمره کودک با خواهران و برادران که از لحاظ سطح رشدی با اوتفاوت دارند اشتغال به کارهای گوناکون در منزل و داشتن سرگرمی های متعدد از جمله تغییرات و تجربه های متنوع دسته دوم به شمار می آیند البه صرف وجود تنوع در زندگی کودکان تضمین برای ایجاد حس چالش طلبی نیست حتی گاهی تنوع بیش از حد ممکن است کودکان را دچار سردرگمی کند به نظر می رسد که تنوع و تغییر در فضای خانواده زمانی زمینه ساز چالش طلبی است که والدین نیز شخصاً انواع تغییرات زندگی و یا تنوع آن را تجربه ای با ارزش تلقی کنند و فرزندان را در این راستا تشویق نمایند یعنی آنها را به گونه ای تربیت کنند که تغییرات زندگی را رویداد های در جهت کسب تجربه های ارزنده و عنای بیشتر زندگی قلمداد نمایند . (جمهوری 1380)
پیشینه ی تحقیق :
پژوهش های انجام گرفته در زمینه سخت رویی در خارج از کشور :
در پژوهش که سورتر1 و همکاران (1996) انجام دادند رابطه متقابل سخت رویی و استرس شغلی و سلامت در 126 پرستار مورد بررسی قرار گرفت . این پژوهش نشان داد که میزان تحلیل عاطفی در پرستاران به طور معنا داری بالاتر از جمعیت عادی است هم چنین نمرات به دست آمده در پرسش نامه سخت رویی حکایت از این بر داشت که پرستاران نمرات بیشتری در تحلیل عاطفی و نمرات کمتری را در سخت رویی نسبت به جمعیت عمومی گزارش کردند (زارع 1382) هانگ و سیندی 2(1995) در مورز نقادانه بر اد بیات و تعریف مرتبط به ارتباط سخت رویی و استرس گزارش کردند که اشخاص سخت رو به احتمال زیاد سلامت تر می مانند ودر ارزیابی شناختی شان تغییرات زندگی را مثبت و مبارزه جویانه تلقی می کنند آنها به مفهومی به نام سخت رویی خانوادگی و فردی اشاره کردند و عنوان نمودند که سخت رویی مرکب از 4 بعد کنترل ، تععهد ، مبارزه جویی و دلگرمی است (زارع 1382) در بررسی که بویل 1و همکارانش (1991) در رابطه با ویژگی شخصیتی سخت رویی راهبرد های مقابله ، حمایت اجتماعی و فرسودگی شغلی در پرستاران دوره دید انجام دادند سخت رویی پیش بینی کننده معنا دار ی در رابطه با فرسودگی شغلی بود و هم بستگی منفی با استفاده از مکانیزم های مقابله ای هیجان محور داشت هم چنین سخت رویی با حمایت اجتماعی هم بستگی داشت اما مکانیزم مقابله ای مسائله محور با سخت رویی مررتبط بود این مسائله تئوری کوباسا را سخت رویی ممکن است اثرات مضر استرس را به وسیله فراهم آوردن راه های مناسب تعدیل کند تا حدودی تایید می کند (بیاضی 1375)
پژوهش های انجام گرفته در زمینه ی سخت رویی در ایران :
(جمهوری 1380) در پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه سخت رویی و گرایش به اضطراب افسردگی در زنان و مردان دانشگاه های تهران به این نتیجه رسید که هر یک از سه مولفه ی سخت رویی (تعهد ، کنترل ، چالش طلبی ) به طور جداگانه و با تلفیق یک پارچه آن با گرایش به اضطراب و افسردگی در سطح معنا دار ی رابطه معکوس داشت در پژوهش دیگری که ایزکیان (1380) در رابطه با مقایسه خشم (بیان ، کنترل ، تجدید) و سخت رویی با بیماری فشار خون در افرادعادی و مبتلا نشان دادند که بین میزان سخت رویی مولفه های آن در افراد مبتلا به فشار خون تفاوت معنا داری وجود داردهمچنین در این بررسی به این نتیجه رسیدندکه در بین متغیرهادر زنان و مردان تفاوت معنا داری وجود دارد . (قربانی 1373) در پژوهش خود تحت عنوانارتباط سخت رویی ، الگوی تیپ , Aو رفتار مستعد بیماری کرونری قلب نشان داد که متغیر سخت رویی با پاسخ سنخ الف و رفتار مستعد بیماری کرونری قلب رابطه معکوس دارد نتیجه نهایی این پژوهش حکایت از آن داشت که سخت رویی می تواند در مقابل رشد الگوی رفتار مهار کننده بیماری کرونری به عنوان سدی محسوب گردد .
خود کار آمدی :
میشن بام1 (1993) به نقل ازهایز2 (1960) بیان کرد که انتظارت و ارزش ها در انتخاب های مردم جهت عمل در موقعیت های معین حیاتی و بسیار مهم اند . مفهومی خود کار آمدی 3 تاریخچه مختصری دارد که از سال 1977 توسط بندورا مطرح شده است اصل خود کار آمدی در رشته های مختلف در موقعیت های کوناکون آزمون شده است بندورا از نظریه پردازان یادگیری است که به کار گیری مفهوم "خود کار آمدی " سهم بسزایی در فهم از نظریه یادگیری اجتماعی دارد . بندوار سعی کرد روشن نمایند که اطلاعات مربوط به عملکردها ویژه تجربه ی جانشینی ، حالت های فیز یو لوژیک و متقاعد کردن کلامی توسط دیگران چگونه می توانند خودکار آمدی خود را تغییر دهند وی همچنین بر اهمیت مدل سازی در کمک به تطابق کودکان با بزرکسالان و درونی کردن استاندارد های بزرگسالانی که برای کودک مهم هستند تاکید می کند . به نظر وی این استانداردها در آینده به صورت عوامل کنترل 1کننده ی کودکان در آمد ه و باعث می شود که کودکان در رفتار خویش از آنها به صورت خود انتقادی2 یاخود رضامندی 3استفاده نمایند . بندورا معتقد استکه در برخی موارد نتیجه کنترل خود بسیار قوی تراز نتایجی است که محیط می توند در خود ایجاد نمایند . از نظر وی چیزی سهمگین تر از خوارشمردن 4 خود وجود ندارد (صدرالسادات و شمس اسفند آباد 1380) مطابق این الگو تغییرات رفتار از طریق شیوه های مختلف همچونرویارویی هدایت شده 5، الگو پذیری 6 ، اقناع سازی 7 و کاهش اضطراب به دست می آید . این عمل تا حدی شبیه به ابعاد یاقوت بخشیدن انتظارات خود کار آمدی شخص است همچنین فرض شده است که خود کار آمدی روی انتخاب فعالیت های رفتار ی هزینه تلاش ، پشتکار در برابر موانع و عملکرد در تکلیف تاثیر می گذارد (حسن آبادی 1380) بندورا (1986) خود انعکاسی یا خود تاملی از تواناییهای منحصر به فرد انسان را مورد توجه قرار داد . که از این طریق افراد تفکر و رفتارشان را تغییر می دهند خود کار آمدی شامل ارزیابی فرد از تواناییهایش می شود . باورهای افراد نسبت به تواناییهایشان روی رفتار به شیوه های مختلف از جمله روی انتخاب های آنان تاثیر می گذارد و باعث می شود که خود جریان عمل را دنبال یا قطع نماید (عبدی نیا 1377) افراد به تکالیفی مشغول می شوند که احساس کنند شایستگی اش را دارند و مطمئنهستند که می توانند آن را انجام دهند و از کار های که احساس کنند که نمی توانند انجام دهند یا در آن موفقیت مورد انتظار را به دست نخواهند پرهیز می کنند (عبدی نیا 1377) باورهای خود کار امدی تعیین می کنند
که اشخاص چه مقد فعالیت و تلاش برای یک امر نیاز دارند چه مقدر پشتکار و استقامت در روبه رو شدن با موانع از خود انعطاف نشان دهند .
همچنین باورهای خود کار آمدی روی الگو تفکر اشخاص و واکنش های عاطفی آنان تاثیر می کذارد . در نتیجه این تاثیر است که باورهای خود کار آمدی تعیین کننده ها و پیش بینی کننده های سطح عمکردند . بر پایه این دلایل بندورا بحث کرده است که باورهای خود کار آمدی در زندگی افراد نقش کلیدی و پر اهمیتی را بازی می کنند (عبدی نیا 1377)
ابعاد خود کار آمدی ادراک شده :
باورهای خود کار آمدی ادراک شده از نظر سطح ، نیرومندی ، عمومیت با هم متفاوتند و ثابت شده است که این ها نقش مهمی در اندازه گیری خود کار آمدی دارند یک محقق علاقه مند است خود کار آمدی را بر مقابله نویسی دانش آموزان دوره متوسطه ارزیابی نمایند. ابتدا سطح متفاوتی از نیازهای تکلیف در هر حوزه وجود دارد که محققان ممکن است با آن روبه روگردند این نیازها تکلیف می توانند از سطح پایین و نوشتن یک جمله تاسطح بالا و نوشتن جملات پیچیده با نقطه گذاری و ساخت گرا در یک پاراگراف درجه بندی شوند (کندری1381 ).
منابع باورهای خود کار آمدی :
به نظر بندورا (1986) اکتساب انتظارات کار آمدی بالا یا پایین بین 4 منبع اصلی است .
1- دستاوردهای عملکرد1 2- تجربه جانشینی 23- ترغیب کلامی 3 4- حالت های فیزیولوژیایی 4
دستاوردهای عملکرد :
بندورا (1986) معتقد است که انتظارات کار آمدی در تجربیاتی که اشخاص در آنان مهارت دارند ریشه دارد . تجارب موفق تمایل دارند که انتظارات سطح بالا ایجاد نمایند در حالی که تجربیات شکست تمایل به ایجاد و تولید انتظارات سطح پایین دارند یک بار که انتظارات کار آمدی سطح بالا ایجاد شد احتمال اندکی وجود دارد که شکست های موقتی تاثیر زیادی بر قضاوت های افراد از قابلیت هایشان داشته باشد . بر عکس وقتی که انتظارات سطح پایین ایجاد شد موفقیت هایی که به صورت گاه گاه بخ وجود می آیند در قضاوت افراد از قابلیت هایشان چندان موثر نیست به هر حال انتظارات سطح پایین به وسیله موفقیت های فراوان و مکرر تغییر یابند . (کندری 1381) .
تجربه جانشینی :
منبع دوم اطلاعات خود کار امدی تجربه جانشینی است که اشخاص زمانی که تکالیف عملکردی دیگران را مشاهده می نمایندمشاهده شکست ها و موفقیت های دیگران در باورهای افراد نسبت به تواناییهایشان سهم دارد رفتار الگو ها به ویژه تاثیر گذار هستند و این حوزه در تحقیقات کار آمدی از اهمیت خاص بر خودار است در موقعیت هایی که افراد تجربه کمی برای شکل دادن به قضاوت هایشان دارند الگو ها مفید و کارا هستند (مژدهی 1381)
فرد قابلیت های خود را در مقایسه با دیکران به عرضه قضاوت می کشاند ونظر مثبت دیگران در مورد شخص به عنوان ترغیب و تشویق کلامی در نظر گرفته می شوند (مژدهی 1381) .
ترغیب کلامی :
همچنین باورهای افراد نسبت به تواناییهایشان از طریق ترغیب کلامی ای که از افراد دیگر دریافت می کنند تحت تاثیر قرار می گیرد پیغام های کلامی و تشویق های اجتماعی به اشخاص کمک می کند تا تلاش بیشتری به کار ببرند و پشتکار مورد نیاز برای موفقیت را تداوم بخشید و این امر به رشد پیوسته مهارت ها و کار آمدی شخص منجر می شود البته پیغام ها برای تحلیل بردن باورهای کار آمدی می توانند کار برداشته باشند و این امر زمانی به کار گرفته می شود که هدف متقاعد کردن افراد دارای تواناییهای کم باشد برای مثال زمانی که زنان پیغامی اجتماعی دریافت می کنند مبنی بر این که آنها به حوزه مرد محو چون ریاضیات تعلق ندارند آنها ممکن است نسبت به این باور که آنها شایسته نیستند و نمی توانند شایسته به طور ویژه آسیب پذیر باشند (عبدی نیا 1377).
حالت های فیزیولوژیکی :
افراد به حالت های هیجانی و فیز یکی به عنوان منبع چهارم اطلاعات در مورد تواناییهایشان نگاه می کنند فشار روانی اغلب به عنوان شاخص های آمادگی برای شکست تفسیر می شوند همچنین خلق فرد نیز میتوانند تاثیر عمده ای روی باورهای خود کار آمدی داشته باشند نوعاً خوش بینی و خلق مثبت باورهای خود کار آمدی را افزایش می دهد و نا امیدی و افسردگی ، باورهای خود کار آمدی را کاهش می دهند (کندری 1381) بر طبق نظریه بندورا (1977) باورهای خود کار آمدی محصول فرآیند پیچیده خود مجابگری 1است چنانکه ذکر شد در نظریه بندورا 4 منبع اطلاعات مهم تر از همه به نظر می رسند با توجه به این 4 منبع می توان نتیجه گرفت که تنظیم رفتار به وسیله اهداف از پیش تعیین شده و آگاهانه می باشد این تعیین هدف شخص تحت نفوذ خود ارزیابی فردی قرار می گیرد (کندری 1381) انسان ها تلاش می کنند تا اهدافی را بر گزینند که می دانند توانایی انجام آنها را دارند و از انتخاب اهداف فراتر از توانایی خود اجتناب می ورزند (کندری 1381) .
تاثیر زمینه های فرهنگی و اجتماعی روی باورهای خود کار آمدی :
بندورا(1986) مشاهده کرد که تعدادی از شرایط وجود دارند که تحت آنها باورهای خود کار آمدی نمی توانند تاثیر پیش بینی کننده و میانجی گری را در کارکرد انسان انجام دهند . برای مثال در سیستم های با ساختار متعصبانه دانش آموزان ممکن است دریابند که مقدار تلاش مهارت آمیز برای نتایج طراحی شده فراهم نمی آورند در چنین مواردی ممکن است مهارت ضروری و خود کار آمدی بالا را دارا باشند ولی دست به کار نشوند به این دلیل که فاقد مشوق های ضروری هستند همچنین در صورتی که مدارس فاقد معلمان موثر و تجهیزات ضروری و منابع مورد نیاز برای رسیدن دانش آموزان به عملکرد مناسب باشد خود کار آمدی روی عملکرد تاثیر نمی گذارد .
بندورا معتقد است زمانی که فشارهای اجتماعی و منابع نامناسب در عملکرد تحصیلی مداخله کند خود کار آمدی ممکن است عملکرد های واقعی تجاوز کند زیرا مشکل ندانستن آنچه باید انجام دهند نیست بلکه مشکل این جا ست که آنها توانایی انجام آنچه را می دانند ندارند (مژدهی 1381 ) . به نظر می رسد در برخی مفاهیم اساس نیاز به تجدید نظر داشته باشد . تفاوت های مفهومی بین خود کارآمدی و خود پنداره همیشه روشن نیست . اهمیت این موضوع از این جهت است که ویژگی های هر یک از سازه ها فهمیده شود خود کار آمدی و خود پنداره در دیدگاه های نسبتاً مختلفی به خود نشان می دهند . خود کار آمدی عبارت است از قضاوت نسبت به توانایی برای عملکرد در یک تکلیف یا مشغول شدن در یک فعالیت است در صورتی که خود پنداره عبارت است از توصیف شخص از خود ادراک شده به همراه قضاوت ارزشی و خصوصاً بستگی به این دارد که چگونه یک فرهنگ یا ساختاری به اسنادهایی که افراد احساسات خود ارزشی ره به آن متکی کرده اند ارزش می دهد (مژدهی 1381) .
نقش باورهای خود کار آمدی در انگیزش رفتار و انتخاب آگاهانه :
باورهای خود کار آمدی شخص در نظم دهی انگیزش فرد نقش مهمی ایفا می کند مطالعات متعدد نشان داده است که باورهای به طور کلی و باورها خود کار آمدی به طور اخص در نظم دهی انگیزش و هدایت عمل و رفتار انسان مکانیزم کلیدی و با ارزشی است (حسن آبادی 1380) بندورا (1991-1993) میان سه نوع برانگیزاننده شناختی1 و باورها خود کار آمدی ضمن تفاوت قائل شدن ارتباط بر قرار کرده است .اسناد های علی در نظریه اسناد انتظارات پپیامد درنظر به ارزش و تعیین اهداف آگاهانه در نظر یه هدف او برانگیزاننده های شخص شناختی را به صورتی که در شکل زیر است آورده .
هدف های آگاهانه
انتظارات پیامد
برانگیزاننده شناختی پیش نیاز عملکرد
باورهای علی
افرادی که خودشان را سطح بالای اثر بخشی می پندارند شکست هایشان را به تلاش نا کافی نسبت می دهند و بر عکس آنهایی که به توانایی خود شک دارند کوشش خود را کاهش داده و به سرعت راه حل های سطح پایین تر را انتخاب می نمایند (شوستر داون 1377) در نظریه انتظار به ارزش انگیزش به وسیله این انتظار که رفتار پیامد خاص را ایجاد خواهد کرد و این پیامد دارای ارزش است نظم دهی می شود همانطور که افراد درباره نتایج احتمالی عملکرد شان می اندیشند به باورهایشان درباره آنچه انجام دهند نیز فکر می کنند (مژدهی 1381) اهداف آگاهانه نیز با باورهای خود کار آمدی افراد در ارتباط متقابل رفتار به وسیله اهداف از پیش تعیین شده برانگیخته و هدایت می شود شواهدی وجود دارد که نشان می دهد اهداف چالش برانگیز ، انگیزش فرد را افزایش می دهد (حسن آبادی 1380) افراد براین که روی عملکرد خود درباره کار آمد ی خود قضاوت کنند .
تحت تاثیر عواملی مختلفی قرار می گیرند سختی کار میزان تلاش شرایط مطلوب نامطلوب میزان کمک بیرونی که دریافت کرده اند حالات عاطفی و بدنی آنها ضمن انجام کار و چگونگی شکست و موفقیت آنها از جمله این عوامل است و همچنین نگرش مثبت یا منفی فرد به خود و نحوه فراخوانی موقعیت و شکستها ، قضاوت درباره خودکار آمدی را تحت تاثیر قرار می دهد (حسن آبادی 1380) باورهای افراد درباره لیاقت هایشان بر میزان فشار روانی ، افسردگی و اضطرابی که در موقعیت های تهدید آمیز تجربه می کنند اثر گذار است کسانی اعتقاد دارند می توانند این فشار های بالقوه را تحت کنترل خویش در می آورند .
الگوهای فکری نگران کننده را به ذهن خویش راه نمی دهند و در نتیجه مضطرب نمی شوند بر عکس کسانی که بر کار آوری خویش برای کنترل بالقوه تهدیدها معتقد نباشد تهدید ها منجر به فشارهای روانی و اضطراب می گردد . (حمیدی پور1377) .
اهداف انتخاب شده ممکن است تغییر یابنداین تغییر به کاربرد اهداف و میزان موفقیت فرد در رسیدن به آنها بستگی دارد برخی از اهداف اصلی برای مدت طولانی تری ثابت می مانند و وقتی افراد به هدف خود می رسند این امکان وجود دارد که هدف تازه ای بر گزینند به میزانی که آمادگی فرد برای تجدید نظر در خود و اهدافش بیشتر تلاش بیشتر می کند . (حمیدی پور 1377)
پیشینه تحقیق 2:
تحقیقات انجام گرفته در حیطه باورهای خود کار آمدی در خارج از کشور:
استورات (1989) به بررسی این سوال پرداخت که آیا یک اندازه از باورهای خود کار آمدی می تواند به عنوان پیش بینی کننده میانگین نمرات نیم سال دانشجویان تازه وارد و میانگین نمرات پایانی دانشجویان سال اول باشد ؟ نتایج تحقیقات نشان داد که مقیاس خود کار آمدی یک میانجی مفید برای پیش بینی نمرات دانشجویان بود (عبدی نیا 1377) .
نپترچ دیگروت (1990) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که خود کار آمدی یک نقش تسهیل کننده و واسطه ای در ارتباط با یادگیری شناختی بازی می کند که بهبود خود کار آمدی ممکن است .
منجر به افزایش کاربرد استراتژیهای شناختی و نهایتاً بالابردن عملکرد تحصیلی شود (کندری 1380) الوایرا (1977) در تحقیقی به بررسی ارتباط بین باورهای خود کار آمدی و تلاش در نمونه ای از 226 دانش آموزان پایه پنجم پرداخت .
نتایج نشان داد که آزمودنی هایی که خود کار آمدی متوسط داشتند از آزمودنی هایی که خود کار آمدی سطح بالا تری داشتند عملکرد بهتری نشان دادند این احتمال وجود دارد که آزمودنی ها دارای خود کار آمدی متوسط بیشترین خود آگاه را برای حل مسائل به کار می برند اما آزمودنی هایی با خود کار آمدی بالا صورت بازتابی عمل می کنند (کندری 1380) سگال (1999) درپژوهش باورهای خو.د کار آمدی ، استرس و سلامت روانی رابین دانشجویان مرد و زن مورد مقایسه قرار دادند از 100دانشجوی زن و 100دانشجوی مرد 16 تا 18 ساله خواسته شد تا به یک مقیاس پاسخ دهند همچنین آنان به اجرای مقیاس خود کار آمدی شوارتز و مقیاس نشانگان پرداختند .
نتایج نشان داد که مردان نمرات خود کار آمدی و استرس روان تنی بیشتری را کسب نمودند اما در رابطه با سلامت روانی هیچ تفاوت معنا دار ی بین آنان دیده نشد . آندره براورزو همکارانش 2000 در یک مطالعه ی طولی فرسودگی معلم و خود کار آمدی ادراک شده در مدیریت کلاسی را بررسی نمودند این تحقیق نشان داد که خود کار آمدی ادراک شده اثری دراز مدت بر دگرسانی بینی خود اثر همزمان دز تحقیق شخصی دارد به هر حال رابطه بین خود کار آمدی ادرک شده و تحلیل بردن عواطف معکوس داشت در نهایت نتیجه این بود که در زمان اختصاص ملاحظات هم جهت پیشگیری و هم درمان فرسودگی میان معلمان باید به خود کار آمدی ادراک شده توجه کرد .
تحقیقات انجام گرفته در حیطه باورهای خود کار آمدی در داخل کشور :
ذوالفقاری و همکاران (1376) در پژوهش روش های مقابله با انواع فشار روانی زندگی و خود کار آمدی ادراک شده نگرش به رخدادهایی را در دو گروه افراد بهنجار و نوروتیک مورد بررسی قرار دادند داده های پژوهش از طریق پرسش نامه مقابله با فشار روانی خود کار آمدی ادراک شده و نگرش به رویدادهای زندگی بود .
نتایج نشان داد که بین گروه ها بهنجار نوروتیپک در استفاده از راهبردهای مقابله و خود کار آمدی ادراک شده تفاوت معنا دار ی وجود دارد از سوی دیگر بین مقابله های متمرکز بر حل مسائله مقابله های ناموثر و مقابله متمرکز بر کاهش آشفتگی عاطفی با خود کار آمدی و نگرش به رخدادهای زندگی همبستگی معنا دار ی وجود دارد .
حسن آبادی 1380 در پژوهشی باورهای معرفت شناسی و باورهای خود کار آمدی دانش آموزان پسر ودختر شهر تهران را مورد بررسی قرار داد نتایج نشان دادند که باور به عینیت و قطعیت دانش اموزان از سال دوم دبیرستان به سال اول دانشگاه کاهش می یابد . دختران ثبات اعتقاد کمتر دارند از سوی دیگر نتایج نشان داد که افرادی که توانایی ثبات اعتقاد کمتری دارند دارای باورهای خود کار آمدی عمومی و تحصیلی بیشتر هستند دکتر محمد کریم خدا پناهی و همکارانش 1381 پژوهشی با عنوان رابطه باورهای خود کار آمدی مسند مهار گذاری با موفقیت تحصیلی دردانشکده های مختلف دانشگاه شهید بهشتی انجام دادند ابزار پژوهشی عبارت بودند از : مقیاس خود کار آمدی شرر ، مقیاس مهار گذاری راتو و پرسش نامه جمعیت شناسی که به طور هم زمان توسط گروه نمونه تکمیل گردید . نتایج بررسی حاکی از وجود رابطه بین خود کار آمدی و موفقیت تحصیلی و همچنین بین خود کار آمدی و مسند مهار گذاری بود .
افراد دارای خود کار آمدی بالا در مقایسه با افراد دارای خود کار آمدی پایین از موفقیت تحصیلی بیشتری بر خودار ند مژدهی 1381 با توجه به تحقیقات انجام گرفته در ایران و خارج از کشور می توان نتیجه گرفت که باورهای خود کار آمدی می توانند از پارامترهای موثر در پیشرفت تحصیلی وافزایش مهارت در کنش های شناختی و یا از عوامل تاثیر گذار در کاهش استرس و فرسودگی شغلی باشند اما چیزی که در این تحقیقات می توان مشاهده کرد در رابطه باورهای خود کار آمدی با سلامت روانی است و یا اگر بخواهیم با احتیاط بیشتری صحبت کنیم می توانیم آن را به عنوان یکی از عوامل سد کننده و قابل اهمیت در برابر استرس دانست (مژدهی 1381)
باورهای منفی اولین کلید برای شکست .
خود کار آمدی :
با این مقدمه کوتاه صحبتمون رو آغاز می کنیم در روان شناسی دیدگاه مختلفی وجود دارد که از جمله دیدگاه شناختی یک دیدگاه معتقداست که غالب مسائل در مغز ما یا بهتر بگم ذهن ما چطوری ارزیابی می شود بستگی به موارد مختلفی دارد از جمله خود کار آمدی منظور این است که چه قدر احساس شایستگی ، کفایت و قابلیت کنار آمدن با مشکلات و استرس ها را داریم و یا میزان کنترل پذیری آلبرت بندورا یکی از روان شناسان بزرگ رویگرد اجتماعی می گوید :
مردم می کوشند به رویدادهایی که زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد اعمال کنترل کنند با اعمال نفوذ در موقعیت هایی که آن ها می توانند مقداری کنترل به کار برند آینده مطلوب را تحقق بخشند و از آینده های نامطلوب جلو گیری کنند تلاش برای کنترل بر شرایط زندگی تقریباً بر هر حکم فرماست زیرا این کار می تواند منافع شخصی و اجتماعی بی شماری را برای آنها تامین کند توانایی تاثیر گذاری بر پیامد ها را پیش بینی می کند . پیش بینی پذیری آمادگی انطباق را پرورش می دهد ناتوانی در اعمال نفوذ بر اموری که به صورت نا مطلوب بر زندگی فرد تاثیر می گذار نگرانی ، دلسردی و نا امیدی را پرورش می دهد .
4 عامل موجب افزایش خود کار آمدی شخص می شود :
1- مواجه کردن افراد با تجربه های موفقیت آمیز با تربیت دادن هدف های دست یافتنی ، موفقیت را زیاد می کند .(به عنوان مثال شرکت در هزمایشی که البته قبل از انجام آزمون مطالعاتی مناسب صورت گرفته باشد . )
2- مواجه کردن افراد با لگو های مناسبی که عمل موفقیت آمیز دارند . تجربه های موفق جانشینی را بهتر می کند (مثلاً یکی از آشنایان که اخیراً به دانشگاه رفته است می تواتد الگوی مناسبی باشد البته بهتر است که هم جنس باشد . )
3- فراهم آوردن قانع سازی کلامی افراد را ترغیب می کندکه باور کنند توانایی عمل موفقیت آمیز را دارند (منظوراز قانع سازی کلامی که به افراد گفته شود آنها توانایی رسیدن به هرچیز ی راکه می خواهند به آن برسند را دارند ) .
4- تقویت کردن برانگیختگی فیزیولوژیکی از طریق رژیم غذایی مناسب کاهش استرس و برنامه های ورزشی ، نیرو و بنیه کنار آمدن را افزایش می دهد پژوهش معلوم کرده اند هر چه سطح کارایی شخص بالاتر دامنه فرصت های شغلی وسیع تر مد نظر گرفته می شود و علاقهه به آنها بیشتر است هنگامی که شخص 0خارج از مدرسه است کارایی شخص می تواند بر مقدار زمان سپری شده برای یافتن شغل و موفقیت بعدی در آن شغل تاثیر گذارد . (حمیدرضا موسوی 1385- مجله صبح و زندگی )ژ .
. Hardiness1
. Alienation2
. Power Lessness3
restospective 1
2 prospective
3 kahn
4 varation
1 puccetti
1 rhodewalt& agustsdottir
2 transformational coping
3 regressive coping
1 lazaras & folkman
1 Burnout
2 schmied
1 Grosart
2 Parker & rendal
1 contrada
1 Hull& Schwartz
2 Galvnic skineseponse
3 Okun
4 Rheumatoigarthitis
1 pagana
2 magnani
3 kuo& tsai
1 Hills & nirrell
2 shepperd
3 Boyhe
1 colostomy
1 Westman
2 schneider
3 Hess
1 Social psychophysio logical perspective
1 ganson & saeason
1 carver
2 zuckerman
3 sesation – seeking
1 sorter
2 Hunng & sandy
1 Bowil
1 -Mechenbaum
2 – Hayes
3 – Sehf effcact beki ves
1 self – imposcd
2 – self – critical
3 – self – satisfied
4 – Guided expouse
5 -Lguid expouse
6 – Mode ling
7 – precaution
1 – performan – Attainment
2 – Vicarausperiece
3 – Vabal pervasion
4 – phgsiological states
1 – Self – persuatational
1 – cognitive motivation
i Threat
—————
————————————————————
—————
————————————————————