مبانی نظری وپیشینه مدیریت تولید و زنجیره تامین
مدیریت زنجیره تامین
تعریف مدیریت زنجیره تامین
از زنجیره تامین و مدیریت زنجیره تامین تعاریفی وجود دارد که در زیر به چند نمونه اشاره شده است:
زنجیره تامین زنجیره ای است که همه فعالیت های مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد، از مرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرف کننده را شامل می شود . درباره جریان کالا دو جریان دیگر که یکی جریان اطلاعات و دیگری جریان منابع مالی و اعتبارات است نیز حضور دارد (لودن، 2002)1. مدیریت زنجیره تامین شامل همه فعالیت های مدیریتی است که به ارضای نیازهای مشتریان، با حداقل کردن هزینه ها برای همه شرکت های درگیر در تولید و تحویل محصولات و خدمات به مشتریان کمک می کند. (چاندرا و فیشر، 2009)2. بر طبق نگرش زنجیره ارزش پورتر، زنجیره تامین شامل تمام فعالیتهای مورد نیاز برای ارائه یک محصول یا خدمت به مشتری نهایی می باشد (اصغرزاده، 1392). طبق این نظریه زنجیره تامین در یک تعریف ساده شامل تمام فعالیتهای مورد نیاز برای ارائه یک محصول به مشتری نهایی بوده و مدیریت زنجیره تامین در واقع مدیریت این فعالیتها در زنجیره تامین می باشد.
2-3-2. تاریخچه مدیریت تولید و زنجیره تامین
در ابتدا تولید محصولات صنعتی به شکل دستی و در کارگاههای مستقل انجام می گرفت و از آنجایی که استاندارد خاصی برای قطعات و محصولات وجود نداشت هر کارگاه محصولی منحصر به فرد تولید می کرد. حتی دو محصول مشابه نیز دقیقاً با یکدیگر یکسان نبودند. از آنجایی که هر محصولی حجم زیادی از زمان و فعالیت نیروی متخصص را به خود اختصاص می داده و بهای تمام شده بسیار بالا بود (متقی، 1388). در دهه های 1960 و 1970 میلادی بود که سازمان ها برای افزایش توان رقابتی خود تلاش میکردند تا با استانداردسازی و بهبود فرآیندهای داخلی خود، محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. در آن زمان تفکر غالب این بود که مهندسی و طراحی قوی و نیز عملیات تولید منسجم و هماهنگ، پیشنیاز دستیابی به خواسته های بازار و در نتیجه کسب سهم بازار بیشتری است، لذا سازمان ها تمام تلاش خود را بر افزایش کارایی معطوف کردند و به تولید انبوه پرداختند (جمالی، 1391). در واقع متبکر این سیستم ها هنری فورد3 بوده است. این نوع سیستم تولید که مثالی از سیستم های پیوسته است، محصول در حجم بالا تولید می شود و استانداردهای مشخص برای قطعات محصول وضع می گردد (متقی، 1388). در دهه 80 میلادی با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان، سازمان ها به طور فزایند ه ای به افزایش انعطاف پذیری در خطوط تولید و توسعه ی محصولات جدید برای ارضای نیازهای مشتریان علاقه مند شدند و تولید منعطف را در پیش گرفتند (جمالی،1391). در اوایل دهه 90 میلادی، به همراه بهبود در فرآیندهای تولید و به کارگیری الگوهای مهندسی مجدد، مدیران بسیاری از صنایع دریافتند که برای ادامه حضور در بازار تنها بهبود فرآیندهای داخلی و انعطاف پذیری در تواناییهای شرکت کافی نیست، بلکه تامین کنندگان قطعات و مواد نیز باید موادی با بهترین کیفیت و کمترین هزینه تولید کنند و توزیع کنندگان محصولات نیز باید ارتباط نزدیکی با سیاستهای توسعه بازار تولیدکننده داشته باشند. (جمالی، 1391) که از اصطلاحاتی چون تولید بهنگام و تولید ناب استفاده می شود. در سیستم های تولید ناب، تولید محصول بر اساس سلیقه مشتری و با دریافت سفارش انجام می شود، بنابراین پس از تکمیل محصول برای مشتری ارسال می گردد و نیاز به ذخیره سازی به میزان زیاد نیز کاهش می یابد. سازمان هایی که از تولید ناب استفاده می کنند با عرضه کنندگان مواد اولیه خود در قالب زنجیره تامین، روابط بلند مدت برقرار می کنند (متقی، 1388) با چنین نگرشی و با تعریف مدیریت زنجیره تامین به عنوان مجموعه اقداماتی که طی آن سعی میشود عرضه کنندگان خدمات و کالا، تولیدکنندگان، انبارها و فروشندگان طوری ادغام شوند که کالا به مقدار بهینه تولید شود و مقادیر بهینه به مکانهای مناسب و در اسرع وقت ارسال شود و انجام این مجموعه عملیات در حالی که رضایت مشتری حاصل می شود و هزینه ها به حداقل میرسد، رویکردهای زنجیره تامین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد (جمالی، 1391) و امروزه سازمان هایی که بتوانند به سرعت محصولات را مطابق نیاز مشتریان تولید کنند، سازمان های دارای سیستم تولید چابک به شمار می روند. از طرف دیگر با توسعه سریع فناوری اطلاعات در سال های اخیر و کاربرد وسیع آن در مدیریت زنجیره تامین، بسیاری از فعالیت های اساسی مدیریت زنجیره تامین با روش های جدید در حال انجام است.
2-3-3. اهمیت مدیریت زنجیره تامین
در سال های اخیر مدیریت زنجیره تامین، مورد توجه بسیاری از افراد در مجامع علمی، انتشارات علمی، کنفرانس ها، برنامه های توسعه کسب و کار و دروس ارائه شده در دانشگاهها قرار گرفته است. شرایطی که باعث تعریف و طراحی چنین نگرشی شده، افزایش روز افزون رقابت پذیری و تلاش برای بقای سازمان هاست که با نزدیک شدن ارتباطات و پیشرفت در فناوری اطلاعات حاصل شده است. سازمان ها رمز این بقا را در ارضای نیازهای مشتری می دانند. نیازها و علایق مشتری می تواند شامل کاهش قیمت، حمل به موقع، کیفیت مناسب، رعایت الزامات زیست محیطی و از این قبیل باشد. مدیریت زنجیره تامین نگرشی است که بر مبنای آن، ارضای این نیازها نه فقط توسط آخرین موجودیت منتهی به مشتری، بلکه توسط سایر تامین کنندگان بالادستی، صورت می گیرد. به عبارت دیگر نه یک تامین کننده بلکه تعدادی از تامین کنندگان را در نظر می گیرد (خیرآبادی، 1391).
2-3-4. ذخیره تامین جهانی
ذخیره تامین جهانی به عنوان یکی از انواع زنجیره تامین به شمار می رود. زنجیره تامینی که تامین کنندگان و یا مشتریان را در کشورهای دیگر درگیر خود می کند به عنوان زنجیره تامین جهانی شناخته می شود. دلایل اصلی که شرکت ها وارد زنجیره تامین جهانی می شوند عبارتند از: قیمت های پایین تر مواد، خدمات و نیروی انسانی، دسترسی به محصولات و تکنولوژی هایی که در داخل میسر نیستند، کیفیت بالای محصولات بازارهای جهانی ، استراتژی های فروش جهانی شرکت، رقابت جهانی که در نتیجه کاهش هزینه شرکت حاصل می شود، نیاز به توسعه ی حضور خارجی بازرگانی بین المللی. برخی از مشکلاتی که در زنجیره تامین جهانی ممکن است وجود داشته باشد عبارتند از: مشکلات حقوقی، دستمزدها و مالیات های داد و ستد، اختلاف فرهنگی و زبانی، تغییرات سریع در نرخ ارزهای مختلف و عدم ثبات سیاسی (توربان و پاتر، 2003)4
2-3-5. گستره مدیریت زنجیره تامین
مدیریت زنجیره تامین موضوعات گسترده ای را در بر می گیرد و ابزارهای کمی و کیفی بسیاری را از قبیل مکان یابی، لجستیک و حمل و نقل، موجودی و پیش بینی، بازاریابی، منبع یابی و مدیریت عرضه کنندگان، اطلاعات، طراحی محصول و معرفی محصول جدید، پشتیبانی و خدمات پس از فروش، لجستیک معکوس و موضوعات سبز، اتحادهای استراتژیک و برون سپاری، مادیات و کمیات و موضوعات جهانی مورد استفاده قرار می دهد.
2-3-6. هماهنگی بین جریان ها
در هر زنجیره تامین دو جریان مهم و مکمل وجود دارد. جریان اطلاعات و جریان مواد در درون هم و بین اعضای زنجیره باید وجود داشته باشد تا زنجیره بتواند به حیات خود ادامه بدهد، این دو جریان باعث جریان سومی به نام جریان اعتبارات و منابع مالی می شوند که در حقیقت تضمین کننده بقا و توان حیات زنجیره است. هماهنگ کردن این سه جریان در طول زنجیره مساله ایست که شرکت ها در دنیای رقابتی امروز با آن مواجه هستند. به این هماهنگی مدیریت زنجیره تامین می گویند (محمدلو، 1383).
2-3-7. انواع رویکردها به مدیریت زنجیره تامین
تان (2001)5 با بررسی تاریخچه ی مدیریت زنجیره تامین سه نوع رویکرد به مدیریت زنجیره تامین ذکر کرده است:
رویکرد تامین و خرید: بیشتر کارهای انجام شده در زنجیره تامین در این زمینه می باشد . هم چنین این رویکرد بر این نکته دارد که مدیریت مواد و خرید، ارائه دهنده یک فرآیند استراتژیک بازرگانی می باشد. دراین رویکرد به مدیریت زنجیره تامین ، هدف کوتاه مدت افزایش بهره وری، کاهش موجودی ها و دوره گردش کالا و هدف بلند مدت استراتژیک آن افزایش رضایت مندی مشتری ، سهم بازار و سودآوری برای تمامی واحدهای سازمان مجازی می باشد. برای تحقق این اهداف کلیه شرکای سازمان باید تشخیص دهند که وظایف خرید ارتباط دهنده ی اصلی میان منابع تامین و سازمان می باشد. در این دیدگاه تامین کنندگان در مراحل اولیه طراحی محصولات جدید مشارکت دارند که منجر به نوآوری در فرایندها و تکنولوژی مواد می شوند. این عوامل در نهایت منجر به افزایش توان رقابتی سازمان می شود. در واقع با مشارکت دادن تامین کنندگان در فرایند طراحی محصولات تولید کنندگان قادر به توسعه راه حل های مفهومی جایگزین، انتخاب بهترین قطعات و تکنولوژی می شوند. به طور کلی مدیریت زنجیره تامین (در این رویکرد) در جستجوی راه های بهبود عملکرد از طریق حذف تامین کنندگان ناکارا و استفاده کاراتر و مفید تر از ظرفیت ها و تکنولوژی های تامین کنندگان داخلی و خارجی برای ایجاد یک زنجیره تامین کارا می باشد.
رویکرد تدارکات و حمل و نقل: این دیدگاه بر یکی دیگر از جنبه های مدیریت زنجیره تامین تاکید دارد که آن وظیفه حمل و نقل و تدارکات می باشد. بر طبق این دیدگاه وظیفه مدیریت زنجیره تامین درآمیختن وظایف حمل و نقل و تدارکات در قالب تصمیمات استراتژیک کسب و کار می باشد. در این دیدگاه مدیریت زنجیره تامین مترادف با سیستم یکپارچه تدارکات می باشد. به طور کلی سیستم های جامع تدارکات شامل ادغام فرآیندها، سیستم ها و سازمانهائی است که کنترل کننده حرکت محصولات از تامین کنندگان به مشتریان می باشند.
رویکرد استراتژی مدیریت زنجیره تامین یکپارچه: هدف مدیریت زنجیره تامین یکپارچه، ادغام فرآیندهای تولیدی و وظایف تدارکات در طی زنجیره تامین به عنوان یک سلاح رقابتی برای مقابله با رقبا می باشد. یک زنجیره تامین یکپارچه شامل هماهنگی جریان و اطلاعات در بین تامین کنندگان، تولید کنندگان و مشتریان و استقرار مشتری سازی انبوه در زنجیره تامین می باشد. و هر چه سطح ادغام با مشتریان و تامین کنندگان بیشتر باشد، مزایای رقابتی بیشتری مورد انتظار خواهد بود(تان، 2001)6
2-3-8. اهداف مدیریت زنجیره تامین
میرغفوری(1382) اهداف مدیریت زنجیره تامین را در دو دسته اصلی و چند هدف فرعی تقیسم بندی کرده است که عبارتند از:
1. تاکید بر برآورده ساختن موثر تقاضاهای مشتریان
2. سودآور بودن زنجیره تامین
اهداف فرعی:
1. ایجاد توانایی توسعه محصولات جدید
2. حداقل نمودن زمانی که یک محصول زنجیره عرضه را طی کرده و به دست مشتری نهایی می رسد.
3. حداکثر نمودن انعطاف پذیری زنجیره عرضه در پاسخگویی به تغییراتی که در نیازهای مشتریان بوجود می آید.
2-3-9. بهینه سازی زنجیره تامین
فرصت های بهینه سازی در زنجیره تامین بسیار است. در تحلیل بهینه می توان فقط چشم انداز داخلی کشور را مد نظر قرار داد، و یا جهانی اندیشید و اثرات عمل دراقتصاد جهانی را تحلیل کرد. بهینه سازی می تواند فقط برخی از شبکه های فرعی را بررسی نماید و یا اینکه کل شبکه را بهینه کند. هر یک از موارد فرصت های متفاوتی از بهبود را تداعی می کند. مدل ها می توانند طیف وسیعی از فعالیت ها و مسائل را در زنجیره تامین هماهنگ نماید که این طیف از مسائل استراتژیک سازمان آغاز می شود و تا مسائل روزمره عملیاتی را شامل می شود (خیرآبادی، 1391). برخی از مسائل بهینه سازی را در ذیل بیان می کنیم:
* انتخاب تامین کنندگان
* برنامه ریزی تولید
* انتخاب تکنولوژی و تجهیزات
* محل انبارش و سطح موجودی انبارها
* درجه استفاده از منابع خارج شرکت
* کلاس بندی مشتریان برای مراکز توزیع
ویژگی و کیفیت یک محصول یا خدمت وابسته به عملکرد کلیه سازمان هایی است که در ارائه آن نقش دارند. این مساله چالش بزرگی برای سازمان های جدا از هم است که به دنبال یکپارچگی و هماهنگی جریان های مالی، اطلاعات و مواد هستند. بدین منظور فلسفه ی مدیریتی جدیدی مورد نیاز است که همان مدیریت زنجیره تامین است. (خیرآبادی، 1391)
2-4. محیط زیست
محیط زیست عبارت است از آن چه که فرآیند زیستن را احاطه کرده، آن را در خود فرو گرفته و با آن در کنش متقابل قرار دارد. با توجه به این تعریف آیا مى توان مرزهاى مشخصى براى محیط زیست تعیین نمود؟ محیط زیست هم انسان، هم طبیعت و هم رابطه این دو را شامل مى شود (هرسینی،1387). محیط زیست هم بر فعالیت های انسان اثر می گذارد و هم اثر می پذیرد.
مفهوم محیط زیست، چه از نظر لغوى و چه از لحاظ کاربرد آن، در برگیرنده کل فضاى حیاتى کره خاکى مى باشد. به بیان دیگر این محیط زیست است که، در درون خود محیط هاى گوناگون را جاى داده است. در ادامه به منظور مروری گذرا بر نحوه تعامل انسان با طبیعت در گذشته و حال، انواع محیط زیست، سیر تحولات آن و روابط بین انسان و محیط زیست بررسی می شود.
2-4-1. انواع محیط زیست
مسائل زیست محیطی گستره ی بسیار بزرگی دارد اما پژوهشگران بر پایه ی تعریفی ساده و سه جمله ای از محیط زیست (آن چه ما را احاطه کرده، بر ما تاثیر می گذارد و از ما تاثیر می پذیرد)، آن را به سه بخش کلی تقسیم می کنند. (هرسینی، 1387)
1. محیط طبیعی
2. محیط اجتماعی
3. محیط مصنوع
ناگفته نماند که در عمل، این تفکیک غیر ممکن است و این موضوع به وضوح قابل درک است.
محیط طبیعی
محیط طبیعى به آن بخش از محیط زیست اتلاق مى شود، که ساخته دست انسان نباشد. این بخش از محیط زیست، هر چند به شکل های گوناگون مورد دستکارى انسان قرار گرفته ولی ماهیت اصلى خود را همچنان حفظ نموده است کوهها، دریاها، دشت ها، جنگل ها و مراتع طبیعى جملگى در زمره محیط طبیعى به حساب مى آیند.
محیط اجتماعی
کلیه کسانى که با آنان به نحوى در تماس هستیم، از خانواده گرفته تا همسایگان، فروشنده محله، همکاران ادارى، راننده تاکسى و خلاصه کسانى که بر ما تاثیر مى گذارند و ما را تحت تاثیر قرار مى دهند، تشکیل دهنده محیط اجتماعى ما مى باشند. در این رابطه نه تنها افراد بلکه کلیه سازمان ها و نهادهاى اجتماعى نیز، بخشى از محیط اجتماعى ما را تشکیل مى دهند.
محیط مصنوع
محیط مصنوع عبارت است از آنچه که به دست بشر ساخته و پرداخته شده است. این بخش از محیط زیست را مى توان محیط زائیده تفکر و تمدن نیز نامید. بر مبناى تعریف فوق شهرها، روستاها، بنادر، فرودگاهها، جاده ها و … جملگى در زمره محیط مصنوع یا انسان ساخت به شمار مى آیند.
2-4-2. سیر تحولات محیط زیست
تحولات محیط زیست را می توان در سه دوره بررسی کرد:
1. دوران تسلط طبیعت بر انسان (عصر پیش از نوسنگی)
2. دوران تسلط انسان بر طبیعت
3. دوران آگاهی، تعامل و همزیستی
در دوره اول، بشر کاملا مقهور طبیعت بوده و قادر نبوده است دخل و تصرفی در طبیعت انجام دهداگر در این دوره بشر تصرفی جزیی هم در محیط زیست داشته است، این تصرف برای محیط زیست ضرری نداشته و طبیعت به راحتی این تصرفات را تحمل، جبران و بازسازی کرده است به طوری که می توان گفت، در این دوره محیط زیست به صورت بکر و دست نخورده باقی مانده بود. دوره دوم را شاید بتوان دوران غلبه و تسلط انسان بر محیط زیست دانست، حدود یک قرن پیش گویا انسان به اسرار طبیعت دست یافت. این دوره عصر ایجاد تمدن های صنعتی است، با دست یابی بشر به صنعت ماشینی و به وجود آوردن کارخانه های کوچک و بزرگ، رابطه خود را با طبیعت متحول کرد به این صورت که برای افزایش تولید، منابع بیشتری را مورد بهره برداری قرار داد و در نتیجه صدمات بیشتری به طبیعت وارد شد. شدت این تخریب و آلودگی زیست محیطی برای طبیعت غیر قابل تحمل، غیرقابل جبران و غیرقابل بازسازی بود. اما دوره سوم، عصر همزیستی با طبیعت است، گسترش آلودگی های زیست محیطی موجب شد که در برخی از کشورهای پیشرفته و صنعتی و سپس در سطح جهانی اتفاقاتی برای جلوگیری از آلودگی های محیط زیست صورت گیرد که بر این اساس دهه های ۱۹۶۰ را باید دوره بیداری و آگاهی در زمینه محیط زیست دانست. اما از این دوره بشر به علایم تهدید کننده ای که حیات را در این سیاره به خطر انداخته بود، پی برد. و به این نتیجه رسید که اگر شیوه زندگی و روش های تولید و مصرف را تغییر ندهد، به همان اندازه یا بیشتر، نابودی را به دنبال خواهد داشت. با توجه به موارد فوق، علاوه بر اتفاقاتی که دولت ها به تنهایی در جلوگیری از گسترش بحران انجام دادند، به همکاری های گسترده بین المللی نیز روی آوردند همین طور جنبش های مردمی و سازمان های غیر دولتی نیز در کشورهای غربی فعال شدند و زنگ خطر از بین رفتن محیط زیست را در دنیا را به صدا در آوردند. اقبال مردم به این گروهها و سازمان ها باعث شد تا آن ها جایگاه ویژه ای را در جوامع خود به دست آورند به نحوی که بعضی از این گروه ها و احزاب تحت عنوان صلح سبز امروزه از قدرتمندترین گروههای اجتماعی و سیاسی محسوب می شوند. بدین ترتیب امروزه می توان موضوع محیط زیست را به عنوان یکی از با اهمیت ترین مباحث دانست که عدم توجه به آن آینده ای اسف بار برای منابع طبیعی رقم خواهد زد. (هرسینی، 1387)
مدیریت محیطی را می توان به عنوان مدیریت تعامل انسان با محیط و تاثیرات وی بر محیط دانست. مدیریت محیطی به طور قابل ملاحظه ای از مراحل اولیه اش در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 رشد کرده است. نخستین تلاش های محیطی بر اساس کنترل آلودگی ایجاد شده از طریق منابع اختصاصی بوده است. با این وجود، مدیریت محیطی به صورت تلاشی سازمان یافته جهت جلوگیری از آلودگی در منبع و مدیریت کل اکوسیستم در دهه 1990 گسترش یافت. (خیرآبادی، 1391).
2-4-3. اهمیت رعایت مسائل زیست محیطی در ایران
ایران به عنوان کشوری در حال توسعه که مراحل صنعتی شدن خود را طی می کند در چند دهه اخیر با مشکلات مربوط به آلاینده های صنعتی و مواد اولیه مصرفی خطرناک مواجه شده است. رشد سریع صنعت و توسعه ی صنعتی، محیط زیست طبیعی کشور را در معرض فشار قرار می دهد. افزون بر این، استفاده از فناوری های نامناسب و قدیمی و مدیریت ناکارامد در صنایع باعث مصرف بی رویه ی منابع اولیه شده است. شدت آلودگی های محیطی حاصل از مواد زاید در شهرها و مراکز تجمع صنایع به گونه ایست که توجه منابع علمی و اجرایی را برای دفع صحیح، یا بازیافت اصولی این مواد به خود جلب کرده است (زنجیرچی و همکاران،1392) و به منظور جلوگیری از صدمات جبران نا پذیر، رعایت استانداردهای مدیریت محیط زیست ضروری می باشد.
2-4-4. سیستم های مدیریت زیست محیطی
2-4-4-1. تاریخچه و سیر تکامل سیستم های مدیریت زیست محیطی
سری استانداردهای مدیریت زیست محیطی ایزو 14000 یکی از نادر گونه هایی است که بر اساس الزام و نیاز جهانی به منظور حفظ حیات موجودات و نسل های آتی شکل گرفته و توجه جهانی را به محیط زیست طلب کرده است. در سال 1968، هیئت اعزامی کشور سوئد به سازمان ملل متحد را می توان بعنوان اولین ندای رسمی در مقام جلب توجه جهانی برای پیدا کردن راه حل برای مشکلات روزافزون محیط زیست بشمار آورد. (شکاری، 1384). بعد از این اتفاق، کنفرانس ها و همایش های متعددی برگزار شد تا جائی که دهه 1990 را می توان دهه شکل گیری علم مدیریت محیط زیست نامید. زیرا تا سال 1993 سازمان ایزو بیش از 250 استاندارد محیط زیستی منتشر کرد. مجموعه ISO14000 که به دلیل مدیریت محیطی به وجود آمده است، ابعاد مختلفی از نظام های مدیریتی را پوشش می دهد. این استاندارد برای نخستین بار در سال 1996 با توجه به الزامات BS8800 تدوین شد و در سال 2004 مورد بازنگری مجدد قرار گرفت. این مجموعه استانداردها سعی در به حداقل رساندن تاثیرات منفی ایجاد شده توسط فعالیت سازمان ها بر محیط و تحقق توسعه مستمر کارکرد محیطی آن دارند. استانداردهای مهم در ISO14000 در جدول 2- 1 نشان داده شده اند (خیرآبادی، 1391).
کد استاندارد
شرح
14001
استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی
14004
استاندارد راهنمایی و الزامات برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت محیط زیست
14010
استاندارد ممیزی زیست محیطی شامل اصول کلی.(روشهای اجرایی 14011، ضوابط 14012)
14044
استاندارد راهنمای ارزیابی چرخه حیات محصول
14040
ارزیابی چرخه حیات استاندارد
14048
استاندارد فرمت مستند سازی ارزیابی چرخه حیات محصول
14020
استاندارد نشانه گذاری محیط زیست
14021
استاندارد نشانه گذاری زیست محیطی ادعای زیست محیطی اعلام شده توسط سازمان
14022
استاندارد علائم نشانه گذاری زیست محیطی
14023
استاندارد علائم نشانه گذاری زیست محیطی آزمایش و روشهای تایید
14031
استاندارد ارزیابی عملکرد محیط زیستی
14050
اصطلاحات و تعاریف محیط زیست
14060
استاندارد راهنما در مورد جنبه های زیست محیطی در استانداردهای محصول
14062
استاندارد جنبه های زیست محیطی در طراحی و توسعه محصول
جدول 2- 1. استانداردهای سری ایزو 14000
لازم به ذکر است که از این سری استاندارد تنها ایزو 14001 دارای گواهینامه می باشد و مابقی استانداردهای این خانواده نقش خطوط راهنما را دارند.
2-4-4-2. مزایای استاندارد ایزو 14001
به نقل از وب سایت اینترنتی شرکت مهندسی پویندگان کیفیت و ایمنی7 ، از مزایای استقرار این استاندارد می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
* ایجاد یک سامانه یکپارچه جهت کنترل جنبه های زیست محیطی سازمان
* ایجاد نگاه مثبت برون سازمانی به عنوان یک شرکت متعهد به مسئولیت اجتماعی
* افزایش رضایت در محیط و ایجاد انگیزه در کارکنان
* رعایت الزامات قانونی ، مقررات و ارتباط با محیط زیست
* کمک به سازمان جهت مدیریت انرژی ، ضایعات و پسماندها
* کاهش پیامدهای منفی زیست محیطی وخطرات ناشی از آن
* صرفه جوئی در هزینه ها و زمان با توجه به نگرش سیستماتیک و آینده نگر
* مستند سازی و نگهداری مناسب سوابق زیست محیطی
* تقویت تصویر شرکت در عرصه رقابت های ملی و بین المللی
* کنترل مستمر بر سیستم مدیریت زیست محیطی
این استاندارد قابلیت پیاده سازی همزمان با ایزو 9001 و سایر سیستمهای مدیریت کیفیت مانند: ایزو22000، ایزو 29000، ایزو 13485، ایزو- تی اس 16949 و مدیریت ایمنی OHSAS 18001 را دارد.
استاندارد مذکور تضمین کیفیت محصول و ارائه خدمات را به لحاظ هماهنگی با الزامات زیست محیطی و حفظ آن بیان می کند و سازمان هایی که مدیریت زیست محیطی را به عنوان بخشی از زیربناهای فلسفه مدیریت سازمان خود انتخاب کنند و بر اساس آن فعالیتهای خود را در سطح استانداردهای زیست محیطی جهانی انجام دهند، منتفع خواهند شد.
2-4-4-3. برقراری استاندارد زیست محیطی ISO 14000
سیستم مدیریت زیست محیطی، ابزاری است که سازمان را قادر می سازد تا به آن سطحی از عملکرد زیست محیطی که خود مقرر می دارد دست یابد و آن را به طور نظام یافته کنترل نماید. ایجاد و بکارگیری یک سیستم مدیریت زیست محیطی به خودی خود و الزاما موجب کاهش فوری پیامدهای نامطلوب زیست محیطی نمی گردد. الگوی سیستم مدیریت زیست محیطی، متشکل از 6 عنصر با عناوین زیر می باشد.
الف – الزامات کلی8
ب – خط مشی زیست محیطی9
پ – طرح ریزی10
ت – اجرا و عملیات11
ث – بررسی و اقدام اصلاحی12
ج – بازنگری مدیریت13
2-4-4-4. بهره وری سبز و ISO 14000
باید به این نکته اشاره نمود که استانداردهایی همچون ISO 9000 (مدیریت کیفیت) و ISO 14000 (مدیریت زیست محیطی)، در پی تثبیت رویه های استاندارد مدیریتی هستند و معمولا به طور مستقیم اهداف و عینیت های اجتماعی را تنظیم ننموده و به دنبال رسیدن به آن، نیستند. با توجه به این نکته باید از این سوء تعبیر معمول اجتناب نمود که داشتن گواهینامه ISO 9000 به معنای داشتن محصول با کیفیت کامل و داشتن گواهینامه ISO 14000 به معنای رسیدن به اهداف زیست محیطی است. داشتن گواهینامه های ISO تنها به این معنی است که یک سیستم مدیریتی مناسب استقرار یافته و تثبیت شده است. (شکاری، 1384)
بدیهی است که اجرای موفقیت آمیز بهره وری سبز از طریق استقرار رویه های مدیریتی مناسب بسیار تسهیل می شود و وجود چنین رویه های مدیریتی، زمان را برای کسب نتایج مورد انتظار بهره وری سبز بسیار کوتاهتر می نماید. استاندارد ISO 14001 چارچوب قابل قبولی از یک نظام مدیریتی را پیشنهاد و این امکان را فراهم می کند که سازمان بتواند د رکنار سایر اهداف خود بحث توجه به محیط زیست را هم فراموش نکند. (پیام ایران خودرو، 1381)
مدیریت زنجیره تامین سبز
مقدمه
با افزایش نگرانی ها در مورد محیط زیست در دهه گذشته، در کنار توسعه صنعت و در فرآیند عملیاتی مدیریت زنجیره تامین باید به آلودگی های محیطی نیز توجه شود. همه راه حل های این مسئله بهتر است در قالب یک رویه زنجیره تامین جامع ترکیب شود. (شو و همکاران، 2004)14
مدیریت زنجیره تامین فاکتور مهمی است که بطور مستقیم با بهره وری و موقعیت رقابتی شرکت در ارتباط است. سبز کردن زنجیره تامین یک مفهوم جدید است. بر اساس این مفهوم خریدار از قدرت خرید خود برای تقاضای عملکرد محیطی بهتر از عرضه کننده بالادستی در زنجیره تامین استفاده می کند. این بدین معنی است که خریدار برای تامین کنندگانش نقش تسهیل کننده را دارد و به آنها در تبدیل شدن به یک سازمان دوستدار محیط زیست کمک می کند. (شکاری، 1384)
2-5-2. مدیریت زنجیره تامین و بهره وری سبز
بهره وری سبز، سازمانها را در بهبود عملکرد محیطی شان از طریق کاهش ضایعات، استفاده مجدد و بازیافت ضایعات یاری می رساند. به واسطه اجرای بهره وری سبز، کیفیت و بهره وری کالاها و خدمات افزایش می یابد. بنابراین بهره وری سبز، سودآوری برای سازمانها در پی خواهد داشت و از طریق کاهش هزینه های تولید و عملیات، مزیت رقابتی برای سازمانها ایجاد می کند. مدیریت زنجیره تامین برای سازمانها یک وسیله برای مبادله مستمر اطلاعات و بهسازی عملکردشان در طول پیوستار جریان مواد اولیه را فراهم می کند. مدیریت زنجیره تامین به سازمانها، کمک خواهد کرد که دانش فنی بدست آورند و از دیگران در جهت بهبود کیفیت محیط زیست شان یاری جویند. (لی و همکاران، 2012)15
2-5-3. سبز کردن زنجیره تامین چیست؟
سابقه ی مدیریت زنجیره تامین سبز، به اوایل سال 1990 بر می گردد که برای نخستین بار در دانشگاه ایالتی میشیگان مطرح شد. باظهور مدیریت محیط زیست، استراتژی های تولید زیست سازگار و ادبیات مربوط به مدیریت زنجیره تامین سبز، رشد یافت. پیدایش زنجیره تامین سبز یکی از چشمگیرترین پیشرفت هایی بوده که در دهه گذشته رخ داده است و فرصت هایی را برای شرکت ها ایجاد نموده تا زنجیره تامین خود را بر اساس اهداف زیست محیطی تنظیم کنند. (صفایی، 1392). مجموعه اقدامات داخلی و خارجی هر بنگاه در سراسر زنجیره تامین که به جلوگیری از ایجاد آلودگی می انجامد و به بهبود محیط زیست کمک کند زنجیره تامین سبز گویند.(ناصری،1385) سبزکردن زنجیره تامین یک فرصت عالی برای کسانی ایجاد می کند که نگران موضوعات مصرف پایدار و عملکردهای تجاری محیطی اند. (شکاری، 1392)
ایده اصلی زنجیره تامین سبز، کاهش ضایعات است. در سال های اخیر، مدیریت زنجیره تامین سبز به رویکردی پیشگیرانه برای بهبود عملکرد زیست محیطی تبدیل شده است و نقش مهمی در مدیریت زنجیره سنتی، ایفا می کند. برخلاف مدیریت محیط زیست سنتی، مفهوم مدیریت زنجیره تامین سبز، مسئولیت کامل یک شرکت را نسبت به محصولاتش، از مرحله استخراج و تهیه مواد اولیه تا محصول نهایی و زباله بر عهده می گیرد. (صفایی،1392)
2-5-2. اهمیت مدیریت زنجیره تامین سبز
سازمان بهره وری آسیا16 (APO) تولید پاک17 (GP) را به عنوان یک استراتژی برای بهبود همزمان بهره وری و مدیریت محیطی ترویج کرده است. بنابراین تولید پاک به سازمان ها در بهبود موقعیت رقابتی شان کمک می کند. سبز کردن زنجیره تامین جنبه مهمی از تولید پاک در هر سازمان است. (شکاری، 1384)
شرکتها باید در مورد طراحی محصولات و تکنیک های تولیدشان جهت ایجاد محصولاتی سازگارتر با محیط چه زمان تولید و چه زمان مصرف تجدید نظر کنند (شکاری، 1384)
موفقیت بلند مدت شرکت بستگی به توانایی او در اداره و هماهنگی روابطش با تامین کنندگان و از همه مهمتر سبز کردن زنجیره تامینش دارد. از دید کلان، توجه به مسائل سبز مهم است، هم به عنوان یک مکانیسم برای افزایش توانایی در طراحی محصولات سبز و هم به عنوان وسیله ای برای ایجاد بازارهایی برای محصولات سبز سازگار با محیط. سبزکردن زنجیره تامین نیازمند یکسری ورودیهای جدید است، در عوض، فرصتی برای شرکتها ایجاد می کند تا برای طراحی و تولید محصولات سبزتر سرمایه گذاری کرده و درصدد رفع نیازها برآیند. و این نه فقط شامل محصولات مصرف کننده است بلکه شامل ورودیها از تامین کنندگان هم هست و باعث دخیل شدن آنها برای ایجاد بازارهای سبز می گردد (شکاری، 1384).
فعالیت های مدیریت زنجیره تامین سبز ابزاری برای حفاظت از محیط زیست و بهترین منظر به عنوان یک فعالیت بین سازمانی هستند که به اعضای زنجیره تامین اجازه می دهند در طول زنجیره با هم همکاری نموده و محیط زیست را نیز، حفظ نمایند (وو و همکاران، 2011)18 برخی از پژوهشگران فعالیت های مدیریت زنجیره تامین سبز را شامل خرید سبز، طراحی سبز، ترمیم، بازیافت و استفاده مجدد از محصولات مورد استفاده قرار گرفته و همکاری با مشتریان و تامین کنندگان سبز می دانند (ین و همکاران، 2011)19. هدف پیاده سازی مدیریت زنجیره تامین سبز در فعالیت های تجاری این است که به طور همزمان عملکرد اقتصادی و زیست محیطی بهبود یابد. بهبود اقتصادی از طریق کاهش هزینه خرید مواد، کاهش مصرف انرژی و کاهش برون ریزی ضایعات، منعکس می گردد. علاوه بر منافع مستقیم مالی مانند صرفه جویی در هزینه ها و افزایش سود، تولیدکنندگان ممکن است از فعالیت های سبز، به منافع دیگری مانند آمادگی برای تولید محصولات جدید و پایبندی به مقررات جدید، روابط بهتر با مشتریان، تصویر سبز شرکت و مسئولیت اجتماعی بهتر دست یابند. (اندیک و همکاران، 2012)20
2-5-3. مزایای مدیریت زنجیره تامین سبز
اجرای اثربخش مدیریت زنجیره تامین سبز، نوآوری در محصول و خدمت را افزایش داده، بهره برداری از دارایی ها را بهبود می بخشد و روابط با مشتریان و سطح خدمت را از طریق تمرکز مشترک بر روی کاهش ضایعات و هزینه، تقویت می نماید و مزایای آن را می توان هم در سطح ملی و هم در سطح فردی مشاهده کرد. (اندیک و همکارن، 2012)21 زنجیره تامین سبز علاوه بر کاهش هزینه ها، از طریق همکاری نزدیک با تامین کنندگان می تواند گستره ی تولید محصولات سبز را وسیع تر کند. مطالعات نشان می دهد که بیش از 70% اثرات محیطی محصولات و تقاضا برای منابع، توسط طراحی محصولات مشخص می شود. بهبود طراحی، نیازمند همکاری نزدیک با تامین کنندگان است. همکاری ای که موجب مشخص شدن ورودیها یا تغییرات برای تولید محصولاتی قابل بازیافت تر، کاهش میزان مواد اولیه سمی مورد استفاده، افزایش قابلیت استفاده مجدد و… می شود. در حقیقت، تقریباً همه ی شرکتها باید در مورد محصولاتشان تجدید نظر کنند و آنها را با محیط سازگارتر نمایند و در این راستا برای موفقیت باید همکاری قوی ای با تامین کنندگان خود داشته باشند. (شکاری، 1392)
هنگام صحبت از سبز شدن زنجیره تامین، ممکن است این تصور به وجود آید که این موضوع تنها به ممنوعیت کاربرد مواد شیمیایی سمی و یا کاهش انتشار آلاینده ها یا زباله به محیط زیست مربوط می شود. با این حال، زنجیره تامین سبز بسیار بیشتر از کاهش مصرف و یا آلودگی است. در نتیجه، منافع آن شامل تمام بخش های سازمان می شود. مزایای مادی مدیریت زنجیره تامین سبز به بار کمتر بر روی محیط زیست، هزینه های پایین تر برای تامین کنندگان، کاهش هزینه ها برای تولید کننده، هزینه کمتر مالکیت برای مشتری و مصرف کمتر منابع برای جامعه کمک می کند.(نیک نژاد، 1390). همچنین ده دلیلی که شرکت ها باید رویکرد سبز و انطباق با مدیریت زنجیره تامین سبز را بپذیرند عبارتند از (ایمانی و احمدی، 1384): اهداف بازاریابی، پایداری منابع، کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری، کسب مزیت رقابتی، رقابت و فشارهای زنجیره تامین، انطباق با قوانین و کاهش ریسک، کسب شهرت نام تجاری، بازگشت سرمایه، دلگرمی کارکنان، ضروریات اخلاقی
2-6. ادبیات تحقیق مرتبط با مدیریت زنجیره تامین سبز
2-6-1. پژوهش های انجام شده در داخل کشور
با بررسی پیشینه ی تحقیقات انجام شده در داخل کشور، به تعداد بسیار اندک پژوهش های انجام شده در این حوزه پی می بریم. در پژوهش هایی که در داخل کشور انجام شده است، سعی بر آماده سازی مقتضیات زنجیره تامین سبز در صنعتی خاص و یا ارزیابی تامین کنندگان و ارائه مدل بومی بوده است که به صورت مختصر و مجزا در ذیل به آن پرداخته شده است.
احمدی و همکاران (1392) در مقاله خود با عنوان"ارائه مدلی برای سنجش موفقیت سازمان ها در مدیریت زنجیره تامین سبز با رویکرد انتخاب تامین کننده سبز (مورد: شرکت فولاد آلیاژی ایران )"به شناسایی 34شاخص اصلی مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت فولاد پرداخته اند و مدلی شش عاملی (شامل مولفه های مدیریت محیطی داخلی، خرید سبز، تولید پاک، بازفراوری، طراحی محیطی و آلایندگی)را جهت سنجش مدیریت زنجیره تامین سبز تدوین کرده اند و در نهایت بهترین تامین کننده از دید ملاحظات زیست محیطی در شرکت فولاد آلیاژی ایران را انتخاب کرده اند.
اما زنجیر چی و همکاران (1392) در استان یزد صنایع کاشی، فولاد و نساجی را مورد بررسی قرار داده اند و به منظور سنجش و مقایسه میزان سبز بودن این سه صنعت، چارچوبی را ارائه کرده اند و به دنبال راهکاری برای ارتقای سبز بودن زنجیره ی تامین بوده اند. در این تحقیق با استفاده از رویکردهای تصمیم گیری چند معیاره ی فازی، سبز بودن زنجیره ی تامین در قالب پنج معیارکلی (شامل تامین و خرید سبز، طراحی سبز، تولید سبز، حمل و نقل سبز و بسته بندی سبز)، ارزیابی کرده اند و نتایج بدست آمده حاکی از آن بوده است که صنایع کاشی، نساجی و فولاد به ترتیب رتبه اول تا سوم را از نظر سبز بودن به دست آورده اند.
در شرکت دیزل سنگین ایران (دسا) عبدالحمید صفایی و همکاران (1392) با استفاده از تکنیک MADM فازی، در راستای ارزیابی تامین کنندگان سبز با مولفه هایی (شامل سازماندهی، عملکرد مالی، سطح خدمت، تکنولوژی و شایستگی سبز) به ارزیابی و رتبه بندی تامین کنندگان پرداخته اند و مدلی ترکیبی برای انتخاب و ارزیابی تامین کنندگان ارائه کرده اند.
در پژوهشی دیگر، الفت و همکاران(1390) به سراغ صنعت خودرو سازی رفته اند و نتایج پژوهش خود را در قالب مقاله ای باعنوان" مقتضیات تحقق مدیریت زنجیره تامین سبز درصنعت خودروسازی ایران" منتشر کرده اند که به شناسایی مقتضیات (محرک ها، موانع، اقدامات و نتایج) لازم جهت دستیابی به مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت خودروسازی ایران پرداخته اند و به این نتیجه رسیده اند که سه اقدام اجرایی "طراحی برای محیط زیست"، "همکاری های زیست محیطی با ذی نفعان" و "مدیریت ضایعات" در اولویت است.
چینی فروش و شیخ زاده (1389) در صنایع بالادستی پتروشیمی کشور و شرکت هایی که دارای گواهینامه های رعایت مسائل زیست محیطی هستند، با استفاده از تولیدات علمی ابتدائی در زمینه زنجیره تامین سبز و مدلی که در آن ارتباط بین کارکردهای زنجیره تامین و عملکردهای سازمان بیان شده است، به ارتباط معناداری بین زنجیره تامین سبز و عملکرد سازمانی نرسیده اند.
رمضانیان و حیدرنیای کهن(1389) پژوهشگرانی بودند که زنجیره تامین سبز را به صنعت گردشگری گره زدند و در مقاله ای با عنوان "عوامل موثر بر مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت گردشگری مورد مطالعه: آژانس های مسافرتی شهر تهران" پس از بررسی مبانی نظری، با ارائه یک مدل تحلیلی، عوامل بالقوه موثر بر فرآیند تصمیم گیری استراتژیک یک بنگاه، مبنی بر اتخاذ ملاحظات زیست محیطی در روابط با اعضای مختلف زنجیره تامین را تعیین کردند. نتایج این پژوهش نشان داد با توجه به این که از نظر آژانسهای مسافرتی کشورمان، اتخاذ مدیریت زنجیره تامین سبز با مزایای درون سازمانی چندانی همراه نمی باشد، فشارهای خارجی می تواند عامل موثری برای گرایش به استراتژی های زیست محیطی محسوب شود. به علاوه اجرای این استراتژی به واسطه برخی از عوامل سازمانی و کوته نگریهای استراتژیک محدود میشود.
ناصری طاهری (1385) عنوان "زنجیره تامین سبز: راهبرد نوین کسب مزیت رقابتی در قرن 21" را برای پژوهش خود برگزیده و بیان کرده است که عملکرد عالی اقتصادی بنگاه تابعی از کسب مزیت رقابتی است. بنابراین استقرار زنجیره تامین سبز از یک سو با حفظ و بهبود کارایی، بهبود کیفیت و بهره وری و صرفه جویی در هزینه ها منجر به کسب مزیت رقابتی می شود و از سوی دیگر از طریق دستیابی به فرصت های جدید بازار، افزایش فروش، افزایش سهم بازار و دستیابی به حاشیه سود بیشتر، بهبود عملکرد اقتصادی بنگاه را در پی دارد.
2-6-2. پژوهش های انجام شده در خارج از کشور
در خارج از کشور زنجیره تامین سبز از ادبیات موضوعی غنی برخوردار است. جهت تبیین مدل مفهومی مد نظر و بررسی تاریخچه روابط بین متغیرها، پیشینه تحقیقات انجام شده در خارج از کشور، در بخش های ذیل قابل ارائه است:
2-6-2-1. نظریه وابستگی منابع و عملکرد سازمان
سازمانها وابستگی شدیدی به محیط خود دارند و تمایل دارند به طور مداوم با محیط پویا و متغیرشان منطبق باشند (هگ و آیکن، 1967)22. کوک23 (1970) می گوید در یک رابطه کسب وکار که در میان شرکای تجاری برقرار است، وابستگی وجود دارد و از طریق چنین وابستگی هایی، ابتدا شرکا بر شیوه های کسب و کار، و در نهایت بر عملکرد کسب وکار یکدیگر تاثیر دارند. در دیدگاه وابستگی منابع (RDT)24 ، سازمان های کمی بی نیاز از منابع بیرون هستند و برای منابع مهم استراتژیک خود از درون مستقل و خودکفا هستند (هید،1994)25. بلکه بیشتر سازمان ها برای تضمین بقا در فضای رقابتی به منابع خارجی وابسته اند. به بیان دیگر سازمان هایی که فاقد منابع حیاتی برای به انجام رساندن اهداف خود هستند، باید علاوه بر پیروزی در عرصه ی رقابت به دنبال ایجاد رابطه با سازمان های همکار، جهت بدست آوردن منابع مورد نیاز باشند. همچنین بر مبنای نظریه وابستگی منابع، شرکت ها به دنبال کاهش عدم اطمینان هستند و سعی در برقراری ارتباط رسمی و غیررسمی با دیگر شرکت ها دارند (اولریچ و بارنی، 1984)26 و از مزایا و امتیازات این روابط استفاده می کنند. پفر و سالان (1978)27 نیز با ذکر چهار مورد از منافع اساسی که در برقراری ارتباط با سازمان های دیگر نهفته است، بر اهمیت این موضوع تاکید کرده اند:
1. فراهم کردن اطلاعات در مورد فعالیت های سازمانی که ممکن است در سازمان ها و نهادهای مرکزی نفوذ داشته باشد.
2. فراهم کردن یک کانال ارتباطی برای کسب اطلاعات
3. برداشتن اولین گام ها جهت تعهد پذیری در قبال پشتیبانی از عناصر مهم محیط
4. مقدار مشخص مشروعیت سازمان و نهاد مرکزی
در عمل سازمان یا شرکت می تواند از طریق مذاکره و توافق با شرکت های همکار، عدم اطمینان را کاهش دهد (کوبرگ و آنگسون، 1987).28
بنابراین آنچه که ، علاوه بر ارتباط رسمی نقش پررنگی دارد، ارتباطات نیمه رسمی است (پفر و سالان ، 1978)29 و این ارتباط به پیوند اجتماعی و ناگسستنی تبدیل خواهد شد که به شرط سلامت اخلاقی افراد، شاهد انتشار روابط مبتنی بر اعتماد هستیم. به طور خلاصه از طریق چنین وابستگی های متقابلی، هم افزایی خوبی ایجاد می شود و باعث جدایی سازمان های همراه و هم افزا از سازمان های تنها و منزوی می شود و باعث برتری سازمان های مرتبط می شود (دایر و سینگ،1998)30. بنابراین یک شرکت یا سازمان می تواند صاحب مزیت رقابتی باشد و عملکرد سازمانی خود را بهبود بخشد (سمبهریا و بنرجی،200631و پائول راج چن، 200732).
2-6-2-2. تئوری وابستگی منابع و مدیریت زنجیره تامین
در زنجیره تامین سنتی، هر عضو سازمان برای جلوگیری از بیش از حد وابسته شدن به دیگران و مورد سوء استفاده قرار گرفتن تلاش می کند. شرکت ها معمولا بر این باورند که می شود وابستگی جزء، در زنجیره تامین را نادیده گرفت و در فرایندهای کسب و کار تلاش می کنند تا با امکاناتی که در اختیار دارند موثرترین تصمیم گیری ها را داشته باشند (توماس و گریفین، 1996)33. در عین حال همه ی شرکت ها بر این باورند که وابسته شدن آنها به دیگران می تواند موضع قدرت ایجاد کند (کت چن و هالت، 2007)34. اما با وجود این دست نگرانی ها، همه ی آنهایی که به توفیق در عرصه ی جهانی می اندیشند می دانند که باید جهانی بیاندیشند. برای مثال اگر بخواهیم به تعاریف دیروز مدیریت زنجیره تامین بپردازیم با تعریف هارلند، (1996)35 مواجه می شویم که عبارت است از "یکپارچه سازی گروههای عملکردی داخل شرکت از قبیل خرید ، تولید و توزیع". تعریفی که فقط بر عملکرد داخلی شرکت تاکید دارد. اما امروزه با توجه به گسترده شدن دامنه مدیریت زنجیره تامین، دیدگاه باید جهانی باشد. از این رو بسیاری از شرکت های جهانی توانسته اند زنجیره تامین جهانی شامل واحدهای تولید و توزیع در سراسر جهان تشکیل دهند و فراتر از مرزها فعالیت کنند. البته ناگفته نماند که در زنجیره تامین جهانی، مسائلی مانند بعد مسافت و تنوع فرهنگی می تواند یکپارچگی فعالیت های تولیدی و عملیاتی را به چالش بکشد. (میلر و دماتا، 2008)36 . در تائید این مطلب، بررسی استدلال منوج و منتزر (2008)37 خالی از لطف نیست. آنها معتقدند در زنجیره های تامین گسترده و جهانی، علاوه بر خطرات و چالش هایی که در طول کل زنجیره تامین به چشم می خورد، خطرهای بالقوه ای نیز موجود است. زمانی که مسائل حل نشده ای مانند کیفیت محصول، کنترل موجودی، رهبری زمان و اعتماد بین خریدار و تامین کننده با بعد مسافت، تنوع زبانی و فرهنگی گره بخورد می تواند به اختلال در زنجیره تامین بیانجامد. اما لازم به ذکر است که بسیاری از شرکت ها برای غلبه بر این ضعف استراتژیک که در مدیریت زنجیره تامین مشاهده می شود، اقداماتی را از طریق وابستگی های درون سازمانی انجام داده اند. اینجاست که تئوری وابستگی منابع می تواند به عنوان یک نظریه ی مرتبط، به کمک مدیریت زنجیره تامین بیاید و با کاستن دغدغه ها، مرز فعالیت های سازمان را گسترش دهد. بار دیگر لازم است یادآوری شود که یک شرکت تنها و بدون ارتباط و وابستگی، بسیار سخت می تواند به رشد پایدار برسد؛ بنابراین شرکت ها به وابستگی رابطه خریدار و تامین کننده نیاز دارند زیرا منجر به بهبود همکاری ها و هماهنگی میان اعضای زنجیره تامین می شود. (دیر ، 2000)38
2-6-2-3. مدیریت زنجیره تامین سبز و تئوری وابستگی منابع
برای استراتژیک شدن مدیریت زنجیره تامین در طبیعت، لازم است شرکت هایی که در مقام خریدار هستند، از طرح های استراتژیک مانند اجرای شیوه های مدیریت زنجیره تامین سبز استفاده کنند تا علاوه بر تقویت ارتباط موثر فی ما بین، منافع متقابل همدیگر را نیز فراهم کنند (پائول راج و چن ، 2007)39. در چارچوب مدیریت زنجیره تامین، همکاری بین سازمانی حتی از مدیریت داخلی و هماهنگی خارجی نیز مهم تر است. شرکت ها می توانند با همکاری بین سازمانی به اجرای موفقیت آمیز سیستم، در سراسر زنجیره تامین، کمک کنند (زو و همکاران ، 2010)40. اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا چند سال پیش تعهدات جدیدی را در حوزه مدیریت زیست محیطی معرفی کردند و شرکت ها را ملزم به اجرای این تعهدات کردند. اتحادیه اروپا سیستم های نظارتی قوی در خصوص محدودیت ها، ارزیابی ها، ملاحظات استفاده از مواد شیمیایی و به طور کلی، طراحی سازگار با محیط زیست وضع کرد. (گودمن، 200841 و لی، 200942)
2-6-2-4. مدیریت زنجیره تامین سبز و عملکرد سازمانی
صنایع باید توجه داشته باشند که از لحاظ زیست محیطی برای طراحی محصولات جدید خود مسئول هستند (گونزالس بنیتو، 2008)43 و باید محصولاتی را طراحی کنند که کمترین میزان آلودگی و هزینه را برای محیط زیست داشته باشد. بنابراین لازم است تلاش های مشترکی بین تولید کنندگان و تامین کنندگان صورت گیرد تا برای ایجاد سیستم های سبز و منطبق با مقررات زیست محیطی در تولید، دست به کار شوند. سرنوشت یک محصول، از نظر میزان آلودگی در پایان چرخه ی عمر یکی از مسائلی است که در مرحله طراحی و انتخاب مواد و فرآیند، قابل تصمیم گیری می باشد (زو و سارکیس، 2008)44. لازم به ذکر است، یکی از ابزارهای مهمی که در اختیار شرکت های تامین کننده است و در مدیریت زنجیره تامین سبز، حائز اهمیت به شمار می رود همکاری با شرکت های خریدار است. ممکن است محصولات شرکتی به بازارهای جهانی صادر شود و خارج از مرزهای جغرافیایی، مشتری داشته باشد اما شرکت های تامین کننده ی او از شرایط زیست محیطی کشور مقصد بی اطلاع باشند. بنابراین شرکت های خریدار باید با اطلاع رسانی و اقدامات دیگر، تامین کنندگان را در مورد مقررات پیچیده ای که در بازارهای مختلف بین المللی لازم الاجراست، حمایت کنند (لی و کلاسسن200845، لی،200946).
2-6-2-5. تامین کنندگان و مدیریت زنجیره تامین سبز
در اروپا 76% از شرکت ها، کوچک و متوسط هستند. این شرکت های کوچک و متوسط مسئول 60 تا 70 درصد کل آلودگی صنعتی، 40 تا 45 درصد از تولید گازهای گلخانه ای، 40 درصد از مصرف آب و انرژی و70 درصد از تولید زباله های صنعتی قارّه ی سبز هستند (هراس و آما، 2010)47. طبق آمارهای منتشره در سال 2009، درصد بالایی از شرکت های کره جنوبی در زمره ی شرکت های کوچک و متوسط هستند که تامین کنندگان شرکت های بزرگ به شمار می روند و در حال جدال برای کنارآمدن با تغییرات در محیط کسب و کار خود هستند و شرکت های جهانی برجسته ی کره ای برای تطابق با قوانین وضع شده ی جدید زیست محیطی، در حال پیاده سازی نظام مدیریت محیط زیست و استانداردها، در زنجیره تامین خود هستند. با این حال هنوز تعدادی از تامین کنندگان نتوانسته اند برای رسیدن به سطح مطلوب عملکرد زیست محیطی خود توسط شرکت های خریدارشان و همچنین بعنوان مصرف کنندگان کاری بکنند(کردانو و همکاران، 2010)48 شرکت های کوچک و متوسط در نحوه مدیریت و نیروی انسانی که دارند، متفاوت هستند و این موضوع می تواند بر عملکردشان تاثیرگذار باشد. با توجه به کمبود منابع انسانی و قابلیت نوآوری، شرکت های کوچک و متوسط در دستیابی به عملکرد مطلوب در طرح هایشان دچار مشکل هستند. (به عنوان مثال اجرای مدیریت کیفیت و یا مدیریت زنجیره تامین) اما شرکت های بزرگ و صنایع بالادستی به نتایج بسیار عالی در تمام زمینه های دانش مدیریت پروژه از جمله مدیریت زمان، مدیریت هزینه، مدیریت کیفیت، مدیریت ریسک و … دست یافته اند. مطمئنا ً برخی از شرکت های متوسط نیز زیرساخت های خوبی را با سطح بالای تخصص، برای تطابق با فشار خارجی و تغییر در بازار توسعه داده اند. با این حال همانطور که قبلا ً هم ذکر شد، بنگاههای کوچک ومتوسط به علت عدم آگاهی، تخصص، منابع مادی و انسانی در حال جدال با اجرای شرایط جدید از سوی شرکت های خریدارشان هستند (لی و همکاران، 2012)49. اغلب شرکت های کوچک ومتوسط دارای استراتژی زیست محیطی ناکافی، سطح آگاهی زیست محیطی پایین و تکنیک های مدیریت زیست محیطی اندکی هستند (سارکیس و دیک شورن، 2007)50. بیشتر آن ها نسبت به مسائل مدیریت زیست محیطی بی توجه هستند. بنابراین تامین کنندگان می توانند باعث پیشرفت شرکت های مشتری خود در مدیریت زنجیره تامین سبز باشند (لی و کلاسسن، 2008)51
2-6-2-6. زنجیره تامین سبز، رضایت شغلی کارکنان، بهره وری عملیاتی و عملکرد سازمانی
اگر مواد سمی ناامن را از فرایند تولید حذف کنیم باید این انتظار را داشته باشیم که تمام کارکنان احساس امنیت بیشتری را در کنار رضایت بیشتر از کارشان تجربه می کنند. این تصور درست است که اجرای مدیریت زنجیره تامین سبز و یا اجرای مدل جامع کیفیت نتایج مشابهی را در سازمان ایجاد می کنند و در نتیجه خروجی های مشابهی دارند. و بر رضایت شغلی کارکنان تاثیر مثبتی دارند. (جان و همکاران، 2006)52
رضایت شغلی یک رتبه از درجه لذت کارمند است که منجر به عملکرد کاری بهتر وی می شود. (ادواردز وهمکاران، 2008)53 پژوهش هریسون و همکاران (2006)54 نشان داد که نگرش شغلی از جمله رضایت شغلی و تعهد سازمانی می تواند مقدمه ارزشمندی برای رفتار و عملکرد کارکنان در سازمان باشد.
علاوه بر این پترسون و همکاران (2004)55 ارتباط بین شرایط آب و هوای شرکت و عملکرد سازمانی را مورد بررسی قرار دادند که نشانگر یک ارتباط مثبت اما غیرمستقیم بود. نتایج مطالعه آنها نشان داد که ارتباط بین آب وهوای شرکت و بهره وری به واسطه رضایت شغلی کارکنان است. زکریا و همکاران (2009)56 به دنبال پاسخ این سوال بودند که، آیا عملکرد کسب وکار ارتباط قابل توجهی با نتایج عملیاتی و رابطه ای دارد؟ نتایج تحقیق آنها نشان داد که هر دو ارتباط مثبت و معنادار آماری دارند. اگر چه ممکن است بسیاری از عوامل دیگر نیز عملکرد کسب و کار سازمان را تحت تاثیر قرار دهند اما مطالعات نشان داد که بین رضایت شغلی کارکنان و عملکرد کسب و کار سازمان رابطه مثبت وجود دارد.
2-6-2-7. زنجیره تامین سبز، بهره وری عملیاتی، بهره وری رابطه ای و عملکرد سازمانی
نظریه وابستگی به منابع اثرات محیط بر سازمان ها را با استفاده از دیدگاه های داخلی و خارجی تبیین می کند. چشم انداز داخلی بواسطه ی ارزیابی داخلی مقدار منابع مصرف شده در انجام هر فعالیت با بهره وری سازمانی در ارتباط است (پفر و سالان، 1978)57. شرکت های پیشرو جهانی مانند سامسونگ و ال جی الکترونیک، ادعا می کنند که عملیات خود را در همه ابعاد به صورت موثرتر و کارآمدتر اجرا می کنند. و دلیل آن را اجرای مدیریت زنجیره تامین سبز می دانند(لی، 2007)58. شرکت هایی که بتوانند با موفقیت مدیریت زنجیره تامین سبز را اجرا و پیاده سازی کنند به توسعه عملیات داخلی دست می یابند که با بهبود فرایندهای تصمیم گیری، صاحب تولید پاک می شوند (لی، 2011)59. طی مصاحبه هایی که لیپمن(2001)60 با تعدادی از شرکت های کوچک عرضه کننده ای که مدیریت زنجیره تامین سبز را اجرا کرده اند داشته است نتایجی از قبیل کاهش سیکل زمانی، کاهش هزینه و افزایش فروش را برای آنها بر شمرده است. لی (2009)61 مطالعات موردی را در باب مدیریت سبز در شرکت های کوچک و متوسط انجام داده است. نتایج مطالعاتش نشان می دهد مدیریت سبز نظام مند، با افزایش بازده عملیاتی مانند مصرف آب کمتر، کاهش تولید فاضلاب و استفاده از موارد ذخیره شده، هزینه های تولید را کاهش می دهد.
روابط بین سازمانی ممکن است براساس منافع اقتصادی ساخته شده باشد که با روابط مبتنی بر اعتماد مرتبط است(ایرلند و وب، 2007)62 و به همین دلیل، شرکت های خریدار بر بهبود عملکرد و خروجی ها و نتایج عملیاتی شرکت های شریک تاکید می کنند. زکریا و همکاران (2009)63 در پژوهشی که انجام داده اند ادعا می کنند که یک شرکت زمانی که در یک عملیات، برتری خود را به شرکت همکار نشان دهد، می تواند اعتبار بیشتری کسب کند. و همچنین زمانی که شرکت همکار در تلاش های مشترک، به صورت مداوم صاحب موفقیت شود، اثر بخشی رابطه افزایش می یابد. از این رو بهره وری رابطه ای می تواند با بهره وری عملیاتی تحت تاثیر قرار بگیرد.
2-6-2-8. زنجیره تامین سبز، بهره وری رابطه ای، عملکرد سازمانی
منوج و منتزر (2008)64 معتقدند خطراتی که در زنجیره تامین جهانی وجود دارد، در شمار تهدیدات بالقوه و مخفی در زنجیره تامین گسترش می یابد. بسیاری از مشکلات موجود در زنجیره تامین اصلی در زنجیره تامین جهانی باقی می ماند و مسائل حل نشده ای مانند کیفیت محصول، کنترل موجودی و اعتماد بین خریدار و فروشنده با عوامل خطرساز جدید از جمله تفاوت های زبانی، فرهنگی و بعد مسافت تقویت می شود و تمام این مسائل می تواند در کنار اختلالات زنجیره تامین متاثر از بلایای طبیعی پیش بینی نشده باشد.
در دیدگاه وابستگی منابع، مدیریت شرکت های خریدار، جریان ورودی به سازمان هایشان را با شکل ثابت، روابط بلندمدت و بوسیله ی تامین کنندگان بین المللی ایمن سازی می کنند.(پفر و سالان، 197865و کافمن و کارتر، 2006 66) از آنجایی که شرکت های همکار برای تامین مواد اولیه مورد نیازشان، وابسته یکدیگر هستند، ایجاد روابط بین سازمانی مفید، به راه حلی برای به حداقل رساندن بلاتکلیفی های زیست محیطی تبدیل شده است. (پفر و سالان، 197867و کچن و همکار، 200768) با توجه به نظریه وابستگی منابع اگر یک سازمان نتایج موفقیت آمیزی را از یک رابطه بدست بیاورد، این سازمان روابط بسیار با ارزشی دارد (پفر و سالان، 1978)69. بنابراین می توانیم انتظار داشته باشیم که شرکت های خریدار و تامین کنندگان برای اجرای مدیریت زنجیره تامین سبز تلاشی مشترک در بالاترین سطوح اعتماد و اعتبار داشته باشند(لمینگ و هامپسون 199670، سیمپسون و همکاران، 200771،ریو و همکاران، 200972،زکریا و همکاران، 200973)
مطالعات لیپمن (2001)74 نشان می دهد که شرکت های خریدار بزرگ، بالاترین سطوح عملکرد زیست محیطی را از تامین کنندگان خود درخواست می کنند. از این رو آنها تامین کنندگان را مجبور به استفاده از برنامه های نظارتی محیط زیست می کنند. مطالعات نشان می دهد در زنجیره تامین، برای توفیق همکاری بین سازمانی باید اعتماد بین سازمانی بعنوان پیش نیاز وجود داشته باشد. (ساهای، 200375،ریو و همکاران، 200976، فاوست و همکاران، 200477) سطوح بالای اعتماد بین سازمانی در زنجیره تامین به ایجاد اهداف یکپارچه و برنامه های یکنواخت، بهبود کیفیت محصول و ایجاد ارزش بیشتر برای مشتریان کمک می کند (مونک زاکا و همکاران، 199878و وانگ و همکاران، 200579) بنابراین، تلاش های مشترک بین تولیدکنندگان و تامین کنندگان در زمینه های مختلف از جمله: گسترش فن آوری پاک ، طراحی فرایند و محصول زیست محیطی و سیستم های اطلاعاتی یکپارچه بین دو طرف نوید بهترین نتایج را می دهد. (لمینگ و هامپسون ،1996)80 همچنین فرصت های بهتری، برای تامین کنندگان در بازار مهیا می شود و به قرارگرفتن آنها در زنجیره ارزش مشتری کمک می کند. علاوه براین مطالعات نشان می دهد که رابطه بلندمدت بین خریدار و شرکت های تامین کننده به بهبود عملکرد تامین کنندگان کمک می کند (کافمن و کارتر،200681،لیائو، 201082، لی و چونگ، 201183)
همانطور که گفته شد، تعدادی از مطالعات نشان داد که تامین کنندگان می توانند با اجرای مدیریت زنجیره تامین سبز، سطح اعتبار و ارتباط کاری با مشتریانشان را بالا ببرند. (لمینگ و هامپسون،199684، سیمپسون و همکاران، 200785، ریو و همکاران، 200986، زکریا و همکاران، 200987)
علاوه بر این لیائو(2010)88 ادعا می کند که اعتماد بین سازمانی با عملکرد شرکت رابطه مثبت دارد.
جهت مروری مختصر از ادبیات ذکر شده، جدول زیر طراحی گردیده است تا نقش هر کدام از محققین و زمینه تخصصی که فعالیت کرده اند، مشخص گردد.
نظریه وابستگی منابع
مدیریت زنجیره تامین
رضایت شغلی کارکنان
بهره وری عملیاتی
بهره وری رابطه ای
عملکرد سازمانی
زنجیره تامین سبز
سال
محقق
1978
Pfeffer, J. and Salancik, G
1996
Lamming, R. & Hampson, J
2001
Lippman
2006
Jun et al
2007
Paulraj, A. and Chen, I
2007
Lee
2007
Ketchen, D. Jr and Hult
2007
Simpson et al
2008
Manuj & Mentzer
2008
Goodman
2008
Gonzalez
2008
Zhu et al
2008
Lee, S. and Klassen, R
2009
Lee
2009
Zacharia et al
2009
Ryu, I., So, S. and Koo, C
2010
Zhu et al
2010
Heras & Arma
2010
Cordano et al
2011
Lee
2011
Lee, K. and Cheong, I
2012
Lee et al
فهرست منابع فارسی
1. احمدی سیدعلی اکبر,افشاری محمدعلی,شکاری حمیده. (1392). ارائه مدلی برای سنجش موفقیت سازمان ها در مدیریت زنجیره تامین سبز با رویکرد انتخاب تامین کننده سبز (مورد: شرکت فولاد آلیاژی ایران). پژوهشنامه بازرگانی , 95-127.
2. الفت لعیا,خاتمی فیروزآبادی سیدعلی,خداوردی روح اله. (1390). مقتضیات تحقق مدیریت زنجیره تامین سبز درصنعت خودروسازی ایران. فصلنامه علوم مدیریت ایران , 123-140.
3. میرغفوری، سید حبیب الله. (1382). طراحی مدل ریاضی زنجیره عرضه صنایع لاستیک سازی ایران. تهران: رساله دکتری مدیریت دانشگاه تربیت مدرس.
4. سرمد، الهه و بازرگان، زهره و حجازی، عباس . (1388). روش های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ هفدهم تهران: انتشارات آگاه.
5. امانی، جواد؛ خضری آذر، هیمن ؛ محمودی، حجت. (1391). معرفی مدل یابی معادلات ساختاری به روش حداقل مجذورات جزئی و کاربرد آن در پژوهش های رفتاری. بر خط دانش روانشناختی , 41-55.
6. ایمانی، دین محمد و احمدی، افسانه. (1384). مدیریت زنجیره تامین سبز راهبرد نوین کسب مزیت رقابتی. ماهنامه مهندسی خودرو و صنایع وابسته , شماره 10.
7. آذر، عادل؛ مومنی، منصور. (1383). آمار و کاربرد آن در مدیریت ج 1. تهران: انتشارات سمت.
8. بهره وری سبز کلید توسعه پایدار. (1381). ماهنامه پیام ایران خودرو .
9. جمالی, احمد. (1391). مدیریت زنجیره تامین سبز و حمل و نقل چندوجهی. بندر و دریا , شماره 193, صفحه 107.
10. چینی فروش ، حامد و شیخ زاده ، حسین. (1389). رابطه عملکرد سازمان و زنجیره تامین سبز در پتروشیمی کشور. اکتشاف و تولید , شماره 69، صفحه 26-33.
11. حاجی آبادی, عبدالحمید صفایی، محمدرضا طبیبی، فاطمه. (1392). ارزیابی و رتبه بندی تامین کنندگان شرکت دیزل سنگین ایران (دسا) در مدیریت زنجیره تامین سبز با استفاده از تکنیک های MADM فازی. بررسی های بازرگانی .
12. شکاری، حمیده. (1384). شیاسایی، تدوین و اولیویت بندی مولفه های بهره وری سبز با رویکرد مدیریت زنجیره تامین سبز با استفاده از تکنیک MADM. تهران: پایان نامه دوره کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
13. رمضانیان، محمدرحیم و حیدرنیای کهن، پدرام. (1389). عوامل موثر بر مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت گردشگری مورد مطالعه: آژانس های مسافرتی شهر تهران. مطالعات جهانگردی (مطالعات گردشگری) , شماره 14، صفحه 125-151.
14. زنجیرچی، سید محمود و اسدیان اردکانی، فائزه و عزیزی، فاطمه و مروج، سمیه (1392). ارائه چارچوب ارزیابی سبز بودن صنایع تولیدی براساس عملکرد محیطی ورویکرد فازی (مطالعه موردی: صنایع کاشی، فولاد و نساجی استان یزد). محیط شناسی , شماره 39، صفحه 39-52.
15. (1389). صنعت پتروشیمی.
16. ناصری طاهری، مظفر. (1385). زنجیره تامین سبز: راهبرد نوین کسب مزیت رقابتی در قرن 21. فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین. شماره 6. صفحه 132-162.
17. رضائیان، علی. (1390). تیم سازی در قرن بیست و یکم. تهران: سمت.
18. خاکی، غلامرضا. (1379). روش تحقیق در مدیریت . تهران: مرکز انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
19. متقی, هایده. (1388). مدیریت تولید و عملیات. تهران: آوای پاتریس.
20. خیرآبادی، محسن. (1391). طراحی مدل زنجیره تامین سبز (موردکاوی شرکت تولیدی شیشه ایمنی به نور). پایان نامه کارشناسی ارشد تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
21. نیک نژاد، مریم. (1390). مدیریت زنجیره تامین سبز (به همراه مطالعه موردی). فصلنامه مدیریت زنجیره تامین . شماره 34.
22. علی محمدلو، مسلم. (1383). طراحی مدل ریاضی مدیریت موجودی در زنجیره تامین. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
23. موسوی. (1392). پلی وینیل کلراید. صنعت کفش تبریز، صفحه 76-77.
24. مولائی، مانا سادات. (1390). پلی وینیل کلراید. شرکت وینو پلاستیک .
25. مهدی, ا. ن. (1378). روش های تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: نشر میدان.
26. عطارچی، میرسعید؛ امینیان، امید؛ دولتی، ماندانا. (1385). بررسی سطح آنزیمهای کبدی در کارگران مواجهه یافته با بخارات وینیل کلراید در مجتمع های پتروشیمی. مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی. شماره 16. صفحه 23-27.
27. هرسینی, س. (1387). محیط زیست و تاریخچه رابطه آن با انسان. جوان .
فهرست منابع غیر فارسی
1. A Case Study of Green Supply Chain Management at Advanced Micro Devices (Trowbridge 2003).
2. Andic, E., Yurt O., & Baltacioglu, T. (2012). Green Suooly Chain Efforts and Potential Applications for the Turkish Market. Conservation and Recycling , 50-68.
3. Chandra, V., and D. L. Fisher. (2009). Students' Perceptions of a Blended Web-Based Learning Environment. Learning Environments Research , 31-44.
4. Cook, K. (1977). Exchange and power in networks of interorganizational relations. The Sociological Quarterly , 62-82.
5. Cordano, M. M. (2010). How do small and medium enterprises go 'green'? A study of environmental management programs in the US wine industry. Journal of Business Ethics , 463-478.
6. Dyer, J. a. (1998). The relational view: cooperative strategy and sources of interorganizational competitive advantage. Academy of Management Review , 660-670.
7. Dyer, J. (2000). Collaborative Advantage: Winning Through Extended Enterprise Supplier.
8. Edwards, B., Bell, S., Arthur, W. and Decuir, A. (2008). Relationships between facets of job satisfaction and task and contextual performance. Applied Psychology: An International Review. , 441-465.
9. Fawcett, S., Magnan, G. and Williams, A. (2004). Supply chain trust is within your grasp. Supply Chain Management Review , 20-26.
10. Gonzalez-Benito, J. (2008). The effect of manufacturing pro-activity on environmental management: an exploratory analysis. International Journal of Production Research , 17-38.
11. Goodman, P. (2008). Current and future hazardous substance legislation affecting electrical andelectronic equipment. Review of European Community & International Environmental Law , 261-269.
12. Hage, J. and Aiken, M. (1967). Relationship of centralization to other structural properties. Administrative Science Quarterly , 72-92.
13. Handfield R., Sroufe R. and Walton S. (2005). Integrating Environmental Management and Supply Chain Strategies. Business Strategy and the Environment , 1-19.
14. Harland, C. (1996). Supply chain management: relationships, chains, and networks. British Journal of Management , 63-80.
15. Harrison, D., Newman, D. and Roth, P. (2006). How important are job attitudes? Meta-analytic comparisons of integrative behavioral outcomes and time sequences. Academy of Management Journal , 25-305.
16. Heide, J. (1994). Interorganizational governance in marketing channels. Journal of Marketing , 71-85.
17. Heras, I. a. (2010). Alternative models for environmental management in SMEs: the case of Ekoscan vs ISO 14001. Journal of Cleaner Production , 726-735.
18. Homburg, C. and Stock, R. (2004). The link between salespeople's job satisfaction and customer. Journal of the Academy , 144-158.
19. Huang, N. (2001). Eco-Efficiency and an Overview of Green productivity. Conference on Enhancing Competitiveness Through Green productivity, (pp. 25-27). china.
20. Hwa, T. J. (2001). Green Productivity & Supply Chain Management. Conference on Enhancing Competitiveness Through Green Productivity , (pp. 25-27). china.
21. Ireland, R. and Webb, J. . (2007). A multi-theoretic perspective on trust and power in strategic supply chains. Journal of Operations Management , 482-497.
22. J, D. (2000). Collaborative Advantage: Winning Through Extended Enterprise Supplier. New York: Oxford University Press.
23. Jabbour, A.B. and Jabbour, C. (2009). Are supplier selection criteria going green? Case studies of. Industrial Management & Data Systems , 95-477.
24. Jun, M., Cai, S. and Shin, H. (2006). TQM practice in maquiladora: antecedents of employee satisfaction and loyalty. Journal of Operations Management. , 791-812.
25. Kaufmann, L. and Carter, C. (2006). International supply relationships and non-financial performance: a comparison of US and German practices. Journal of Operations Management , 653-675.
26. Ketchen, D. Jr and Hult. (2007). Bridging organization theory and supply chain management: the case of best value supply chains. Journal of Operations Management , 573-580.
27. Koberg, C. and Ungson, G. (1987). The effects of environmental uncertainty and dependence on organizational structure and performance: a comparative study. Journal of Management , 725-737.
28. Lamming, R. and Hampson, J. (1996). The environment as a supply chain management issue. British Journal of Management , 45-62.
29. Laudon & Laudon . (2002). supply chain management. 90-92.
30. Lee, K. (2007). Corporate social responsiveness in the Korean electronics industry. Corporate Social Responsibility and Environmental Management , 219-230.
31. Lee, K. (2011). Motivations, barriers, and incentives for adopting environmental management (cost) accounting and related guidelines: a study of the Republic of Korea. Corporate Social Responsibility and Environmental Management , 39-49.
32. Lee, K. (2009). Why and how to adopt green management into business organizations? Management Decision , 1101-1121.
33. Lee, S. and Klassen, R. (2008). Drivers and enablers that foster environmental management. Production and , 86-573.
34. Lee, Sang M.;Sung Tae Kim.;Donghyun Choi. (2012). Green supply chain management and organizational performance. IMDS , 1148-1180.
35. Liao, T. (2010). Cluster and performance in foreign firms: the role of resources, knowledge, and trust . Industrial Marketing Management , 161-169.
36. Lippman, S. (2001). Supply chain enviromental management. Environmental Quality Management , 11-14.
37. Manuj, I. a. (2008). Global supply chain risk management. Journal of Business Logistics , 133-55.
38. Measuring a carbon footprint and environmental practice ( the case of Hyundai Motors Co. (HMC) Industrial Management & Data Systems 2011).
39. Miller, T. and de Matta, R. (2008). A global supply chain profit maximization and transfer pricing model. Journal of Business Logistics , 175-199.
40. Monczka, R.M., Petersen, K.J., Handfield, R.B. and Ragatz, G.L. (1998). Success factors in strategic supplier alliances: the buying company perspective. Decision Sciences , 553-577.
41. Nishitani, K. (2010). Demand for ISO 14001 adoption in the global supply chain: an empirical. Resource and Energy , 395-407.
42. Patterson, M., Warr, P. and West, M. . (2004). Organizational climate and company productivity the role of employee affect and employee level. Journal of Occupational & Organizationa Psychology , 193-216.
43. Paulraj, A. and Chen, I. (2007). Environmental uncertainty and strategic supply management:a resource dependence perspective and performance implications. The Journal of Supply chain management , 29-42.
44. Pfeffer, J. and Salancik, G. (1978). The External Control of Organizations. NEW YORK: A Resource Dependence Perspective.
45. Rusinko, C. (2007). Green manufacturing: an evaluation of environmentally sustainable manufacturing practices and their impact on competitive outcomes. IEEE Transactions on Engineering Management , 54-445.
46. Ryu, I., So, S. and Koo, C. (2009). The role of partnership in supply chain performance . Industrial Management & Data Systems , 496-514.
47. Sahay, B. (2003). Understanding trust in supply chain relationships. Industrial Management & Data Systems , 553-563.
48. Sambharya, R. and Banerji, K. (2006). The effect of keiretsu affiliation and resource dependencies on supplier firm performance in the Japanese automobile industry. Management International Review , 7-37.
49. Sarkis, J. and Dijkshoorn, J. (2007). Relationships between solid waste management performance and environmental practice adoption in Welsh small and medium-sized enterprises (SMEs). International Journal of Production Research , 4989-5015.
50. Shearlock, C., Hooper, P. and Millington, S. (2000). Environmental improvement in small and medium-sized enterprises: a role for the business-support network. Greener Management International , 50-60.
51. Sheu, Jiuh-Biing, Chou, Yi-Hwa and Hu, Chun-Chia. (2004). An Intergrated Logistics Operational Model for Green-Supply Chain Management. Retrieved from http//www.elsevier.com
52. Simpson, D., Power, D. and Samson, D. (2007). Greening the automotive supply chain a relationship perspective. International Journal of Operations & Production Management , 28-48.
53. Srivastava, S. (2007). Green supply chain management- a state of the art literature review. International Journal of Management Reviews 9, no. 1 , 53-80.
54. Stock GN, Greis NP, Kasarda JD. (2000). Enterprise Logistics and Supplychain Structure: the Role of Fit. Journal of Operations Management , 531-47.
55. Tan, K. C. (2001). A framework of supply chain management literature. European Journal of Purchasing & Supply Management , 39-48.
56. Thomas, D. and Griffin, P. (1996). Coordinated supply chain management. European Journal of Operational Research , 1-15.
57. Turban, Rainer & Potter. (2003). Computer-based Supply Chain Management and Information Systems Integration. Introduction to Information Technology , 1-10.
58. U, J. (2005). Supply Chain Risk Management: Understanding the Business Requirements from a Practitioner Perspective. The International Journal of Logistics Management , 141-120.
59. Ulrich, D. and Barney, J. (1984). Perspectives in organizations: resource dependence, efficiency,and population. Academy of Management Review , 471-481.
60. Wong, A., Tjosvold, D. and Zhang, P. (2005). Supply chain relationships for customer satisfaction in china: interdependence and cooperative goals. Asia Pacific Journal of Management , 179-199.
61. Wu, G.C., Ding.J,H., & Chen. (2011). The Effects of GSCM Drivers and Institutional Pressures on GSCM Practices in Taiwans Textile and Apparel Industry. Production Economy .
62. Yen, Y.X. & Yen. (2011). Top-management Role in Adopting Green Purchasing Standards in High-Teeh Industrial Firms . Journal of Business Research .
63. Zacharia, Z., Nix, N. and Lusch, R. (2009). An analysis of supply chain collaborations and their effect on performance outcomes. Journal of Business Logistics , 23-101.
64. Zhu, G., Geng, Y. and Lai, K. (2010). Circular economy practices among Chinese manufacturers varying in environmental-oriented supply chain cooperation and the performance implications. Journal of Environmental Management , 1324-1331.
65. Zhu, Q. and Sarkis, J. (2006). An inter-sectoral comparison of green supply chain management in China: drivers and practices. Journal of Cleaner Production , 472-486.
66. Zhu, Q., Sarkis, J. and Lai, K. (2008). "Confirmation of a measurement model for green supply. International Journal of Production , 73-261.
67. Zhu, Qinghua, Sarkis, Joseph, Lai, Kee-hung and Geng, Yong. (2008). Role of Organizational Size in the Adoption of Green Supply Chain Management Practices in China. Corporate Social Responsibility and Environmental Management .
1- (Laudon & Laudon 2002)
2- (Chandra, V., & D. L. Fisher 2009)
3- Henry Ford
4- (Turban, Rainer & Potter, 2003)
5- (Tan, 2001)
6- (Tan, 2001)
7- http//www.sqs.ir
8- General Requirements
9- Environmental Policy
10- Planning
11- Implementation & Operation
12- Checking & Corrective Action
13- Management Review
14- (Sheu et al, 2004)
15- (Lee et al, 2012)
16- Asian Productivity Organization
17- Green Production
18- (Wu et al., 2011)
19- (Yen et al., 2011)
20- (Andic et al.,2012)
21- (Andic et al., 2012)
22- (Hage, J. & Aiken, M, 1967)
23- (Cook,1970)
24- Resource Dependence Theory
25- (Heide, 1994)
26- (Ulrich & Barney, 1984)
27- (Pfeffer, J. & Salancik, G, 1978)
28- (Koberg & ungson, 1987)
29 -(Pfeffer, J. & Salancik, G, 1978)
30- (Dyer & singh, 1998)
31- (Sambharya & Banerji, 2006)
32- (Paulraj, A. & Chen, I 2007)
33- (Thomas & Griffin, 1996)
34- )Ketchen, D. Jr & Hult, G.T, 2007)
35- (Harland, 1996)
36- (Miller & deMatta, 2008)
37- (Manuj & Mentzer, 2008)
38- (Dyer, 2000)
39- (Paulraj, A. and Chen, I, 2007)
40 -( Zhu et al,2010)
41- (Goodman, 2008)
42- (Lee, 2009)
43 -(Gonzalez-Benito, 2008)
44- (Zhu et al., 2008)
45- (Lee, S. and Klassen, R 2008)
46- (Lee, 2009)
47- (Heras & Arma, 2010)
48 -(Cordano et al, 2010)
49- (Lee et al, 2012)
50- (Sarkis, J. and Dijkshoorn, J, 2007)
51 -(Lee, S. and Klassen, R 2008)
52- (Jun et al., 2006)
53- (Edwards et al., 2008)
54- (Harrison et al., 2006)
55- (Patterson et al,. 2004)
56- (Zacharia et al., 2009)
57- (Pfeffer, J. and Salancik, G 1978)
58- (Lee, 2007)
59- (Lee, 2011)
60- (Lippman 2001)
61- (Lee, 2009)
62- (Ireland, R. and Webb, J. 2007)
63- (Zacharia et al., 2009)
64- (Manuj 2008)
65- (Pfeffer, J. and Salancik, G 1978)
66- (Kaufmann, L. and Carter, C 2006)
67- (Pfeffer, J. and Salancik, G 1978)
68- (Ketchen, D. Jr and Hult 2007)
69- (Pfeffer, J. and Salancik, G 1978)
70- (Lamming, R. and Hampson, J 1996)
71- (Simpson et al., 2007)
72- (Ryu et al., 2009)
73- (Zacharia et al,. 2009)
74- (Lippman, 2001)
75- (Sahay, 2003)
76- (Ryu et al., 2009)
77- (Fawcett et al., 2004)
78- (Monczka et al,. 1998)
79- (Wong et al., 2005)
80- (Lamming, R. and Hampson, J 1996)
81- (Kaufmann, L. and Carter, C 2006)
82- (Liao 2010)
83- (Lee, K. and Cheong, I 2011)
84- (Lamming, R. and Hampson, J 1996)
85- (Simpson et al., 2007)
86- (Ryu et al., 2009)
87- (Zacharia et al., 2009)
88- (Liao, 2010)
—————
————————————————————
—————
————————————————————