عیب یابی خودروهای انژکتوری
مقدمه
به دنبال ورود خودروهای انژکتوری به بازار این دغدغه بوجود آمده که اگر سیستم الکترونیکی این خودروها با مشکل مواجه شود چه کسی با چه تخصصی می تواند نسبت به رفع آن اقدام کند. این سوالی بود که بسیاری از خریداران این خودروها با آن مواجه بودند. بطوریکه وقتی برای اولین بار خودرهای انژکتوری بویژه پیکان انژکتوری به بازار عرضه شد بسیاری از خریداران با مشکل عیب یابی و تعمیر آن مواجه بودند و همین موضوع موجب شد تا قیمت خودروهای انژکتوری با وجود تکنولوژی و کارآیی بالاتر از قیمت کمتری برخوردار باشند.
عیب یابی سرخود
OBD (On Board Diagnosis)
مدار کنترل الکترونیک که امروزه در خودروها بکار می شود، دارای سیستم نرم افزاری و سخت افزاری پیشرفته عیب یابی سرخود می باشد. یعنی در مدار کنترل الکترونیکی قسمتهایی اضافه شده که مانند یک اهم متر – یا حتی اسیلوسکوپ – بوده و مداوم علائم مربوط به کارکرد سنسورها و عملگرها را به واحد پردازنده ارسال می کند. در عین حال نرم افزاری که در مدار کنترل پیاده سازی شده همواره این علائم را کنترل شده و مراقبت می نماید تا مبادا یکی از سنسورها در اثر معیوب شدن علائم غلط ارسال کند. ضمنا اگر یکی از عملگرها مانند انژکتور یا کوئل معیوب شده باشد به راحتی مشخص شده و به راننده هشدارهای لازم داده می شود.
عیوبی که تشخیص داده می شود به دو دسته قابل تقسیم است:
o عیوب فیزیکی
o عیوب عملکردی
عیوب فیزیکی ساده ترین نوع تشخیص عیب است که در صورت بروز خرابی آشکار در هریک از قطعات برقی موتور ظاهر می شود.
عیوب عملکردی عیوبی هستند که در درجه اول قابل تشخیص نیستند ولی در اثر عملکرد نادرست موتور مدار کنترل به وجود اشکال در قطعه موردنظر پی می برد. مثلا اگر انژکتور در اثر کثیفی سوخت دچار اشکال شود یک ایراد غیربرقی در آن ظاهر شده و مدار کنترل از کارکرد بد موتور متوجه این نوع اشکال شده و به راننده اعلام می کند.
دستگاه عیب یاب پراید انژکتوری
با خبر شدیم دستگاه عیب یاب انژکتوری برای خودروهای جدید پراید توسط گروهی از مهندسان علاقمند و فعال در صنعت خودرو طراحی و ساخته شد. اخیرا شرکت خودروسازی سایپا خودروی پراید با سیستم انژکتوری جدید را به بازار عرضه نموده که مجهز به کاتالیزور بوده و استاندارد آلودگی EURO II را جوابگو است. مدار کنترل الکترونیک این خودرو از نوع ECU S2000 و ساخت شرکت جانسون کنترل امریکا است و نسبت به نوع قبلی مزایای بیشتری دارد و مشابه مدار بکاررفته در خودروهای پژو و سمند می باشد.
دستگاه عیب یاب ساخته شده قادر به عیب یابی خودروی پراید انژکتوری جدید بوده و می تواند در تعمیرگاهها مورد استفاده قرار گیرد. این اولین بار است که مشاهده می شود دستگاه عیب یاب یک نوع خودرو همزمان با شروع عرضه آن آماده می باشد. هنوز این دستگاه در تعمییرگاههای مجاز سایپا (سایپا یدک) در دسترس نمی باشد، اما امیدواریم با بهره برداری سریع از این نوع دستگاه دغدغه خریداریان خودروی پراید انژکتوری جدید رفع شده و خریداران با مشکلی مواجه نباشند.
منشا عیوب در سیستمهای انژکتوری
باید به جرات خدمت دوستان و کسانیکه گرفتار خودروهای انژکتوری هستند عرض کنم که خرابی سیستم الکترونیک آخرین خرابی خودروی شما می تواند باشد! مطمئن باشید اگر موتور خودروی شما بد کار می کند ایراد اول آن سیستم انژکتوری نمی باشد.
درباره کارکرد موتور خودرو وسواس نداشته باشید. این نکته را به یاد داشته باشید که هدف از انژکتوری کردن موتور کاستن از آلودگی آن است هرچند که در تبلیغات به افزایش قدرت و کاهش مصرف سوخت توجه می شود. زیرا محدودیتهای اعمال شده از طرف سازمان حفاظت از محیط زیست مانع از تولید خودروهای آلوده می شود. به همین دلیل برای کم کردن آلودگی در دور آرام (آیدل) مقدار سوخت را کاهش داده و همین باعث بد کارکردن موتور می شود درحالیکه این مورد مشکلی نبوده و تنها درصورت داشتن وسواس عیب به نظر می آید.
موتورهای قدیمی مانند پیکان و پراید که آلودگی پایه آنها زیاد است بعد از نصب سیستم انژکتوری، کامپیوتر آنها طوری تنظیم می شود که آلودگی آنها در حد استاندارد باشد و چون اساس موتور قدیمی می باشد و به راحتی آلودگی آن کم نمی شود ایراداتی عملکرد آن بوجود می آید که باید بگویم طبیعی است. زیرا نمی شود شتر را با بارش خرید. یعنی هم آلودگی کم باشد و هم کارکرد موتور عالی باشد. چاره کار تنها در طراحی موتور با تکنولوژی روز است. یعنی موتور اساسا باید مطابق با استاندارد روز طراحی شود بطوریکه مجبور نباشیم موقع تنظیم کامپیوتر کارکرد موتور را فدای آلودگی کنیم.
… عیوبی که ممکن است در خودروهای انژکتوری اتفاق بیفتد اغلب از کثیفی انژکتور است. بنزینی که پالایشگاهها تولید و در پمپ بنزینها عرضه می شود فاقد استاندارد لازم برای استفاده در خودروهای انژکتوری است و اغلب گرفتگی فیلتر بنزین و سوزن انژکتورها را به دنبال دارد. پس سعی کنید فیلتر بنزین را به موقع (۲۰۰۰۰کیلومتر) تعویض کرده و از شستشو دهنده های مسیر سوخت رسانی بویژه نوع خارجی آن استفاده نمایید. شرکت سایپا مخصوص خودروهای پراید وسیله مخصوصی دارد که توسط آن انژکتورها را شستشو می دهد. بهتر است این خدمات را هنگام مرجعه به سایپا یدک درخواست نمایید. متاسفانه در خدمات پس از فروش ایران خودرو چنین وسیله ای وجود ندارد یا اینکه استفاده نمی شود. ممکن است کسانیکه خودروی ۲۰۶ دارند از این سرویس باخبر باشند ولی تاکنون خبری از شستشوی انژکتورها در دست نیست. شستشوی انژکتور به این ترتیب است که مایع مخصوصی را در یک مخزن مانند پمپ سم پاشی ریخته و بعد شیلنگهای بنزین را از فیول ریل جدا و به پمپ شستشو وصل می کنند. بعد موتور را روشن کرده و اجازه می دهند موتور بجای بنزین از ماده شستشو دهنده استفاده کند. این عمل باعث تمیزی انژکتورها خواهد شد. اگر شما ماده تمیزکننده ای را سراغ دارید یا با روشی آشنایی دارید حتما به ما هم بگویید.
بعد از این آخرین جایی که ممکن است ایراد داشته باشد سیستم الکترونیک موتور است. ولی هیچ وقت به کامپیوتر شک نکنید زیرا خرج شما زیاد می شود و ممکن است ایراد خودرو چیز دیگری بوده باشد…
عیوب مکانیکی مقدم بر عیوب برقی
سیستم الکترونیک کنترل موتور شامل مجموعه ای از سنسورها و محرکها است که همگی به یک مغز الکترونیکی به اسم کامپیوتر موتور متصل هستند. سنسورها در یک سیستم استاندارد عبارتند از:
1. سنسور فشار مانیفولد یا مپ سنسور (توسط شلنگ لاستیکی یا مستقیما به مانیفولد هوا متصل است)
2. سنسور دور موتور که معمولا برروی فلایول وصل می شود (در موتورهای اروپایی)
3. سنسور میل بادامک که در انتهای میل بادامک وصل می شود (در موتورهای آسیای جنوب شرقی)
4. سنسور دریچه گاز (که متصل به محور دریچه گاز است و در سمت دیگر قرقره سیم گاز وصل می شود)
5. سنسور اکسیژن یا سنسور دود یا سنسور لامبدا (برروی مسیر مانیفولد اگزوز وصل می شود)
6. سنسور دمای هوا یا فشنگی دمای هوا (که برروی مانیفولد هوا وصل می شود)
7. سنسور دمای آب یا فشنگی دمای آب ( که برروی مسیر خروج آب از موتور و کنار ترموستات وصل می شود)
سنسورهای فوق که ممکن است اشکال مکانیکی پیداکنند عبارتند از:
1. سنسور دریچه گاز: فقط در صورت شتاب گیری خودرو وارد عمل می شود. یعنی موقع شتاب عملکرد موتور بد می شود یا اینکه وقتی پدال گاز را کم یا زیاد می کنیم موتور مثل گذشته رفتار خوبی ندارد. مثلا ریپ می زند یا کم می آورد و امثال آن. ولی وقتی با سرعت ثابت حرکت کنیم هیچ علامتی مشاهده نمی شود. در اینصورت این سنسور ممکن است معیوب شده باشد. مفهوم دیگر این سنسور همان پمپ شتاب در کاربراتور است. یعنی هیچ کس در اثر خرابی این سنسور معتل نمی ماند و فقط حالت شتاب خودرو دچار اشکال می شود.
2. سنسور فشار هوا یا مپ سنسور: ممکن است درون آن آب نفوذ کرده باشد. دراینصورت موتور بد کار می کند یا به عبارتی سوخت آن زیاد یا کم شده است که توسط دستگاه تون آپ مشخص می شود. طبق دستور آورده شده در کتابهای راهنما این سنسور باید همواره رو به پایین نصب شود. یعنی سرشلنگی آن به طرف پایین باشد تا ذرات هوا به درون آن وارد نشود. ضمنا وجود سوراخ و پوسیدگی در شلنگ ارتباطی موجب بروز اشکال خواهد شد. اگر دستگاه دیاگ تولز داشته باشید متوجه خواهید شد که سنسور هنگام کارکردن موتور مقدار فشار را اشتباه نشان می دهد. دراین صورت موتور ریچ کار می کند. یعنی سوخت آن زیاد شده و ممکن است حتی دود کند. دراین مواقع راننده از قدرت موتور راضی است ولی آلودگی و مصرف سوخت آن غیر قابل تحمل می باشد. خوشبختانه در اثر خرابی این سنسور ممکن است موتور در بدترین شرایط کاری قرار گیرد .لی اگر پدال را کمی بیشتر فشار دهین موتور روشن شده و به هرحال به تعمیرگاه رسانده می شود.
3. سنسور دور موتور: اگر از نوع مغناطیسی باشد (فشنگی دور موتور) در اثر گرم شدن بیش از حد مغناطیس ضعیف شده و سنسور کارآیی خود را از دست می دهد. اگر سنسور بیش از حد به اگزوز نزدید است به این مورد شک کنید. مخصوصا در تابستان که روشن کردن کولر دمای زیر کاپوت خودرو را چندین برابر می کند. اولین اتفاقی که براثر خرابی این سنسور پیش می آید: ریپ زدن موتور، روشن نشدن هنگام استارت گرم (یعنی حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بعد از خاموش کردن موتور گرم در تابستان بخواهیم آنرا روشن کنیم). اگر سنسور کاملا معیوب باشد موتور هرگز روشن نخواهد شد و باید بکسل شود.
4. سنسور اکسیژن: در اثر معیوب بودن این سنسور چراغ عیب پشت آمپر روشن شده و راننده احساس می کند موتور بد کار می کند.
همچنین محرکهایی در یک سیستم استاندارد وجود دارند عبارتند از:
1. انژکتورها (که برروی مانیفولد هوا و در نزدیکی سرسیلندر نصب می شود.)
2. کوئل خشک (که برروی موتور در قسمت سرسیلندر یا حتی بدنه خودرو نصب می شود.)
3. محرک تنظیم دور آرام (که متصل به دریچه گاز یا بروری مانیفولد هوا وصل می شود)
4. پمپ بنزین (درون باک بنزین یا در مسیر لوله انتقال بنزین نصب می شود)
این محرکها (بجز کوئل خشک) همگی رفتار الکترومکانیکی دارند. یعنی در آنها عمل مکانیکی با استفاده از تحریک و فرمان الکتریکی انجام می شود. حساسیت بیش از حد این قطعات و بویژه ظرافت بکار رفته در طراحی و ساخت آنها، موجب شده تا بیش از هرچیز دیگری در معرض آسیب باشند. در نتیجه بیش از هر قطعه دیگری نیازمند رسیدگی هستند.
گرفتگی روزنه انژکتور همانطوریکه قبلا نیز توضیح دادم، ایراد مرسومی است. اما راه حل رفع آن بسیار ساده است. به این سادگیها انژکتور را عوض نکنید، مگر آنکه سوخته باشد
خودروهای انژکتوری یا کنترل آلودگی
آیا تاکنون از خود پرسیده اید که علت اصلی استفاده از سیستمهای الکترونیک در خودروها چیست؟ آیا می دانید چرا سیستم کنترل الکترونیک موتور یا به عبارت ساده تر سیستم انژکتوری برروی موتور خودروها نصب می شود؟ آیا می دانید منفعت استفاده از سیستمهای پیچیده چیست و در چه شرایطی عملکرد مناسبی خواهند داشت؟
سیستمهای کنترل الکترونیک خودرو و به وپژه سیستم کنترل سوخت خودروها از زمان مورد توجه قرارگرفت که آلودگی و مصرف سوخت خودروها مشکلاتی را برای مردم بوجود آورد. یک متخصص در امور خودرو بخوبی می داند که وظیفه سیستم الکترونیک در خودرو چیست. باید بدانید که هدف از بکارگیری این سیتمها تلاش برای کاهش مصرف سوخت و کنترل آلودگی در خودروها است. اما این وظیفه را سیستم کنترل الکترونیک و کامپیوتر خودرو به تنها قادر به انجام نیست. در خودروها قطعه ای به نام مبدل سه راهه یا کاتالیزور وجود دارد که گازهای اگزوز حین عبور از آن به گازهای غیرمضر مانند آب و گازکربنیک تبدیل می شود. موتور خودرو ضمن سوزاندن بنزین با هوا مقدار زیادی گازهای سمی منوکسیدکربن، اکسیدهای ازت و هیدروکبنهای نسوخته تولید می کند که برای سلامت محیط زیست و زندگی موجودات زنده و ازجمله انسانها مضر هستند. مبدل سه راهه که محتوی مقدار زیادی مواد شیمیایی موسوم به کاتالیزور است ، این گازهای سمی را تحت تاثیر قرار داده و واکنشهای شیمیایی در آنها بوجود می آورد که موجب تبدیل گازهای سمی مذکور که گازهای غیرسمی می شود. چون سه نوع گاز سمی در دود اگزوز خودروها وجود دارد، بنابریان سه نوع کاتالیزور در مبدل پیش بینی شده تا همگی آنها را به گازهای غیرسمی تبدیل کند.
مبدل شیمیایی یا مبدل سه راهه مهمترین عضو سیستم کنترل آلودگی خودروها محسوب می شود
در خودروهای امروزی سیستمی در آنها طراحی و پیاده سازی شده که به سیستم کنترل آلودگی معروف است. این سیستم وظیفه دارد تا میزان گازهای آلاینده خروجی از خودرو را محدود کرده و به گازهای غیرمضر تبدیل کند. همانطوریکه پیشتر گفته شده مهمترین عضو تشکیل دهنده این سیستم مبدل شیمیایی است. زیرا عمل اصلی واکنش گازهای مضر را این قطعه انجام می دهد. مبدل شیمیایی در مسیر اگزور خودرو نصب می شود و تمامی دود خروجی از موتور مجبور است از لابلای آن عبور کند. گازهای سمی حین عبور از درون روزنه های مبدل شیمیایی، واکنش نشان داده و به تدریج به گازهای غیرسمی تبدیل می شوند. در نتیجه گازهای خروجی از خودرو کم ضررتر خواهند بود. بطوریکه مقدار آنها کمتر از مقدار آلودگی مجاز استاندارد میباشد.
شکل زیر عملکرد مبدل شیمیایی را به وضوح نشان می دهد.
همانطوریکه مشاهده می شود منحنی قرمز رنگ مربوط به گازهای سمی خارج شده از اگزوز موتور است. این گازها وارد مبدل شیمیایی شده و از مقدار گازهای سمی بشدت کاسته می شود، بطوریکه منحنی سبز رنگ مقدار گازهای خروجی را پس از عبور از مبدل شیمیایی نشان می دهد. نکته فنی که در این منحنیها دیده می شود به کمیت لامبدا یا هوای اضافی مربوط است. با افزایش مقدار لامبدا یا به عبارتی همزمان با کاهش مقدار سوخت، مقدار آلودگی منوکسیدکربن و هیدروکربن نسوخته کم می شود. همزمان با این شرایط عملکرد مبدل شیمیایی نیز بیشتر شده و گازهای مضر بیشتری را به گازهای غیرسمی تبدیل می کند. برعکس این وضعیت برای گاز سمی اکسیدهای ازت وجود دارد. به این ترتیب که با کاهش لامبدا یا افزایش سوخت، مقدار گاز سمی اکسیدهای ازت نیز کاهش یافته و همزمان اثر مبدل شیمیایی نیز بیشتر شده و اکسیدهای ازت بیشتری را به گازهای غیر سمی تبدیل می کند. مشاهده می شود که عملکرد مبدل شیمیایی برای هر سه نوع گاز سمی وقتی بهینه است که لامبدای برابر با یک باشد.
راندمان مبدل شیمیایی یا مبدل سه راهه هنگامی حداکثر است که لامبدا یا به عبارتی هوای اضافی برابر با یک باشد. به این شرایط استوکیومتریک گفته می شود.
به همین دلیل با استفاده از سیستمهای الکترونیک کنترل موتور سعی می شود مقدار لامبدا تقریبابرابر با مقدار استوکیومتری تنظیم شود تا همواره بیشترین راندمان تبدیل وجود داشته باشد و کمترین آلودگی وارد محیط زیست شود. آنچه که استفاده از سیستمهای کنترل الکترونیک را توجیه می کند دقت عمل آنها در تنظیم نسبت هوا به سوخت است. زیرا در مقایسه با سیستمهای مکانیکی مانند کاربراتور از قابلیتهای بسیار بالایی برخوردار خواهیم شد.
وظیفه سیستمهای کنترل الکترونیک سوخت در یک کلمه عبارت است تنظیم دقیق نسبت هوا به سوخت برای کارکرد بهینه مبدل شیمیایی.
به عبارت بهتر استفاده از سیستمهای الکترونیک برای کنترل موتور و به ویژه کنترل سوخت ایجاد شرایط مناسب برای کارکرد بهینه مبدل شیمیایی است.
خودروهای انژکتوری با آلودگی بیشتر!
پیشتر گفته شد که با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از مبدل شیمیایی و سیستمهای کنترل الکترونیک موتور، سعی شده تا حد امکان از آلایندگی و مصرف سوخت خودروها کاسته شود و مردم از هوای پاک بهره مند باشند. مکررا از رسانه ها به گوش مردم رسانده می شود که ایهاالناس از خودروهای انژکتوری استفاده کنید زیرا که آلودگی و مصرف سوخت کمتری دارد و به هزار و یک دلیل به نفع شماست. اولین بار شرکت ایران خودرو، پیکان را مجهز به سیستم انژکتور نمود، بدون آنکه توجه چندانی به اصل موضوع داشته باشد. زیرا این خودروها فاقد مبدل شیمیایی بودند. که اصطلاحا به آن اوپن لوپ (بدون سنسور اکسیژن) گفته می شد. بعد از مدتی شرکت سایپا خودروی پراید سی ال سی را به بازار عرضه کرد که کاربراتور (فاقد انژکتور) بود ولی از سنسور اکسیژن استفاده می کرد که مجهز به مبدل شیمیایی هم بود. به هر حال هر دوی این بزرگواران مدعی بودند که از روی ناچاری دست به این اقدام زده اند. حال ببینیم کارکرد این دو سیستم در مقایسه با یکدیگر چگونه است و بعد به اصل موضوع خواهیم پرداخت.
گفته شد که استفاده از مبدل شیمیایی آلودگی خروجی از اگزوز موتور را به شدت کاهش می دهد. دقت در شکل فوق نشان می دهد که آلودگی خودرویی که با لامبدای استوکیومتری استفاده می کند اگر مجهز به مبدل شیمیایی باشد آلودگی آن برابر با نقطه ۲ خواهد بود. این وضعیت در خودروهای انژکتوری سالم وجود دارد.
رفتار خودروهای فاقد مبدل شیمیایی نوع دیگری است. این خودروها چون مبدل شیمیایی ندارند، مجبور نیستند که از لامبدای استوکیومتری استفاده کنند و لامبدا در آنها بزرگتر از یک تنظیم می شود. وضعیت این خودروها با عدد ۱ در نمودارها نشان داده شده است. بطوریکه مشاده می شود منحنی قرمز رنگ با افزایش مقدار لامبدا سیر نزولی داشته و به عبارت بهتر مقدار آلودگی خام خروجی از اگزوز کاهش می یابد. بنابراین خودروهای فاقد مبدل شیمیایی (کاربراتور و انژکتور اوپن لوپ) وضعیت خیلی بدی نخواهند داشت. در این میان خودروهایی که همزمان مجهز به مبدل شیمیایی و سنسور اکسیژن باشند بهترین موقعیت را دارند. وضعیت این خودروها با عدد ۲ در نمودارها نشان داده شده است. و دارای کمترین مقدار آلودگی هستند. خودروهای انژکتوری استاندارد و سالم در این نقطه قرار دارند و کمترین آلودگی را وارد محیط زیست می کنند. ولی اگر مبدل شیمیایی را از این خودروها حذف کنیم شرایطی بوجود خواهد آمد که غیر قابل تصور خواهد بود. وضعیت این خودروها با عدد ۳ در نمودارها نشان داده شده است.
درحالیکه خودروهای انژکتوری سالم و استاندارد دارای کمترین مقدار آلودگی هستند، ولی درصورت حذف مبدل شیمیایی ، بیشترین آلودگی ممکن را دارا خواهند بود.
فکر می کنم متوجه منظورم شده باشید. روی صحبتم با عزیزانی استکه اقدام به جداکردن مبدل کاتالیزوری می کنند. این اقدام نه تنها موتور را از تنظیم خارج می کند بلکه آلودگی نسبتا زیادی را نیز از اگزوز خودرو خارج کرده و صدمات شدیدی را به محیط زیست وارد می کند. مقایسه نقطه ۳ با نقاط ۱ و ۲ نمودار فوق به خوبی نشان می دهد که درصورت حذف کاتالیزور آلودگی خروجی از موتور به مقدار قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
حذف مبدل کاتالیزوری از روی خودروهای انژکتوری بیشتری آسیب را به محیط زیست وارد می کند. دود خروجی از اگزوز این گروه از خودروها شدیدترین نوع آلودگی را به همراه دارد.
فکر می کنید چرا عده ای دست به این قبیل اقدامات می زنند. منفعت حاصل از این عمل غیرقانونی چیست و چه انگیزه ای به آن دامن می زند؟؟؟ چرا یک انسان دوستدار محیط زیست باید در این حد به محیط اطراف خود آسیب وارد کند؟ البته این سوالیست که باید وجدانهای بیدار به آن پاسخ بدهند. اما این تذکر موجب نمی شود تا دولتمردان و صاحب منسبان سازمانهای پاسدار محیط زیست از مسولیت خود شانه خالی کنند. وضع قوانین صحیح درباره پایـش مستمر آلایندگی خودروها موضوعیست که باید شدیدا مورد توجه قرار گیرد.
وضع قوانین صحیح درباره پایش مستمر آلایندگی خودروها موضوعیست که باید شدیدا مورد توجه قرارگیرد.
خوشبختانه سالهای اخیر تاکید زیادی مبنی بر انجام معاینه فنی خودروها انجام می شود و خودروهای با عمر سه سال و بیشتر موظف به دریافت معاینه فنی هستند. اما توجه به یک نکته ضروریست که حجم قابل توجهی از خودروها طی سه سال گذشته وارد بازار شده اند و مهتر اینکه مبدل کاتالیزوری نیز در همین مدت برروی خودروها نصب گردید و قبل از آن تقریبا خبری از این قطعه مفید و جادویی در خودروها وجود نداشت. متاسفانا اخیرا حذف این قطعه به بهانه بوی بد و یا کاهش قدرت موتور مورد توجه برخی افراد بی مسولیت قرار گرفته و کمتر کسی را می شناسیم که دارای خودروی انژکتوری مجهز به کاتالیزور باشد ولی به فکر جدا کردن کاتالیزور آن نبوده باشد؛ مگر کسانیکه احساس مسولیت کرده و واقعا دوستدار محیط زیست باشند. باید در این قضیه بسیار هوشیارانه برخورد کرد و با وضع قوانین کارآمد پایش مسمتر آلایندگی خودروها را مورد توجه قرار داد. اخیرا فن آوریهای جدیدی در سیستم کنترل الکترونیک خودروها بکارگرفته شده که کمک شایانی به حل این مسئله می کند. به عبارت بهتر می توان ادعا کرد که پیاده سازی بسیاری از فن آوریها در سیتمهای کنترل الکترونیک خودرو بویژه در کامپیوتر سیستم الکترونیک موتور با هدف کنترل و کاهش آلودگی بوده است و خوشبختانه در سالهای اخیر پایـش مستمر با تاکید فراوان در دستور کار وضع کنندگان قوانین و موسسان تدوین کننده استاندارد قرار گرفته، و تولیدکنندگان خودرو موظف به اعمال آن در محصولات خود هستند.
فن آوری عیب یابی OBD 2 ، برای مقابله با هرنوع نقص فنی در خودروها که منجر به آلودگی می شود ابداع شده و هدف از آن پایـش مستمر آلایندگی خودروها است.
فراموش نکنید که فلسفه استفاده از سیستم کنترل الکترونیک در خودروها کنترل آلودگی و کاهش مصرف سوخت بوده است و به همین منظور نسل جدید آن مجهز به سیستم پایـش مستمر آلایندگی می باشد.
عیب یابی با دستگاه دیاگ
پیشتر تذکر داده شده که یک تعمیرکار ماهر نیازی به استفاده از دستگاههای کامپیوتر موسوم به دیاگ تولز ندارد زیرا بسیاری از عیوب بوجود آمده در موتورخودروها منشاء مکانیکی داشته و دستگاه دیاگ قادر به تشخیص آنها نیست. اما استفاده از دستگاه دیاگ به عنوان دستگاه اندازه گیری مقادیر عملکردی موتور کمک موثرتری برای تشخیص صحیح عیوب خواهد داشت
دستگاه دیاگ تولز یا عبارت فراسی آن دستگاه عیب یاب دستگاهی است الکترونیکی که با کامپیوتر خودرو ارتباط دیجیتالی برقرار کرده و با دریافت برخی اطلاعات از آن تعمیرکار را برای عیب یابی خودرو کمک می کند. بهتر است علاقمندان محترم به این موضوع توجه داشته باشند که دستگاه دیاگ یک دستگاه جادویی نیست و بیشتر زحمت عیب یابی را تعمیرکار باید شخصا برعهده داشته باشد. اطلاعاتی که دستگاه عیب یاب از کامپیوتر خودرو دریافت می کنند به چند دسته تقسیم می شوند:
۱. کدهای تشخیص عیب سیستم انژکتوری (عمدتا عیوب الکترونیکی)
۲. کدهای عملکردی موتور
کدهای تشخیص عیب مربوط به عیوب الکتریکی یا الکترونیکی هستند که در سیستم انژکتوری موتور شامل سنسورها و انژکتورها و سایر عملگرها بوجود آمده و کامپیوتر آنها را تشخیص می دهد. این کدها در حافظه کامپیوتر ذخیره شده و توسط دستگاه دیاگ دریافت می شود. دستگاه دیاگ بعداز دریافت این کدها آنها را روی صفحه نمایش می دهد. تعمیرکار با مشاهده این کدها متوجه می شود که کدامیک از قطعات معیوب است. اما سریعا نباید نسبت به تعویض قطعه اقدام کرد!
عیوب مونتاژی یکی از عیوب رایج در سیستمهای انژکتوری موتور خودروها می باشند!؟ تصور کنید که کانکتور یکی از سنسورها در جای خود شل شده باشد. مسلما وقتی اقدام به تعویض سنسور می کنید، کانکتور آنرا جدا کرده و بعد برروی سنسور جدید محکم جا زده می شود … از کجا معلوم که سنسور اولیه سالم بوده و تنها کانکتور آن شل شده باشد. با این کار عیب شناسایی نشده وتنها بهای سنسور تعویضی به حساب صاحب خودرو نوشته می شود.
دستگاه دیاگ پس از اتصال به کانکتور مخصوص، که در تمامی خودروهای انژکتوری تعبیه شده است با کامپیوتر موتور ارتباط برقرار کرده و طبق نظر تعمیرکار اطلاعات مورد نیاز را دریافت و روی صفحه نمایش می دهد.
هر کارخانه خودروسازی موظف است برای تمامی خودروهای تولیدی خود دستگاه دیاگ مربوطه را تهیه و در اختیار تمامی تعمیرگاهها و مراکز سرویس خود قرار دهد. در نتیجه کارخانه بنز فقط برای خودروهای بنز دستگاه دیاگ تهیه خواهد کرد و نمی توان خودروهای پژو یا رنو را با دستگاه دیاگ بنز عیب یابی کرد. در حال حاضر خودوهای ساخت پژو، سیتروئن، نیسان، بنز و … در ایران دارای پشتوانه فنی از شرکتهای اصلی بوده و دارای دستگاه دیاگ برای تمام محصولات خود هستند. اگر به دستگاه دیاگ پـژو یا هر دستگاه دیگری مراجعه کنید متوجه خواهید شد که در اولین مرحله نوع خودرو را باید تعیین کنید. کارخانه پژو انواع مختلفی خودرو تولید و عرضه می کند که تنها انواع محدودی از آنها در ایران در دسترس است. اما کارخانه پژو موظف است دستگاه عیب یاب خود را برای عیب یابی تمامی انواع خودروی پژو طراحی و عرضه کند. پس در اولین گام برای عیب یابی باید نوع خودرو را تعیین کرد.
خودروهای مختلف دارای کدهای عیب یابی متفاوتی هستند و ممکن است براساس طراحی از کدهای مختلفی برای تبادل اطلاعات بین کامپیوتر و دستگاه دیاگ استفاده کنند. این موضوع برای خودروهای تولیدی یک کارخانه نیز ممکن است وجود داشته باشد. مثلا پژو ۴۰۵ و ۲۰۶ دارای کد ارتباطی مختلفی می توانند باشند. حتی خودروی ۲۰۶ با تیپ متفاوت نیز ممکن است کدهای تبادل داده متفاوتی نسبت به هم داشته یاشند. پس سعی کنید خودروی مورد عیب یابی را درست شناسایی کرده و در منوی انتخاب خودرو نوع خودرو را درست انتخاب کنید.
بعداز اتصال کانکتور دستگاه دیاگ، نوع خودرو را مشخص کنید. سپس سوئیچ را در وضعیت روشن قرار دهید، تا کامپیوتر موتور روشن شود، اما موتور را روشن نکنید. بعد ارتباط با کامپیوتر را برقرار کنید. در صورتیکه عملیات صحیح انجام شده باشد پیغامی مبنی بر شروع تبادل اطلاعات نشان داده خواهد شد.
خواندن کدهای عیب یکی از روتین ترین عملیاتی استکه انجام می شود. برای این کار منوی مربوطه را انتخاب و کدهای خطا را دریافت کنید. کدهای خطا یکی پس از دیگری دریافت و روی صفحه مونیتور ظاهر می شود. تصمیم گیری و اقدام مناسب بستگی به مهارت تعمیرکار دارد.
خواندن پارامترهای عملکردی موتور نیز یکی از داده های مهم محسوب می شود. یک تعمیرکار ماهر اغلب به این داده ها اکتفا می کند و از کدهای عیب برای چک کردن تعمیر استفاده می کند. پس سعی کنید تحلیل درستی از مقدار پارامترها داشته باشد. این نوع تحلیل نیاز به تجربه و علم فراوانی دارد که به راحتی قابل کسب است و تنها به مطالعه و دقت نیاز دارد. برای نمایش پارامترها منوی مربوطه را انتخاب کنید. در این صورت جدولی شامل نام پارامتر و مقدار آن نمایش داده خواهد شد که با برسی آنها می توان علاوه بر عیوب الکترونیکی، بسیاری از عیوب مکانیکی موتور را هم به راحتی تشخیص داد.
تشخیص عیوب موتور براساس پارامترها عملکردی راه حل علمی برای تشخیص است. عزیزان مبتدی سعی کنند برای افزایش تجربه قبل از خواندن کدهای عیب یابی ابتدا پارامترهای عملکردی را مشاهده و آنالیز کرده و عیب خودرو را حدس بزنند. سپس برای چک کردن خود از خواندن کدهای عیب استفاده نمایید.
کار با دستگاه دیاگ
متداول ترین ابزار عیب یابی خودروهای انژکتوری دستگاه دیاگ می باشد. دستگاه دیاگ عموما به دستگاههایی اطلاق می شود که برای عیب یابی از آنها استفاده می کنیم. اما این دستگاهها برای چه منظورهایی می توانند کاربرد داشته باشند؟
باید بگویم در صنعت پیچیده قرن اخیر کسب اطمینان نسبت به عملکرد صحیح سیستمها اهمیت ویژه ای دارد. صنعت الکترونیک نیز یکی از مواردی استکه مورد توجه واقع شده است. دستگاههای عیب یاب کمک می کنند تا عیوب پدید آمده در دستگاه الکترونیکی مشخص شود. این دستگاهها شامل انواع ولتمتر، اسیلوسکوپ و دستگاههای ویژه می باشند. افرادی که در زمینه الکترونیک کار فنی یا مهندسی انجام شده باشند حتما با این ابزارها آشنایی کامل دارند.
به دنبال لزوم بکارگیری مدارات الکترونیک در خودروها و کاربردی شدن آن در صنعت خودروسازی، مدارات گوناگونی مخصوص خودرو طراحی و بکارگرفته شد که مدار کنترل آلودگی یکی از این نوع مدارات است. متاسفانه در صنعت خودروسازی کشور ما اولین مدار الکترونیکی پیچیده ایکه مورد استفاده قرار گرفت مدار کنترل آلودگی موتور یا همان کامپیوتر موتور بود. درحالیکه مدارات بیشماری از قبیل کروز کنترل، کنترل سیستم تعلیق (خودروی زانتیا) ، کنترل ایربگ، سیستم ضدسرقت و غیره سالهای سال در خودروها کاربرد داشته اند. عیب یابی این سیستمها به دلیل پیچیدگیهایی که دارند مستلزم استفاده از ابزارهای خاصی هستند که به دیاگ تولز معروفند.
دستگاه دیاگ از طریق یک کابل به کانکتور مخصوص عیب یابی خودرو متصل می شود. این کانکتور ممکن است درون اتاق و زیر داشبورد باشد یا اینکه مانند سمند و پژو ۴۰۵ زیر کاپوت قرار داشته باشد. به هرحال باید کابل دستگاه عیب یاب را به کانکتور عیب یابی متصل کرد.
برای عیب یابی اولین قدم تعیین نوع خودرو و نوع کامپیوتر آن است. سعی کنید آنرا درست انتخاب کنید زیرا در غیر اینصورت دچار مشکل خواهید شد.
پس از آن نوبت به برقراری ارتباط می رسد. برای این مرحله کامپیوتر یا کامپیوترهای خودرو باید روشن باشند. پس لازم است سوییچ را کاملا باز کنید (حالت اکسسوری کافی نیست) اما استارت نزنید زیرا نیازی به روشن کردن موتور نیست. بلافاصله باید با کامپیوتر ارتباط دستگاه دیاگ برقرار شود. سپس وارد منوی Connect شوید و با کامپیوتر موتور ارتباط برقرار کنید. اگر ارتباط کامل باشد پیامی روی صفحه می آید و می گوید که ارتباط برقرار شد. اگر حدود ۱۵ ثانیه بیشتر طول کشید بدانید که جایی اشکال دارد. زیراکه ۵ ثانیه یا حتی کمتر کافی است.
عیب بابی از این مرحله به بعد آغاز می شود. خواندن کدهای خطا کاریست که باید انجام دهید ولی باید با هوشمندی و مهارت برخورد کنید. کدهای خطا را جامع درنظر بگیرید. زیرا مجموع چند کد خطا که همزمان ظاهر شده اند می توان متوجه یک ایراد عمده شد ولی اگر تک تک آنها را در نظر بگیرید، متحمل هزینه هنگفتی خواهید شد و ایراد خودروی شما نیز برطرف نخواهد شد. متاسفانه دستگاههای عیب یاب فاقد هوشمندی لازم درباره تعیین عیوب مرکب هستند و لازم است تعمیرکار خبره این عمل را شخصا به درستی انجام دهد.
خواندن پارامترهای کاری موتور روشن از دیگر قابلیتهای دستگاههای عیب یاب است. پارامترهای موتور عبارتند از سرعت موتور، دما هوا، دمای آب، آوانس جرقه، مقدار سوخت، لین یا ریچ بودن دود اگزوز، مقدار باز بودن دریچه گاز، مقدار باز بودن استپر موتور، و موارد دیگر که با بررسی آنها می توان کارکرد موتور را دقیقا مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. اگر کسی بتواند همزمان با بررسی کدهای خطا ، پارامترهای کاری موتور را نیز مد نظر قرار دهد می تواند به راحتی عیب موتور اعم از عیوب برقی یا حتی عیوب مکانیکی را نیز تشخیص دهد.
فهرست مطالب
مقدمه 1
عیب یابی سرخود 1
دستگاه عیب یاب پراید انژکتوری 2
منشا عیوب در سیستمهای انژکتوری 3
عیوب مکانیکی مقدم بر عیوب برقی 6
خودروهای انژکتوری یا کنترل آلودگی 10
خودروهای انژکتوری با آلودگی بیشتر! 14
عیب یابی با دستگاه دیاگ 19
کار با دستگاه دیاگ 24
12