شناسنامه تحقیق
موضوع تحقیق:
عامل رفع مبتدا و خبر
نام پژوهشگر:
سینا رسولی
پایه تحصیلی: اول
نام استاد:
حاج آقای قاسمی
سال تحصیلی: 1388-1387
موضوع تحقیق:
عامل رفع مبتدا و خبر
نام پژوهشگر:
سینا رسولی
پایه تحصیلی:
اول
نام استاد:
حاج آقای قاسمی
سال تحصیلی: 1388-1387
تقدیم به امام زمان "عجل الله تعالی" و تقدیر از حاج آقای حسینی، حاج آقای قاسمی، حاج آقای گرامی پور
چکیده ی تحقیق
در رابطه ی با عامل رفع مبتدا و خبر قول های فراوانی وجود دارد که ما در اینجا به دو قول اکتفا می کنیم:
کوفیون
کوفیون می گویند: مبتدا خبر را و خبر هم مبتدا را رفع می دهد.
بصریون
بصریون همه ی آن ها قبول دارند که عامل مبتدا ابتدائیت است ولی در خبر آن اختلاف است:
1ـ ابتدائیت خبر را رفع می دهد
2ـ ابتدائیت و مبتدا با هم خبر را رفع می دهند
3ـ ابتدا مبتدا را و مبتدا هم خبر را رفع می دهد
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
نظرات کوفیون 1
ـ نظر شیخ انباری در جواب کوفیون 2
ـ ایراد به معنای ابتدائیت 2
ـجواب شیخ انباری به کوفیون 4
ـ نظر شیخ انباری در رابطه با اینکه مبتدا و خبر همدیگر را رفع می دهند 4
نظرات بصریون 5
ـ ابتدائیت مبتدا و خبر را رفع می دهد 5
ـ ابتدائیت و مبتدا با هم خبر را رفع می دهند 6
ـ ابتدائیت مبتدا را و مبتدا هم خبر را رفع می دهد 6
مقدمه
از آن جا که علم نحو علمی اعتباری است و در غالب موارد به جز استعمالات عرب معیار مشخصی برای صحت قوانین وجود ندارد، از این رو مواردی که تعلیل به شمار می رود و یا به قراردادهای اعتباری تکیه شده است، از طرفی علم نحو بیشتر به دست علمای اهل تسنن رشد و نمو یافته و بع تکمیل رسیده و همین سبب شده تا بعضی از قواعد فقهی آنان مانند استحسان و… وارد علم نحو گردد و روند اختلاف نظرها فزونی نهد.
از جمله مسائل اختلافی علم نحو عامل در مبتدا و خبر است که به جهت اعتباری بودن آن و عدم داوری استعمال مورد اختلاف واقع شده است.
در این نوشتار سعی شده تا به بررسی این مسئله از دیدگاه برخی نحویون بپردازیم.
دیدگاه کوفیون
کوفیون می گویند که مبتدا خبر را و خبر هم مبتدا را رفع می دهد، بخاطر اینکه هر موقع مبتدا در جمله باشد نیاز به خبر دارد و در نتیجه خبر هم باید باشد و بالعکس و چون هرچیزی به چیز دیگر نیاز دارد خودش عامل می شود بنابراین مبتدا و خبر یکدیگر را رفع می دهند.
نظرات کوفیون در رابطه با اینکه عامل مبتدا وخبر ابتدائیت باشد
کوفیون می گویند که اگر عامل مبتدا و خبر ابتدائیت باشد:
ابتدائیت یا یک چیزی از کلمات عرب است (لفظ) یا غیر آن است، اگر لفظ باشد، لفظ یا اسم است یا فعل یا حرف اگر ابتدائیت اسم باشد تسلسل ایجاد می شود چون باید یک اسم دیگری هم باشد که آن اسم را رفع دهد پس عامل رفع نمی باشد.
اگر فعل باشد، فعل فقط یک چیز را رفع می دهد، (مبتدا) و خبر را منصوب می کند در حالیکه خبر باید مرفوع باشد پس فعل هم نمی باشد.
و اگر ابتدائیت حرف باشد، عمل نمی کند چون چیزی نیست، عدم است و عدم هم عمل نمی کند.
نظر شیخ انباری در جواب کوفیون
این اسم، فعل، حرف عوامل لفظیه هستند، منظور از ابتدائیت "خالی بودن از عوامل است"
ایراد به معنای ابتدائیت
جایز نیست که گفته شود منظور ما از ابتدائیت خالی بودن از عوامل است چون این عبارت برابر است با عدم عوامل و عدم عوامل نمی تواند عامل باشد، و اینکه گفته می شود که ابتدائیت رفع می دهد به این معناست که چیزی که اول آمده باشد باید مرفوع شود ولی ما کلماتی را داریم که اول آمده اند ولی مرفوع نیستند مثل منصوبات یا کلماتیکه ساکن هستند یا حرف ها، پس ابتدائیت ایجاب کننده ی رفع نیست چون اگر بود باید همه ی آن ها مرفوع می شدند.
جواب شیخ انباری به کوفیون
در جواب کوفیون که می گفتند عدم عوامل نمی تواند عامل باشد می فرمایند: این حرف اشتباه است چون در فعل مضارع که عامل آن ابتدائیت است تا زمانیکه عامل نصبی و جزمی بر سرش نیاید فعل مرفوع است، پس عدم عوامل نمی تواند عامل باشد، پس مبتدا هم همینطور است.
نظر شیخ انباری در رابطه با اینکه مبتدا و خبر همدیگر را رفع می دهند
الف: اصل در این است عامل اول بیاید و معمول بعد از عامل در نتیجه بنابر نظر کوفیون دور پیش می آید.
ب: اگر عاملی در جمله باشد عامل دیگری بر سر آن نمی آید، اگر مثلا ً خبر عامل در مبتدا باشددیگر افعال ناقصه بر سر مبتدا و خبر نمی آیند، در حالیکه می بینیم چنین نیست.
دیدگاه بصریون
1ـ ابتدائیت مبتدا و خبر را رفع می دهد
بصریون گفته اند که عامل مبتدا، ابتدائیت است هرچند که ابتدائیت همان خالی بودن از عومل لفظیه است، چرا که عوامل در علم نحو موثر حسی نیستند "برخلاف سوزاندن آش" بلکه آن ها اشارات و دلالات هستند به عدم شی همانطور که هست به وجود شی "مثلاً وقتی دو تا پیراهن میخواهی از هم جدا کنی یکی از آن ها را رنگ می زنی و دیگری را رنگ نمی زنی و از هم جدا می شوند و وقتی پیراهنی را که رنگ نزده ای را می بینی میفهمی که آن پیراهن که رنگ زده ای نیست" و از آن جا که ابتدائیت در مبتدا عمل در خبر نیز عمل می کند مانند سایر عوامل نظیر افعال ناقصه که علاوه بر اسم در خبر نیز عمل می کنند.
2ـ ابتدائیت و مبتدا با هم خبر را رفع می دهند
قول دیگر بصریون این بود که عامل رفع خبر ابتدائیت و مبتدا با هم هستند. به خاطر اینکه خبر بعد از مبتدا و ابتدائیت است پس واجب می شود که ابتدائیت و مبتدا با هم خبر را رفع می دهند.
نظر شیخ انباری این است: عامل در خبر ابتدائیت است به واسطه مبتداء مثل جوش آمدن آب به واسطه ی گرما است و اگر نباشد جوش نمی آید.
3ـ ابتدائیت، مبتدا را و مبتدا خبر را رفع میدهد
ابتدائیت عمل می کند در مبتدا و مبتدا هم در خبر بدون ابتدائیت، به خاطر اینکه ابتدائیت عامل معنوی است و عامل معنوی ضعیف است پس نمی تواند مثل عامل لفظی در دو چیز عمل کند.
1