نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: هدیه های آسمان
پایـه: دوم دبستان
درس2 : پرندگان چه می گویند؟
مقدمه
این درس درباره یکی از زیبایی های طبیعت آشنای پیرامون کودک است. جیک جیک گنجشک ها بر روی درختان حس کنجکاوی ساجده را برمی انگیزد و در این باره با مادرش گفت وگویی انجام می دهد که نهایتاً منجر به این می شود که ساجده به همراه مادرش برای حرف زدن و تشکر از خداوند به نماز می ایستند. محتوای درس و فعالیت های آن به دنبال انتقال مفهوم به شکرگزاری دانش آموزان می باشد. دانش آموزان به صورت غیرمستقیم با این مفهوم نیز آشنا می گردند که همه حیوانات با زبان خود با خدا سخن می گویند و از او تشکر می نمایند. درسی که ساجده با شنیدن صدای جیک جیک گنجشکان، آن را می آموزد.
لازم به توجه است که هدف شکرگزاری در حیطه عملی خود به دو صورت در این درس مطرح شده است: شکر زبانی که در قالب فعالیت های کتاب درسی (دوست دارم و گفت وگو کنیم) مطرح گردیده است و شکر عملی که در قالب نماز خواندن و در متن درس بدان پرداخته شده است. نیازی نیست دانش آموزان در این سن از این چارچوب اطلاعی داشته باشند، بلکه اطلاع از آن به تدریس هر چه بهتر معلّم کمک می کند.
اهداف درس
* آشنایی با مهربانی خدا
* تقویت احساس و علاقه و محبت، نسبت به خداوند و مهربانی های او
* تشکر از خداوند، به خاطر نعمت های فراوانی که به ما داده است.
مراحل تدریس
* شیوه هایی برای شروع مناسب تدریس
* عنوان درس شروع مناسبی برای بحث و گفت وگو در کلاس است.
* توجه دادن کودکان به تصویر درس برای ایجاد انگیزه مناسب است. می توانید درس را با شعر خدای شاپرک ها آغاز کنید تا شروع دلچسب و مناسبی برای تدریس داشته باشید و با بچه ها درباره مضمون شعر و برداشت آن ها از آن گفت و گو کنید.
* برای ایجاد انگیزه بیش تر می توانید موقع ورود به کلاس صدای جیک جیک گنجشکان را که از قبل آماده نموده اید برای دانش آموزان پخش کنید.
* خواندن متن درس توسط آموزگار یا دانش آموزان.
* نکته: به یاد داشته باشید روخوانی و روان خوانی درس مد نظر نمی باشد اما روان خوانی درس می تواند به درک بیشتر مطالب آن کمک کند.
* فعالیت های پایان درس
* فکر می کنم: پس از خواندن متن، یا ارائه آن به صورت داستان، از بچه ها بخواهید با خدا حرف بزنند. (در قالب جمله های کوتاه)
* دوست دارم: این پرسش فضایی برای اندیشه و تفکر بیش تر درباره درس را برای دانش آموز ایجاد می کند. سعی کنید مفهوم تشکر در جملات بچه ها، نمایان باشد.
* با هم بخوانیم: در این قسمت از درس، ضمن ایجاد احساس خوشایند و دلچسب در کودکان از خواندن شعر در قالب سرود، این ذهنیت را در کودک تقویت می کنیم که همه زیبایی های جهان، ساخته و پرداخته خالق یگانه هستی و از جانب خداوند متعال است.
* نکاتی درباره شعر و نحوه خواندن آن: زبان شعر با زبان نثر متفاوت است. پس باید به هنگام خواندن، بر روی وزن و آهنگ آن توجه و دقت بیشتری شود. بد خواندن شعر، تاثیر نامناسب بر روی شنونده آن، به خصوص اگر کودک باشد، به جای خواهد گذاشت. لذا سعی کنید احساس، زیبایی و موسیقی شعر را به گونه ای دلپذیر به بچه ها انتقال دهید. تاکید بر روی کلمات، سکوت های مناسب و به جا، نشان دادن بار معنوی عاطفی و حسی کلمات در این انتقال موثر است. کلمات و لغات مشکل شعر را، با کمک خود بچه ها، برایشان توضیح دهید، اما لازم نیست تمام شعر را خط به خط معنا کنید. لحن خود را مناسب با مضمون شعر تغییر دهید و به آن حس و حال بدهید.
* گفت و گو کنیم: از دانش آموزان بخواهید گروهی درباره پاسخ به دو سوال این بخش با هم مشورت کنند و نظرات خود را برای کلاس بیان کنند. هدف از گزاره اول، این است که بچه ها با شکر زبانی یعنی گفتن الحمدللّه یا شکر خدا آشنا شده و هدف از گفتن گزاره دوم، آشنایی دانش آموزان با شکر عملی یعنی نماز خواندن است.
* قسمت آخر این فعالیت را هر دانش آموز با تجربیات و اطلاعات خود انجام می دهد.
* نکته: در این درس نیز، همانند درس گذشته بر صفت مهربانی خدا تاکید شده است، تا دانش آموزان به تدریج از تصور غلط و خیالی خود از خدا، که او را موجودی ترسناک و منتظر تنبیه و عذاب میدانند، دور شده و با حقیقت سراسر لطف و رحمت او آشنا شوند. این نکته هم از طریق بیان نعمت های خدا در حق سایر مخلوقات و هم با عبارت خدایا از تو به خاطر این همه مهربانی تشکر می کنیم نشان داده شده است.
انتظارات درس
دانش آموز طی فرایند آموزش…
* همه خوبی ها و زیبایی ها را نعمت خداوند مهربان می داند. (گنجشک ها، آفتاب، ستاره، آسمان و… )
* با بیانی ساده، از خداوند به خاطر نعمت های بی شمارش تشکر می کند.
جدول ارزشیابی
عناوین کارنامه
اهداف کلی
نشانه های تحقیق
سطوح عملکرد
خداشناسی
آشنایی با مهربانی خدا
آشنایی با نعمت های الهی
تلقی همه داشته ها به عنوان هدیه ها/ نعمت های
خداوند
سپا سگزاری از
نعمت های خداوند
خیلی خوب
به نمونه های متنوعی از نعمت های خدا علاوه بر آنچه در کتاب آمده، اشاره می کند
در قالب متنی کوتاه از نعمت های خداوند سپاس گزاری می کند.
خوب
به چند نمونه از نعمت های خدا علاوه بر آنچه در کتاب آمده، اشاره می کند.
در قالب چند جمله از نعمت های خداوند سپاس گزاری می کند.
قابل قبول
به نمونه هایی از نعمت های خدا که در کتاب آمده، اشاره می کند.
در قالب جمله ای ساده از نعمت های خداوند سپاس گزاری می کند.
نیازمند تلاش بیشتر
با کمک آموزگار به نمونه هایی از نعمت های خدا که در کتاب آمده، اشاره می کند.
با کمک آموزگار در قالب جمله ای ساده از نعمت های خداوند سپاس گزاری می کند.
دانستنی های درس
نکته1: در این درس نیز همچون درس اول، نعمت های خدا به عنوان نشانه لطف و مهربانی او نسبت به مخلوقات معرفی شده است.
نکته2: دانش آموز در درس اول آموخت که خدا مهربان است و بندگانش را بسیار دوست دارد، همچنین او نیز به عنوان یک انسان می تواند خدا را دوست بدارد و او را به عنوان دوست خویش برگزیند. در این مرحله دانش آموز این علاقه را در خود احساس می کند که با این خالق مهربان و دوست خویش سخن بگوید و با او ارتباط برقرار کند. در این درس نماز به عنوان بهترین راه گفت وگو با خدا معرفی می شود.
نکته3: نماز علاوه بر آنکه گفت وگو با خداست، تشکر از خدا نیز هست. دانش آموز باید به سوی این نکته راهنمایی شود که ما وظیفه داریم در برابر هرکس که به ما هدیه ای داده و یا در حق ما خوبی کرده است، شاکر بوده و از او تشکر کنیم. دانش آموز که در درس قبل، زندگی خود و دنیای اطراف خود را سراسر نعمت و هدیه خداوندی دید، به این نکته پی می برد که باید در برابر خالق و فرستنده این نعمت ها نیز شاکر باشد و از او تشکر کند، همان طور که این کار را در برابر هرکس دیگری که به او لطف و یا خوبی می کند انجام می دهد. بر همین اساس، نماز به عنوان بهترین راه تشکر از خدا معرفی می شود.
نکته4: یکی از اهداف ضمنی که این درس به آن توجه داشته، متذکر نمودن دانش آموز به این نکته است که وقتی پرندگان و سایر موجودات در حال تشکر از خدایند و از نعمت های الهی با زبان خود تشکر می کنند، پس ما انسان ها کم تر و عقب تر از حیوانات و پرندگان نباشیم و تشکر از خدای خویش را فراموش نکنیم و چه خوب است که این تشکر به گونه ای باشد که خود خدا گفته است؛ یعنی از طریق نماز.
نکته5: از دیگر اهداف ضمنی این درس، توجه دادن دانش آموز به اقامه نماز در اول وقت است. همان طور که در درس آمده، مادر ساجده با شنیدن صدای اذان سریعاً به اقامه نماز پرداخت و ساجده هم همراه با مادرش به نماز ایستاد. بهتر است این مطلب این گونه به دانش آموز یاد داده شود که صدای اذان، صدای دعوت خدا است، یعنی در حقیقت خداوند با صدای اذان بندگانش را به صحبت با خویش دعوت می کند، و چه ناپسند است که ما دعوت خدا را پاسخ نگوییم یا با تاخیر جواب دهیم. برای درک بهتر می توان مثال هم زد، به عنوان نمونه بگوییم اگر یک دوست خوب و صمیمی شما را صدا بزند و از شما بخواهد پیش او بروید، آیا درست است که شما پیش او نروید و یا دیر بروید؟
نکته6: از دیگر اهداف ضمنی درس، آموزش این نکته است که ما باید از کارهای خوب دیگران تقلید و از کارهای بد دیگران دوری کنیم. در این درس ساجده با دیدن نماز خواندن مادر، به دنبال خواندن نماز رفت. ذکر این نکته به دانش آموز خالی از فایده نیست که اگر دوستتان کار خوبی کرد، مثلاً برای خواندن نماز به نمازخانه مدرسه و یا مسجد محل رفت، شما هم از او این کار خوب را یاد بگیرید.
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
آشنایی با مهربانی خدا
* اهداف جزئی
– تقویت احساس و علاقه و محبت، نسبت به خداوند و مهربانی های او
– تشکر از خداوند، به خاطر نعمتهای فراوانی که به ما داده است.
* اهداف رفتاری
– همه خوبی ها و زیبایی ها را نعمت خداوند مهربان بداند (گنجشک ها، آفتاب، ستاره، آسمان و… )
– با بیانی ساده، از خداوند به خاطر نعمت های بی شمارش تشکر کند.
– احساس و علاقه و محبت خود را نسبت به مهربانی خداوند تقویت کند.
* وسایل مورد نیاز
تخته وایت بورد، ماژیک، کتاب درسی، سیستم رایانه، داستان، فیلم آموزشی
* روش تدریس
روش سخنرانی، روش پرسش و پاسخ، روش بحث گروهی، روش بحث آزاد، روش نمایشی
* ارزشیابی تشخیصی
از چند دانش آموز می پرسیم که…
– نعمت هایی که خدا برای ما آورده است را نام ببرند؟
– از نعمت های خداوند چگونه تشکر می کنید؟
– دلیل مهربان بودن خداوند چیست؟
* ایجاد انگیزه
فیلم کوتاهی به صورت برنامه کودک در مورد نعمت ها و مهربانی خداوند و نحوه تشکر کردن از خداوند بخاطر این نعمت هایی که به داده است را برای آن ها به نمایش می گذاریم تا با اشتیاق بیشتر و اطلاعات بیشتر به درس گوش دهند و در بحث مشارکت کنند.
* ارائه درس
سلام و احوال پرسی و ارئه فیلم آموزشی و شرح و توضیح درس و از بین بردن نکات مبهم درس
* ارزشیابی پایانی
از دو سه نفر از دانش آموزان سوالاتی می پرسیم از قبیل…
– چرا خداوند مهربان است؟
– چرا باید از خداوند تشکر کنیم؟
– نعمت های خداوند چه چیز هایی هستند؟
* جمع بندی
خوب بچه ها ما یاد گرفتیم که خداوند به خاطر نعمت هایی بی شماری که در اختیار ما گذاشته است مهربان است و باید از او تشکر کنیم و این نعمت های خداوند را بیهوده هدر ندهیم و آن ها را از دست ندهیم.
* ارائه تکلیف
از دانش آموزان می خواهیم تا تمام فعالیت های پایان درس را به خوبی پاسخ دهند و برای جلسه آینده خیلی خوب درس را خوانده باشند و باید در جلسه آینده درس را در جلوی کلاس و در مقابل بچه ها توضیح دهند.
سوالات درس به همراه پاسخ
1- ساجده از مادر چه سوالی پرسید؟
جواب: پرسید چرا گنجشک ها جیک جیک می کنند؟
2- مادر در جواب ساجده چه گفت؟
جواب: گفت: آن ها با این کار از خدا تشکر می کنند.
3- چه کسی به گنجشک ها یاد داده است که چگونه پرواز کنند؟
جواب: خدای مهربان
4- چه کسی به گنجشک ها یاد داده است که چگونه لانه بسازند؟
جواب: خدای مهربان
5- چه کسی به گنجشک ها یاد داده است که کجا دنبال دانه بگردد؟
جواب: خدای مهربان
6- خداوند چه نعمت هایی به گنجشک ها ( پرندگان ) داده است؟
جواب: پرواز کردن، لانه ساختن و پیدا کردن دانه و…
7-گنجشک ها به خدا چه می گفتند؟
جواب: به زبان خود از خدا تشکر می کردند.
8- ما باید از چه کسی به خاطر نعمت هایش تشکر کنیم؟
جواب: خدای مهربان
9- چرا ساجده می خواست از خدا تشکر کند؟
جواب: چون خدا مهربان است و نعمت های زیادی به ما داده است.
10- ما چگونه می توانیم با خدا حرف بزنیم و از او تشکر کنیم؟
جواب: با نماز خواندن
11- چرا نماز می خوانیم؟
جواب: چون می توانیم با خدا حرف بزنیم و از او تشکر کنیم.
12- به صدایی که هنگام نماز از مسجد بلند می شود، چه می گویند؟
جواب: اذان
13- وقتی صدایی از مسجد بلند می شود یعنی موقع انجام دادن چه کاری است؟
جواب: خواندن نماز
14- چرا هنگام شنیدن صدای نماز، مادر ساجده به نماز ایستاد؟
جواب: چون می خواست نمازش را اول وقت بخواند.
15- خداوند با صدای اذان ما را به انجام چه کاری دعوت می کند؟
جواب: صحبت کردن با او یا خواندن نماز
16- ساجده با دیدن نماز خواندن مادر چه کرد؟
جواب: وضو گرفت و کنار مادر به نماز ایستاد.
17- چرا ساجده و مادرش نماز خواندند؟
جواب: برای حرف زدن و تشکر از خداوند
18- بهترین راه گفت و گو با خدا چیست؟
جواب: خواندن نماز
19- بهترین راه تشکر از خدا چیست؟
جواب: خواندن نماز
20- اگر کسی به ما هدیه ای داد، ما باید چه کار کنیم؟
جواب: از او تشکر کنیم.
21- فکر کنیم: وقتی که گنجشک ها می توانند با خدا حرف بزنند، من هم می توانم با خدا حرف بزنم و بگویم…
جواب: خدای مهربان تو به من چشم دادی تا بببینم، پا دادی تا راه بروم، عقل دادی تا فکر کنم، خدای خوبم از تو به خاطر همه ی مهربانی هایت ممنونم و با استفاده ی درست از نعمت هایت از تو تشکر می کنم.
22- دوست دارم: وقتی پدر یا مادرم نماز می خوانند، من هم…
جواب: وضو می گیرم و مانند آن ها نماز بخوانم و با خدا حرف بزنم.
23- گفت و گو کنیم: وقتی می خواهیم با خدا سخن بگوییم، چه می کنیم؟
جواب: وضو می گیریم و نماز می خوانیم.
24- گفت و گو کنیم: با درس خواندن از کدام نعمت های خدا می توان تشکر کرد؟
جواب: او به ما عقل داده تا چیزها را بینیم و در موردشان فکر کنیم. پدر و مادری که ما را به مدرسه می فرستند تا دانا شویم. با درس خواندن از چشم و عقل خود به درستی استفاده می کنیم و پدر و مادرمان را خوشحال می کنیم. این یعنی سپاس و تشکر از خداوندی که نعمت های زیادی را به ما داده است.
25- گفت و گو کنیم: خدا یا از روزی که به دنیا آمده ام، از تو هدیه های زیادی گرفته ام؟
جواب: پدر و مادری مهربان داده ای که از من مراقبت و نگهداری کنند. تو به من دهان دادی تا با آن غذا بخورم و زنده بمانم. و تو به من سلامتی دادی.