نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: هدیه های آسمان
پایـه: دوم دبستان
درس 12: پدر مهربان
مقدمه
یکی از مهم ترین مقاصد تعلیم و تربیت دینی در دوره ابتدایی، ایجاد علاقه و محبت در بچه ها، نسبت به پیشوایان و اولیای دین است تا از این طریق، راه و روش زندگی آن ها سرمشق زندگی کودکان قرار گیرد. بدین منظور ذکر شواهدی از زندگی روزمره و سیره عملی پیشوایان بزرگ اسلام، به ویژه معصومین علیهم السلام و بهره گیری از مکارم اخلاق و فضیلت ها و خدمات ایشان، به تناسب سن کودکان بسیار مفید است.
با شرح مهربانی ها، دلسوزی ها و رفتار و اخلاق کریمانه آنان زمینه های لازم برای این نتیجه گیری فراهم می آید که: معصومین(ع) در زندگی خویش رفتاری شایسته داشته اند و با مردم بسیار مهربان بوده اند. بنابراین هدف اصلی این درس و سایر درس های بخش آشنایی با امامان و پیشوایان، عمدتاً ایجاد یک حس عاطفی و نگرش مثبت در بچه ها نسبت به پیشوایان بزرگ اسلام است.
این درس حضرت علی(ع)، امام اول ما مسلمانان را معرفی کرده و نمونه ای از مهربانی و محبت ایشان را نسبت به کودکان یتیم بیان کرده است. عنوان این درس را می توان نسبت به همه بچه ها تعمیم داد. امام علی(علیه السلام) به مصداق روایت پیامبر که فرمود: انا و علی ابوا هذه الامه (من و علی پدران این امت هستیم) پدری مهربان و دلسوز برای همه امت هستند. دانش آموزان با درک مهربانی امام به کودکان، علاوه بر درسی که از سیره ایشان می گیرند، می توانند این نکته را درک کنند که می توانند با ایشان مانند پدری مهربان انس بگیرند.
اهداف درس
* آشنایی بیش تر با حضرت علی(ع)
* ایجاد علاقه و احساس احترام نسبت به شخصیت حضرت علی(ع)
* تلاش برای الگوگیری از امام علی(ع)
انتظارات درس
دانش آموز طی فرایند آموزش…
* حضرت علی(ع) را به عنوان امام اول مسلمانان می شناسد.
* حضرت علی(ع) را انسانی مهربان نسبت به دیگران می شناسد.
* علاقه خود را نسبت به حضرت علی(ع) ابراز می کند.
* در مورد رفتار حضرت علی(ع) با کودکان (طبق داستان) با دوستانش گفت وگو می کند.
مراحل تدریس
* پیشنهاد برای شروع مناسب تدریس
* با توجه به عنوان درس با بچه ها گفت و گو کنید که خصوصیات یک پدر مهربان چیست؟
* توجه دانش آموزان را به تصاویر کتاب جلب می کنیم و از آنان می خواهیم هرچه درباره تصاویر به ذهنشان می رسد بیان کنند.
* از بچه ها بخواهید اگر داستانی از حضرت علی(ع) به یاد دارند برای دوستان خود در کلاس تعریف کنند.
* پیشنهاد برای انتخاب روش تدریس مناسب
* می توانید بخش بدانیم را ابتدا، دانش آموزان بخوانند و سپس وارد متن اصلی داستان شوید.
* با توجه به ساختار داستانی متن، می توانید داستان را با آب و تاب و به شیوه قصه گویی برای بچه ها تعریف کنید.
* نکته: سعی کنید متن را به گونه ای بخوانید یا تعریف کنید که بچه ها نسبت به امام علی(ع) و عمل ایشان احساس همدلی و علاقه پیدا کنند.
* از آنجا که محتوای این درس بیش تر بر جنبه های عاطفی استوار است؛ تاکید شما بر مفهوم مهربانی باید به گونه ای باشد که بچه ها از خود تمایل نشان دهند که جای قهرمان اصلی داستان (حضرت علی(ع)) باشند.
* فعالیت های پایان درس
* فکر می کنم: هر دانش آموز با توجه به توانایی خود، این قسمت را تکمیل و بیان می کند. پاسخ ها می تواند این گونه باشد تا آن ها را خوشحال کند؛ تا آن ها احساس تنهایی نکنند؛ تا جای خالی پدر را کمتر حس کنند و…
* دوست دارم: در تکمیل این قسمت دانش آموز از رفتار علی(ع) الگوگیری می کند. ( پاسخ های احتمالی: پس وسایلی را که سالم هستند و من احتیاجی ندارم به آن ها بدهم؛ پس به آن ها غذا یا میوه بدهم و… )
* گفت وگو کنیم: به دانش آموزان فرصت دهید تا چنانچه داستانی درباره علی(ع) شنیده اند یا خوانده اند برای دوستانشان در کلاس تعریف کنند.
* امین و مینا: دانش آموزان می توانند با توجه به متن بدانیم با اطلاعات خود این قسمت را تکمیل کنند.
ارزشیابی
از آنجا که این درس به معرفی شخصیت امیرمومنان(ع) اختصاص یافته است و هدف اصلی آن اشاره به مهربانی امام علی(ع) است، بنابراین برای ارزشیابی این درس باید بیش از هرچیز بر احساسات بچه ها و تلقی و جه تگیری آنان توجه شود.
فعالیت های پایان درس ابزار خوبی برای برآورد نکات فوق است. شما با توجه به گفته های بچه ها می توانید نسبت به تلقی و احساس آن ها به خوبی آگاهی پیدا کنید.
عناوین کارنامه
اهداف کلی
نشانه های تحقیق
سطوح عملکرد
امامت
آشنایی با امام اول و ادای احترام نسبت به ایشان
معرفی امام اول و ادای احترام نسبت به ایشان
بیان نمونه ای از رفتار امام اول و تلاش برای الگوگیری از ایشان
خیلی خوب
امام اول را با احترام در چند عبارت معرفی می کند.
به نمونه های متنوعی از رفتار امام اول اشاره می کند و برای الگوگیری از ایشان تلاش می نماید.
خوب
امام اول را با احترام در چند جمله معرفی می کند.
به چند نمونه از رفتار امام اول اشاره می کند و برای الگوگیری از ایشان تلاش می نماید.
قابل قبول
امام اول را با احترام در یک جمله معرفی می کند.
به نمونه ای از رفتار امام اول که در کتاب آمده اشاره می کند و برای الگوگیری از ایشان تلاش می نماید.
نیازمند تلاش بیشتر
با کمک آموزگار امام اول را با احترام در یک جمله معرفی می کند.
با کمک آموزگار به نمونه ای از رفتار امام اول که در کتاب آمده اشاره می کند و برای الگوگیری از ایشان تلاش می نماید.
دانستنی های درس
نکته 1: در این درس علاوه بر هدف اصلی که شناخت امام علی(ع) و ایجاد عشق و محبت به آن حضرت می باشد اهداف ضمنی دیگری نیز وجود دارد که عبارتند از:
– مهربانی خانواده پیامبر که در درس 9 نیز به آن اشاره شد و هدف از تاکید بر این مهربانی به تفصیل بیان گردید.
– نهادینه کردن فرهنگ توجه به نیازمندان و یتیمان با الگو گرفتن از حضرت علی(ع) و نیز توجه به خانواده شهیدان.
– نشان دادن علاقه و محبت امام علی(ع) به کودکان و ایجاد خاطره ای خوش از آن حضرت در ذهن کودکان. این ذهنیت با جملاتی همچون بازی با کودکان، خرما گذاشتن در دهان کودکان، پر شدن خانه از صدای خنده و شادی و… ایجاد شده است.
نکته 2: همان طور که در گذشته اشاره شد، در برخی از درس های کتاب نام مسجد تکرار شده است تا این مکان به جایگاهی مقدس در ذهن دانش آموز تبدیل شود. در این درس نیز با اشاره به شهادت حضرت علی(ع) در مسجد و در حال عبادت به اهمیت این مکان تاکید شده است.
نکته 3: مطالب ذکر شده در بخش بدانیم دانش آموز را در فهم بیش تر شخصیت ویژه حضرت علی یاری نموده و باعث می شود که به صورت غیر مستقیم آن حضرت را لایق ترین و شایسته ترین فرد بعد از پیامبر بداند. حک شدن این مطلب در ضمیر دانش آموز، او را برای مباحث سال های آینده در خصوص شایستگی آن حضرت برای جانشینی پیامبر آماده می سازد.
عباراتی همچون: بزرگ شدن در خانه پیامبر، اولین مردی که مسلمان شد، همراهی با پیامبر در بیش تر زمان ها و… دلیلی بر این مدعاست.
نکته 4: شعری مناسب برای خواندن در کلاس
نیمه شب ها توی کوچه می رود آرام و تنها می برد مردی به دوشش کیسه ای از نان و خرما
با محبّت نان و حلوا می دهد مردی خدایی
تا نمیرد توی کوفه کودکی از بی غذایی می برد او غصّه ها را می دهد او مهربانی
با یتیمان هم غذا شد مرد پاک و آسمانی
با تبسّم می دهد او دسته دسته نان گندم
یا علی هستی همیشه توی دل ها، پیش مردم
چگونگی تدریس(طرح درس)
* اهداف درس
آشنایی بیشتر با حضرت علی(ع). (شناختی، دانشی)
ایجاد علاقه و احساس احترام نسبت به شخصیت حضرت علی(ع). (نگرشی)
تلاش برای الگوگیری از حضرت علی(ع) (عملکردی)
روش تدریس
بارش مغزی، نمایش، ایفای نقش
* ایجاد انگیزه
روز قبل از تدریس از دانش آموزان می خواهیم یک داستان یا نقاشی در مورد مهربانی حضرت علی(ع) با کمک بزرگترها تهیه کرده و به کلاس بیاورند.
* ارائه درس
از دانش آموزان می خواهیم در مورد ویژگی های یک پدر خوب با هم گفت و گو کنند (مهربانی، فداکاری، از خود گذشتگی و… ) پس از گفت و گوی گروهی در مورد ویژگی های یک پدر خوب از دانش آموزان می خواهیم با دقت به قصه ای که تعریف می کنیم گوش دهند و پس از پایان قصه نام شخصیت داستان را بگویند.
چند نفر از دانش آموزان هم طبق هماهنگی قبلی داستان نمایش را اجرا می کنند.
* ارزشیابی
– نام فرد مهربانی که در قصه بود را بگویید؟
– از این داستان چه نتیجه ای می گیرید؟
* جمع بندی
در پایان برای جمع بندی مطالب درس را دوره می کنیم و به این موضوع اشاره می کنیم که حضرت علی(ع) علاوه بر اینکه به بچه های خود مهربانی می کرد به یاد تمام نیازمندان و بچه هایی که یتیم بودند و پدر نداشتند نیز بود.
* تعیین تکلیف
درباره ی مهربانی حضرت علی(ع) نقاشی بکشند.
سوالات درس به همراه پاسخ
1 – امام اول ما مسلمانان چه نام دارند؟
جواب: امام علی (ع)
2- امام علی (ع) چه چیزهایی در سبد داشت؟
جواب: مقداری آرد و گوشت و خرما
3- امام علی (ع) چه چیزی به مادر بچه ها داد؟
جواب: امام علی (ع) آرد و گوشت را به مادر بچه ها داد تا برای آنها بپزند.
4- امام علی (ع) درچه روزی به دنیا آمد؟
جواب: روز 13 رجب
5- نام همسر امام علی (ع) چیست؟
جواب: فاطمه (س)
6- نام فرزندان امام علی (ع) چیست؟
جواب: امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و حضرت زینب و ام الکلثوم
7- امام علی (ع) چه نسبتی با پیامبر داشت؟
جواب: پسر عموی پیامبر بود و از کوچکی در خانه پیامبر بزرگ شد.
8- اولین کسی که دین اسلام را پذیرفت چه کسی بود؟
جواب: امام علی (ع) اولین مردی بود که اسلام را پذیرفت. امام بیشتر اوقات با پیامبر (ص) همنشین بودند.
9- امام علی (ع) در کجا و چگونه شهید شد؟
جواب: در ماه مبارک رمضان هنگام نماز صبح در مسجد کوفه به دست دشمن خود ابن ملجم مرادی به شهادت رسیدند.
10- پیامبر در مورد امام علی (ع) چه فرمود؟
جواب: فرمود که امام علی (ع) داناترین مردم است.
11- همسر امام علی (ع) که بود؟
جواب: حضرت فاطمه زهرا (س) دختر پیامبر