نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: علوم تجربی
پایـه: هفتم (دوره ی اول متوسطه)
فصل11: یاخته و سازمان بندی آن
مقدمه
در این فصل دانش آموزان با انجام فعالیت هایی ضمن آشنایی بیشتر با انواع سلول ها، به شباهت و تفاوت های بین سلول های پروکاریوت پی می برند. در ادامه درس، با مقایسه یک سلول با یک کارخانه، اجزای سلول را بهتر می شناسند و با نقش آنها آشنا می شوند و سلول های گیاهی و جانوری را نیز از نظر نوع اندامک ها با هم مقایسه می کنند. با تشکیل بافت اندام و دستگاه های مختلف نیز در قسمت سازمان بندی سلول ها آشنا می شوند. هدف کلی و پیامد محور این درس آشنایی با شباهت موجودات زنده مختلف، از نظر ساختار سلولی و عملکرد است. این شباهت حاکی از وجود نظم و یکپارچگی در طبیعت و شاهدی برای حاکمیت تدبیر الهی می باشد.
نکات آموزشی و روش تدریس
شروع کار:
امکانات موجود در مدرسه از جمله میکروسکوپ های سالم و وسایل لازم برای کار با آن را در مدرسه بررسی کنید. فیلم اجزای میکروسکوپ و چگونگی کار با آن را در صورت نیاز تهیه کنید. می توانید با طرح تعدادی پرسش شفاهی وضعیت دانش آموزان را درباره کار با میکروسکوپ بسنجید.
تعدادی برگ گیاهان مختلف و پیاز را به کلاس بیاورید و از دانش آموزان بخواهید رو پوست برگ ها و پوست داخلی و خارجی پیاز را در میکروسکوپ مشاهده و شکل سلول های آنها را رسم کنند.
پس از انجام فعالیت تدریس را ادامه دهید.
معرفی انواعی از سلول ها مطابق شکل صفحه ٩٤ و معرفی سلول به عنوان واحد ساختار و عمل در موجودات زنده.
با انجام فعالیت، دانش آموزان را به گفت وگو درباره شباهت سلول ها با یکدیگر تشویق کنید. در مورد شباهت سلول ها با یکدیگر از گروه های مختلف سوال کنید. پاسخ های دانش آموزان را جمع بندی و آنها را هدایت کنید تا به این نتیجه برسند که همه سلول ها در داشتن سه قسمت غشا، هسته و سیتوپلاسم با یکدیگر شباهت دارند.
درباره نقش انتخابی غشا در ورود وخروج مواد با توجه به شکل توضیح دهید. از دانش آموزان سوال کنید آیا هر کسی می تواند از ایست بازرسی عبور کند. درباره ساختار غشاء با توجه به شکل توضیحاتی ارائه کنید.
ماده اصلی تشکیل دهنده غشا لیپید (چربی) است که به صورت مولکول های فسفولیپید در دو لایه قرار گرفته اند. در بین آنها مولکول های پروتئین به صورت داخلی و محیطی قرار دارند. نقش اصلی این پروتئین ها به عنوان ناقل و کانال هایی است و بعضی از آنها نقش گیرنده های غشایی را نیز برعهده دارند. در ساختار غشا همچنین مولکول های قند یا کربوهیدرات نیز به کار رفته است.
در درون غشا، سیتوپلاسم وجود دارد که درون آن اندامک هایی به شکل های مختلف وجود دارند که هرکدام وظیفه ای را در سلول بر عهده دارند. همچنین نمک ها و آنزیم ها و مواد دیگر نیز در سیتوپلاسم وجود دارد.
قسمت اعظم سیتوپلاسم آب است که مواد در آن حل شده اند. هسته به عنوان فرمانده سلول، فعالیت ها و ویژگی های آن را کنترل می کند. بعضی هسته را به عنوان بزرگ ترین اندامک درون قرار دارد که به همراه پروتئین به صورت DNA سلول معرفی می کنند. در درون هسته ماده وراثتی رشته هایی به نام کروموزوم سازماندهی شده اند.
در گفت و گو کنید صفحه 95 گروه های کلاس را هدایت کنید تا به این نتیجه برسند که اگر چه سلول ها با هم تفاوت هایی دارند ولی همه آنها سه قسمت غشا، هسته و سیتوپلاسم را دارند.
در مورد اطلاعات جمع آوری کنید این صفحه بزرگ ترین سلول ها سلول های تخم (زیگوت) هستند که با داشتن ذخیره غذایی اندازه بزرگی دارند، مثلاً تخم مرغ یا شترمرغ و… همه یک سلول هستند که مقدار زیادی ذخیره غذایی به صورت زرده وسفیده دارند. البته بعضی از سلول های عصبی نیز طول زیادی دارند. حتی بعضی از آنها به بیش از یک متر می رسد؛ مثلاً نورون های حسی نوک انگشتان تا نخاع ادامه دارند. البته این سلول ها نیز به دلیل نازک بودن با چشم دیده نمی شوند.
تقسیم بندی سلول ها:
در بعضی سلول ها مواد درون هسته توسط غشای پوشاننده ای احاطه شده است؛ بنابراین در این سلول ها هسته کاملاً واضح است، مثل سلول های گیاهان، جانوران، آغازیان و قارچ ها. به این سلول ها یوکاریوت می گویند.
ولی در سلول های پروکاریوت غشای پوشاننده هسته وجود ندارد و مواد هسته ای در سیتوپلاسم پخش است؛ بنابراین در این سلول ها هسته، زیر میکروسکوپ دیده نمی شود. فقط باکتری ها پروکاریوت اند بعضی جلبک های سبز آبی را نیز مطرح می کنند که نام دیگر آنها سیانوباکتری هاست.
نگاهی به درون سلول:
در این قسمت بخش های مختلف یک کارخانه تولید مواد غذایی به اندامک های یک سلول تشبیه شده اند تا با برقراری این تشابه با بخش های مختلف سلول و وظایف آنها آشنا شوند. مهمترین بخش هایی که در سلول های مختلف دیده می شوند، عبارت اند از:
1- غشای پلاسمایی: کنترل ورود و خروج، حفاظت از سلول
2- میتوکندری: با انجام تنفس سلولی از مواد غذایی انرژی تولید می کند.
3- ریبوزوم: ساختن پروتئین که خود وظایف مختلفی را در سلول انجام می دهد.
4- دستگاه گلژی: بسته بندی، نشانه گذاری و پخش پروتئین ها در سلول
5- واکوئل: کیسه های پر از آب و مواد مختلف غذایی یا دفعی است که در تنظیم میزان آب و مواد موجود در سلول دخالت دارد. این اندامک ها درسلول های گیاهی خیلی بزرگ و به آن واکوئل مرکزی می گویند.
6- هسته: با داشتن مواد وراثتی و ساخت ملکول هایی، تمام فعالیت های سلول را کنترل و مدیریت می کند.
اندامک های دیگری نیز در سلول وجود دارند که در کتاب نوشته نشده است و جهت اطلاع دبیران محترم بیان می شود.
7- لیزوزوم ها: با داشتن آنزیم های مختلف باعث گوارش مواد غذایی و اندامک های پیر و فرسوده در سلول می شوند.
8- شبکه آندوپلاسمی: کیسه ها و لوله های مرتبط به هم که بین بخش های مختلف سلول ارتباط برقرار می کنند.
9- اسکلت سلولی: لوله ها و رشته های پروتئینی در سیتوپلاسم که باعث استحکام و شکل دهی به سلول می شوند. ثبات یا حرکت اندامک ها و مواد بسته بندی شده نیز با کمک اسکلت سلولی انجام می شود.
رنگ آمیزی سلول ها و مشاهده اندامک ها:
رنگ های موجود در آزمایشگاه را بررسی و درباره آنها اطلاعاتی را کسب کنید. معمولاً در آزمایشگاه ها آبی متیل و لوگول وجود دارد. در غیراین صورت تهیه آن از فروشگاه های مواد شیمیایی آسان است. گیاه خزه در محل هایی که رطوبت دائمی وجود دارد، به صورت سبز رنگ و حالت مخمل مانند دیده می شود.
دانش آموزان را راهنمایی کنید و مقداری خزه را به کلاس بیاورید و برگ های آن را در زیر میکروسکوپ ببینید. لکه های سبز رنگی که در سلول ها دیده می شوند، همان کلروپلاست ها هستند.
با ریختن آبی متیل یا لوگول روی سلول های پوشش دهان هسته و غشای آن ها مشخص تر می شود. با بزرگ نمایی زیادتر سلول های مشابه شکل کتاب را می توانید ببینید. در سلول های سیب زمینی تعداد زیادی پلاست ذخیره ای وجود دارد. با کشیدن لبه کارد، روی سیب زمینی این ها را جدا می کنیم و چون درون آنها نشاسته وجود دارد، با لوگول به رنگ تیره در می آیند.
مقایسه سلول های گیاهی و جانوری:
دانش آموزان سلول های گیاهی (روپوست، نگهبان روزنه) و سلول های جانوری (پوشش دهان) را دیده اند. می توان با مقایسه شکل آنها درس را شروع کرد. سپس با توجه به شکل های کتاب مقایسه را تکمیل کرد.
سلول های گیاهی دیواره سلولی، کلروپلاست و واکوئل مرکزی دارند؛ ولی بقیه اندامک ها مثل ریبوزوم، میتوکندری، دستگاه گلژی، همچنین غشای پلاسمایی در همه سلول ها مشترک است. لیزوزوم بیشتر در سلول های جانوری وجود دارد. در سلول های گیاهی واکوئل مرکزی کار لیزوزوم را انجام می دهد.
معمولاً سلول های فعال تر کوچک ترند و چون سلول های جانوری از سلول های گیاهی فعال ترند، اندازه آنها کوچک تر از سلول های گیاهی است.
سازمان بندی سلول ها:
دانش آموزان در سال گذشته بعضی موجودات تک سلولی را در قطره آب برکه و… مشاهده کرده اند. همچنین جلبک اسپیروژیر را که از جلبک های سبز رشته ای است، دیده اند. می توان با مقایسه این ها درس را شروع نمود.
در کلنی اسپیروژیر و ولوُکس فقط سلول ها در کنار هم قرار گرفته اند و هیچ ارتباطی بین آنها وجود ندارد و سلول مستقلاً به فعالیت های خود ادامه می دهد. حتی اگر آنها را از هم جدا کنیم و در محیط مساعد قرار گیرند، هر سلول با تولید مثل خود تبدیل به کلنی جدید می شود.
ولی در پرسلولی ها مثل گیاهان و جانوران تقسیم کار صورت گرفته است. بعضی از سلول های همکار و مشابه در کنار هم جمع می شوند و وظیفه ای را برعهده می گیرند و بافت را تشکیل می دهند.
از اجتماع بافت ها اندام یا عضو و از اجتماع اندام ها دستگاه تشکیل می شود و دستگاه ها در کنار هم موجود زنده را می سازند.
مهم ترین بافت های موجود در بدن ما و جانوران:
1- بافت پوششی که خود به صورت تک لایه و چند لایه یا مرکب دیده می شود و از لحاظ شکل، سلول ها انواع سنگفرشی، مکعبی و استوانه ای دارند.
2- بافت پیوندی که خود شامل بافت های خونی، استخوانی، غضروفی، چربی، رشته ای و پیوندی سست می شوند.
3- بافت ماهیچه ای که به سه شکل مخطط، قلبی و صاف دیده می شوند.
4- بافت عصبی که نورون ها و نوروگلیا ها یا سلول های پشتیبان در آن قرار دارند.
مهم ترین بافت های گیاهی عبارت اند از:
1- بافت روپوستی
2- بافت زمینه ای
3- بافت آوندی
از کنار هم قرار گرفتن این بافت ها اندام هایی مثل ساقه، ریشه، برگ وگل و… تشکیل می شوند و این اندام ها دو نوع دستگاه گیاهی را می سازند: دستگاه زایشی که وظیفه تولید مثل را برعهده دارد و دستگاه رویشی که رشد ونمو گیاه را برعهده دارد.
ارزشیابی درس:
– عملکردی
1- انجام فعالیت های به صورت گروهی یا فردی
2- تهیه گزارشی از فعالیت های انجام شده به صورت پاسخ به پرسش ها، رسم شکل و…
3- شرکت در گروه به صورت فعال و هدایت گروه به سمت فعّالیت بیشتر
– شفاهی
پاسخ به پرسش هایی که از طرف معلم یا اعضای گروه های در کلاس مطرح می شود.
– کتبی
کوئیزهای هفتگی، آزمون های ماهیانه، آزمون پایانی
هدف های فصل
– آشنایی بیشتر با سلول به عنوان کوچک ترین واحد زنده در بدن خود و دیگر موجودات زنده
– دانش آموز بتواند ضمن کار با میکروسکوپ و مشاهده انواعی از سلول ها، شایستگی های خود را افزایش دهد و به نظم حاکم بر ساختار موجودات زنده در طبیعت پی ببرد.
– ضمن مقایسه سلول های مختلف با یکدیگر به شباهت ها و تفاوت های بین آنها پی ببرد.
– با بعضی از روش های آموزش علوم تجربی، درباره مشاهده سلول ها آشنا شود.
– با اجزای درون سلول آشنا شود و بتواند وظیفه هر یک از آنها را در سلول مشخص کند.
– با سازمان بندی سلول ها درموجودات پرسلولی آشنا شود و بتواند ارتباط بین سطوح مختلف آن را توضیح دهد.
نقشه مفهومی درس
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
آشنایی با شباهت موجودات زنده مختلف، از نظر ساختار یاخته ی و عملکرد. این شباهت حاکی از وجود نظم و یکپارچگی در طبیعت و شاهدی برای حاکمیت تدبیر الهی است.
* اهداف مرحله ای
دانش آموزان پس از پایان جلسه آموزشی به اهداف زیر دست می یایند:
1-آشنایی بیشتر با یاخته به عنوان کوچک ترین واحد زنده در بدن خود و دیگر موجودات زنده
2- دانش آموز بتواند ضمن کار با میکروسکوپ و مشاهده انواعی از یاخته ها، شایستگی های خود را افزایش دهد و به نظم حاکم بر ساختار موجودات زنده در طبیعت پی ببرد.
3- ضمن مقایسه یاخته های مختلف با یکدیگر به شباهت ها و تفاوت های بین آنها پی ببرد.
4- با بعضی از روش های آموزش علوم تجربی، درباره مشاهده یاخته ها آشنا شود.
5- با اجزای درون یاخته آشنا شود و بتواند وظیفه هر یک از آنها را در یاخته مشخص کند.
6- با سازمان بندی یاخته ها درموجودات پریاخته ی آشنا شود و بتواند ارتباط بین سطوح مختلف آن را توضیح دهد.
* هدف های رفتاری و آموزشی
دانش آموز بتواند از میکروسکوپ استفاده کند. (دانش)
دانش آموز در مورد تقسیم بندی یاخته ها بداند. (درک و فهم)
دانش آموز ساختار غشای یاخته را بداند. (ترکیب)
دانش آموز قسمت های مختلف یاخته های را بشناسد. (تحلیل)
دانش آموز به سوالات مطرح شده پاسخ دهد. (ارزشیابی)
دانش آموز درباره بافت ماهیچه ای، عصبی و پیوندی و… بداند. (دانش)
دانش آموز درباره سازمان دهی یاخته ها بداند. (مستقل)
دانش آموز برای انجام فعالیت های کلاسی داوطلب شود. (واکنش)
دانش آموز یاخته های گیاهی و جانوری از هم تشخیص دهد. (دانش)
* رئوس مطالب
یاخته کوچک ترین واحد زنده، شباهت یاخته ها، نگاهی به درون یاخته، رنگ آمیزی یاخته ها و مشاهده اندامک ها، مقایسه یاخته های گیاهی و جانوری، سازمان بندی یاخته ها
* مواد و رسانه های آموزشی
رایانه، کتاب درسی، لوح فشرده حاوی فیلم و اسلاید های پاور پوینت، ماژیک وایت برد، جدول تشویقی
* پیش بینی رفتار ورودی
بررسی تکالیف فردی و گروهی و دادن بازخورد به آن ها و انعکاس دادن آن به مسئولین مدرسه و نصب بهترین بروشور ها و مقالات علمی در مورد علمی سالن مدرسه به منظور تشویق گروه های فعال هر کلاس
* ایجاد ارتباط اولیه
سلام و احوالپرسی، حضور و غیاب، بررسی حالات روحی و فیزیکی دانش اموزان و بررسی کلی وضعیت کلاس، ارتباط رابطه عاطفی اولیه، ارتباط دانش آموزان با کلاس و محتوا از طریق توجه به کتاب، پاورپوینت موجود در کلاس
* گروه بندی، مدل و ساختار کلاسی
چینش و طراحی کلاس با توجه به امکانات کلاس صورت می گیرد. در این کلاس با توجه به روش تدریس، به دلیل شلوغی کلاس و صندلی دانش آموزان در حد امکان به صورت ردیفی چیده می شوند تا حداقل فضای کلاس اشغال شود.
* روش ایجاد و تداوم انگیزه
دانش آموزان در ابتدای سال تحصیلی با توجه به پرسش نامه هایی که پر کرده اند گروه بندی شده اند به گونه ای که هر گروه شامل افراد گوناگون از دید شخصیتی باشد. هر گروه از دانش آموزان با توجه به حساس بودن پایه تحصیلی به دلخواه یک نام انگیزشی را برای گروه خود انتخاب کرده اند. در هر ماه یک گروه به عنوان یار معلم به غیر از انجام وظایف گروه یادگیری وظایف دیگری مانند یاری رساندن به معلم در امر آمورش به عهده دارند.
در طول جلسه آموزشی بنابر تشخیص معلم در هر موقعیت مناسب توجه دانش آموزان به ساختار یاخته ها جلب می گر در طول جلسه آموزشی معلم دانش آموزان را از نظر روحی، جسمی، اخلاقی، تربیتی، طرز نشستن، رعایت قوانین کلاس تحت نظر داشته و در صورت لزوم به اصلاحات لازم در این امور نیز پرداخته می شود. امتیازات دانش آموزان را در برگه ثبت امتیاز ماهانه چک لیست نگرش ها و مهارت ها ثبت می شود. در قسمت امتیاز کسب شده گروه ها به صورت کارت امتیاز بر روی جدول تشویقی روی برد کلاس نصب می شود.
* ارزشیابی آغازین
با طراحی سوالاتی در زمینه ی بحث، با جلب توجه به تصاویر موجود درمتن، با استفاده از پرسش های زمینه محور زمینه ی مناسب برای شروع تدریس را فراهم می کنیم.
– ساختار یاخته ها چگونه است؟
– سیتوپلاسم چیست؟
* روش های تدریس
روش تدریس ترکیبی از روش های مختلف از سخنرانی به پرسش و پاسخ، بحت و فعالیت های گروهی و طرح همیاری مشارکت جمعی گروهی (الگوی مفهوم و اصل، الگوی به یادسپاری، مباحثه و نمایش) است که هر کدام به اقتضای ضروری در جای مناسب به کار می رود.
* آماده سازی
پرسش های شفاهی از طریق رایانه، از درس جلسه گذشته انجام می شود گاهی با یک گریز از دانش آموزان که معمولا شامل سه تا سوال هست ارزشیابی می شوند انتظار می رود که دانش آموزان پاسخ سوالات را بدانند و فعالانه در پاسخگوی شرکت کنند.
* ارائه درس جدید
از دانش آموزان خواسته می شود به اسلایدهای پیرامون درس توجه کنند.
از دانش آموزان خواسته می شود مروری گذرا بر درس داشته باشند و تا حد امکان آن درک کلی از مطلب داشته باشند.
ماده اصلی تشکیل دهنده غشا لیپید است که به صورت مولکول های فسفولیپید در دو لایه قرار گرفته اند. در بین آنها مولکول های پروتئین به صورت داخلی و محیطی قرار دارند. نقش اصلی این پروتئین ها به عنوان ناقل و کانال هایی است و بعضی از آنها نقش گیرنده های غشایی را نیز برعهده دارند. در ساختار غشا همچنین مولکول های قند یا کربوهیدرات نیز به کار رفته است.
در درون غشا، سیتوپلاسم وجود دارد که درون آن اندامک هایی به شکل های مختلف وجود دارند که هرکدام وظیفه ای را در سلول بر عهده دارند.
همچنین نمک ها و آنزیم ها و مواد دیگر نیز در سیتوپلاسم وجود دارد. قسمت اعظم سیتوپلاسم آب است.
دانش آموزان به توضیحات معلم توجه کرده و به سوالات پاسخ می دهند.
در بعضی سلول ها مواد درون هسته توسط غشای پوشاننده ای احاطه شده است؛ بنابراین در این سلول ها هسته کاملاً واضح است، مثل سلول های گیاهان، جانوران، آغازیان و قارچ ها. به این سلول ها یوکاریوت می گویند.
از دانش آموزان خواسته می شود در یک فعالیت گروهی سازمان بندی یاخته ها را بیان نمایند.
در آخر توضیحاتی کامل کننده از درس مربوطه ارائه می شود و مثال هایی برای درک بهتر زده می شود.
* فعالیت های خلاقانه
هر کدام از گروه های مختلف می توانند رئوس مطالب را مرور کرده و خلاصه ای از آن را در کلاس برای معلم و بقیه دانش آموزان بیان می کنند و در این میان سوالاتی نیز از دانش آموزان پرسیده می شود.
* ارزشیابی تکوینی
ارزشیابی به صورت شفاهی و حل مسئله در پای تابلو
* ارزشیابی عملکردی
انجام فعالیت های به صورت گروهی یا فردی
تهیه گزارشی از فعالیت های انجام شده به صورت پاسخ به پرسش ها، رسم شکل و …
شرکت در گروه به صورت فعال و هدایت گروه به سمت فعّالیت بیشتر
* ارزشیابی تراکمی
سوالات بصورت جزوه قبلا در اختیار دانش آموزان قرار گرفته و از آن ها خواسته می شود به صورت گروهی آنها را حل کنند.
از دانش آموزان پاسخ فعالیت ها ی موجود در متن را می پرسیم.
هر گروه با توجه به گروه بندی جلسه قبلی کنار هم قرار می گیرند وسوالات را پاسخ می دهند.
* جمع بندی و ساخت دانش جدید
توضیح کلی درس، بررسی مفاهیم گفته شده، رفع اشکالات دانش آموزان
سوالات درس به همراه پاسخ
1- جانداران از نظر تعداد سلول به چند دسته تقسیم می شوند؟
پاسخ: جانداری مثل فقط از یک یاخته ساخته شده است در حالی که بعضی جاندران بیش از یک یاخته دارند.
2- چند نوع از سلول (یاخته) های بدن را نام ببرید.
پاسخ: یاخته های پوستی، ماهیچه ای، عصبی و خونی انواعی از یاخته های بدن ما هستند.
3- سلول (یاخته) چیست؟
پاسخ: واحد ساختار و عمل در موجودات زنده.
4- غشای پلاسمایی (غشای یاخته) چیست؟
پاسخ: پوششی همه یاخته ها را احاطه می کند. این پوشش، غشای یاخته (غشای پلاسمایی) نامیده می شود.
5- وظایف غشا در بدن را بنویسید.
پاسخ: غشا ضمن محافظت از یاخته، ورود و خروج مواد را نیز تنظیم می کند.
6- جمله ی غشا نفوذپذیری انتخابی دارد به چه معناست؟
پاسخ: غشا نفوذپذیری انتخابی دارد؛ یعنی فقط به مواد مورد نیاز یاخته اجازه ورود می دهد و مواد زائد و ترشحی را از یاخته خارج می کند.
7- غشای پلاسمایی از چه مولکول هایی ساخته شده است؟
پاسخ: غشای یاخته عمدتاً از لیپید (چربی) ساخته شده است. همچنین انواعی از مولکول های پروتئین و کربوهیدرات (قند) نیز در این غشا وجود دارد.
8- سیتوپلاسم (میان یاخته) چیست؟
پاسخ: میان یاخته (سیتوپلاسم) بخشی از یاخته است که در آن اندامک ها و مواد مورد نیاز بقای یاخته، مانند نمک ها، آنزیم ها و مواد دیگر در آن قرار دارند.
9- اندامک چیست؟
پاسخ: اندامک ها ساختارهایی درون یاخته اند که کارهای متفاوتی انجام می دهند.
10- هسته چیست؟
پاسخ: هسته بخشی از یاخته است که فعّالیت ها و ویژگی هایی مثل شکل و اندازه آن را تنظیم می کند.
11- هسته در سلول های مختلف را بررسی کنید.
پاسخ: هسته در گیاهان، جانوران، قارچ ها و آغازیان، غشایی دارد که آن را در بر می گیرد؛ اما در باکتری ها، مواد هسته ای در غشایی قرار ندارند و هسته مشخصی را تشکیل نمی دهند.
12- چگونه رنگ آمیزی باعث دیده شدن اندامک ها می شود؟
پاسخ: رنگ ها به ترکیبات اصلی یاخته می چسبند و آنها را واضح تر می کنند؛ مثلاً آبی متیل رنگی است که به پروتئین های غشا و هسته می چسبد و آنها را به خوبی مشخص می کند.
13- تفاوت سلول های گیاهی و جانوری را بنویسید.
پاسخ: یاخته های گیاهی، دیواره یاخته ای و سبزدیسه (کلروپلاست) دارند در حالی که یاخته های جانوری این دو را ندارند.
14- دیواره سلولی چه وظیفه ای در سلول های گیاهی دارد؟
پاسخ: با وجود دیواره یاخته ای شکل، یاخته های گیاهی نیز منظم تر است.
15- تفاوت جانداران تک سلولی و پرسلولی را بنویسید.
پاسخ: جانداران تک یاخته ای فقط از یک یاخته تشکیل شده اند و همهٔ فعّالیت های حیاتی خود را با همان یک یاخته انجام می دهند. در حالی که جانداران پر یاخته ای تعداد زیادی یاخته دارند.
16- پر یاخته ای ساده چیست؟
پاسخ: تعدادی یاخته در کنار هم قرار دارند. هر یاخته می تواند مستقل از یاخته های دیگر به فعّالیت حیاتی خود ادامه دهد. به چنین جاندارانی، پر یاخته ای ساده می گویند.
17- تناسب بین کار و شکل را در بافت پوششی توضیح دهید.
پاسخ: مثلاً در بافت پوششی، بسته به نوع کار، یاخته ها به شکل های متفاوتی دیده می شوند. یاخته های این نوع بافت در محل هایی که وظیفه محافظت را بر عهده دارند، مثل پوست، به هم فشرده و ضخیم هستند؛ اما در محل هایی که تبادل مواد را انجام می دهند، مثلاً در مویرگ ها یاخته ها نازک اند و منافذی بین آنها وجود دارد.
18- وظیفه ی آوندها در گیاهان چیست؟
پاسخ: آوندها که دراز و لوله مانند هستند، انتقال مواد را برعهده دارند.
19- بافت چیست؟
پاسخ: در جانداران پر یاخته ای از اجتماع تعدادی از یاخته های همکار و مشابه، بافت تشکیل می شود.
20- انواع بافت اصلی بدن را بنویسید.
پاسخ: چهار نوع بافت اصلی به نام های پوششی، پیوندی، عصبی و ماهیچه ای
21- عضو چیست؟
پاسخ: وقتی بافت های مختلف در کنار هم قرار می گیرند، اندام یا عضو تشکیل می شود؛ مثل معده، کلیه و قلب.
22- اندام چیست؟
پاسخ: اندام ها یا اعضا در کنار هم دستگاه ها را به وجود می آورند؛ مثل دستگاه گردش خون و گوارش.
23- ویژگی مشترک همه جانداران چیست؟
پاسخ: پیکر همه جانداران از سلول ساخته شده است.
24- آیا تعداد سلول ها در همه جانداران یکسان است؟
پاسخ: خیر، بعضی جانداران فقط از یک سلول ساخته شده اند اما برخی دیگر بیش از یک سلول دارند.
25- جانداری را نام ببرید که فقط از یک سلول ساخته شده است؟
پاسخ: باکتری
26- چند نوع از سلول های بدن را نام ببرید؟
پاسخ: سلول های عصبی – ماهیچه ای، خونی و پوستی
27- آیا ساختار همه سلول های بدن یکسان است؟
پاسخ: خیر، با همه شباهت هایی که به هم دارند هر یک از آنها ساختار منحصر به فردی دارند.
28- ویژگی های سلول کدامند؟
پاسخ: همه سلولهای زنده نفس می کشند. ، به مواد غذایی نیاز دارند، تولید مثل می کنند، حرکت دارند.
29- چرا سلول واحد ساختار و عمل در موجودات زنده می نامند؟
پاسخ: زیرا هر ساختار زنده ای که در بدن موجودات زنده وجود دارد از سلول تشکیل شده است و هر عملی که توسط بخشی از بدن انجام می شود سلول های آن قسمت آن را انجام می دهند.
30- دو مورد از کارهای غشای پلاسمایی چیست؟
پاسخ: محافظت از سلول، کنترل ورود و خروج مواد