نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: مطالعات اجتماعی
پایه: سوم دبستان
فصل7: از خانه تا مدرسه
درس 23: ایمنی در کوچه و خیابان
عنوان دروس این فصل: خانه ی شما کجاست؟ ، جهت های اصلی، پُست، ایمنی در کوچه و خیابان
مقدمه
عنوان فصل7 کتاب مطالعات اجتماعی سوم دبستان، از خانه تا مدرسه می باشد. در این فصل دانش آموزان با چند مهارت عمده زندگی اجتماعی یعنی شناخت جهت های اصلی، کروکی ذهنی منزل خود، پست کردن نامه و همچنین برقراری ارتباط با پلیس در مواقع لزوم آشنا می شوند. علاوه بر آنکه مهارت های فوق به نوبه خود دارای اهمیت هستند، با توجه به اینکه کودکان به دلیل ویژگی های جسمانی روانی خود در معرض خطرات و آسیب های بیشتری از سوانح رانندگی در کوچه و خیابان هستند. بخش عمده این فصل بر آموزش نکات ایمنی در این زمینه تاکید دارد.
در ادامه نکات آموزشی و طرح درس برای تدریس درس ایمنی در کوچه و خیابان آورده شده است.
اهداف و انتظارات یادگیری
* مقرّرات عبور و مرور و نکات ایمنی مربوط به رفت و آمد در کوچه و خیابان را شناسایی و بیان کنند.
* معنی و مفهوم برخی تابلوهای راهنمایی را بیان کنند و تابلوها را بشناسند.
* مقرّرات عبور و مرور و نکات ایمنی را در محیط و شرایط واقعی به کار ببندند.
* در مواقع لازم از پلیس کمک بگیرند.
پیشنهاداتی برای شروع و پیشبرد درس
* آماده کنید
* توجه کنید که این درس دو بخش نظری و عملی دارد. به عبارت دیگر دانش آموزان باید هم مقررات، تابلوها و نکات ایمنی را بشناسند و هم بتوانند در عمل این موارد (برای مثال عبور صحیح از خیابان) را انجام دهند.
* پس از پرسش از دانش آموزان درباره اینکه چگونه و با چه وسیله ای به مدرسه می آیند، یک راه شروع این درس ارجاع دانش آموزان به نقاشی کتاب که در دو صفحه ٧٢ و ٧٣ گسترده شده، می باشد.
* البته درس را می توان با فعالیّت های دیگر آغاز نمود برای مثال قبلاً از بچّه ها بخواهید هر سوالی از پلیس درباره رفت و آمد در کوچه و خیابان دارند روی یک کاغذ یادداشت کنند و شما پلیس راهنمایی و رانندگی را به کلاس دعوت کنید تا معلم به پرسش های آنها پاسخ دهد و هم نکات ایمنی را برایشان توضیح دهد.
* اگر در محل زندگی شما شهرک های راهنمایی و رانندگی مخصوص آموزش کودکان وجود دارد با هماهنگی مدرسه بچه ها را به آنجا ببرید.
* در صورتی که بتوانید با معاونت های آموزش راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی تماس بگیرید و از آنها درخواست کنید فیلم های انیمیشن یا عروسکی و … متناسب با سطح مخاطبان که درباره عبور و مرور تهیه شده بگیرید و در کلاس نمایش دهید.
* فرصت بدهید دانش آموزان نقاشی های صفحات ٧٢ و ٧٣ را به دقت مشاهده و درباره آنها گفت و گو کنید.
* آموزش دهید
* از دانش آموزان بخواهید جدول همفکری کنید و بنویسید صفحه ٧٠ را کامل کنند. سپس پاسخ ها را در کلاس بیان کنند و شما موارد را تصحیح کنید.
* در هنگامی که بچّه ها شماره یا عبارت درست را بیان می کنند سوال کنید. چرا؟
برای مثال چرا از مسیری که در آنجا ساختمانی را خراب می کنند با احتیاط عبور کنیم؟
چرا نباید با افراد غریبه صحبت کنیم یا از آنها چیزی بگیریم و همراه آنها برویم؟
چرا همیشه از در سمت راست پیاده شویم؟
* نکته مهم این جاست که دانش آموزان بتوانند پیامدهای عدم رعایت مقررات و نکات ایمنی را درک کنند.
* توجه کنید در آموزش این دو صفحه چند نکته مورد تاکید وجود دارد:
– دانش آموزان را آگاه کنید که هرگز همراه افراد غریبه نروند و مراقب باشند. متاسفانه برخی موارد جرم و جنایت یا آزار کودکان با توجه به صداقت و ظرفیت فریب خوردن آنها صورت می گیرد.
– برای آنکه به آنها تفهیم کنید همیشه از در سمت راست پیاده شوند و ممکن است ناگهان در تشخیص دست راست و چپ دچار اشتباه بشوند بگویید منظور این است که هرگز از دری که سمت راننده است پیاده نشویم.
– آموزش را در این بخش با شرایط بومی و محلی منطبق و بیشتر بر مواردی که در شرایط محلی وجود دارند تاکید کنید. برای مثال در روستاها، اگر بچه ها قرار است از کنار جاده حرکت کنند؛ خطرات مربوط به دویدن به آن طرف جاده، کنار جاده حرکت کردن و … را بیشتر تاکید کنید.
– به طور عملی دانش آموزان را آموزش دهید که اگر قرار باشد در شب از کوچه و خیابان عبور کنند چگونه لباس روشن بپوشند یا از کاغذ سفید یا شبرنگ استفاده کنند.
* درمرحله بعد تابلوهای راهنمایی را روی پرده اسلاید یا مقوا در معرض دید بگذارید و آموزش دهید. علائمی که در کادر دایره مشاهده می شود بازدارنده است علائمی که کادر در مثلث وجود دارد، هشداردهنده است و برخی علائم دیگر جنبه آگاه کننده دارند. به منظور تعمیق یادگیری در این بخش از دانش آموزان بخواهید کاربرگه شماره ١٨ را کامل کنند.
* همان طورکه گفته شد آموزش این درس دو بخش نظری و عملی دارد. در این مرحله باید دانش آموزان را به طور عملی آموزش دهید. برای این منظور چند راهکار وجود دارد: بردن دانش آموزان به شهرک های رانندگی، دعوت از پلیس برای آموزش عملی، بردن دانش آموزان با کمک اولیاء مدرسه به خیابان های اطراف و آموزش عملی و نهایتاً آموزش در حیاط مدرسه.
* ایفای نقش در حیاط مدرسه: می توانید علائم عبور و مرور را به صورت کاردستی با دانش آموزان درست کنید. با گچ در بخشی از حیاط مدرسه خط کشی های خیابان را ترسیم کنید. تابلوها را به دست دانش آموزان بدهید تا در جاهای مناسب بایستند. دانش آموزان به ترتیب پشت جدول قرار می گیرند ابتدا به سمت چپ نگاه می کنند تا وسط می روند می ایستند و دوباره به سمت راست نگاه می کنند.
* در این جا می توانید از برخی بچّه ها بخواهید نقش اتومبیل در حال حرکت را بازی کنند و در مسیر سمت راست یا چپ خیابان با دویدن ادای اتومبیل در حال حرکت را در بیاورند و دانش آموزی که می خواهد از خیابان عبور کند باید رفتار خود را با حرکت اتومبیل هماهنگ کند.
* از دانش آموزان بخواهید کاربرگه ١٩ را کامل کنند. در این کاربرگه شماره ٥ در خط دوچرخه شماره ٣ در پارک شماره ٤ نزدیک فروشگاه و شماره ٢ کنار مدرسه قرار می گیرد.
* به پایان ببرید
* با مرور و خلاصه کردن نکات مربوط به مقررات عبور و مرور و نکات ایمنی و تابلوهای راهنمایی و جمع بندی درس، نهاد پلیس و لزوم همکاری با او را برای رعایت قوانین و مقرّرات توضیح دهید. همچنین علاوه بر پلیس راهنمایی، پلیس انتظامی را به دانش آموزان معرفی و به آنها آموزش دهید که اگر با مشکلی روبرو شدند، با گرفتن شماره ١١٠ می توانند با پلیس تماس بگیرند. به عنوان تکلیف پایانی از دانش آموزان بخواهید درباره همیار پلیس تحقیق کنند.
* محورهای عمده ارزشیابی
بیان شفاهی نکات ایمنی و مقررات آمد و شد و علائم عبور و مرور و نمایش یا جورکردن و کامل کردن آنها روی برگه ها و تصاویر و رعایت عملی یا نمایش عملی مقرّرات و نکات در محیط های واقعی از محورهای عمده ارزشیابی این درس است و در مورد آخر می توان آزمون های عملکردی طراحی نمود.
* مواد و وسایل مورد نیاز
کتاب درسی، اسلایدهایی از نکات ایمنی و مقررات آمد و شد در کوچه و خیابان، پوستر یا شکل تابلوهای راهنمایی که روی مقوا ترسیم یا چسبانده شده است، کتاب های آموزش مربوط به رفت و آمد و همیاران پلیس که متناسب با سطح مخاطبان نوشته شده است. کاربرگه های ١٨ و ١٩ و کاربرگه های مشابه دعوت از پلیس راهنمایی و رانندگی به کلاس و مدرسه، فیلم های انیمیشن که معاونت آموزش راهنمایی و رانندگی تهیه کرده است.
ملاحظات تدریس و دانستنی های معلمّ
* از معلّمان عزیز به ویژه کسانی که در مناطق خاص برای مثال مدارس دو نوبته تدریس می کنند، تقاضا می شود با توجه به این که در فصل پاییز کودکان در مدارس نوبت دوم در هنگام تعطیلی مدرسه با کوچه و خیابان های تاریک روبه رو می شوند حتماً بر مواردی مثل پرهیز از گفت و گو با افراد غریبه یا پیشنهادات فریبنده و همچنین رعایت نکات ایمنی در عبور از معابر تاکید کنند و با جدیت بیشتر به آموزش این نکات بپردازند.
* برای آموزش این درس همکاری و هماهنگی خانواده الزامی است. توجه کنید که گاه ممکن است اعضای خانواده نیز آگاهی کافی از نکات ایمنی و مقرّرات عبور و مرور نداشته باشند. برای مثال استفاده از شبرنگ یا کاغذ سفید در بانوانی که لباس و چادر مشکی به تن دارند معمول نیست یا ایستادن در پشت خط کشی هنگامی که چراغ عابر پیاده قرمز است رعایت نمی شود در اینجا، لازم است شما معلّمان عزیز در جلسه توجیهی که با خانواده برگزار می کنید این نکات را برای آنها نیز مرور کنید و سپس از آنها تقاضای همکاری در آموزش داشته باشید.
* مجموعه طرح درس هایی توسط معاونت راهنمایی و رانندگی درباره قوانین عبور و مرور تهیه شده است. با مراجعه به پایگاه اینترنتی گروه مطالعات اجتماعی دفتر تالیف کتاب های درسی در بخش سوم ابتدایی می توانید این طرح درس ها را دانلود کرده و از آنها استفاده کنید.
* طرح همیار پلیس به عنوان یکی از راهکارهای عملی آموزش مقرّرات راهنمایی و رانندگی به کودکان در سال 1386 با همکاری پلیس راهور و مدیران مدارس و دانش آموزان به اجرا درآمد.
* در این طرح دانش آموزان ٨ تا ١٥ ساله انتخاب و آموزش شدند. این گروه ها قرار بود نبستن کمربند ایمنی، صحبت کردن با تلفن همراه در هنگام رانندگی و سرعت غیرمجاز و خوردن و آشامیدن در موقع رانندگی و مسائلی از این قبیل را به افراد خاطی تذکر دهند. این امر موجب شد که در آن سال تخلفات رانندگی به ویژه در ایام نوروز کاهش قابل توجهی بیابد.
* نشان هایی که به همیاران پلیس داده می شود، مختلف است و بر همین مبنا وظایفی هم که هرکدام به عهده دارند متفاوت است. برای مثال نشان همیار دوم پلیس مخصوص دانش آموزان پایه دوم و سوم ابتدایی است. دارندگان این نشان به راننده ها موارد زیر را یادآوری می کنند: کمربند ایمنی را ببندد، با تلفن همراه صحبت نکند، از خوردن و آشامیدن در موقع رانندگی پرهیز کند، هنگام خستگی و خواب آلودگی رانندگی نکند، با سرعت مجاز رانندگی کند.
طرح درس روزانه درس ایمنی در کوچه و خیابان
هدف کلی
از دانش آموزان انتظار می رود در پایان درس با کوچه و خیابان آشنا شوند.
اهداف جزئی و رفتاری
انتظار می رود دانش آموزان بتوانند …
– با مفهوم ایمنی در خیابان آشنا شده و برخی مقررات عبور و مرور و نکات ایمنی مربوط به آن را بیان کنند. (دانش)
– معنی و مفهوم برخی از تابلوهای راهنمایی و رانندگی را بیان کنند. (درک وفهم)
– برخی تابلوهای پرکاربرد عبور و مرور را بشناسند. (دانش)
– در مواقع ضروری از پلیس کمک بگیرند. (دانش)
فعالیت های مقدماتی
شاداب و با انرژی وارد کلاس می شویم و با نام و یاد خدا بعد از حضور و غیاب و احوال پرسی با دانش آموزان و بررسی تکالیف و ارزشیابی تشخیص درس را شروع می کنیم.
روش تدریس و مدل کلاس
سخنرانی، پرسش و پاسخ، نمایشی
به صورت ردیفی و گروهی
ارزشیابی اولیه
دانش آموزان با مطالب درس قبل آشنا هستند.
سوالاتی از درس قبل از دانش آموزان می پرسیم.
ارائه درس
همکاران محترم دقت نمایند که تدریس این درس نیازمند بخش نظری و فعالیت های علمی می باشد و دانش آموزان باید تابلوهای رانندگی و نکات مقررات عبور و مرور را بشناسند و به صورت عملی عبور صحیح از خیابان را تمرین کنند.
معلم می تواند تدریس را با دعوت از یک پلیس به کلاس شروع کند و یا از خود مطالب و تصاویر درس و یا اسلاید هایی که آماده نموده است برای شروع تدریس و با طرح سوالاتی در خصوص عبور و مرور کار خود را آغاز نماید.
همچنین می تواند با تماس با معاونت های آموزش راهنمایی و رانندگی نیری انتظامی از آنها فیلم انیمیشن و… متناسب با سن بچه ها تقاضا و تهیه کند. نیز می تواند کار خود را از دقت بچه ها و مشاهده نقاشی های صفحه کتاب(مربوط به این درس را) آغاز کند.
معلم بعد از طرح پرسشی در خصوص عبور و مرور و شروع تدریس از بچه ها می خواهد تا با همفکری یکدیگر صفحه مورد نظر را کامل کنند و پس مواردی را تصحیح کند موارد عبارتند از:
روی ریل های قطار بازی نکنیم.
سر به هوا راه نرویم.
پشت ماشین یا وسایل در حال حرکت آویزان نشویم.
دست ها و یا سر خود را از پنجره اتومبیل خارج نکنیم.
معلم بعد از اینکه عبارت را می خواند پاسخ را بررسی می کند بهتر است با سوال اینکه چرا…
ذهن بچه ها را به فکر کردن وادار کند و پاسخ آنها را دریافت نمایند.
بچه ها با دقت به معلم پاسخ می دهند معلم در خصوص پیامدهای عدم رعایت قوانین عبور و مرور با بچه ها صحبت می کند بهتر است نکات زیر نیز در کلاس حتما کار شود بچه ها با دقت گوش داده و سوالاتشان را از معلم می پرسند.
بعد از بیان نکات مربوط به پیامدهای عدم رعایت قوانین عبور و مرور آنچه در پیوست این درس آمده است. بهتر است معلم به آموزش تابلوهای راهنمایی روی پرده و با اسلاید یا کارت ها ی تصاویر و… بپردازند و بیان اینکه علائم بازدارنده در داخل دایره و علائم هشدار دهنده در مثلث می آیند توضیح دهد و به آنها را ارزیابی کند.
بچه ها با دقت گوش داده و به سوالات پاسخ می دهند. نیز از روی درس خوانده و به سوالات پاسخ دهند. معلمان محترم دقت کنند این درس نه تنها جنبه ی نظری و عملی داشته نیز ممکن است در جلسات بیشتری تدریس شود.
سپس معلم به جمع بندی و مرور از مطالب گفته شده پرداخته و اگر فیلم یا انیمیشن مناسبی تهیه کرده است به بچه ها نشان می دهد آشنایی بچه ها با شماره 110 نیز اهداف درس می باشد.
ارزشیابی پایانی و جمع بندی
– بیان مقررات عبور و مرور کوچه و خیابان
– بیان مفاهیم برخی از تابلوهای راهنمایی و رانندگی
– بکار بستن نکات ایمنی هنگام رفت و آمد در خیابان
– دانستن نقش و اهمیت پلیس در زندگی
تعیین تکلیف
– تحقیق در خصوص همیار پلیس
– تمرین عبور و صحیح از خیابان با خانواده
– انجام کار برگ 19 و 20
پاسخ فعالیت های کتاب
* هم فکری کنید صفحه ی ۷۰
همیشه با یاد و نام خدای مهربان از خانه خارج شویم
1
از مسیری که در آن جا ساختمانی را خراب می کنند یا می سازند با احتیاط عبور کنیم.
10
هرگز با افراد غریبه صحبت نکنیم و از آن ها چیزی نگیریم یا هم راه آن ها نرویم.
2
هیچ گاه از روی ریل راه آهن حرکت نکنیم.
3
هنگام راه رفتن حتماً جلوی خود را نگاه کنیم.
9
هیچ گاه برای حرکت آسان با اسکیت در خیابان، پشت اتومبیل را نگیریم.
4
با راننده صحبت نکنیم و حواس او را پرت نکنیم
6
هیچ گاه دست خود را از پنجره بیرون نیاوریم.
8
خیابان جای توپ بازی، دوچرخه سواری یا دویدن نیست.
5 و 11
تا زمانی که اتوبوس یا اتومبیل کاملا نایستاده از ماشین پیاده نشویم.
7
همیشه از در سمت راست پیاده شویم و از در سمت راننده پیاده نشویم.
7
* چراغ راهنمایی
آیا می توانید بگویید چراغ وسایل نقلیه چند رنگ دارد؟ و روشن شدن هر رنگ نشانه ی چیست؟ سه رنگ. قرمز نشانه ی ایست، زرد نشانه ی احتیاط کردن، سبز نشانه ی عبور کردن است.
چراغ عابرین پیاده چند رنگ دارد؟ هر رنگ به چه معناست؟ دو رنگ دارد. سبز به معنای عبور کردن و قرمز به معنای ایست.
* هم فکری کنید صفحه ی ۵۷
١- در چه مواقعی می توانیم از پلیس کمک بگیریم؟ مواقعی که در داخل یا بیرون خانه به مشکلی برخورد کنیم.
٢- همیار پلیس کیست و چه کاری انجام می دهد؟ کسی است که به پلیس کمک می کند تا همه ی مردم قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت کنند و به آن احترام بگذارند.
3- اگر معلّم شما، پلیس را به کلاس دعوت کند، چه سوالاتی از او می پرسید؟
هم فکری کنید و هر گروه چند سوال تهیه کنید.
– چرا شما این شغل را انتخاب کردید؟
– شغل شما چه خدماتی به مردم ارائه می دهد؟
– یک پلیس خوب چه خصوصیاتی دارد؟