طرح تحقیق بررسی مسائل مربوط به صادرات محصولات پتروشیمی

بسمه تعالی

آموزش دانشکده اقتصاد و مدیریت دریا
درخواست تصویب موضوع پروژه کارشناسی

1- عنوان پایان نامه
فارسی:
بررسی مسائل مربوط به صادرات محصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
لاتین:

2- مشخصات دانشجو
نام خانوادگی : میرزایی
نام : حدیث
شماره دانشجویی : 9132429
دانشکده : اقتصاد و مدیریت دریا
رشته تحصیلی : مدیریت وبازرگانی دریایی
گرایش : گمرک
پست الکترونیک : h.mirzae.1731@gmail.com
تلفن : 09163686243

3- مشخصات استاد راهنما
استاد راهنما
نام خانوادگی: شمس
نام: امیرمیلاد
تخصص اصلی: مدیریت

آخرین مدرک تحصیلی: فوق لیسانس
پست الکترونیک: shams@kmsu.ac.ir
رتبه دانشگاهی: هیات علمی

5- اطلاعات پایان نامه
5-1 واژگان کلیدی
فارسی: صنایع پتروشیمی؛ صادرات غیر نفتی؛ ارزش افزوده؛ موانع صادراتی

لاتین:
5-2 نوع تحقیق
بنیادی 
نظری
کاربردی 
توسعه ای 
بیان مساله
پتروشیمی به عنوان یکی از بخش های اصلی وزارت نفت، از جمله صنایع بزرگ و مادر کشور است. این صنعت بـه عـنوان یـکی از گزینه های صادرات غیرنفتی، در زمینه شکوفائی و توسعه اقتصاد کشور، بومی نمودن فن آوری و گسترش صنایع جانبی و به ویژه پرهیز از خام فروشی، نقش قـابل توجهی برعهده دارد. شرکت ملی پتروشیمی در سال 1342 تاسیس شد و از سال 1343، فعالیت خود را با واحد کوچک تـولید کود شیمیایی شیراز آغـاز نـمود و در حال حاضر دومین تولیدکننده و صادرکننده محصولات پتروشیمی خاورمیانه می باشد و در طول سالیان اخیر نه تنها با افزایش حجم و گوناگونی محصولات، بلکه با پیشرفت در زمینه های تحقیقاتی و تکنولوژی، بسوی خودکفایی گام نهاده است. توسعه این شرکت در قالب سه برنامه عمرانی از سـال 1342 آغاز شد و در گام اول، تامین نیاز داخلی به کودهای شیمیایی و مواد پایه پتروشیمیایی و شیمیائی مورد توجه قرار داشت.در این مرحله احداث مجتمع های پتروشیمی متعدد از جمله بندر امام (1).کارشناس گروه پژوهشی اوپک و کشورهای عمده تولیدکننده و مصرف کننده نـفت و گـاز، موسسه مطالعات بین المللی انرژی، (ایران-ژاپن)، فارابی(ایران نپتون)، خارگ، پازارگاد، کربن اهواز(ایران)، رازی و طرحهای توسعه پتروشیمی شیراز در دستور کار قرار گرفت.اما در طول جنگ تحمیلی، فعالیتهای تولیدی شرکت تا اواسط سال 1367 به حداقل ممکن کاهش یافت.در این دوران طرح توسعه پتروشمی شـیراز تـکمیل شد ولی بدلیل وجود شرایط جنگی، احداث پتروشیمی بندر امام عملا متوقف گردید. ( میرجلیلی، 1389)
با پایان دوران دفاع مقدس، بازسازی مجتمع های آسیب دیده در طول جنگ در طی برنامه اول توسعه در سالهای 1368 تا 1373 در دستور کار قرار گرفت و بهره برداری از برخی طرحهای اسـاسی شـامل پتروشیمی اصفهان، اراک و تکمیل مجتمع بندر امام، در این برنامه انجام شد. توسعه صادرات و خصوصی سازی و حرکت در راستای تجاری سازی فعالیت ها در برنامه پنج ساله دوم(سالهای 1374 تا 1378)، هدف اصلی شرکت ملی پتروشیمی بود. در طول این برنامه، تولید مـحصولات از 4/2 بـه 11 مـیلیون تن در سال افزایش یافت. جهانی شدن صـنعت بـر پایـه تجربیات برنامه های اول و دوم، به عنوان هدف اصلی شرکت در طی برنامه سوم و چهارم توسعه تعریف شد.در این راستا توسعه صادرات و ارتقا صنعت در زمینه صـادرات غـیرنفتی، گسترش خـصوصی سازی و توجه خاص به تحقیق و توسعه، استفاده بهینه از ظرفیت های موجود و ایـجاد ظـرفیت های تولید جدید، به عنوان راه کارهای اجرائی رسیدن به این هدف والا بودند. این در حالی است که برنامه بلندمدت شرکت ملی صنایع پتروشیمی از طریق اجرای بـرنامه های چـهارم و پنـجم برای دستیابی به صادرات سالانه حدود 20 میلیارد دلار محصولات پتروشیمی، هدف گذاری شـده است. در این راستا شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سال های اخیر تمامی تلاش و همت خود را به کار بسته تا با دسـتیابی بـه موقعیت بـرتر و حداکثر استفاده از مزیتهای نسبی کشور، حضوری موثر در منطقه و بازارهای جهانی به دسـت آورد. نـماد چنین حضوری، ارتقا شاخص ها و متغیرهای اقتصادی بنگاه همانند تولید، صادرات، سرمایه گذاری، ارزش افزوده، سهم در تولید ناخالص داخلی، مشارکت های منطقه ای و جهانی و گستردگی بازارهای هدف صـادراتی است، که مـهم ترین پیـش نیازهای برنامه های آتی توسعه پتروشیمی را فراهم می آورند. در این راستا، تحقیق حاضر به بررسی و تبیین موانع موثر بر صادرات محصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر و ارائه راه کارهایی برای افزایش آن می پردازد و تلاش بر این است که مولفه ی مهمی نظیرتسهیلات و نگهداری انبار سیستم بسته بندی، سیستم حمل و نقل و انجام بازاریابی به طور صحیح و میزان اهمیت و تاثیر هر یک از این چها مولفه در افزایش صادرات محصولات پتروشیمی مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد. (رابط عمومی وزارت نفت، 1384)
اهمیت و ضرورت تحقیق
در کشور ما علاوه بر شرکت ملی نفت ایران، چند شـرکت دیـگروجود دارد کـه در زمینه های مختلف فعالیت های نفتی عهده دار مسئولیت هائی هستند. با آنکه هریک از این شرکتها وظایف مهم و حساسی بعهده دارند ولی چون وابـسته به شرکت ملی نفت و در واقع جزء اقمار این شرکت، محسوب میگردند از لحاظ انعکاس خارجی فـعالیتهای خود عموما تحت الشعاع شـرکت مـلی نفت ایران قرار گرفته اند.
یکی از مهمترین این شرکت ها شرکت ملی صنایع پتروشیمیاست که در اواخر سال 1343 بموجب قانون بودجه اصلاحی سال 43بمنظور تمرکز کلیه فعالیت هائی که بعنوان ایجاد و توسعه صنایع پتروشیمی توسط واحدهای تابعه وزارتـخانه ها و سازمانهای مختلف دولتی انجام می گرفت تاسیس یافت. سرمایه شرکت ملی صنایعپتروشیمی که کلا متعلق بشرکت ملی نفت ایران میباشد بالغ بر 8300میلیون ریال است و اگرچه میزان سرمایه بتنهائی نمودار اهمیت و حساسیت وظایف یـک شـرکت نمیتواند بود ولی میتواند یکی از نشانه های بارز برای اطلاع از اهمیت و حساسیت یک شرکت بحساب آید. بنابراین واضح است که شرکتی با متجاوز از 8300 میلیون ریال سرمایه دارای بازده اقتصادی قابل توجهی است که نتیجتا بـه درآمـد عمومی و ملی کشور کمک موثری خواهد کرد.
عالیترین مرجع شرکت ملی صنایع پتروشیمی برطبق تعریف اساسنامه این شرکت مجمع عمومی شرکت است که اعضای آن بعنوان نماینده صاحبان سهام شناخته میشوند.
با توسعه روزافزون صنایع پتروشیمی در ایران شرکت مـلی صنایع پتـروشیمی بـزودی دریافت که از مشارکت با شرکتهای ایران وخارجی بـی نیاز نـیست پس با توجه به لزوم مشارکت با شرکتهای ایران و خارجی و جلب سرمایه های آنها در تیرماه1344 قانون توسعه صنایع پتروشیمی به تصویب رسید. بموجب این قانون بـه شـرکت مـلی صنایع پتروشیمی اجازه داده شد تا با موسسات و شرکتهای ایران و خـارجی که واجد صلاحیت فنی و مالی باشند برای تولید محصولات پتروشیمی مشارکت نماید مشروط بر اینکه در هر یک از این شرکتها سـهم شـرکت مـلی صنایع پتروشیمی از 50 درصد کمتر نباشد. باین ترتیب شرکت ملی صنایع پتروشیمی درعین حال کـه خـود یکی از شرکت های وابسته به شرکت ملی نفت ایران محسوب میگردد. دارای چند شرکت وابسته نیز میباشد که هـریک از ایـن شـرکتهای وابسته به شرکت وابسته به شرکت ملی نفت ایران به نوبه خود وظایف مهم و حـساسی بـعهده دارند.
در ایـنجا برای آنکه با نحوه مشارکت و همکاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی با این قبیل شرکتهای وابـسته آشـنا شـویم،به معرفی منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی می پردازیم :
منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی نخستین منطقه ویژه تخصصی ایران است که در چارچوب مقررات آئین نامه اجرایی بند "د" تبصره 25 قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران طبق مصوبه شماره 58548/ت18263ک مورخه 30/4/1376 هیات وزیران در محوطه ای به مساحت 1700 هکتار تاسیس شد. سازمان مسئول منطقه " شرکت ملی صنایع پتروشیمی " است. هدف از تاسیس این منطقه دستیابی سریع و آسان به انش و فن آوری روز، بهره برداری بهینه از منابع غنی نفت و گاز و ارزش افزوده ناشی از توسعه صنایع پائین دستی و مبادله آزاد فرآورده های پتروشیمیایی بوده است. منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی در شمال بندر امام خمینی(ره)واقع و درجه حرارت سالانه آن بین 12 درجه در زمستان تا 35 درجه در تابستان در نوسان می باشد. بهره گیری از 33 اسکله بندر امام خمینی و یک اسکله 70 هزار تنی اختصاصی، اتصال به مراکز پرجمعیت داخلی و خارجی از طریق جاده های بین المللی و راه های دریایی اتصال به فرودگاه ماهشهر از طریق یک بزرگراه 5 کیلومتری و نیز وجود خط آهن دوخطه سراسری بندر امام به اهواز از مزایای این منطقه می باشد.
فاصله منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی تا اهواز 155 و تا تهران 927 کیلومتر است.
ادبیات و پیشینه تحقیق
در رابطه با موضوع مستقیم تحقیق ، پژوهشی صورت نگرفته است. اما در موضوعات مرتبط به پژوهش های زیر اشاره نماییم:
1. فهیمی فر، جمشید، 1383، در مقاله ای تحت عنوان " اولویت بندی بازارهای هدف محصولات پتروشیمی ایران" به این نتیجه رسیده است که محصولات و فرآورده های پتروشیمی از جمله کالاهایی هستند که صادرات آنها در پی سرمایه گذاری های قابل ملاحظه دولت طی چند سال اخیر، تا حدود قابل توجهی در سبد صادراتی کشور جای گرفته است. واحد های تولید کننده اینگونه اقلام بدلیل فراهم بودن عوامل تولیدی فراوان و تکنولوژی وارداتی در دسترس و نیز علاقه مندی سرمایه گذاران خارجی در سرمایه گذاری این بخش از اقتصاد، از سود دهی نسبتا بالایی برخورد ار هستند. با توجه به این امکانات در کشور ضرورت دارد، استراتژی توسعه صادرات محصولات مورد نظر نیز مشخص شود تا بر اساس آن راهبر دهای عملی جهت صادر کنندگان و نیز مسئولین امر در برنامه ریزی بازرگانی کشور ارائه گردد. مقاله حاضر ضمن بررسی بازار های هدف محصولات منتخب پتروشیمی کشور، پاسخگوی سئوالات ذیل می باشد: ایران در کدامیک از فرآورد ه های صادراتی مربوط به پتروشیمی دارای مزیت می باشد؟ طرف های تجاری ایران در خصوص فرآورد ه های پتروشیمی تا به حال چه کشور هایی بوده اند و آیا صادرات به این کشور ها از درجه ثبات بالایی برخور دار بوده است؟ عمده ترین بازار های هدف صادراتی محصولات پتروشیمی ایران کدامند؟ چه فرصت ها و تهدیداتی برای اقلام صادراتی ایران در بازار های جهانی وجود دارد؟ مقایسه نتایج اولویت بندی بازارهای هدف با آنچه که در سالهای گذشته رخ داده، نشان می دهد که تفاوت قابل ملاحظه ای ما بین بازارهای بالقوه و بالفعل وجود دارد، بدین معنی که بازارهای هدف بالقوه عمدتا بازارهای بالفعل نیستند. از جمله دلایلی که می توان جهت این تفاوت ها ارائه نمود، این است که صادرات تا به حال در چارچوب یک استراتژی بازاریابی مدون واصولی صورت نگرفته و عمدتا موردی و متاثر از روابط سیاسی و دیپلماتیک کشور با کشورهای خریدار بوده است. این در حالی است که در اکثر کشورهای خاورمیانه، تولید و صادرات محصولات پتروشیمی از طریق شرکت های چند ملیتی صورت گرفته و نهایتا از مزایای بازارهای انحصاری و شبه انحصاری برخوردار گردید ه اند. از این گذشته، کیفیت محصولات این شرکت ها نیز به سبب برخورداری از تکنولوژی بالا در حد استانداردهای جهانی بوده، به طوریکه صادرکنندگان به راحتی توانسته اند بخش عمده ای از بازارهای جهان را به خود اختصاص دهند. بنابراین، کشورهایی که بازار آنها به عنوان بازارهای هدف ایده آلی جهت محصولات مزیت دار ایران پیشنهاد گردیده، با این شرایط قابل تایید می باشند که اولا محصولات از کیفیت بالایی برخودار باشند که این خود می طلبد تا تولید با تکنولوژی مدرن و به روز جهانی صورت گیرد. ثانیا صادرات در قالب یک استراتژی بلند مدت توسعه صنعتی و نهایتا یک استراتژی توسعه صادرات و بازاریابی به انجام برسد.
2. مهدوی،ابوالقاسم، 1383، در مقاله ای تحت عنوان " بررسی مزیت نسبی محصولات صادراتی صنعت پتروشیمی ایران " به این نتیجه رسیده است که یکی از عوامل موثر در شناخت توانمندی های صادراتی یک کشور برای اتخاذ سیاست های مناسب در آن راستا، وجود مزیت نسبی در تولید و صادرات کالا است. به طور ساده عقیده بر این است که کشورها به دلیل وجود مزیت نسبی در تولید کالاها وارد صحنه تجارت خارجی شده است و در سطح بین المللی به مبادله کالا می پردازند. برای اندازه گیری مزیت نسبی، معیارهای متفاوتی از سوی اقتصاددانان ارایه شده است که از آن جمله می توان به معیارهای بالاسا و ولراث اشاره کرد.در این مقاله، با استفاده از شاخص های مذکور به بررسی مزیت نسبی آشکار شده (RCA) محصولات صنعت پتروشیمی ایران پرداخته می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ایران در صادرات محصولات صنعت پتروشیمی از مزیت نسبی برخوردار بوده و سهم صادرات آن از صادرات کاللاهای صنعتی کشور در حال افزایش است.
3. زمانی، سهیلا،1390، در مقاله ای تحت عنوان " چالش ها و موانع ورود بخش خصوصی به صنایع نفت و پتروشیمی " به این نتیجه رسیده است که خصوصی سازی و اجرای سیاست های کلی اصلی 44 را باید مهمترین موضوع فراروی صنایع انرژی،به خصوص صنعت نفت کشور دانست.اجرای این سیاست ها و اهتمام به نقش بخش خصوصی و ایجاد فضا برای فعالیت اقتصادی این بخش،برنامه ای سازنده با رویکردی مثبت در جهت افزایش بهره وری اقتصاد و شکل گیری 2Lمبانی ساختارهای قابل اتکا برای رشد اقتصاد ملی محسوب می شود. درعین حال دستیابی به اهداف واقعی و غایی این سیاست ها منوط به اجرای صحیح،منطقی و زمانبندی شده یک برنامه فرایندی است. در این میان، توجه به اهمیت نقش و نوع فعالیت شرکت های واگذار شونده، نقش اساسی در تعیین فرایند واگذاری اعم از نوع واگذاری، زمان و نحوه اجرای آن دارد.
سوالات تحقیق
1. میزان تولید محصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر چه میزان است؟
2. عمده ترین بازارهای هـدف مـحصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر کدام است؟
3. میزان صادرات محصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر چقدر است؟
4. راه کارهای توسعه صادرات محصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر کدام است؟
5. چه فرصت ها و تهدیداتی برای اقلام صادراتی منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر در بازار های جهانی وجود دارد؟
اهداف تحقیق
1. بررسی میزان تولید محصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
2. بررسی بازارهای هـدف مـحصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
3. بررسی میزان صادرات مـحصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
4. بررسی راه کارهای توسعه صادرات محصولات پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر
5. بررسی فرصت ها و تهدیدات اقلام صادراتی منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر در بازار های جهانی

روش انجام تحقیق
اطلاعات مورد نیاز این پروژه تحقیقاتی از کتب ومقالات مرتبط با عنوان پروژه و به صورت کتابخانه ای جمع آوری گردیده است.

فهرست منابع و مآخذ
کتاب: نام خانوادگی، نام، عنوان کتاب، مترجم، محل انتشار، ناشر، سال نشر
مقاله: نام خانوادگی، نام، عنوان مقاله، عنوان نشریه، دوره، شماره، صفحه، سال

منابع فارسی:
1. فهیمی فر، جمشید، 1383، " اولویت بندی بازارهای هدف محصولات پتروشیمی ایران" مجله پژوهش نامه بازرگانی " تابستان 1383 – شماره 31
2. مهدوی، ابوالقاسم، 1383، بررسی مزیت نسبی محصولات صادراتی صنعت پتروشیمی ایران، مجله پژوهش های اقتصادی ایران " زمستان 1383 – شماره 21 (از صفحه 91 تا 114)
3. میرجلیلی، فاطمه،1389 ، ارائه راهکار برای کاهش موانع صادرات محصولات صنایع پایین دستی پتروشیمی، مجله مجلس و راهبرد، شماره 63 (از صفحه 93 تا 110)
4. زمانی، سهیلا،1390، چالش ها و موانع ورود بخش خصوصی به صنایع نفت و پتروشیمی، مجله اقتصاد انرژی" شماره 141 و 142 (از صفحه 45 تا 50)
5. برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی پتـروشیمی، آذر 1385.
منابع لاتین:

نام و نام خانوادگی دانشجو: حدیث میرزایی
امضاء:
تاریخ:
نام و نام خانوادگی استاد راهنما: امیر میلاد شمس
امضاء:
تاریخ:

7