درس 15تعلیمات اجتماعی
پایه چهارم دبستان
کوه ها و دشت های زیبا
ایران سرزمینی با کوه های بلند، دشت های وسیع و جلگه های سرسبز است. آیا در اطراف شهر یا روستای محلّ زندگی شما کوه یا دشت وجود دارد؟
می دانید که بعضی از قسمت های زمین بلندتر و بعضی از قسمت ها پست ترند .
به پستی و بلندهای زمین ، ناهمواری می گویند.
کوه و کوهپایه
ایران کوه های بلندی دارد.
به کوه هایی که مانند زنجیر به یکدیگر متصل اند، رشته کوه می گوییم.
کوه و کوهپایه
رشته کوه
قله دماوند
کوه و کوهپایه
شهری در کوهپایه
روستایی در کوهپایه
بالاترین جای کوه، قلّه ی آن است .
قلّه ی دماوند (5610 متر) بلندترین قلّه ایران است.
به زمین های پایین کوه کوهپایه می گویند.
در بیشتر کوهپایه ها شهرها و روستاهایی به وجود آمده اند.
دشت و جلگه
کشور ما دشت های بزرگی دارد.
دشت ها زمین هایی صاف و هموارند. بعضی از دشت ها حاصلخیزند و کشاورزی در آن ها رونق دارد، اما خاک بعضی دشت ها شور است و برای کشاورزی مناسب نیست.
در کنار دشت های حاصلخیز، روستاها و شهرهای پرجمعیتی به وجود آمده اند.
دشت و جلگه
دشت کویر
دشت حاصلخیز
دشت و جلگه
در کوهستان ها برف فراوان می بارد.
با گرم شدن هوا، برف کوه ها به تدریج آب می شود و از جاری شدن آن در روی زمین، جویبار پدید می آید.
جویبارها از کوه ها سرازیر می شوند و از پیوستن به یکدیگر رود تشکیل می شود.
دشت و جلگه
رودها و جویبارها، دامنه ی کوه ها را می شویند و سنگ های بزرگ و کوچک را می غلتانند و با خود می برند.
به شن و ماسه و گل و لایی که رودها همراه خود می برند، آبرفت می گوییم.
دشت و جلگه
وقتی رودها به طرف دریا می روند، آبرفت فراوانی را که با خود آورده اند، در نزدیکی دریا ته نشین می کنند.
این آبرفت ها روی هم انباشته می شوند و پس از سال ها جلگه را به وجود می آورند.
دریا
جلگه
جلگه
فعالیت
به تصویر دقّت کنید. با توجّه به آنچه خوانده اید، در جاهای خالی کلمه ی مناسب (قلّه، دشت، کوهپایه، رود و جلگه) بنویسید.
دشت
………..
………..
………..
فعالیت
1- آیا در اطراف محلّ زندگی شما کوه، دشت یا جلگه ای وجود دارد؟ اگر وجود دارد، تاثیر آن بر زندگی مردم منطقه چیست؟
2- به تصویر بالا دقّت کنید. سرزمین های پست را از نظر زندگی و سکونت با سرزمین های مرتفع مقایسه کنید.
کدام یک برای خانه سازی مناسب تر است ؟ چرا؟
کدام یک برای ساختن راه و جادّه مناسب تر است ؟ چرا ؟
کدام یک برای فعّالیت های کشاورزی مناسب تر است ؟ چرا؟
ناهمواری های ایران
به نقشه ی ایران توجّه کنید. در این نقشه ناهمواری ها (پستی ها و بلندی ها) به رنگ های مختلف نشان داده شده اند. رنگ قهوه ای تیره نشانه ی چیست؟ رنگ های سبز و زرد چطور؟
ناهمواری های ایران
همان طور که می بینید ، دو رشته کوه مهم در کشور ایران وجود دارد. البرز رشته کوه بسیار بلندی است که در شمال ایران کشیده شده است.
رشته کوه زاگرس در مغرب و جنوب غربی ایران قرار دارد.
ناهمواری های ایران
البته در قسمت های داخلی و شرقی ایران هم کوه های دیگری وجود دارند . در بین این کوه های بلند، دشت هایی نیز دیده می شود.
دشت کویر و دشت لوت وسیع ترین دشت های ایران
و جلگه ی خوزستان پهناورترین جلگه ی ایران است.
فعالیت
1- روی نقشه، دو قلّه مهمّ رشته کوه البرز و دو قلّه ی مهمّ رشته کوه زاگرس را نشان دهید و نام ببرید.
2- رشته کوه ها، دشت های وسیع و جلگه های ایران را نشان دهید.
3- کاربرگه ی شماره 10 (ناهمواری های ایران) را در کلاس کامل کنید و نام قلّه ها ، دشت ها ، رشته کوه ها و جلگه های مهمّ ایران را روی نقشه بنویسید.
پایان